γράφει ο Σταύρος Μαλαγκονιάρης
Στόχος της οργάνωσης γίνεται η «άμυνα του έθνους» απέναντι σε όλα εκείνα τα νεωτερικά ρεύματα που χαλούσαν την «προαιώνια τάξη» του τυπικού μικροαστού νοικοκύρη
Στα ταραγμένα χρόνια του Μεσοπολέμου, της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και της ανάπτυξης στην Ευρώπη του ακραίου εθνικισμού, μια οργάνωση που έδρασε στη Θεσσαλονίκη αποτέλεσε, στη σύντομη πορεία της, τη ραχοκοκαλιά του εγχώριου φασισμού.
Ήταν η οργάνωση «Εθνική Ένωσις Ελλάς – ΕΕΕ», γνωστότερη ως «Τρία Έψιλον» ή οι «Χαλυβδόκρανοι», η οποία είχε όλα τα βασικά στοιχεία των εθνικοσοσιαλιστικών και φασιστικών οργανώσεων που είχαν αναπτυχθεί σε ευρωπαϊκά κράτη: την αντισημιτική και αντικομμουνιστική δράση, τη στρατιωτική δομή και τη χρήση ενιαίας στολής και λαβάρων, που χάριν της επεκτατικής ρητορικής απεικόνιζε τον βυζαντινό δικέφαλο αετό.
Πάντως, η οργάνωση, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και πρόγονος της Χρυσής Αυγής, δεν μακροημέρευσε. Η περίοδος ακμής της ήταν ουσιαστικά δύο χρόνια (1931-33), για να μπει σε τροχιά διάλυσης όταν άρχισε να συζητείται η μετεξέλιξή της από σωματείο σε κόμμα.
Η ίδρυση
Η οργάνωση ιδρύθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1927, με την έγκριση από το Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης της σύστασής της ως αλληλοβοηθητικού σωματείου. Ο σκοπός και τα μέσα του είχαν αρχικά αυστηρά οικονομικό χαρακτήρα.1
Μετά την έγκριση του καταστατικού, πρώτος πρόεδρος ανέλαβε ο δημοσιογράφος Δ. Αφεντάκης, διευθυντής του γραφείου Τύπου της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ) και μετέπειτα υπάλληλος της Αγροτικής Τράπεζας, και γενικός γραμματέας ο τραπεζικός υπάλληλος Δ. Χαριτόπουλος «όστις και προσεχώρησεν εις την ιδέαν της ιδρύσεως ενός σωματείου, το οποίον ημπορούσε να του εξασφαλίση και κάποιαν ωφέλειαν αν μη περισσότερα πράγματα».
Στα ιδρυτικά μέλη ήταν και ο Γεώργιος Κοσμίδης, εμποροράφτης, πρόσφυγας από την Κωνσταντινούπολη, ο οποίος «δεν είχε καμμίαν μόρφωσιν. Εμίσει τους κομμουνιστάς και τους Εβραίους». Τους πρώτους «διότι υπονόμευαν το κοινωνικό καθεστώς, την θρησκείαν, την Πατρίδαν, την οικογένειαν». Τους δεύτερους διότι… «εσταύρωσαν τον Χριστόν και τον συνηγωνίζοντο [τον Κοσμίδη] εις το εμπόριον».2
Ο Κοσμίδης δεν φαινόταν ότι θα έπαιζε ουσιαστικό ρόλο στην οργάνωση. Όμως, κινήθηκε δραστήρια και ενέγραψε όσο περισσότερους φίλους του μπορούσε. Έτσι, όταν ο Αφεντάκης διορίστηκε στην Αγροτική Τράπεζα και μετατέθηκε στην Αθήνα, ο Κοσμίδης κατάφερε να εκλεγεί πρόεδρος.
Το 1929, που ουσιαστικά κλείνει η πρώτη περίοδος της οργάνωσης, η δράση και η επιρροή της ήταν αμελητέα.
Η «άμυνα του έθνους»
Όμως, από την 1η Δεκεμβρίου του 1929, οπότε γίνεται γενική συνέλευση για την τροποποίηση του καταστατικού της, τα πράγματα αλλάζουν δραματικά.
