Στις 13 Οκτώβρη 1904 πεθαίνει, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, ο Παύλος Μελάς, στρατιωτικός, γνωστός και ως “Μακεδονομάχος”.

Γεννήθηκε στη Μασσαλία το 1870 με πατέρα μεγαλέμπορο και αργότερα δήμαρχο Αθηναίων και επέλεξε, όπως και τα αδέλφια του, τη στρατιωτική καριέρα.

Το 1891 αποφοίτησε από την Ευελπίδων και την επόμενη χρονιά παντρεύτηκε τη Ναταλία Δραγούμη, κόρη τού τότε υπουργού Εξωτερικών και μετέπειτα πρωθυπουργού (την εποχή του Κιλελέρ).

Μοιραζόταν με το περιβάλλον του τον ίδιο βαθύ συντηρητισμό, την περιφρόνηση για τον απλό λαό (τους”μικρούς ανθρώπους”) και ένα κοινό μίσος για τις “δημοκρατικές θεωρίες που λυμαίνονται την Ευρώπη”.

Για πρώτη φορά ο ανθυπολοχαγός Μελάς απασχόλησε τη δημόσια ζωή το 1894,όταν μαζί με 85 συναδέλφους του πραγματοποίησε τον πρώτο του “ηρωισμό”: Ενοχλημένοι από ένα άρθρο της “Ακροπόλεως” (14/8/1894), το οποίο συνέδεε ειρωνικά βιαιοπραγίες αξιωματικών κατά πολιτών με τη δαπανηρότατη συντήρησή τους από το καταχρεωμένο κράτος, ο Μελάς και οι άλλοι βαθμοφόροι, μαζί με τους φαντάρους τους, πραγματοποίησαν επίθεση στα γραφεία της εφημερίδας και το σπίτι του ιδιοκτήτη της Γαβριηλίδη και τα ρήμαξαν με τσεκούρια, αξίνες κ.α ,τσεπώνοντας και όσα χρήματα βρέθηκαν στα κατεστραμμένα συρτάρια.

Παραπέμφθηκαν σε στρατοδικείο, με την κατηγορία της φθοράς ξένης περιουσίας και αθωώθηκαν όμως πανηγυρικά δίχως την παραμικρή αιτιολογία. Ενάμιση μήνα μετά, ορισμένοι από τους επιδρομείς προχώρησαν στην ίδρυση της “Εθνικής Εταιρείας” (“Ε.Ε.”), μυστικής οργάνωσης με καταστατικό σκοπό “την αναζωπύρωσιν του εθνικού φρονήματος” μέσα από τον αλυτρωτισμό. Μοναδική συνεισφορά της “Εθνικής Εταιρείας” στην Ελλάδα υπήρξε η προβοκάτσια που οδήγησε σε εθνική συμφορά: η πυροδότηση του καταστροφικού ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 με την εισβολή 3.000 έμμισθων”ανταρτών” της στο οθωμανικό έδαφος το 1897.

Παρά τους αρχικούς λεονταρισμούς των εθνικιστών, ο ελληνικός στρατός διαλύθηκε μέσα σε μια βδομάδα και εγκατέλειψε πανικόβλητος ακόμη και τη Λαμία, με τα στρατεύματα του σουλτάνου να κατευθύνονται προς την Αθήνα.

Το Ελληνικό κρατίδιο του 1830 επέζησε τελικά εκλιπαρώντας τις “προστάτιδες Δυνάμεις”. Ο Μελάς είχε ενεργό ρόλο σε αυτήν την καταστροφή: Με κάλυψη ανωτέρων μετέφερε αυτοπροσώπως “εθελοντές”-προβοκάτορες της “Ε.Ε”. στα σύνορα, με μια αμαξοστοιχία 55 βαγονιών, για να πυροδοτήσει τον πόλεμο. Λίγες μέρες μετά, πληροφορεί τον πατέρα του πως οι εξελίξεις δεν είναι ευχάριστες: οι “εθελοντές” “έχουν επιστρέψει όλοι” στο ελληνικό έδαφος και πολλοί “πωλούν δεξιά και αριστερά τα όπλα των”:

Ο Μελάς μπορεί να είχε ενεργό ρόλο στην πρόκληση του πολέμου, ο ίδιος όμως, μια βδομάδα μετά την κήρυξή του, κι ενώ η μονάδα του βρίσκεται ήδη στα σύνορα, είναι στη..Λάρισα και την κατάρρευση του μετώπου θα την πληροφορηθεί ενώ παρακολουθεί -αδειούχος- τον… Επιτάφιο. Μετά τον πόλεμο συνεχίζει την δράση του και αργότερα, μαζί με τον Δραγούμη και μια παρέα πρώην εταίρων της “Ε.Ε.” οργανώνουν ένοπλη ελληνική επέμβαση στη Μακεδονία κατά των κομιτατζήδων, με στόχο υπουργικούς διαδρόμους της Αθήνας.

