Ο πρόσφυγας στις ΗΠΑ, Μπέρτολτ Μπρεχτ καλείται να απολογηθεί στην Επιτροπή Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων, που είχε επανασυστήσει ο Μακάρθι για να πλήξει το αμερικανικό Κομμουνιστικό Κόμμα.

Ο Μπρεχτ, έπραξε διαφορετικά από άλλους δημιουργούς, που είχαν επίσης κατηγορηθεί για φιλο-κομμουνισμό κι οι οποίοι απέφυγαν να παρουσιαστούν στην Επιτροπή.

Έτσι, στις 30 Οκτώβρη του 1947, παρουσιάστηκε ενώπιον της «Ιεράς Εξέτασης» και, όπως ο θεατρικός ήρωάς του Γιάροσλαβ Χάσεκ στο «Ο καλός στρατιώτης Σβέικ», τρέλανε τον πρόεδρο της Επιτροπής, Τόμας Πάρνελ,1 και τον ανακριτή Ρόμπερτ Στρίπλινγκ (Robert E. Stripling).

Ο τελευταίος, διαβάζοντας αποσπάσματα του θεατρικού έργου του Μπρεχτ «Το Μέτρο», ποιήματά του δημοσιευμένα σε αμερικανικό κομμουνιστικό περιοδικό και μια συνέντευξη που είχε δώσει παλιότερα ο Μπρεχτ σε σοβιετικό περιοδικό, προσπάθησε να αποδείξει ότι ο Γερμανός συγγραφέας ήταν κομμουνιστής.

Ο Μπρεχτ, γνωρίζοντας το μέγεθος της ηλιθιότητας που μπορεί να φωλιάσει σε σκοταδιστικούς εγκεφάλους και παριστάνοντας πως μιλά σπαστά αγγλικά, δήλωσε πως οι μεταφραστές δεν απέδωσαν με ακρίβεια το νόημα των ποιημάτων του.

Με πανέξυπνες ατάκες, μπέρδεψε και τον διερμηνέα της Επιτροπής, ξαφνιάζοντας τόσο τους ανακριτές, που όχι μόνο δεν αντιλήφθηκαν την ειρωνεία του, αλλά στο τέλος τον ευχαρίστησαν (!) για την κατάθεσή του!

Χαρακτηριστικά αποσπάσματα του διαλόγου Μπρεχτ – Ανακριτών:

 

– Στρίπλινγκ: «Αυτή τη στιγμή, κύριε Μπρεχτ, τι επαγγέλλεστε;»
– Μπρεχτ: «Είμαι θεατρικός συγγραφέας και ποιητής».

– Στρίπλινγκ: «Και πού έχετε προσληφθεί»;
– Μπρεχτ: «Πουθενά δεν έχω προσληφθεί»

(σ.σ.: Από όταν ο Μπρεχτ πήγε στις ΗΠΑ, ελάχιστοι του έδωσαν δουλειά.)

– Στρίπλινγκ: «Δεν εργαστήκατε ποτέ στη βιομηχανία του κινηματογράφου;»

– Μπρεχτ: «Εχω πουλήσει μια ιστορία μου σε κάποια φίρμα του Χόλιγουντ, το «Και οι δήμιοι πεθαίνουν». Το σενάριο, όμως, δεν το έφτιαξα εγώ. Έγραψα και μια άλλη ιστορία για άλλη φίρμα του Χόλιγουντ, μα δεν τη γύρισαν ταινία».

– Στρίπλινγκ: «Και οι δήμιοι πεθαίνουν;! Πού την πουλήσατε;»
– Μπρεχτ: «Ηταν νομίζω μια ανεξάρτητη φίρμα, η «Πρέσμπουργκερ» των United Artists»

(σ.σ.: Η εταιρία του άλλου σπουδαίου ύποπτου, του Τσάρλι Τσάπλιν)

– Στρίπλινγκ: «Πότε πουλήσατε το έργο σας αυτό στους United Artists;»
– Μπρεχτ: «Δε θυμάμαι ακριβώς, ίσως γύρω στο ’43 ή ’44».

– Στρίπλινγκ: «Γνωρίζετε τον Χανς Αϊσλερ;»²
– Μπρεχτ: «Ναι»

(σ.σ.: Ο Γερμανός κομμουνιστής συνθέτης, από τη δεκαετία του 1920 συνεργάτης του Μπρεχτ που επίσης κατηγορήθηκε από την Επιτροπή).

– Στρίπλινγκ: «Κύριε Μπρεχτ, είστε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος ή υπήρξατε ποτέ μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος;»

(σ.σ.: Εδώ ο Μπρεχτ για να μην απαντήσει ζήτησε να διαβάσει ένα υπόμνημά του, αλλά δεν του επιτράπηκε και η ερώτηση επαναλήφθηκε).

