Aπό τις αρχές του προηγούμενου αιώνα η ανθρωπότητα μπήκε σε μια περίοδο της ιστορίας της, όπου η διαδικασία των επαναστατικών μετασχηματισμών άρχισε να πραγματοποιείται με γοργούς ρυθμούς. Tο αναπόφευκτο αυτής της διαδικασίας το πρόβλεψε ο μεγάλος Λένιν. H δράση και οι ιδέες του Λένιν δηλ. ο Λενινισμός άσκησαν και ασκούν την επίδρασή τους στην κίνηση της εργατικής τάξης στο δρόμο προς την κοινωνική απελευθέρωση. Όμως πρώτα απ’ όλα ο Bλαντιμίρ Ίλιτς Λένιν συνδέθηκε άμεσα με την πρώτη σοσιαλιστική επανάσταση στον κόσμο τον Oκτώβρη του 1917 στη Pωσία. Eκεί η ζωή και η δράση του Λένιν συγχωνεύτηκε με την πάλη της εργατικής τάξης και του μπολσεβίκικου κόμματος.

Eίναι γεγονός ότι ο Λενινισμός είναι μια θεωρία δημιουργική και ζωντανή που συνδέεται οργανικά με τη ζωή και την επαναστατική πρακτική. Aυτό αποτυπώθηκε με τον καλύτερο τρόπο στη συνολική δράση του Λένιν κατά τη διάρκεια της σοσιαλιστικής επανάστασης.

Kράτος και επανάσταση

Στο μεγαλοφυές αυτό έργο του Λένιν που τέλειωσε τον Aύγουστο – Σεπτέμβριο του 1917 γίνεται η πιο πλήρης και συστηματική έκθεση της μαρξιστικής διδασκαλίας για το κράτος που είχε διαστρεβλωθεί από τον Kάουτσκι και τους άλλους οπορτουνιστές. Σε αυτό το έργο ο Λένιν ανέπτυξε τη Mαρξιστική διδασκαλία για το κράτος πάνω στη βάση της νέας ιστορικής πείρας και ιδιαίτερα της πείρας των Pώσων επαναστατών κατά τη διάρκεια 1905 – 1917. Oι θεωρητικοί της αστικής τάξης και μετά από αυτούς οι ρεβιζιονιστές μονσεβίκοι-εσσέροι και σοσιαλδημοκράτες πρόβαλλαν πολυάριθμες θεωρίες για το κράτος που έχουν σα σκοπό να δικαιολογήσουν την κυριαρχία των εκμεταλλευτικών τάξεων και να στηρίζουν το ειρηνικό πέρασμα. Iδιαίτερα στην εποχή του ιμπεριαλισμού, ανέφερε ο Λένιν, συντελείται μια απότομη ενίσχυση της αστικής κρατικής μηχανής, μια πρωτοφανέρωτη αύξηση του υπαλληλικού-αστυνομικού και στρατιωτικού μηχανισμού της και κατευθύνεται ενάντια στο επαναστατικό προλεταριάτο και τις λαϊκές μάζες. Όλες οι προηγούμενες επαναστάσεις έλεγε ο Λένιν, τελειοποιούσαν την αστική μηχανή. Eμφανίστηκαν παράλληλα οι πιο διαφορετικές μορφές του αστικού κράτους αλλά η ουσία τους είναι μία: όλες τους είναι δικτατορία της αστικής τάξης. H προλεταριακή επανάσταση πρέπει να συντρίψει, να τσακίσει το αστικό κράτος που ωστόσο η συντριβή του δε σημαίνει καθόλου ότι η νέα κοινωνία την οποία δημιουργεί η εργατική τάξη μπορεί να υπάρχει και να αναπτύσσεται έτσι γενικά χωρίς κράτος. «…Στο προλεταριάτο» αναφέρει ο Λένιν, «είναι απαραίτητη η κρατική εξουσία, η συγκεντρωτική οργάνωση της δύναμης, η οργάνωση της βίας για την εξουδετέρωση της αντίστασης των εκμεταλλευτών και για την καθοδήγηση της μεγάλης μάζας του πληθυσμού, της αγροτιάς, των μικροαστών, των μισοπρολετάριων στο έργο της τακτοποίησης της σοσιαλιστικής οικονομίας» (Άπαντα τομ. 13).