Οι στόχοι του εγχειρήματος περιγράφονται απο τον Δραγούμη ως”πραξικόπημα”, με σκοπό την απαλλαγή από τη “σιχαμερή λάσπη(του) κοινοβουλευτισμού” και την κατάληψη της εξουσίας από “την δική μας Κυβέρνησιν”. Ο “Μακεδονικός Αγώνας” γίνεται όχημα και για αντιδραστικά σχέδια στο εσωτερικό της Ελλάδας : “να κάνωμε ένα πραξικόπημα τη στιγμή που θα είναι αναγκαίο, είτε να ριχτούμε επί των Βουλγάρων, είτε να καταλάβωμεν την χώραν που μας ανήκει”.

Η δράση του Μελά στη Μακεδονία, που κατέληξε στον θάνατο και ηρωοποίησή του, περιλαμβάνει δύο εισβολές και μια”ιδιωτική” επίσκεψή”, όλες το 1904.Η πολεμική του “δράση” ήταν μία και μοναδική,άδοξη, συμπλοκή. Στις αποστολές αυτές η δράση της ομάδας του Μελά ήταν η τρομοκρατία άοπλων σλαβόφωνων χωρικών, κ.α, αντίστοιχη με την τρομοκρατία των κομιτατζήδων ενάντια σε Ελληνικούς πληθυσμούς.

Ο Μελάς θα δώσει την μοναδική μάχη της ζωής του 11 Οκτώβρη 1904. Επιτίθεται με 60 ενόπλους στο Νέρετ (σημ. Πολυπόταμος) της Φλώρινας, πάλι με στόχο χωρικούς προγραμμένους ως κομιτατζήδες. Ακολούθησε δίωρη συμπλοκή. Εξω από το χωριό, δέχονται επίθεση κομιτατζήδων και το σκάνε. Οι μισοί αποχωρούν και οι υπόλοιποι με τον Μελά περιφέρονται και καταλήγουν στη Στάτιτσα. Οι χωρικοί τους καρφώνουν, σαν δήθεν κομιτατζήδες, στις οθωμανικές αρχές, που τους εντοπίζουν και αρχίζουν πυροβολισμοί.

Αφηγήσεις συντρόφων του Μελά αμφισβητούν το ότι υπήρξε σημαντική μάχη και είναι αμφίβολο ότι ο Μελάς συμμετείχε σε αυτήν. Κάποια στιγμή τη νύχτα προσπάθησε να διαφύγει, όμως τραυματίστηκε.

Οι μαρτυρίες ποικίλουν για το αν απεβίωσε ,αυτοκτόνησε, ζήτησε από τον Ντίνα (μέλος της ομάδας του) να τον αποτελειώσει ή ο τελευταίος τον σκότωσε. Ο Τύπος κατασκεύασε τον μύθο του Μελά για την εθνικιστική προπαγάνδα της άρχουσας τάξης. Για τους ίδιους λόγους, που αλλάζουν ονόματα σε κάθε εποχή, παρόμοιοι μύθοι συντηρούνται όχι μόνο από εθνικιστικούς/φασιστικούς κύκλους αλλά-πολλές φορές-και από το επίσημο Ελληνικό αστικό κράτος, μέχρι σήμερα.

Πηγές:

“Ποιος σκότωσε τον Παύλο Μελά;”, Ιός,

“Ο Μακεδονικός Αγών και τα εις Θράκην γεγονότα “, Διεύθυνσις Ιστορίας Στρατού,

“Ιστορία Νεώτερης και Σύγχρονης Ελλάδας”, Τ Βουρνάς,

“Ο αληθινός Παύλος Μελάς”, Τ Κωστόπουλος,

 “Τα Τετράδια του Ιλιντεν”, Ι.Δραγούμης, “Παύλος Μελάς”, Ν.Μελά.

πηγή: alli-apopsi.gr