ΕΕ και Παιδεια: Η υπο-βαθμια εκπαιδευση
(περιοδικο “.com” )

To περιοδικό “.com” κυκλοφορoύσε στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών σε εβδομαδιαία βάση κατά τα εαρινά εξάμηνα των ακαδημαϊκών ετών 2004-05 και 2005-06. Η ηλεκτρονική του σελίδα ήταν η geocities.com/periodikocom η οποία, ωστόσο, έχει πέσει, οπότε και μεταφέρονται όλα τα κείμενα στο parapoda.wordpress.com

τεύχος 10

ΕΕ και Παιδεία

Η υπο-βάθμια εκπαίδευση

«Οι άνθρωποι είναι το πολυτιμότερο κεφάλαιο της Ευρώπης και πρέπει να αποτελούν το επίκεντρο των πολιτικών της Ένωσης. Η επένδυση στον άνθρωπο (…)θα έχει ζωτική σημασία (…) για τη θέση της Ευρώπης στην οικονομία της γνώσης», διαβάζουμε στη «διακήρυξη της Λισσαβόνας», που θέτει τη στρατηγική που πρέπει να ακολουθηθεί ώστε η ΕΕ να γίνει η «ανταγωνιστικότερη οικονομία (…) ανά την υφήλιο». Τα συστήματα εκπαί-δευσης είναι ένα σημαντικός πυλώνας προώθησης αυτής της στρατηγικής, όχι μόνο για τη δημιουργία «ανθρώπινου κεφαλαίου», όπως αποκαλούνται στην ορολογία της ΕΕ οι γνώσεις του ανθρώπου (και η ικανότητα απόκτησής τους), αλλά και για το κόστος αξιοποίησης -από τους εργοδότες- αυτού του «κεφαλαί-ου», το οποίο, σ’ ένα οικονομικό σύστημα που η εργατική δύναμη είναι εμπό-ρευμα, πρέπει να είναι όσο μικρότερο γίνεται. «Αυτό που πρέπει να επανεξε-τασθεί είναι η θέση της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης στη λειτουργία της κοινωνίας, οι σχέσεις τους με την οικονομική& κοινω-νική δραστηριότητα στο σύνολό της»διαβάζουμε και στη «Λευκή Βίβλο για την Ανάπτυξη, την Ανταγωνιστικότητα και την Απασχόληση», καθώς «οι ευκαιρίες οι παρεχόμενες ή μη από το σύστημα εκπαίδευσης και κατάρτισης»αποτελούν μέροςτου«σύνθετου πλέγματος» των«συστημάτων απασχόλησης»τα οποία η ΕΕ θεωρεί «πεπαλαιωμένα»και για τα οποία απαιτεί «θεμελιακή μεταβολή».

Φυσικά, δεν πρέπει μόνο για το καλό της ανταγωνιστικότητας να αλλάξει ο χαρακτήρας της Εκπαίδευσης, αλλά και επειδή «Τα εκπαιδευτικά συστή-ματα των χωρών της Ευρώπης αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα που δεν οφείλονται πάντα στον προϋπολογισμό. Και τούτο διότι παραπέ-μπουν στα κακά της κοινωνίας μας: την αποδυνάμωση της οικογένειας, την έλλειψη κινήτρων που είναι αποτέλεσμα της ανεργίας». Για το χάλι της Παι-δείας φταίει-γενικώς και αορίστως- η «κακούργα η κοινωνία» κι όχι οι νόμοι που διέπουν κάθε κοινωνικοοικονομικό καθεστώς, που επιδρούν και στο θεσμό της οικογένειας, ο οποίος, φυσικά και δεν «αποδυναμώνεται» από μόνος του.

«Για να προετοιμασθούμε για την κοινωνία του αύριο(…) είναι απα-ραίτητη η προσαρμογή του περιεχομένου της εκπαίδευσης και της δυνα-τότητας βελτίωσης της κατάρτισης».Ο χαρακτήρας της εκπαίδευσης, λοιπόν αλλάζει, μέσα από την «προσαρμογή» του περιεχομένου της: Με τον παρα-μερισμό των βασικών αποστολών της («κοινωνικοποίηση των ατόμων, μετα-βίβαση των θεμελιωδών αξιών της ιδιότητας του πολίτη»,ή, κατά το Ελληνικό Σύνταγμα.-άρ.16 «ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή»). Αυτές, ρητά χαρακτηρίζονται στη «Λευκή Βίβλο» «παλαιές αποστολές».

