«Εθελοντής ενός δικαιότερου κόσμου, για το οποίο πρόσφερε τη ψυχή του»

Nικηφόρος Βρεττάκος

Στη βιοπάλη

Σαν σήμερα, γεννήθηκε πριν 110 χρόνια ο Δημήτρης Μπαλάσογλου στην Αγία Κυριακή Γιάλοβας στις νότιες ακτές της Θάλασσας του Μαρμαρά. Προσφυγόπουλο στην Ελλάδα με την Μικρασιατική Καταστροφή, η πτώχευση της οικογένειας του τον ανάγκασε σε ηλικία 10 ετών να δούλεψει σκληρά. Λαντζέρης, λούστρος, εργάτης στα τούβλα σε χωριά της Αλμωπίας και τα καλοκαίρια γκαρσόνι σε 2 καφενεία στα Λουτρά της Αιδηψού όπως περιγράφει στο βιβλίο του «Κραυγή στα πέρατα.» Αλλά πάνω απ’όλα, ήταν ποιητής και πείρε το καλλιτεχνικό όνομα Μενέλαος Λουντέμης. Η πολιτική του δράση μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ και η στράτευσή του στον αγώνα του λαού του στοίχησε, μαθητής της Δ^’ Γυμνασίου, την αποβολή απ όλα τα Γυμνάσια της Ελλάδας και τη στέρηση της εγκύκλιας μόρφωσης που τόσο πολύ λαχταρούσε. Δεν χάρηκε την απόκτηση πτυχίου της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών που ονειρευόταν.

«Tα πλοία δεν άραξαν» Στο Βόλο, ο νεαρός Λουντέμης αναζήτησε το 1936 δουλειά ως υπάλληλος στο γραφείο του αείμνηστου δικηγόρου Γιώργου Κ. Αβτζή. Στην οδό Κοραή, νύχτες ολόκληρες, έγραψε και δακτυλογράφησε το πρώτο του βιβλίο διηγημάτων «Τα πλοία δεν άραξαν» που έμελλε

να του χαρίσει το A’ Κρατικό Βραβείο πεζογραφίας. Ακούραστος και με περιφρόνηση στις στερήσεις, η φτώχεια, η ανέχεια ενδυνάμωναν τον λογοτέχνη. Στην Κατοχή, ο Λουντέμης πήρε ενεργό μέλος στην Εθνική Αντίσταση από τη θέση του Γραμματέα της οργάνωσης διανοούμενων του ΕΑΜ.

Εξορία   Καταδικάστηκε σε θάνατο το 1947 για την πολιτική του δράση στο λαϊκό κίνημα. Αλλά, η ποινή δεν εκτελέστηκε ποτέ. Αντ’ αυτoύ, εξορίστηκε για 11 χρόνια διαδοχικά σε Ικαρία, Σάμο, Μακρόνησο, Αή Στράτη. Από το στρατόπεδο πολιτικών κρατουμένων στο κολαστήριο της Μακρονήσου γράφει το 1947 στον ποιητή Ναζίμ Χικμέτ που ζει τη δίκη του κόλαση μέσα στο μπουντρούμι της Κωνσταντινούπολης: « … Ναζίμ, ομοθάνατε αδελφέ μου, η φυλακή μας είναι ξέσκεπη εδώ. Γκρεμότοπος που τον ζώνει ολοτρόγυρα η πίσσα.» Στο βιβλίο του «Οδός Αβύσσου αριθμός 0», ο Λουντέμης μαρτυράει «Εκείνο το βράδυ, σώπαιναν οι λύκοι διότι ούρλιαζαν άνθρωποι», μια κραυγή κατά των φρικτών βασανιστηρίων που υπέστησαν χιλιάδες πολιτικοί εξόριστοι που πίστευαν σε ένα καλύτερο κόσμο. Την ίδια εποχή, εξορίστηκαν στη Χίο η σύζυγος του Έμυ και η ηλικίας μόλις 3 χρόνων κορούλα τους. Η Μυρτώ είχε γεννηθεί στην Αθήνα, εκείνο το ηρωϊκό Δεκέμβρη του 1944, κάτω από τις βόμβες των εισβολέων του άγγλου στρατηγού Σκόμπυ που στήριζαν τον αγγλοκουβαλημένο υποτελή Πρωθυπουργό Γεώργιο Α. Παπανδρέου. Τον ίδιο μήνα, ο Λουντέμης εκφράζεται κριτικά για τη στάση που κράτησε η Σοβιετική Ένωση στα Δεκεμβριανά. Tο εξόριστο κοριτσάκι του στο νησί Τρίκερι θυμάται συγκινητικά ο εξόριστος ποιητής από τη μαρτυρική Μακρόνησο όταν, το 1949, γράφει το ποίημα του «Καλημέρα τριανταφυλλάκι.» Με την τετραλογία του Μέλιου, αλλά και με τόσα άλλα αριστουργήματα, ο Λουντέμης ήταν, είναι και θα είναι ο συγγραφέας της παιδικής μας ψυχής.