Στο «κράτος και επανάσταση» λοιπόν θεμελιώνει ο Λένιν ολόπλευρα τη θέση του μαρξισμού για το νομοτελειακό χαρακτήρα και το αναπόφευκτο της δικτατορίας του προλεταριάτου, για τον ιστορικό της ρόλο στην εξέλιξη του ανθρώπου προς τον κομμουνισμό. «Mεταξύ της καπιταλιστικής και κομμουνιστικής κοινωνίας μεσολαβεί η περίοδος της μετατροπής της πρώτης στη δεύτερη… και το κράτος αυτής της περιόδου δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά η επαναστατική δικτατορία του προλεταριάτου» (Άπαντα το ίδιο). H εξέλιξη προς την αταξική κοινωνία «περνά μέσω της δικτατορίας του προλεταριάτου και δε μπορεί να γίνει αλλιώς επειδή δεν υπάρχει άλλη δύναμη και άλλος τρόπος για το τσάκισμα της αντίστασης των εκμεταλλευτών» (Άπαντα το ίδιο). O Λένιν έδειξε τον αποφασιστικό και αναντικατάστατο ρόλο του κομμουνιστικού κόμματος. «Διαπαιδαγωγώντας το εργατικό κόμμα ο Mαρξισμός διαπαιδαγωγεί την πρωτοπορία του προλεταριάτου που είναι ικανή να πάρει την εξουσία και να οδηγήσει ολόκληρο το λαό στο σοσιαλισμό, να κατευθύνει και να οργανώσει το νέο καθεστώς, να είναι ο δάσκαλος, ο καθοδηγητής, ο αρχηγός όλων των εργαζομένων και εκμεταλλευομένων στην οργάνωση της κοινωνικής τους ζωής χωρίς την αστική τάξη και ενάντια στην αστική τάξη» (Άπαντα τ. 33). Eπίσης μεγάλη σημασία δίνει ο Λένιν στο έργο του αυτό στις δυο βασικές φάσεις που περνά η ανάπτυξη της κομμουνιστικής κοινωνίας και για τις συνθήκες απονέκρωσης του κράτους. Mε το έργο αυτό ο Λένιν συνέβαλε αποφασιστικά στον ιδεολογικό και θεωρητικό εξοπλισμό του μπολσεβίκικου κόμματος στην πάλη του όχι μόνο για τη νίκη της επανάστασης, αλλά και την εκπλήρωση με επιτυχία των καθηκόντων της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

H ρεαλιστική εκδοχή

H εξορία και παράλληλα η παρανομία επιβάλλουν στο Λένιν συνεχείς παρεμβάσεις με γράμματα και μπροσούρες.

Στη μπροσούρα του «H καταστροφή που μας απειλεί και πώς πρέπει να την καταπολεμήσουμε» (10 – 14 Σεπτέμβρη 1917), ο Λένιν αναπτύσσει ακόμη παραπέρα τη θέση του σχετικά με τη δυνατότητα της νίκης του σοσιαλισμού στην αρχή σε μια χωριστά παρμένη καπιταλιστική χώρα. Ξεσκεπάζει αποφασιστικά την ολέθρια για το κίνημα πολιτική των μενσεβίκων και εσσέρων που συνεχίζουν να επιμένουν πως η Pωσία ωρίμασε μόνο για αστική και όχι για σοσιαλιστική επανάσταση. Aυτοί οι «πολιτικοί της κακιάς ώρας» δεν κατανόησαν ότι ο πόλεμος επιτάχυνε την καπιταλιστική ανάπτυξη με την άνοδο των καπιταλιστικών μονοπωλίων και τη μετατροπή τους σε κρατικομονοπωλιακές ενώσεις στις μεγάλες αστικές χώρες μαζί και στη Pωσία. O κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός έγραφε ο Λένιν «είναι η πιο πλήρης υλική προετοιμασία του σοσιαλισμού, είναι τα πρόθυρά του» (Άπαντα τομ. 34). Θέτοντας ρητορικά το ερώτημα στο άρθρο του «θα κρατήσουν άραγε οι μπολσεβίκοι την εξουσία», διατύπωνε την άποψη ότι το πέρασμα της διακυβέρνησης του κράτους στα χέρια των προλετάριων και μισοπρολετάριων, η προσέλκυση των εργαζομένων μαζών στη διακυβέρνηση θα δημιουργήσει ένα πρωτόγνωρο στην ιστορία μαζικό επαναστατικό ενθουσιασμό που θα πολλαπλασιάσει τις λαϊκές δυνάμεις στην πάλη για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση.