Εκεί, τίθεται πλέον ο στόχος της οργάνωσης: η «άμυνα του έθνους» απέναντι σε όλα εκείνα τα νεωτερικά ρεύματα που χαλούσαν την «προαιώνια τάξη» του τυπικού μικροαστού νοικοκύρη – όπως «η από του παγκοσμίου και εντεύθεν παρατηρουμένη έκλυσις των ηθών, η εν μέρει τάσις αρνήσεως της θρησκείας, η συνεχής υπονόμευσις της οικογενείας και πλήρης σχεδόν αδιαφορία περί την Εθνικήν υπόστασιν της Πατρίδος μας…».3
Με το νέο καταστατικό καθιερώνεται η ενιαία εμφάνιση των μελών και τίθεται ως σκοπός η «συμβολή εις την εξύψωσιν του Εθνικού φρονήματος και της φιλοπατρίας παρά τω λαώ και τη κοινωνία και η διά νομίμων μέσων αντίδρασις κατά των διαφόρων προπαγανδών, αίτινες υποσκάπτουσι τα θεμέλια της Ελληνικής Πατρίδος, θρησκείας, οικογενείας και γλώσσης».
Στο νέο καταστατικό (τα στοιχεία είναι από αυτό που ενέκρινε το Πρωτοδικείο Πειραιά για το τοπικό παράρτημα) φαίνεται ξεκάθαρα πως επιδιώκεται η εξάρτηση των μελών με οικονομικά ανταλλάγματα και την εξεύρεση εργασίας, καθώς εκείνα τα χρόνια η ανεργία και η οικονομική ανέχεια αποτελούν κορυφαία προβλήματα.
Σε αυτό το πλαίσιο η οργάνωση αρχίζει να απασχολεί και έμμισθα μέλη ως «υπαλληλικόν προσωπικόν».4
Οι σχέσεις με τον Βενιζέλο
Σταδιακά, η παρουσία της οργάνωσης στη Θεσσαλονίκη αρχίζει να γίνεται αισθητή, κυρίως χάρη στις σχέσεις με κυβερνητικούς παράγοντες του κόμματος των «Φιλελευθέρων» του Βενιζέλου, λόγω της ταύτισης στις αντικομμουνιστικές αντιλήψεις και ενδεχομένως τον κοινό θαυμασμό στον φασισμό του Μουσολίνι, που εκφραζόταν και από τον φιλοβενιζελικό Τύπο.
Είναι αξιοσημείωτο ότι ο ίδιος ο Βενιζέλος μιλώντας στη Βουλή είχε προσφέρει απλόχερα κάλυψη στη δράση της οργάνωσης λέγοντας, μεταξύ άλλων, ότι «όσον αφορά την δράσιν [αυτής] εναντίον του κομμουνισμού […] έχει όλων και την ιδικήν μου ευλογίαν», ωστόσο πήρε αποστάσεις από αντισημιτικές ενέργειες.5
Η σύνδεση γίνεται φανερή όταν αντιπροσωπεία της ΕΕΕ, με επικεφαλής τον πρόεδρο Κοσμίδη, συμμετείχε τον Δεκέμβριο του 1930 στην υποδοχή του Βενιζέλου στη συμπρωτεύουσα.
Κυβερνητικές παροχές
Επίσης, λίγες μέρες αργότερα, στις 4 Ιανουαρίου 1931, στα εγκαίνια των γραφείων της ΕΕΕ στο μέγαρο «Ερμείον», στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, παραβρίσκονται ο γενικός διοικητής (υπουργός Μακεδονίας) Στυλιανός Γονατάς, ο υπουργός Προνοίας Ιασωνίδης, ο «βενιζελικός» δήμαρχος Βαμβακάς, ο στρατηγός και ο αστυνομικός διευθυντής.
