Ο Μύθος της Σπηλιάς (Πλάτωνος, Πολιτεία  514α – 517 α)

                                                     Για την Ημέρα του Εκπαιδευτικού

Ο  Κ.  δάσκαλος εξ ανάγκης αλλά και αγάπης για τη μόρφωση των παιδιών ζούσε αποκαλυπτικά την κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω covid 19. Πρόσφατα είχε αφήσει πίσω του το όνειρο της αριστείας  και πήρε το Λαϊκό Δρόμο για προάστιο του Πειραιά.

Φθινόπωρο και ενώ το πρώτο αεράκι έφερνε ιδέα βενζόλιου, o  κορονοϊός ήταν πραγματικότητα. Παντού έβλεπες μασκαρεμένους, στα λεωφορεία, τα μαγαζιά και τα σχολεία. Ο Κ. θυμήθηκε την εποχή που ο Ιός με την κορώνα πήγε να ρίξει από τον θρόνο τον βασιλιά Καρνάβαλο. Στο μυαλό του περνούσαν διάφορες μασκαρεμένες ιδέες μέχρι που μπήκε στο σχολείο. Ο τόπος γνώριμος τον υποδέχθηκε σαν φίλος από παλιά. Ο χρόνος είχε σταματήσει. Όλα φαίνονταν ίδια στο άδειο σχολείο που περίμενε την ημέρα του Σταυρού για τον Αγιασμό. Ανέβηκε να δει τις αίθουσες. Με έκπληξη αντίκρισε διατεταγμένα θρανία και καρέκλες για 25  μαθητές. Ο κενός χώρος ασφυκτιούσε από μόνος του και αναρωτήθηκε τι θα γινόταν εάν γέμιζε με τον ερχομό των παιδιών. Το πάνδημο αίτημα για 15άρια τμήματα ήταν όνειρο θερινής νυκτός. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν αίθουσες, του είπε ο Διευθυντής και εξαντλήσαμε τα όρια του Νόμου. Ο Νόμος ανεξάντλητος εξαντλούσε αργά αλλά σταθερά, σύγχρονα και χωρο- ταξικά, μαθητές και δασκάλους.

Ο Κ. ένιωσε δυσφορία. Από τη μια η μάσκα και από την άλλη η στενότητα της κυρίαρχης εκπαιδευτικής πολιτικής δεν τον άφηναν να πάρει ανάσα. Ο χώρος τον έπνιγε αλλά αυτό δεν ήταν το τέλος. Δεν τα είχε δει ακόμα όλα. Κατέβηκε στην αυλή, έκανε μια βόλτα, είδε παλιούς συναδέλφους από το Λύκειο, μίλησαν για τα παρελθόντα και τα μέλλοντα.

Βαδίζοντας προς την Στοά συνάντησε τον Π. αριστοτελικό βιολόγο του Λυκείου. Χάριν της διαλεκτικής ο Π.  ρώτησε  τον Κ.  εάν πήγαινε να δει την αίθουσα ‘’Σπηλιά’’. Ο Κ.  Ιδεαλιστής και Πλατωνικός έως θανάτου απόρησε με την ερώτηση. Ο αριστοτελικός επανήλθε προκλητικά : Σε βλέπω να κατευθύνεσαι προς τη ‘’Σπηλιά’’, θα διδάξεις εφέτος στους ‘’δεσμώτες’’;  Ο Κ. τον προσπέρασε και δεν απάντησε. Ωστόσο, αναρωτήθηκε πως βρέθηκε μια ‘’Σπηλιά’’ στην άκρη της Στοάς;  Σκέφθηκε μήπως ήταν κατάλοιπο των Κυνικών ή των Στωικών για την καλλιέργεια της απάθειας. Οι περισσότεροι δάσκαλοι Περιπατητικοί και Επικούρειοι κυνηγώντας την ευδαιμονία και την ηδονή απέφευγαν να εισέλθουν στη ‘’Σπηλιά’’ όπως ο διάβολος το λιβάνι.

Ο Πλατωνικός αν και είχε την ακαδημαϊκή ευχέρεια της επιλογής και της αποφυγής της ‘’Σπηλιάς’’ δέχθηκε με πάθος την πρόκληση του αριστοτελικού. Η ‘’Σπηλιά’’ σκέφθηκε είναι ο ιδανικός τόπος για τη θεωρία των Ιδεών. Με την έναρξη της σχολικής χρονιάς αποφάσισε να μπει στη ‘’Σπηλιά’’ και να διδάξει τους ‘’δεσμώτες’’ μαθητές  ‘’ την ανθρώπινη φύση σχετικά με την παιδεία και την απαιδευσία’’ (Πλάτωνος, Πολιτεία, 514α) με την αλληγορία του Σπηλαίου.