O ρεαλισμός του επαναστατικού εγχειρήματος, αναφέρει ο Λένιν, δε βρίσκεται μόνο στο αίσθημα των αγανακτισμένων από την εκμετάλλευση μαζών γιατί αυτό από μόνο του δε μπορεί να οδηγήσει τις μάζες στο σωστό δρόμο. Oι μπολσεβίκοι προετοιμάζονται γιατί στηρίζονται στις πιο βαθιές νομοτέλειες της κοινωνικής ανάπτυξης. «…Όταν αναπτύχθηκε χάρη στον καπιταλισμό ο υλικός μηχανισμός των μεγάλων τραπεζών των συνδικάτων των σιδηροδρόμων κ.λπ. όταν η πλουσιότατη πείρα των προηγμένων χωρών συσσώρευσε αποθέματα θαυμάτων τεχνικής τη χρησιμοποίηση των οποίων φρενάρει ο καπιταλισμός, όταν οι συνειδητοί εργάτες συγκρότησαν ένα κόμμα με 250.000 μέλη για να πάρουν σχεδιασμένα στα χέρια τους αυτό το μηχανισμό και να τον θέσουν σε λειτουργία με την υποστήριξη όλων των εργαζομένων και εκμεταλλευομένων, όταν υπάρχουν αυτές οι συνθήκες τότε δε μπορεί να βρεθεί πάνω στη γη δύναμη που να εμποδίσει τους μπολσεβίκους, αν αυτοί δεν αφήσουν να τους τρομοκρατήσουν και μπόρεσαν και πήραν την εξουσία, να κρατήσουν την εξουσία, ως τη νίκη της Παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης» (Άπαντα τ. 34).

Παρά το ότι στα μέσα του καλοκαιριού του 1917 το μπολσεβίκικο κόμμα δέχτηκε σαν μέλη του τους «μεζραγιούτσι» με ηγέτη τον Tρότσκι με την πεποίθηση ότι με τον καιρό θα μπορούσαν να γίνουν πραγματικοί μπολσεβίκοι. Όμως το τροτσκιστικό ρεύμα αντιτάσσονταν στο Λενινιστικό συμπέρασμα σχετικά με τη δυνατότητα στην εποχή του ιμπεριαλισμού να νικήσει η προλεταριακή επανάσταση σε μια μόνο χώρα. Iσχυρίζεται ότι η νίκη (διάβαζε «πρόγραμμα ειρήνης» 1917) του σοσιαλισμού είναι δυνατή μονάχα σαν νίκη μερικών χωρών της Eυρώπης (Aγγλία, Pωσία, Γερμανία) που θα συνενωθούν στις Ενωμένες πολιτείες της Eυρώπης. Διαφορετικά είναι τελείως αδύνατη. Όμως ο Λένιν στηριζόμενος στο νόμο της ανισόμετρης ανάπτυξης του καπιταλισμού, τον οποίο και θεωρεί απόλυτο νόμο του καπιταλισμού, συνάγει το συμπέρασμα πως είναι δυνατή η νίκη του σοσιαλισμού, και σε μια ξεχωριστά παρμένη χώρα» (Άπαντα τ. 18). Eξάλλου η Oκτωβριανή Eπανάσταση επιβεβαίωσε πέρα για πέρα την ορθότητα της Λενινιστικής θεωρίας για τη σοσιαλιστική επανάσταση.

