«κίνητρο», ένα βίντεο του Ντάνιελ Πινκ

Σχόλιο: Πέτρος Μενδώνης, Υποτιτλισμός Βίντεο: Λαμπρινή Σκέρλου – Λάμπρος Νικολάρας

Η δημιουργία κινήτρων είναι η βάση του επιχειρήματος όσων υποστηρίζουν την ατομική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, την εξωτερική αξιολόγηση των σχολικών μονάδων και την αυστηρότητα στην αξιολόγηση των μαθητών.

Σύμφωνα με τη λογική τους, η αξιολόγηση (και μάλιστα όχι η πληθωριστική, αλλά η αυστηρή αξιολόγηση) βοηθάει στην βελτίωση των επιδόσεων όλων στον βαθμό που οι συνέπειες της είναι αισθητές από τους αξιολογούμενους. Λένε λοιπόν ότι η αναγνώριση της καλής επίδοσης (π.χ. με τη μορφή μισθολογικής ή της βαθμολογικής εξέλιξης στην περίπτωση των εκπαιδευτικών, με τη μορφή των βαθμών και της σημαίας στην περίπτωση των μαθητών) θα κινητοποιήσει όλους ώστε να προσπαθήσουν περισσότερο για να αποκτήσουν πρόσβαση στις (υλικές και συμβολικές) ανταμοιβές που συνεπάγεται η καλή αξιολόγηση. Με αντίστοιχο τρόπο φέρεται να λειτουργούν και οι ποινές. Υποτίθεται ότι για να αποφύγεις τις συνέπειες μιας κακής αξιολόγησης, (π.χ. την επανάληψη τάξης για τους μαθητές ή την αύξηση του εργάσιμου χρόνου μέσω «επιμόρφωσης» για τους εκπαιδευτικούς), προσπαθείς περισσότερο.

Το επιχείρημα αυτό έχει δεχθεί πολλών ειδών κριτικές:

• ιστορικές (για το πόσο διαφορετικά δούλεψε στο παρελθόν η αξιολόγηση στην εκπαίδευση),
• κοινωνιολογικές (για το γεγονός ότι λανθασμένα εξατομικεύει κοινωνικούς προσδιορισμούς, αποκρύπτοντας την κοινωνική ανισότητα),
• παιδαγωγικές (για το γεγονός ότι προάγει τη δουλικότητα εκπαιδευτικών και μαθητών, εις βάρος του ελεύθερου, δημιουργικού και κριτικού πνεύματος),
• ανθρωπολογικές (γιατί συγκροτεί ένα πρότυπο ανθρώπου –εκπαιδευτικού και μαθητή- χωρίς συνείδηση, υποταγμένου στο μαστίγιο και το καρότο του ανωτέρου του),
• διοικητικές (γιατί η προσωπική σχέση αξιολογητή – αξιολογούμενου είναι πάντα πιο κρίσιμη από την αυτή καθ’ αυτή την επίδοση του αξιολογούμενου),
• πολιτικές (για την επιδίωξη επιβολής κυβερνητικού ασφυκτικού ελέγχου στις σχολικές αίθουσες).

Το βίντεο που προτείνουμε προσθέτει μία ακόμη κριτική στη λογική των κινήτρων, την ψυχολογική. Οι αμοιβές και οι ποινές δεν δουλεύουν, όταν το έργο που καλούμαστε να πραγματοποιήσουμε ενέχει νοητικές λειτουργίες που ξεπερνούν ένα στοιχειώδες επίπεδο. Ο Ντάνιελ Πινκ με σύντομο και εύληπτο τρόπο μας εισάγει στην κριτική αυτή και υποστηρίζει ότι η αυτονομία, η αριστοτεχνία (μαεστρία) και ο σκοπός αποτελούν σαφώς πιο κρίσιμους παράγοντες για την καταβολή μεγαλύτερης προσπάθειας και την βελτίωση των επιδόσεων, με την προϋπόθεση ότι το ζήτημα της αμοιβής (π.χ. του μισθού) έχει λυθεί με ασφάλεια και ικανοποιητικά. Αντίθετα, τα κίνητρα ενδέχεται να μειώσουν τις επιδόσεις.

Στον αγώνα ενάντια στην αξιολόγηση η εκπαιδευτική κοινότητα μπορεί να χρησιμοποιήσει και τις ψυχολογικές κριτικές που υποσκάπτουν το επιχείρημα του κινήτρου, χωρίς βέβαια να περιορίζεται σ’ αυτές.

Πηγή: e-lesxi.gr