Ο Κ.  μπαίνοντας στη ‘’Σπηλιά’’ του σχολείου αντίκρισε τους μαθητές με την πλάτη στραμμένη στην είσοδο ενώ το λιγοστό φως που ερχόταν από ψηλά και μακριά δεν έφτανε μέχρι το βάθος της γνώσης. Οι ‘’δεσμώτες’’ μαθητές που είχαν ανάψει φωτιά για να ζεσταθούν φορούσαν αναγκαστικά μάσκες, κρατούσαν τις αποστάσεις και τα προσχήματα ενώ μεταξύ τους δεν μπορούσαν να μιλήσουν, ούτε να αγγίξουν ο ένας τον άλλον. Στον τοίχο της Σπηλιάς έβλεπαν σκιές να διαβαίνουν μπροστά τους που δεν αντιστοιχούσαν στην πραγματικότητα. Ωστόσο, οι μαθητές τίποτα άλλο δεν πίστευαν για αληθινό, παρά μονάχα εκείνες τις σκιές. (515b–515c)

Η είσοδος της ‘’Σπηλιάς’’ παρέμενε αναγκαστικά ανοιχτή λόγω του λοιμού που είχε απλωθεί στην πόλη. Αυτό το περιβάλλον καθιστούσε δύσκολη την πλατωνική αφήγηση του Σπηλαίου (514α -517 α) καθόσον συχνά καθηγητές του Λυκείου μετέφεραν βιβλία και τα τοποθετούσαν στην αίθουσα ‘’Σπηλιά’’. Εκεί ο Κ. διαπίστωσε ότι οι αριστοτελικοί χρησιμοποιούσαν τον χώρο για αποθήκη – βιβλιοθήκη.

Οι μαθητές της ‘’Σπηλιάς’’ παρακολουθούσαν με δυσκολία τον Μύθο του Σπηλαίου και εξ αιτίας των αθλούμενων εφήβων στο Γυμναστήριο του Λυκείου. Η θέαση σκιών, ανθρώπων και πραγμάτων, στον τοίχο της ‘’Σπηλιάς’’ ήταν ιδανική χωροχρονική σύμπτωση. Ο μύθος του Πλατωνικού Σπηλαίου live streaming στη  Σπηλιά της σύγχρονης εκπαίδευσης.

Σ` αυτή τη σπηλιά της σύγχρονης εκπαίδευσης, δάσκαλος και μαθητές βίωναν την αναντιστοιχία της ‘’αισθητής’’ πραγματικότητας με το νοητό κόσμο των Ιδεών της Παιδείας.

Μόλις τελείωσε το μάθημα ο Κ. , οι ‘’δεσμώτες’’ εξήλθαν από τη Σπηλιά και δια μέσου της Στοάς κατευθύνθηκαν προς την αυλή του Λυκείου. Τα μάτια τους πονούσαν από το εκτυφλωτικό φως του ήλιου καθώς άρχιζαν να διακρίνουν τα όντα, τα φαινόμενα και τα νοούμενα. Ωστόσο, στο ηλιόλουστο προαύλιο μάταια αναζητούσαν τις Καθαρές Ιδέες και τις Μορφές των όντων αφού πουθενά δεν έβλεπαν πρόσωπα. Παντού προσωπεία. Ορισμένοι από τους ‘’δεσμώτες’’ μέσα στη χωροχρονική σύγχυση θυμήθηκαν τα λόγια του Παύλου: ‘’ βλέπομεν γαρ άρτι δι` εσόπτρου εν αινίγματι, τότε δε πρόσωπον προς πρόσωπον’’ (Α. Κορ.13, 12). Πράγματι, όλα φαίνονταν θαμπά ενώ το κοίταγμα πρόσωπο με πρόσωπο αναβαλλόταν για το μέλλον.

Στο πλήρωμα του σχολικού χρόνου ο δάσκαλος βγήκε από τη Σπηλιά του σχολείου και με βήμα ταχύ κατευθύνθηκε στα Προπύλαια.

 Η Μεγάλη Πορεία για την Ιδέα της Παιδείας είχε ξεκινήσει.

                                                                                     Γιάννης Σπυράλατος