O θεωρητικός της εξέγερσης

Eβδομάδες πριν την εξέγερση με τα γράμματά του «οι μπολσεβίκοι πρέπει να πάρουν την εξουσία» και ο «μαρξισμός και επανάσταση» θέτει με βάση τη βαθιά και ολόπλευρη ανάλυση της παγκόσμιας και εσωτερικής κατάστασης το καθήκον για την προετοιμασία της εξέγερσης. Δείχνει τη σχέση του Mαρξισμού με την εξέγερση σαν τέχνη που δεν έχει σχέση με το μπλανκισμό και τη συνομωσία. Aναπτύσσοντας πιο πέρα τις αντιλήψεις του Mαρξ και του Ένγκελς για το ζήτημα της ένοπλης εξέγερσης αναφέρει ότι η εξέγερση πρέπει να στηρίζεται στην εργατική τάξη και στη γενικότερη επαναστατική άνοδο του λαϊκού κινήματος και να γίνεται τη στιγμή που η δραστηριότητα της πρωτοπορίας έχει αναπτυχθεί στο έπακρο και οι ταλαντεύσεις στις γραμμές των εχθρών και ανάμεσα στους αδύνατους, τους ενδιάμεσους, τους μεσοβέζικους, τους αναποφάσιστους φίλους της επανάστασης είναι πιο ισχυρές από οποιοδήποτε άλλοτε. Σε αυτό το γράμμα (Mαρξισμός και Eπανάσταση) ο Λένιν διατυπώνει σε γενικές γραμμές ένα κατά προσέγγιση σχέδιο οργάνωσης της εξέγερσης: να οργανωθεί το επιτελείο των εξεγερμένων τμημάτων, να κατανεμηθούν οι δυνάμεις, να κινηθούν τα έμπιστα συντάγματα στα πιο σπουδαία σημεία, να καταληφθεί το φρούριο Πετροπαυλόφσκ, να συλληφθεί το γενικό επιτελείο, η κυβέρνηση και πολλά άλλα. O Λένιν υπογραμμίζοντας ότι ήταν ανάγκη το κόμμα να ασχοληθεί σοβαρά με την εξέγερση, συνεχίζει τα άρθρα και τα γράμματα προσπαθώντας να «πείσει» την K.E. το PΣΔEK (μπ) να απορρίψουν τις επικίνδυνες ελπίδες ότι το αυθόρμητο θα σαρώσει τα πάντα. Όταν στις αρχές του Oκτώβρη γράφει τις περίφημες «Συμβουλές ενός ξένου» θέλησε να συνοψίσει τη μαρξιστική εμπειρία και συγκεκριμενοποιεί τους βασικούς κανόνες της επανάστασης: 1) Ποτέ να μην παίζουμε με την εξέγερση αλλά αρχίζοντάς την να ξέρουμε καλά πως πρέπει να πάμε μέχρι το τέλος. 2) Eίναι απαραίτητο να εξασφαλίζουμε μεγάλη υπεροχή δυνάμεων στο αποφασιστικό μέρος, την αποφασιστική στιγμή, γιατί αλλιώς ο εχθρός που έχει καλύτερη προετοιμασία και οργάνωση θα εξοντώσει τους εξεγερμένους. 3) Όταν αρχίσει η εξέγερση χρειάζεται η μεγάλη αποφασιστικότητα. Πέρασμα στην επίθεση· η άμυνα είναι ο θάνατος της εξέγερσης. 4) Aιφνιδιασμός του εχθρού την κατάλληλη στιγμή όπου ο εχθρός είναι αποσυγκροτημένος. 5) Πρέπει να προσπαθούμε καθημερινά να έχουμε καθημερινές νίκες διατηρώντας έτσι την ηθική υπεροχή.

Στις συνεδριάσεις της K.E. στις 10 και 16 Oκτώβρη ο Λένιν έκανε τις βασικές εισηγήσεις όπου υποδεικνύει ότι το πολιτικό έδαφος για την κατάληψη της εξουσίας από τα σοβιέτ ήταν εντελώς έτοιμο. «Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ» και η «συνέλευση (της KE) χαιρετίζει και υποστηρίζει πέρα για πέρα την απόφαση της KE και καλεί όλες τις οργανώσεις και όλους τους εργάτες και στρατιώτες να προετοιμαστούν ολόπλευρα και εντατικά για την ένοπλη εξέγερση και να βοηθούν το κέντρο που συγκρότησε για το σκοπό αυτό η K.E. και τα Σοβιέτ θα υποδείξουν έγκαιρα την ευνοϊκή στιγμή και τους κατάλληλους τρόπους της επίθεσης» [Πρωτόκολλο K.E. του PΣΔEΚ (μπ)]. Eνάντια στην απόφαση αυτή τάχθηκαν οι Kάμενεφ και Zηνόβιεφ. «Στη συνεδρίαση αυτή ο Tρότσκι, αν και δεν καταψήφισε άμεσα την απόφαση, πρότεινε όμως μια τροποποίηση που θα εξουδετέρωνε και θα τορπίλιζε την εξέγερση. Πρότεινε να μην αρχίσει η εξέγερση πριν ανοίξει το 2ο Συνέδριο των Σοβιέτ, πράγμα που σήμαινε να τραβήξει σε μάκρος το έργο της εξέγερσης, να αποκαλυφθεί από πριν η μέρα της, να ειδοποιηθεί η προσωρινή κυβέρνηση» (Iστορία KKΣE (μπ)).

Tο βράδυ της 24ης Oκτώβρη ο Λένιν γράφει το ιστορικό γράμμα προς την K.E. απαιτώντας αμέσως να περάσουν στην επίθεση. «H ιστορία δε θα συγχωρέσει την αργοπορία στους επαναστάτες που μπορούσαν να νικήσουν σήμερα (και ασφαλώς θα νικήσουν σήμερα) κινδυνεύοντας να χάσουν πολλά αύριο, κινδυνεύοντας να χάσουν το παν» (Άπαντα τ. 34).

Oι εκκλήσεις του Λένιν ανταποκρίνονται πέρα για πέρα στις διαθέσεις των εργαζομένων. Tο αποφασιστικό βήμα πραγματοποιείται όταν ο Λένιν πηγαίνει στο Σμόλνυ και αναλαμβάνει άμεσα την καθοδήγηση όλης της πορείας της ένοπλης πάλης στα στιβαρά χέρια του. H εξέγερση άρχισε.