Επιδοκιμάζοντας την παραστρατιωτική λειτουργία της οργάνωσης, ο στρατηγός ανακοίνωσε ότι τα μέλη της είναι «ελεύθερα να εισέρχονται εις την Λέσχην της Στρατιωτικής Φρουράς». Η χρηματοδότηση της οργάνωσης στηριζόταν σε μεγάλο βαθμό σε κυβερνητικές παροχές.6
Σε αποκαλυπτική επιστολή του διευθυντή των Παραρτημάτων της ΕΕΕ, Αναστάσιου Νταλίπη, γιου του μακεδονομάχου Νταλίπη, προς τον Γενικό Διοικητή Μακεδονίας Φίλιππο Δραγούμη, με ημερομηνία 8 Φεβρουαρίου 1932, φαίνεται ότι χρηματοδότηση παρείχαν ο Δήμος Θεσσαλονίκης, το υπουργείο Πρόνοιας, τράπεζες κ.ά. και ζητούνταν πρόσθετη από κρατικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπως η Πάγκειος ή Μπάγκειος Επιτροπή.7
Ο Βασίλης Νεφελούδης, τότε μέλος του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ, σε ενυπόγραφο άρθρο του στον «Ριζοσπάστη» (φ. 9.2.1934) κατήγγειλε ότι όταν η ΕΕΕ οργάνωσε την πορεία στην Αθήνα –που θα δούμε παρακάτω–, ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Βαμβακάς «είχε επιχορηγήσει τα φασιστικά καθάρματα με 100 χιλιάδες δραχμές».
Επίσης, ο «Ριζοσπάστης» είχε αποκαλύψει στις 13 Μαρτίου 1933 έγγραφο του «Συνδέσμου των εν Ελλάδι Ανωνύμων Εταιρειών», ενός από τους προδρόμους του σημερινού ΣΕΒ, που καλούσε τα μέλη του να καταθέτουν οικονομική ενίσχυση υπέρ των «Τριών Έψιλον» σε ειδικό λογαριασμό στη Λαϊκή Τράπεζα.
Είχε προηγηθεί εγκύκλιος του Συνδέσμου, στον οποίο πρόεδρος ήταν ο Δ. Λοβέρδος, μετέπειτα υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση Π. Τσαλδάρη, η οποία καλούσε τα μέλη να ενισχύσουν την ίδια οργάνωση για το χτύπημα του κομμουνισμού.
Το… αντάλλαγμα ήταν η ανάπτυξη απεργοσπαστικής δράσης με: α) την πρόκληση αιματηρών επεισοδίων σε βάρος απεργών, όπως έγινε τον Σεπτέμβριο του 1931 στο εργοστάσιο υποδημάτων «Ελλάς, β) επιθέσεις στα γραφεία συνδικαλιστικών οργανώσεων (25 Νοεμβρίου 1931 στην Εργατική Λέσχη) και γ) τη συγκρότηση σωματείων, στην ουσία εργοδοτικών, για τη διάσπαση των εργατών.
Στην εγκληματική δράση τους, ανάλογη των χιτλερικών «Ταγμάτων Εφόδου», είχαν εξασφαλισμένη την ατιμωρησία από τη Χωροφυλακή. Αποκορύφωμα ήταν η δολοφονία του κομμουνιστή εργάτη Χαρίτωνα Σταμπουλίδη (20.8.1932), χωρίς να γίνει καμία σύλληψη παρότι ο Μάρκος Βαφειάδης, αυτόπτης μάρτυρας, υπέδειξε στις Αρχές τους δράστες.
Με την κυβερνητική και τη δημοσιογραφική στήριξη, που εξασφάλισαν από τη «βενιζελική» εφημερίδα «Μακεδονία», χάρη κυρίως στον αρχισυντάκτη Νίκο Φαρδή, τα «Τρία Έψιλον» ξεδιπλώνουν και την αντισημιτική δράση τους.
Αρχικά, το βράδυ της 24ης Ιουνίου 1931 πραγματοποιούν ένοπλη επίθεση στα γραφεία του εβραϊκού αθλητικού συλλόγου Μακαμπή στη Θεσσαλονίκη.
Την άλλη μέρα ο δημοσιογράφος και βουλευτής Θεσσαλονίκης του Κόμματος των Φιλελευθέρων, Μέντες Μπεσαντζή ή Μεσαντζή, μιλώντας στη Βουλή επιρρίπτει ευθύνες στον Γενικό Διοικητή Γονατά και καταγγέλλει πως έγινε λεηλασία των γραφείων του συλλόγου και τραυματίστηκαν 4 άτομα.
