γράφει ο Γιώργος Ρούσσος

Η 5η Οκτωβρίου καθιερώθηκε το 1994 από την UNESCO ως η Παγκόσμια Ημέρα των Εκπαιδευτικών, προκειμένου να τιμήσει τους δασκάλους και τους καθηγητές όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, που με το έργο τους συμβάλλουν καθοριστικά στην ανάπτυξη και την εξέλιξη των κοινωνιών. Παρουσιάζουμε πέντε σύγχρονες και αξιόλογες ταινίες, που προβλήθηκαν τα τελευταία δώδεκα χρόνια στην μεγάλη οθόνη και είναι αφιερωμένες στο λειτούργημα του εκπαιδευτικού και στη σημασία της διαπαιδαγώγησης στο σχολείο, σε κάθε βαθμίδα της. «Ο ιδανικός δάσκαλος είναι εκείνος που γίνεται γέφυρα για να περάσει αντίπερα ο μαθητής του. Κι όταν πια του διευκολύνει το πέρασμα, αφήνεται χαρούμενα να γκρεμιστεί, ενθαρρύνοντας τον μαθητή του να φτιάξει δικές του γέφυρες» -Νίκος Καζαντζάκης

«Το Κύμα» (Die Welle / The Wave – 2008) του Ντένις Γκάνσελ (Γερμανία)

Ο καθηγητής Rainer Wenger (τον ερμηνεύει υποδειγματικά ο Jurgen Vogel) συνειδητοποιεί, ότι οι παραδοσιακές μέθοδοι διδασκαλίας της Ιστορίας, προκαλούν αφόρητη ανία στους μαθητές του, ένας νεαρός καθηγητής, προτείνει την εφαρμογή ενός ιδιότυπου πειράματος, που προβλέπει συγκρότηση μιας ελίτ με μυστικούς κώδικες, σκληρή πειθαρχία και υψηλούς στόχους. Οι μαθητές θα οδηγήσουν το πείραμα σε απόλυτη επιτυχία και χωρίς να το καταλάβουν, θα αρχίσουν να υποκύπτουν στην επιρροή της εξουσίας και του φασισμού.

Πολύ εύστοχη και διαχρονικά επίκαιρη η ταινία, «Το Κύμα» του Ντένις Γκάνσελ, καταφέρνει με γρήγορο μοντάζ, αλλά χωρίς υπερβολές να εισάγει τον θεατή στο ιδιαίτερο σύμπαν του. ο σκηνοθέτης το πετυχαίνει, με τον τρόπο που το έκανε και ο μαθητής που ξεσήκωσε το «Κύμα», μέσω μίας και μόνο ερώτησης, που τίθεται στους εαυτούς μας καταρχήν, αλλά και στους γύρω μας: «Μπορεί να ξαναγεννηθεί ο ναζισμός;».

Αυτή είναι η τέταρτη μεγάλου μήκους ταινία για τον Γερμανό σκηνοθέτη, ο οποίος αναφέρει χαρακτηριστικά: «Όταν ήμουν νέος συχνά αναρωτιόμουν για το τι θα έκανα αν θα βρισκόμουν σε μια κατάσταση σαν κι αυτή του παρελθόντος. Στο «Κύμα» η ερώτησή μου είναι το πώς θα μπορούσε να δουλεύει σήμερα ο φασισμός. Θα ήταν πιθανός σήμερα; Θα μπορούσε να ξανασυμβεί αυτό το πράγμα, εδώ και τώρα, σ’ ένα συνηθισμένο σχολείο στη Γερμανία; Και πάλι, όταν ήμουν νέος πάντα ευχόμουν να υπήρχε κάτι με το οποίο θα μπορούσα να ταυτιστώ. Ζήλευα τους γονείς μου που έζησαν τη δεκαετία του ’60 και το φοιτητικό κίνημα, όπου οι άνθρωποι είχαν ένα είδος κοινού στόχου, προσπαθώντας να αλλάξουν το κόσμο και να κάνουν τη διαφορά. Εγώ μεγάλωσα στη δεκαετία του ’80 και του ’90, όταν πια υπήρχαν χιλιάδες πολιτικά ρεύματα και ομάδες, αλλά καμιά πραγματική κατεύθυνση.»

