«ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΑΡΧΙΑ» 1806 ΕΝ ΙΤΑΛΙΑ. ΑΝΩΝΥΜΟΥ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟΣ

Του Κώστα Μαστροκώστα

                Η καταγραφή ενός ονείρου θα μπορούσε να πει κανείς.  Του ονείρου των ραγιάδων για το πώς φαντάζονταν την λευτεριά τους… Ο Ανώνυμος βάζει το πρόταγμα για τους υπόδουλους Έλληνες  ξεκάθαρα και χωρίς περικοκλάδες.  Επανάσταση ΤΩΡΑ και μόνο από αυτούς. Δεν περιμένουμε τίποτα από την Ευρώπη και τους ξένους. Η λευτεριά κατακτιέται και δεν χαρίζεται. Όπως έδειξαν και οι γείτονες Σέρβοι με την επανάστασή τους δυο χρόνια πριν με ηγέτη τον Καραγιώργη Πέτροβιτς.

Ο Ανώνυμος ενσωματώνοντας  στο έργο του τις παρακαταθήκες της Γαλλικής Επανάστασης, του Γράκχου Μπαμπέφ, των Καρμπονάρων, καθώς  και του γενικότερου επαναστατικού πνεύματος που επικρατεί στην Ευρώπη με προωθητική δύναμη τις ιδέες του Διαφωτισμού, θέτει και αυτός μαζί με τον Ρήγα, στον οποίον αφιερώνει το έργο του, τις βάσεις του Νεοελληνικού Διαφωτισμού που θα αποτελέσει το γόνιμο έδαφος και συνάμα την θρυαλλίδα για τον ξεσηκωμό. Οι ριζοσπαστικές ιδέες αυτές που έρχονται στον ελλαδικό χώρο από τα Επτάνησα  και τα εμπορικά δίκτυα που αναπτύσσονται μετά την Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή, σε συνδυασμό με την οργανωτική δράση της Φιλικής Εταιρείας,  θα είναι οι κινητήριες δυνάμεις για την κοινωνική έκρηξη που θα επακολουθήσει. Η Φιλική Εταιρεία θα καταφέρει και αυτή με την σειρά της να δώσει διέξοδο στην προσπάθεια της αστικής τάξης να έρθει στο προσκήνιο και να αποκτήσει την κοινωνική της θέση.

Ο Ανώνυμος στην «Νομαρχία» του προβάλει την προοπτική να αποκτήσει το Έθνος, εθνικό κράτος. Το βιβλίο είναι σάλπισμα αγώνα για την Ελευθερία. Συνδέει το μήνυμα του Ρήγα με την Φιλική Εταιρεία. Είναι σάλπισμα και συνάμα επιστολή-πρόσκληση στους υπόδουλους να πάρουν στα χέρια τους την λευτεριά. Όχι μια απλή, αλλά ξεκάθαρα μια ριζοσπαστική πρόσκληση. Το υπόδουλο Έθνος πρέπει να απελευθερωθεί. Πρέπει να απελευθερωθεί από όλους τους δυνάστες του. Από τον ζυγό του Τούρκου αλλά και όσων τον στηρίζουν. Από τον ζυγό των Προκρίτων, των Φαναριωτών , του Ανώτερου Κλήρου και της επίσημης Εκκλησίας που απομυζούν τον ραγιά και σφίγγουν και αυτοί με την σειρά τους περισσότερο την θηλιά στο λαιμό του. Οι Κοτζαμπάσηδες, οι Φαναριώτες και ο Ανώτερος Κλήρος, το Πατριαρχείο,  είναι εχθροί για τον Ανώνυμο. Είναι η αριστοκρατία που συνεργάζεται. Είναι η αριστοκρατία που θέλει για να διατηρήσει τα προνόμια της και την ισχύ της,  να  παραμείνουν τα πράγματα ως έχουν. Η αυθαιρεσία του Τούρκου, η σκληρή εκμετάλλευση από του Κοτζαμπάσηδες, ή υπέρμετρη φορολογία της επίσημης Εκκλησίας και τα κελεύσματα όλων αυτών για υποταγή στο τούρκικο σαρίκι, δίνουν στην πρόταση του Ανώνυμου σαφέστατα κοινωνικά χαρακτηριστικά για τον ξεσηκωμό, εκτός των εθνικών.

                Προβάλλει την αξία της Παιδείας ή οποία πρέπει να συναρτάται με τον ορθό λόγο. Η πρώτη αιτία για την επαναστατική διαδικασία είναι η προσχώρηση στα μαθήματα… Απευθύνεται στους εθνικούς ευεργέτες που ζουν στην Ευρώπη και τους καλεί να έρθουν και να συμμετάσχουν ενεργά στον αγώνα για την λευτεριά. Θεωρεί ότι τώρα είναι ώριμες οι συνθήκες αφού η Οθωμανική Αυτοκρατορία νοσεί βαριά και παράλληλα το υπόδουλο έθνος διαθέτει αρκετές χιλιάδες αξιόμαχους στρατιώτες ( κλέφτες και αρματολοί).                