Ο Βενιζέλος υποβαθμίζει το γεγονός λέγοντας ότι είναι υπερβολικές οι περιγραφές του βουλευτή και εμφανίζεται καθησυχαστικός.8
Όμως υπήρχε λόγος ανησυχίας, αφού 5 μέρες αργότερα, περίπου 2.000 άτομα με την καθοδήγηση της ΕΕΕ εξαπολύουν άγριο πογκρόμ κατά των Εβραίων.
Στο Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ διαβάζουμε τα εξής:
«Στις 29 του Ιούνη 1931 φασιστικά στοιχεία των οργανώσεων “Παύλος Μελάς” (σ.σ.: Σύλλογος Μακεδονομάχων – Εθνική Οργάνωσις «Ο Παύλος Μελάς», με έτος ίδρυσης 1926) και “ΕΕΕ” εξαπέλυσαν άγριο πογκρόμ κατά των Εβραίων στους συνοικισμούς Θεσσαλονίκης Ρεζί – Βαρδάρη, Χαριλάου, συνοικισμός 151 και Καμπέλ.
Φόνοι και εμπρησμοί
Οι μεγαλύτερες αγριότητες έγιναν στον συνοικισμό Καμπέλ. Οι φασίστες αφού λεηλάτησαν, βίασαν και σκότωσαν τους Λεάν Βιδάλ και τον αρτοποιό Παπά Λεωνίδα, που αρνήθηκε να κρύψει ποσότητα βενζίνης παρακρατικών, έβαλαν στο συνοικισμό φωτιά από πολλές μεριές. Κάηκαν 11 παραπήγματα καθώς και σπίτια, καταστήματα, το εβραϊκό σχολείο και η συναγωγή».9
Οι δολοφονικές ενέργειες βγάζουν την ΕΕΕ από την αφάνεια, γίνονται μαζικές εγγραφές και ιδρύονται παραρτήματα σε Βέροια, Σέρρες, Κοζάνη, Καστοριά κ.α.
«Πριν από το Καμπέλ», δηλώνει ανενδοίαστα ο συνήγορος της οργάνωσης στη δίκη των ηγετών της τον Απρίλιο του 1932, «η ΕΕΕ είχε 12 παραρτήματα και 3.000 μέλη, τώρα έχει 27 παραρτήματα και 7.000 μέλη».10
Οι νέες εγγραφές φέρνουν ενθουσιασμό και κάποιοι απόστρατοι ρίχνουν την ιδέα να μετεξελιχθεί η ΕΕΕ σε χιτλερική οργάνωση.
«Η ιδέα υπεβλήθη στο Συμβούλιο και επεκροτήθη. Ο Χαριτόπουλος φώναζε: Εμπρός! Ας ετοιμάσωμεν τας σιδηράς μεραρχίας των κρανοφόρων».
Τα κράνη βρέθηκαν σε μια αποθήκη του λιμανιού. Ηταν περίπου 10.000 αμερικανικά κράνη, πολύ βαριά, που είχαν χαρακτηριστεί άχρηστο υλικό. Πριν σταλούν για καταστροφή, η ΕΕΕ έσπευσε και τα αγόρασε – προφανώς πολύ φτηνά.
Η εργασία για το ράψιμο χιλιάδων χακί πουκάμισων ανατέθηκε, φυσικά, στο κατάστημα του προέδρου Κοσμίδη.11
Οπως διαβάζουμε σε ρεπορτάζ της εφημερίδας «Βραδυνή» (φ. 25.6.1933) η στολή αποτελούνταν από «σύνηθες παντελόνι, υποκάμισον χακί, χωρίς σακάκι, με επωμίδες επί των οποίων υπάρχει ο αριθμός του λόχου στον οποίο ανήκει ο καθένας, χακί γραβάτα και κράνος. Στο αριστερό χέρι φέρουν περιβραχιόνιο με το σήμα της οργάνωσης μαύρο δικέφαλο αετό επί κίτρινου φόντου».