«Ταξικός Εχθρός» (Class Enemy / Razredni Sovraznik – 2013) του Ροκ Μπίτσεκ (Σλοβενία)

Λόγω της τεράστιας διαφοράς στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται τη ζωή, η σχέση ανάμεσα στους μαθητές και στον καινούργιο δάσκαλο των γερμανικών τους εντείνεται σε κρίσιμο βαθμό. Όταν μία μαθήτρια αυτοκτονεί, οι συμμαθητές της κατηγορούν τον καθηγητή ως υπαίτιο για τον θάνατό της. Το κλίμα γίνεται ιδιαίτερα φορτισμένο, στην υπόθεση μπλέκεται ολόκληρο το σχολείο αλλά και οι γονείς των παιδιών, όμως ο καθένας έχει τους δικούς του λόγους για να βλέπει τα πράγματα σε άσπρο-μαύρο.

Η ιστορία πίσω από τον «Ταξικό Εχθρό» βασίζεται σε μία πραγματική εμπειρία του 28χρονου σκηνοθέτη της ταινίας, Ροκ Μπίτσεκ. Ο ίδιος υποστηρίζει πως γράφοντας το σενάριο αυτό που τον ενδιέφερε δεν ήταν τόσο οι λόγοι που η κοπέλα αυτοκτόνησε, όσο οι σχέσεις ανάμεσα τους μαθητές, ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποίησαν μία τραγωδία για να αντιδράσουν και η ευκολία με την οποία  κατηγόρησαν τον καθηγητή. Βασική θεματική ήταν το πως μία σχολική τάξη ενώνεται γύρω από μία ιδέα και το πως όταν τα σχέδιά τους καταρρέουν, στρέφονται ο ένας ενάντια στον άλλο.

Αυτό άλλωστε συμβαίνει και εκτός σχολείου. Ένας κοινός εχθρός είναι απαραίτητος για να δημιουργηθεί μία ομάδα, αλλά όταν ο στόχος επιτευχθεί και ο εχθρός κατακτηθεί, η ομάδα διαλύεται. Έτσι λοιπόν, η ιστορία ενός αυστηρού καθηγητή και μίας τάξης που τον στοχοποιεί ως ηθικό αυτουργό της αυτοκτονίας μίας συμμαθήτριας, μέσα από την ματιά του Ροκ Μπίτσεκ αποκτά ιδιαίτερες διαστάσεις. 

«O Εξαιρετικός Κύριος Lazhar» (Monsieur Lazhar – 2011) του Φιλίπ Φαλαρντό (Καναδάς)

O κύριος Lazhar, από την Αλγερία, προτείνει τον εαυτό του ως αντικαταστάτη της δασκάλας που αυτοκτόνησε σ’ ένα δημοτικό σχολείο της Γαλλίας. Από την στιγμή που προσλαμβάνεται κάνει τα πάντα για να έρθει πιο κοντά στα παιδιά, να τους συμπαρασταθεί και να τους εξηγήσει την ανεξήγητη ακόμη και για τους μεγάλους πολλές φορές δύναμη της απώλειας. Ωστόσο, κανείς απ’ τους συναδέλφους, γονείς, ακόμη κι απ’ τα παιδιά δε γνωρίζει το παρελθόν του κυρίου Lazhar και το γεγονός ότι από στιγμή σε στιγμή μπορεί να απελαθεί και να ακολουθήσει τον δρόμο του πρόσφυγα…

Υποψήφιο για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας, το φιλμ του Φιλίπ Φαλαρντό είναι μία προσαρμογή του θεατρικού έργου της Evelyne de la Cheneliere, όπου ο κύριος Lazhar ενσαρκώνει την συνάντηση δύο διαφορετικών κόσμων και τη δύναμη της ειλικρίνειας. Ο σκηνοθέτης με χιούμορ, ευαισθησία και ειλικρινή “ψέματα” προσφέρει μία ταινία που γοητεύει.

«Ανάμεσα στους Τοίχους» (Entre les murs / The Class – 2008) του Λοράν Καντέ (Γαλλία)

Ο Φρανσουά (François Bégaudeau) και οι καθηγητές συνάδελφοι του, προετοιμάζονται για την καινούργια σχολική χρονιά, στο γυμνάσιο μιας σκληρής, εργατικής συνοικίας. Εφοδιασμένοι με τις καλύτερες προθέσεις, δεν πτοούνται από τις δύσκολες συνθήκες εργασίας και θα προσπαθήσουν με όλες τους τις δυνάμεις να μεταδώσουν τη γνώση, στους μαθητές τους. Κουλτούρες και συμπεριφορές έρχονται σε αντιπαράθεση μέσα στη τάξη, σ’ έναν μικρόκοσμο που αντιπροσωπεύει τη Γαλλία του σήμερα.