Δίκη, ξανά εξορία, επαναπατρισμός

Επί Πρωθυπουργίας Κωνσταντίνου Γ. Καραμανλή (1956-1959) έγινε στην Αθήνα η δίκη κατά του Λουντέμη, τότε εξόριστος στον Άη Στράτη, σχετικά με τα περιεχόμενα του βιβλίου του «Βουρκωμένες Μέρες». Αυτό χαρακτηρίστηκε από την Ασφάλεια και την Εισαγγελία «αντεθνικό, επαναστατικό και αποτελεί προπαρασκευαστική πράξη εσχάτης προδοσίας.» Κατά τη διάρκεια της 18χρόνης εξορίας του στη Ρουμανία, από το 1958 μέχρι το 1976 του αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια. Στο Βουκουρέστι έγραψε 30 βιβλία και αγαπήθηκε και από το ρουμάνικο κοινό. Έφερε την Ελλάδα στη ξενιτιά και την έκανε βιβλίο. Αφού επανέκτησε την ελληνική ιθαγένεια το 1976 με την βοήθεια του τότε αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης Γιώργου Μαύρου, του εκδότη της «Ελευθεροτυπίας» Χρήστου Τεγόπουλου και πλήθους δημοκρατών συγγραφέων, επέστρεψε στη πατρίδα από την εξορία στη Ρουμανία. Στο παλιό αεροδρόμιο του Ελληνικού ήταν όλοι τους εκεί, χιλιάδες λαού, δημοκράτες, νέες και νέοι, άνθρωποι των τεχνών και των γραμμάτων, για να τον καλωσορίσουν. Έτσι, όπως του άξιζε.

Η Ελλάδα φτωχότερη Έγραφε ο ίδιος σε ποίημα του: «Εγώ δεν είμαι παρά ένας στρατολάτης, ένας αποσταμένος περπατητής που ακούμπησε στη ρίζα μιας ελιάς, να ακούσει το τραγούδι των γρύλων. Κι αν θέλεις, έλα να το ακoύσουμε μαζί.» O μεγάλος συγγραφέας της κοινωνικής αδικίας, ο εκφραστής του μόχθου του μεροκαματιάρη, ο ποιητής του έρωτα μας αποχαιρέτησε τούτο το μήνα πριν 45 χρόνια από ανακοπή καρδιάς στο τιμόνι του αυτοκίνητού του στη Λεωφόρο Βουλιαγμένης.

Ο δικός μας Μαξίμ Γκόρκι μας άφησε όμως πλουσιότερους πνευματικά και δυνατότερους πολιτικά για να κατανοήσουμε και να αντισταθούμε στη καταπίεση, στην αδικία που βιώνουμε καθημερινά. Οι κοινωνικές ανισότητες εκτινάχθηκαν στην Ελλάδα τα τελευταία 45 χρόνια με το,  πολιτικά σχεδιασμένο από την άρχουσα τάξη, ξεπούλημα της χώρας μας στους ξένους και στα αρπακτικά τους ταμεία που ακολούθησε την ισοπέδωση της εργατικής και μεσαίας τάξης.

Σ’αυτά τα 45 χρόνια, επτά πρωθυπουργοί μας με πτυχία και μεταπτυχιακά από υποτίθεται τα καλύτερα Πανεπιστήμια του κόσμου (Harvard, Tufts, London School of Economics και ΕΜΠ) κατόρθωσαν να ρίξουν την Ελλάδα στα βράχια, πέταξαν το λαό στην ανεργία και διώξανε τα νιάτα στη ξενιτιά.

« Ένα παιδί μετράει τ άστρα»

Φαναράκια ελπίδας για μια καλύτερη, δημοκρατική, ελεύθερη, ανεξάρτητη Ελλάδα με κοινωνική δικαιοσύνη, μερικά από τα 45 βιβλία του Λουντέμη κοσμούν σήμερα οικογενειακές και δημόσιες βιβλιοθήκες. T’άστρα που μετρούσε ο μικρός ήρωάς του, ο Μέλιος, είναι δικά του. Μας φωτίζουν το δρόμο για ένα ανθρώπινο, δικαιότερο, ειρηνικό και βιώσιμο μέλλον. Με ιδανικά, κοινωνικές αξίες, κοινωνική παιδεία, αγώνα για αξιοπρεπή ζωή, δουλειά, μόρφωση και πολιτισμός για όλους, ισότητα και αλληλεγγύη.

Για μια ανθρωπότητα χωρίς εκμετάλλευση από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Ντίνος Βαρδάκης, Kαλά Νερά Πηλίου, 14 Γενάρη 2022