Λίγες μέρες μετά τον εμπρησμό του εβραϊκού συνοικισμού ανακοινώνεται πανηγυρικά από τη «Μακεδονία» η ίδρυση των «Χαλυβδόκρανων της Ε.Ε.Ε.» [φ. 22.7.1931], που άρχισαν κάθε Κυριακή να κάνουν ασκήσεις παρελάσεως, ώστε να ετοιμαστούν για την εκδρομή-επιδρομή στη Φλώρινα, την οποία θα καλύψει με πρωτοσέλιδα ρεπορτάζ ο αρχισυντάκτης της εφημερίδας. [«Μακεδονία» 18, 19, 20.8.1931].12
Ο δημοσιογράφος Δημήτρης Ψαρράς στο βιβλίο του «Το μπεστ σέλερ του μίσους – Τα “Πρωτόκολλα των σοφών της Σιών” στην Ελλάδα,1920-2013» υποστηρίζει ότι η εκδρομή-επιδρομή στη Φλώρινα ήταν μια κίνηση αντιπερισπασμού για τη δίωξη που ασκήθηκε για τους εμπρησμούς εναντίον του Φαρδή και της ηγεσίας της ΕΕΕ (Κοσμίδης, Χαριτόπουλος) μετά από έγκληση της Ισραηλίτικης Κοινότητας, αν και τον Απρίλιο του 1932 σε δίκη στη Βέροια όλοι θα αθωωθούν.
Ωστόσο, παρά τα διθυραμβικά, προπαγανδιστικά δημοσιεύματα, η εξόρμηση στη Φλώρινα χαρακτηρίστηκε από αταξία και τραγελαφικά γεγονότα.
Ενας μέλος της οργάνωσης με σειρά άρθρων στην εφημερίδα «Μακεδονικά Νέα» αποκάλυψε πολλά στοιχεία για τα «Τρία Έψιλον», μεταξύ των οποίων ότι η ειδική αμαξοστοιχία που χρησιμοποιήθηκε για τη μετάβαση στη Φλώρινα τους παραχωρήθηκε δωρεάν.
Ακόμα, φαίνεται ότι η εκεί παρουσία τους δεν ήταν τόσο αποδεκτή, όπως εμφανιζόταν. Πολίτες τούς αποδοκίμασαν με αποτέλεσμα να δεχτούν επίθεση, ενώ η εφημερίδα της Κοζάνης «Βόρειος Ελλάς» (φ. 15.8.1931) σε σχόλιό της ασκούσε δριμεία κριτική στην ΕΕΕ για την παρουσία της στη Φλώρινα αλλά και επειδή λειτουργούσε «ως ανεύθυνος εθνικός οργανισμός υπέρ το Κράτος ορθούμενος».
Για τα γεγονότα στη Φλώρινα κάνει επερώτηση στη Βουλή ο βουλευτής Θεσσαλονίκης του Εργατικού Αγροτικού Κόμματος του Αλ. Παπαναστασίου, Ιωάννης Μιχ. Μιχαήλ.
Στη συζήτηση, ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου χαρακτηρίζει τα «Τρία Έψιλον» «συμμορία» και καταγγέλλει ότι «τρομοκρατούν και τους οργανισμούς, οι οποίοι δεν ημπορούν να προσλάβουν εργάτας άνευ της ιδικής των εγκρίσεως».
Ωστόσο, όπως προαναφέρθηκε, ο Βενιζέλος εξακολουθεί να προσφέρει κάλυψη στο φασιστικό μόρφωμα.
Έτσι, η δράση της οργάνωσης συνεχίζεται αμείωτη αν και οι εκλογές του Σεπτεμβρίου 1932 και του Μαρτίου 1933 δεν φέρνουν αλλαγές μόνο στην κυβέρνηση αλλά και στην ΕΕΕ, καθώς αρχίζει να αντιμετωπίζεται με επιφυλακτικότητα από την κεντρική εξουσία, και στο εσωτερικό της αρχίζει η σύγκρουση «λαϊκών» και «βενιζελικών».
Όμως, τον Ιούνιο του 1933 αποφασίζουν να κάνουν το μεγάλο βήμα και πραγματοποιούν τη λεγόμενη «κάθοδο στην Αθήνα», στα πρότυπα της πορείας στη Ρώμη του Μουσολίνι, που σημαδεύεται από αιματηρά επεισόδια με αντιφασίστες, κυρίως κομμουνιστές.