– Μπρεχτ: «Κύριε πρόεδρε, άκουσα τους συναδέλφους να λένε ότι τέτοιες ερωτήσεις δεν είναι νόμιμες. Είμαι, όμως, φιλοξενούμενος σ’ αυτή τη χώρα και δε θα ανοίξω νομική συζήτηση. Θα απαντήσω, λοιπόν, όσο μπορώ πιο ξεκάθαρα. Δεν είμαι μέλος κανενός κομμουνιστικού κόμματος και ούτε υπήρξα ποτέ».

Οι ανακριτές, όμως, που είχαν στα χέρια τους κείμενα του Μπρεχτ δεν πίστεψαν την απάντησή του και προχώρησαν σε αναλυτικές ερωτήσεις επί των έργων του,

δίνοντας του έτσι τη δυνατότητα να «παίξει» κανονικά τους ανακριτές, κάνοντας μαρξιστική προπαγάνδα μέσα στην Επιτροπή:

– Στρίπλινγκ: «Τα γραφτά σας στηρίζονται στη σκέψη του Μαρξ και του Λένιν;»

– Μπρεχτ: «Σαν συγγραφέας που είμαι ιστορικών έργων χρειάστηκε να μελετήσω τις ιδέες του Μαρξ και του Λένιν. Δε νομίζω ότι στην εποχή μας μπορούμε να γράψουμε κάτι με αξιώσεις χωρίς να επιδοθούμε σε παρόμοιες μελέτες.

Αλλωστε, και η ιστορία, έτσι όπως γράφεται σήμερα, είναι και αυτή βαθιά επηρεασμένη από τις ιδέες του Μαρξ και του Λένιν πάνω στην ιστορία».

Ο Στρίπλινγκ ρωτά και ξαναρωτά αν ο Μπρεχτ ήταν ή είναι μέλος κομμουνιστικού κόμματος κι αν ο Αϊσλερ του πρότεινε να γίνει μέλος του ΚΚ. Ο Μπρεχτ το αρνείται.

Ο ανακριτής ρωτά μήπως άλλοι του πρότειναν να γίνει.

 

– Μπεχτ: «Ορισμένοι ίσως να μου είπαν κάτι τέτοιο, μα εγώ κατάλαβα πως δεν ήταν δική μου δουλειά».
– Στρίπλινγκ: «Ποιοι είναι αυτοί που σας πρότειναν να γραφτείτε στο ΚΚ;»

Κι ο Μπρεχτ τον αποτρελαίνει:

– «Ωω! Οι αναγνώστες μου!»
–  «Τι;;;»
–  «Ανθρωποι που είχαν διαβάσει τα ποιήματά μου ή είχαν δει τα έργα μου».

Η πολύωρη ανάκριση του Μπρεχτ διακόπηκε για ένα δίωρο κι όταν συνεχίστηκε ο Μπρεχτ δν εμφανίστηκε.

Είχε γίνει πλέον φανερό πως το αμερικάνικο «κλίμα» δεν τον σήκωνε, κι έτσι ο Μπρεχτ γύρισε εσπευσμένα στην Ευρώπη.

Το FBI δημιουργησε φάκελο για τον Μπρεχτ, τον οποίο τον διατήρησε για πολλά χρόνια, ακόμα και μετά την αναχώρησή του από τις ΗΠΑ, ο οποίος αριθμεί κοντά στις 1.000 σελίδες, από τις οποίες έχουν δει το φως της δημοσιότητας, μονάχα οι 369!

Σημειώσεις:

Σημειώσεις:

[1]. Thomas Parnell: Σκληροπυρηνικός Ρεπουμπλικάνους Γερουσιαστής που διατέλλεσε σε πολλές θέσεις στην καριέρα του. Διακρινόταν από μεγάλο αντικομμουνιστικό μένος, που έφτασε στο σηεμίο να κατηγορήσει τον πρόεδρο Franklin Roosevelt (για το περίφημο «New Deal») πως σαμποτάρει τα θεμέλια του καπιταλισμού. Κατηγορήθηκε για υποθέσεις εκτεταμένης διαφθοράς και καταδικάστηκε σε 9 μήνες φυλακή.

[2]. Hanns Eisler: Μαρξιστής Γερμανός συνθέτης και θεωρητικός της μουσικής τού 20ού αιώνα. Υπήρξε ίνδαλμα για τον λαό της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας, μελοποιός του εθνικού της ύμνου κι ένας από τους κορυφαίους συνεργάτες του Μπρεχτ. Συνέθεσε πάνω από 600 τραγούδια και μουσική για περισσότερα από 80 ταινίες και θεατρικά έργα.