Και ποια η «νέα αποστολή» της Παιδείας; «αύξηση (…)της ικανότητας προσαρμογής των ατόμων στις επαγγελματικές και κοινωνικές αλλαγές καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους». Για όσους δεν αρέσει η διπλωματική γλώσσα, υπάρχει και η «έξω από τα δόντια»version: «η εκπαίδευση θα μπορούσε να εκλογικευτεί προβλέποντας λιγότερο μακροχρόνιες γενικές καταρτίσεις και ανταποκρινόμενη περισσότερο στις ανάγκες της αγοράς». «Η εφαρμογή περισσότερο ευέλικτων και ανοικτών συστημάτων κατάρτισης και η ανάπτυξη των ικανοτήτων προσαρμογής των ατόμων θα είναι, όντως, όλο και πιο απαραίτητες συγχρόνως στις επιχειρήσεις για να εκμεταλλευθούν περισσότερο τις τεχνολογικές καινοτομίες που αυτές τελειοποιούν ή αποκτούν, καθώς και στα ίδια τα άτομα, μια σημαντική αναλογία των οποίων κινδυνεύει να αλλάξει 4 ή 5 φορές επαγγελματική δραστηριότητα στη διάρκεια της επαγγελματικής τους ζωής».

Βέβαια, Παιδεία μη θεμελιωμένη σε γερές βάσεις, απαιτεί συνεχώς επανα-κατάρτιση και «δια βίου εκπαίδευση»:«Η δια βίου εκπαίδευση αποτελεί τον κύριο στόχο προς τον οποίο πρέπει να συγκλίνουν οι εθνικές εκπαιδευτικές κοινότητες». Απαιτεί απλή γνώση κάποιων δεξιοτήτων: «ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο πρέπει να καθορίζει τις νέες βασικές δεξιότητες που πρέπει να παρέχει η δια βίου μάθηση: δεξιότητες πληροφορικής, ξένες γλώσσες, τεχνολογική αντίληψη, επιχειρηματικό πνεύμα & κοινωνικές δεξιότητες».

Φυσικά και δεν συνιστούν όλα αυτά Παιδεία (αν εξαιρεθεί η γνώση ξένων γλωσσών κι αυτό γιατί η γλώσσα δεν είναι ούτε βάση του κοινωνικο-οικονομικού συστήματος, ούτε εποικοδόμημα, άρα πάντα είναι χρήσιμη). Όμως τα συστήματα εκπαίδευσης, κατά τη «Λισσαβόνα», δεν έχουν πλέον ως σκοπό την ολοκληρωμένη μόρφωση, μονάχα «πρέπει να προσφέρουν ευκαιρίες μάθησης και κατάρτισης προσαρμοσμένες σε συγκεκριμένες ομάδες στις διά-φορες φάσεις της ζωής τους». «Ευκαιρίες μάθησης», ούτε καν «μάθηση»…