Νέοι διθύραμβοι κυριαρχούν στον Τύπο για τα «Τρία Εψιλον», αλλά την ίδια ώρα στο εσωτερικό της η σύγκρουση των τάσεων έχει ανάψει και θα κορυφωθεί στις 5 Νοεμβρίου 1933, όταν σε γενική συνέλευση των μελών αποφασίστηκε η διάλυση του Σωματείου και η αυθημερόν μετατροπή του σε πολιτικό κόμμα με την ονομασία: Εθνικοσοσιαλιστικόν Κόμμα Εθνική Ένωσις Ελλάς.
Τη μετεξέλιξη σε κόμμα υποστήριξε η ομάδα του Κοσμίδη, που φαίνεται ότι συγκέντρωσε την πλειοψηφία, ενώ τη διατήρηση σε σωματείο υποστήριξε η ομάδα των Χαριτόπουλου, Νταλίπη κ.ά.
Εναν μήνα αργότερα η διάσπαση οριστικοποιείται φέρνοντας στην επιφάνεια την εξάρτηση της ομάδας Χαριτόπουλου από το Λαϊκό Κόμμα και τη σύνδεση της ομάδας Κοσμίδη με τους Φιλελεύθερους, αν και επίσημα ο ίδιος εμφανιζόταν «εναντίον όλων ανεξαιρέτως των εν Ελλάδι υπαρχόντων κεφαλαιοκρατικών κομμάτων».
Τελικά, η μετατροπή σε κόμμα φέρνει τη διακοπή της κρατικής χρηματοδότησης και σταδιακά η οργάνωση πέφτει στην αφάνεια.
Οι τίτλοι τέλους του φασιστικού μορφώματος πέφτουν στις βουλευτικές εκλογές της 26ης Ιανουαρίου 1936, στις οποίες η ΕΕΕ, με αρχηγό κόμματος τον Κλ. Παπανικολάου, λαμβάνει πανελλαδικά μόλις 505 ψήφους (0,04%) από τις οποίες οι 295 προέρχονταν από τη Θεσσαλονίκη.
Με τη δικτατορία Μεταξά η οργάνωση διαλύεται και επίσημα, ενώ κατά τη γερμανική κατοχή στελέχη της εμφανίζονται, μεμονωμένα, να συνεργάζονται με τους κατακτητές.
Πηγές:
1. Χριστιάνα Πιστόλα «Η Οργάνωση Εθνική Ένωσις Ελλάς (Τρία Εψιλον)», Μεταπτυχιακή εργασία που υποβλήθηκε στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου
2. Εφημερίδα «Μακεδονικά Νέα», «Η ιστορία της Ε.Ε.Ε.», φ. 17.12.1933
3. «Ο Ιός της Κυριακής», «Τα δηλητηριώδη 3 Ε του Εθνους», «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» φ. 17.5.1998
4. Γενικά Αρχεία του Κράτους / Πρωτοδικείο Πειραιά / Καταστατικό Εθνικής Ενώσεως «Η Ελλάς»
5. Πρακτικά Συνεδριάσεων Βουλής – Περίοδος Β – Σύνοδος Δ, Τόμος 1, Συνεδρίαση ΙΕ’ της 10ης Δεκεμβρίου 1931, σελ. 100
6. Δημήτρης Ψαρράς, «Το μπέστ σέλερ του μίσους. Τα “Πρωτόκολλα των σοφών της Σιών» στην Ελλάδα, 1920-2013», εκδόσεις Πόλις, σελ. 122-123
7. «Ο Ιός της Κυριακής», ό.π.
8. Πρακτικά των Συνεδριάσεων της Βουλής, Περίοδος Β’ – Σύνοδος Ι’, μέρος Β’, Συνεδρίαση ΡΔ’ της 25ης Ιουνίου 1931, σελ. 1.823, 1.824, 1.825
9. Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, Α’ Τόμος (1918-1949), εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2008, σελ. 237
10. «Ο Ιός της Κυριακής», ό.π.
11. Εφ. «Μακεδονικά Νέα», «Η ιστορία της Ε.Ε.Ε.», φ. 18.12.1933
12. Δημήτρης Ψαρράς, ό.π., σελ. 125-126
πηγή: efsyn.gr
e-prologos.gr