Οι μαθητές είναι διασκεδαστικοί αλλά και δύστροποι. Αυτό μπορεί να υπονομεύσει τον ενθουσιασμό των χαμηλόμισθων καθηγητών. Ο Φρανσουά επιμένει να διατηρεί στην τάξη μια ατμόσφαιρα σεβασμού και αξιοπρέπειας. Απορρίπτει τη σοβαροφάνεια και τον αυταρχισμό. Είναι σε ακραίο βαθμό ειλικρινής και αυτό είναι πρωτόγνωρο για τους μαθητές. Όμως έρχεται μια στιγμή που οι αρχές του που έχει επιβάλει στην τάξη δοκιμάζονται, όταν ένας μαθητής αμφισβητεί τις μεθόδους του.

Πολύ έξυπνη ιδέα και άψογη η μεταφορά της στην μεγάλη οθόνη, μίας ιστορίας που βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα. Απόλυτα ρεαλιστική, χωρίς να είναι ντοκιμαντέρ, ελάχιστα αφηγηματική και ζωντανή με την κάμερα να βρίσκεται σε συνεχή κίνηση. Ο δάσκαλος είναι ο François Bégaudeau που έγραψε αρχικά την ιστορία σε βιβλίο και στη συνέχεια σε σενάριο για την εν λόγω ταινία. Οι μαθητές είναι οι πραγματικοί του μαθητές (για τους παρατηρητικούς: εκτός από έναν που αναφαίνεται διακριτικά και στα credits της ταινίας) και κατάγονται από διαφορετικά σημεία του κόσμου, σε μία όντως πολυπολιτισμική τάξη. Η ταινία τιμήθηκε με τον Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ Καννών, ενώ ήταν και Υποψήφια για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.

«Μαθήματα ζωής» (Les Heritiers / Once in a Lifetime – 2014) της Μαρί-Καστίγ Μανσιόν-Σαρ (Γαλλία)

Η  Άννα (Αριάν Ασκαρίντ) δεν είναι απλά μια καθηγήτρια Ιστορίας  δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Είναι από τις λίγες  που νοιάζεται για τους  ανήσυχους μαθητές της από τις φτωχογειτονιές τις πόλης. Όπως κάθε χρόνο, έτσι και αυτή την χρονιά, η Άννα έχει αναλάβει ένα δύσκολο τμήμα. Απογοητευμένη από τον υλισμό και την έλλειψη φιλοδοξίας των μαθητών της, η Άννα τους παροτρύνει να συμμετάσχουν σ’ ένα διεθνή διαγωνισμό με θέμα, τι σημαίνει να είσαι έφηβος σ’ ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης.

Αποφασισμένη να ωθήσει τους μαθητές της μέχρι τέλους, η Άννα αφήνει στην άκρη την προσωπική της ζωή, χρησιμοποιεί όλη της την δημιουργικότητα και τη δύναμη της θέλησης για να τραβήξει την προσοχή τους και να τους κινητοποιήσει. Καθώς η καταληκτική ημερομηνία σιγά σιγά πλησιάζει, τα παιδιά αρχίζουν να ανοίγονται μεταξύ τους και να πιστεύουν στους εαυτούς τους. Στους νέους αυτούς, η συλλογική αυτή δραστηριότητα  μπορεί να μην τους λύσει τα προβλήματα και τις προκλήσεις της σύγχρονης καθημερινότητας, αλλά  μπορεί να αποτελέσει το σημείο καμπής που θα τους βοηθήσει να βρουύν τον δρόμο τους και να τους αλλάξει την υπόλοιπη ζωή.

Η ιστορία στηρίζεται στο αληθινό γεγονός μιας τάξης εφήβων μαθητών σε μια πολυφυλετική συνοικία του Παρισιού, της οποίας η δασκάλα αποφασίζει να τους βάλει ένα διαγώνισμα που θα εξετάζει το ολοκαύτωμα από την άποψη των επιπτώσεών του στους νέους. Περιέχει μερικές πολύ συναισθηματικές σκηνές και καταγράφει την αλλαγή στις απόψεις και τις αλληλεπιδράσεις μιας τυπικής κατηγορίας εφήβων. Βασισμένη σε αληθινά γεγονότα, η ταινία «Μαθήματα ζωής» (Les Heritiers / Once in a Lifetime – 2014), αποτελεί την τρίτη μεγάλου μήκους δημιουργία της Μαρί-Καστίγ Μανσιόν-Σαρ. Μία γλυκιά, συγκινητική ιστορία, με πρωταγωνίστρια την Αριάν Ασκαρίντ, η οποία ως καθηγήτρια Άννα, καταφέρνει να κερδίσει την εμπιστοσύνη, όχι μόνο των μαθητών της, αλλά και των θεατών.

πηγή: tvxs