Η παρέμβαση της Αγοράς στα της Παιδείας είναι κάτι το επιθυμητό, για την ΕΕ. Ο «πληρώνων» πρέπει να έχει λόγο στο εμπόρευμα εργατική δύναμη- ανθρώπινο κεφάλαιο που αγοράζει: «Για να φθάσει σε αίσιο πέρας αυτή η επιχείρηση προσαρμογής του συστήματος εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης και να εφαρμοστούν οι περιγραφείσες ενέργειες, δεν αρκεί ούτε μόνο ούτε παντού να αυξηθούν κατά τον ίδιο τρόπο τα δημόσια μέσα που διατίθενται για τον τομέα αυτό. Αυτό που πρέπει να γίνει είναι μάλλον μια αναδιοργάνωση των εκπαιδευτικών πό-ρων, σε συνδυασμό με τις ενέργειες των υπηρεσιών απασχόλησης. Γενικά, ο ιδιωτικός τομέας και ειδικότερα οι επιχειρήσεις, θα πρέπει να συμ-μετάσχουν περισσότερο στα συστήματα επαγγελματικής κατάρτισης. Για να διευκολυνθεί αυτή η μεγαλύτερη συμμετοχή, θα πρέπει να αναπτυχθούν τα κατάλληλα κίνητρα (φορολογικής και νομικής φύσης).» Υπενθυμίζεται, άλλωστε, πως «η κατάρτιση αποτελεί ένα ενεργό μέσο της πολιτικής της αγοράς εργασίας: χρησιμεύει στην προσαρμογή των επαγγελματικών εξειδικεύσεων στις ανάγκες της αγοράς και, κατά συνέπεια, αποτελεί βασικό στοιχείο για την πρόσδοση ελαστικότητας στην αγορά εργασίας», στην οποία θα αγοραστεί το εμπόρευμα, όσο πιο φθηνά γίνεται.
Σε δύσκολους καιρούς άλλωστε, που «Είναι απαραίτητο,(…),να μειώ-σουμε σταδιακά τα δημόσια ελλείμματα» και που κάτι τέτοιο«θα απαιτήσει αυξημένη προσπάθεια αναδιάρθρωσης των δαπανών, ιδιαίτερα τη συγκράτηση των δαπανών λειτουργίας», το κράτος αποποιείται της ευθύνης του να εξασφαλίσει επαρκείς πόρους για την εκπαίδευση, την κάλυψη των οποίων καλείται να αναλάβει αρχικά η τάξη των εργοδοτών- ο ιδιωτικός τομέας:«…οι συνεισφορές των κρατών μελών, οι αρχές και οι μέθοδοι χρηματοδότησης είναι δυνατόν να διαφέρουν.(…) Ενίοτε, η επαγγελματική επιμόρφωση συνδέεται με τη ζωή της επιχείρησης και προτείνεται η ανάπτυξη των μηχα-νισμών συμβάσεων για επενδύσεις στον τομέα της κατάρτισης ή επενδύσεις από κοινού με τη συμμετοχή των μισθωτών. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέ-πει να υπάρξει συνέργεια των προσπαθειών του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα». Μπορεί η «Λισσαβόνα» να θέτει στόχο μια «ουσιαστική ετήσια αύξηση των κατά κεφαλήν επενδύσεων σε ανθρώπινο δυναμικό», όμως, δεν αναφέρει το κράτος ως τον «επενδυτή», γιατί λίγο παρακάτω λέει: «Η επίτευξη του νέου στρατηγικού στόχου θα βασιστεί κυρίως στον ιδιωτικό τομέα».

Βέβαια, οι εργοδότες δεν είναι κορόιδα να επενδύσουν στην εκπαίδευση των υπαλλήλων τους, ειδικά με τόσο χαλαρή αγορά εργασίας: «η πίεση για αύξηση της ευελιξίας της αγοράς εργασίας χωρίς αντισταθμιστικές ενέργειες μάλλον μείωσε παρά αύξησε τα κίνητρα για εταιρείες και μεμο-νωμένα άτομα να επενδύσουν στην πολυπόθητη κατάρτιση και επιμόρ-φωση, όπως και η έλλειψη φορολογικών κινήτρων για την κατάρτιση».

Έτσι, αυτός που καλείται να πληρώσει είναι ο ίδιος ο εργαζόμενος «Θα πρέπει να θεσπιστούν γενικευμένα και πολυδύναμα συστήματα πιστώσεων για κατάρτιση («επιταγές κατάρτισης»)– ήτοι κεφάλαιο που λαμβάνεται από κάθε νέο και μπορεί να διατεθεί υπό ελαστικούς όρους καθ’ όλη τη διάρκεια της ενεργού επαγγελματικής τους ζωής για την απόκτηση νέων γνώσεων και την ενημέρωση των ικανοτήτων τους.» Εξ ου και τα «φοιτη-τικά δάνεια». Αλλά και ο άνεργος: «κατά τη διάρκεια της περιόδου αναμονής, οι άνεργοι θα πρέπει να προετοιμάζονται για την ενδεχόμενη πρόσλη-ψή τους: καταρχήν με μια κατάρτιση υψηλού επιπέδου (…)Αφετέρου, (…)θα είναι δυνατόν να επενδύσουν οι ίδιοι στην εν λόγω κατάρτιση».

Πηγή: parapoda.wordpress.com