Σύμφωνα με τον Γ. Βαλέτα που επανέκδωσε την «Ελληνική Νομαρχία» στα 1949, το σάλπισμα του Ανωνύμου, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν το Μανιφέστο της Ελληνικής Επανάστασης. Είναι το σοβαρότερο προεπαναστατικό κείμενο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Είναι ένα κείμενο που πυρπολεί ψυχές, καταδεικνύει ενόχους και αναδεικνύει όλες εκείνες τις κοινωνικές δυνάμεις που πρέπει να πάρουν την υπόθεση της λευτεριάς στα χέρια τους και να διαμορφώσουν την νέα Εθνική Συνείδηση. Το Έθνος θα πρέπει να

συγκροτηθεί στα πλαίσια των ιστορικών γεγονότων και την ιστορική ευθύνη για την διαμόρφωσή τους έχουν, η ανερχόμενη αστική τάξη, οι έμποροι, οι καραβοκύρηδες, η διανόηση, οι γεωργοί και οι κτηνοτρόφοι. Τα υγιή στρώματα του υπόδουλου έθνους πρέπει να αναλάβουν τον ιστορικό τους ρόλο και να αποτινάξουν την τυραννία του Τούρκου και των ντόπιων παρασίτων που απομυζούν τον ραγιά. 

                Η «Ελληνική Νομαρχία» μετά και την έκβαση της Επανάστασης και την ήττα των κοινωνικών της προταγμάτων, αποσιωπήθηκε συστηματικά από την κυρίαρχη ιστοριογραφία. Είναι προφανές ότι ξεμπρόστιαζε το εθνικό αφήγημα που διαμορφώθηκε  αντιϊστορικά και το οποίο έλεγε, ότι όλοι οι Έλληνες, πλούσιοι και φτωχοί μαζί  με την βοήθεια των χριστιανών της Ευρώπης επαναστάτησαν και μπόρεσαν να φτιάξουν χώρα με την οικονομική και στρατιωτική βοήθεια της Δύσης στην οποία και χρωστάμε την απελευθέρωση, γιατί εμείς δεν ήμασταν ικανοί επειδή τρωγόμασταν μεταξύ μας κλπ-κλπ…Επίσης διώχθηκε συστηματικά και από την επίσημη Εκκλησία με κείμενα όπως η «Πατρική Διδασκαλία», μνημείο ραγιαδισμού, η οποία  χαρακτήριζε τις ιδέες της ελευθερίας που εξέφραζε ο Διαφωτισμός, ως «νεοφανή και έντεχνον παγίδα» και ως το τελευταίο τέχνασμα το όποιο «εμεθοδεύθη ο πρώτος αποστάτης Διάβολος» για να παραπλανήσει τους ευσεβείς.  Ο συγγραφέας  της Αθανάσιος Πάριος, εκπροσωπώντας το Πατριαρχείο και απηχώντας τις απόψεις του, συμβούλευε υποταγή στην «ισχυράν βασιλείαν των Οθωμανών», ή οποία ήταν το δώρο του Θεού προς τους ορθόδοξους χριστιανούς. Και σήμερα όμως η θέση της Εκκλησίας παραμένει η ίδια απέναντι στο έργο του Ανωνύμου, γιατί η «Νομαρχία» αμφισβητεί ευθέως την θέση και τους ισχυρισμούς της, ότι υπήρξε εθνικός πυλώνας στον Εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα. Και για τον λόγο βέβαια του ότι ο Ανώνυμος στηλίτευσε την θεσμική και επίσημη Εκκλησία και τους εκπροσώπους της,  διαχωρίζοντάς την  σαφώς  από τους λίγους διανοούμενους μέσους κληρικούς και από τον παππά του χωριού που συμμετείχαν  ενεργά στον ένοπλο αγώνα, σαν κομμάτι και αυτοί των καταπιεσμένων.

                Ο Ανώνυμος Έλληνας και η «Νομαρχία» του αποτελούν ένα ακόμα όνειρο του λαού μας που δεν έγινε πραγματικότητα. Ένα όνειρο που ναυάγησε στις συμπληγάδες της κοινωνικής σύγκρουσης και στην κυριαρχία τελικά των αντιδραστικών δυνάμεων του καιρού του. Όσο όμως και αν τα προτάγματα του Ανώνυμου, τα προτάγματα της Επανάστασης, δεν δικαιώθηκαν, κείμενα σαν κι’ αυτό παρά την συστηματική προσπάθεια να αποσιωπηθούν για να μην διαταραχθεί ή « εθνική ενότητα» της κυρίαρχης ιδεολογίας και της κυρίαρχης τάξης, υπάρχουν για να μας θυμίζουν ότι οι Θερμοπύλες του Λεωνίδα, η Αλαμάνα του Διάκου και ο Γοργοπόταμος του Βελουχιώτη, δεν είναι παρά μια δρασκελιά δρόμος…