Σ.ΕΚ.Α.

Σύλλογος Εκτάκτων Αρχαιολόγων

Η πολιτική του ΥΠΠΟ για τις κλεμμένες αρχαιότητες

ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΣΕ ΤΡΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

ΠΡΑΞΗ ΠΡΩΤΗ: Αγόρασε κι εσύ μια αρχαιότητα, μπορείς!

ΑΤΤΙΚΗ ΛΕΥΚΗ ΚΑΙ ΜΕΛΑΝΟΜΟΡΦΗ ΛΗΚΥΘΟΣ ΤΟΥ «ΛΟΡΔΟΥ ΕΛΓΙΝ».

ΠΕΡΙΠΟΥ 450 Π.Χ.

Κύκλος του Ζωγράφου του Αισχίνη.

Στο σώμα, σχεδιασμένη μορφή Νίκης με δαυλό.

Στο άνω τμήμα μαίανδρος, και στον ώμο δύο σειρές από ακτίνες.

Απουσιάζει το χείλος, προστέθηκε η βάση.

Συμπληρωμένη μικρή οπή πίσω από το κεφάλι, χρώμα κατά τόπους εξίτηλο.

Προέλευση: Από τη συλλογή του Λόρδου Έλγιν

Με μόλις 2.860 λίρες Αγγλίας πωλήθηκε ήδη η (κλεμμένη από τον Έλγιν) αττική λήκυθος της φωτογραφίας (εικόνα 1). Στην ηλεκτρονική διεύθυνση που ακολουθεί μπορείτε κι εσείς να δείτε το συγκεκριμένο κινητό μνημείο, αλλά και να διεκδικήσετε μια ελληνική αρχαιότητα στα πλαίσια της δημοπρασίας του οίκου Timeline Auctions, η οποία ξεκίνησε στις 4 Ιουνίου και ολοκληρώνεται στις 8 Ιουνίου: Auction: 4th June 2024 – Page 1 (timelineauctions.com)

Επίσης μπορείτε να βρείτε αρχαιότητες από την αρχαία Αίγυπτο, τη Μεσοποταμία, την Κύπρο, τη Ρώμη, αρχαιότητες που δεν περιορίζονται στον 5ο αιώνα π.Χ., αλλά προέρχονται από όλες τις περιόδους, ικανές να ικανοποιήσουν το πιο απαιτητικό γούστο.

Θα χαρείτε να πληροφορηθείτε ότι, αν και γενικώς ακριβό σπορ, εν προκειμένω ήδη έχουν γίνει πωλήσεις αρχαίων αντικειμένων με τιμές που ξεκινούν κάτω από 200£ (πχ. γραπτή φιάλη από την Κύπρο ρωμαϊκής περιόδου, νο 0072), ενώ οι τιμές εκκίνησης δημοπρασιών σε πολλά αρχαία κινητά μνημεία έχουν οριστεί στη (μόλις) 1£! Με 200 λίρες αγοράζεις 2000 χρόνια ιστορίας!

Σπεύσατε λοιπόν, κρίμα που η ελληνική κυβέρνηση και το υπουργείο πολιτισμού δεν σκέφτηκαν να δώσουν το ποσό των 3.360 ευρώ (2.860 λίρες) για να αγοράσουν τη λήκυθο και να βγουν από τα πολλά βάσανα, μιας και δεν -μπήκαν καν στον κόπο- μπόρεσαν να αποτρέψουν τη δημοπρασία της, ως όφειλαν. Ίσως με τα Γλυπτά του Παρθενώνα να έχουμε περισσότερη τύχη, και αυτά να επιστρέψουν με κάποιον τρόπο στη χώρα.

ΠΡΑΞΗ ΔΕΥΤΕΡΗ: Τι μια φορά κλεμμένα, τι δυο…

Όπως είναι γνωστό, από τα μέσα Αυγούστου 2023 το Βρετανικό Μουσείο με δημόσια ανακοίνωσή του έχει παραδεχτεί διαπιστωμένη κλοπή από τις αποθήκες του περίπου 2.000 (!) αρχαίων αντικειμένων, συμπεριλαμβανομένων κοσμημάτων και ημιπολύτιμων λίθων που χρονολογούνται από τον 15ο αιώνα π.Χ. έως τον 19ο αιώνα μ.Χ.. Στην πραγματικότητα, καθώς περίπου 8.000.000 κινητά μνημεία βρίσκονται στα υπόγεια του λίκνου της αποικιοκρατίας χωρίς να έχουν καταγραφεί στο σύνολό τους, είναι δύσκολο να γνωρίζουμε με ακρίβεια πόσα και ποια αντικείμενα εκλάπησαν.

Η ληστεία δεν έγινε μια ήσυχη βροχερή νύχτα, αλλά φαίνεται ότι ο βασικός ύποπτος (και πρώην …επικεφαλής επιμελητής ελληνικών και ρωμαϊκών αρχαιοτήτων) δρούσε ανεξέλεγκτα τουλάχιστον στην τελευταία δεκαετία. Μάλιστα σήμερα είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι ήδη από το 2016 (!)κλεμμένα αντικείμενα του Βρετανικού Μουσείου βρέθηκαν να πωλούνται στο διαδίκτυο. Όχι σε κάποια σκοτεινή, άβατη πτυχή του. Στο eBay.

Ακόμη πιο απίστευτο είναι το γεγονός ότι από τον Σεπτέμβριο 2023 το Βρετανικό Μουσείο έχει προσθέσει στην επίσημη σελίδα του ένα καινοφανές για τα παγκόσμια χρονικά παράρτημα ενημέρωσης, καλώντας τους πολίτες να βοηθήσουν, αν τυχόν στις ψηφιακές περιηγήσεις τους συναντήσουν κάποιο αρχαίο που πωλείται! Recovery of missing items | British Museum

Οι κλεμμένες από τους λαούς αρχαιότητες, κλάπηκαν λοιπόν ξανά. Εδώ και (τουλάχιστον) οκτώ χρόνια, ελληνικά αρχαία κινητά μνημεία έχουν βγει διαδικτυακώς στο σφυρί, και οι πολίτες του κόσμου καλούνται να ειδοποιήσουν το Βρετανικό Μουσείο και τις βρετανικές αρχές αν δουν να πωλούνται τα δις κλεμμένα! Μπροστά στο ανεπανάληπτο αυτό φαινόμενο, το ΥΠΠΟ και η υπουργός δεν έχουν αισθανθεί την ανάγκη ειδικά να τοποθετηθούν, και οριακά ξεστόμισαν κάποια μισόλογα όταν χρειάστηκε να απαντήσουν σε ερωτήματα δημοσιογράφων ή σε επερωτήσεις βουλευτών, τύπου «Είναι εξαιρετικά λυπηρό και ιδιαίτερα σοβαρό το γεγονός, που πρόσφατα γνωστοποίησε το Βρετανικό Μουσείο. Το Υπουργείο Πολιτισμού παρακολουθεί με πολύ μεγάλη προσοχή την εξέλιξη του θέματος».

Τι μια φορά κλεμμένα, τι δυο…

ΠΡΑΞΗ ΤΡΙΤΗ: Δεν μας έκλεψαν νόμιμα, μας έκλεψαν παρανόμως

Την άνοιξη του 2019, στη Διεθνή Ημερίδα για την «Επανένωση των Γλυπτών» που πραγματοποιήθηκε στο Νέο Μουσείο Ακρόπολης, ο τότε πρόεδρός του, αείμνηστος αρχαιολόγος Δ. Παντερμαλής, έθετε μια «καινούρια» παράμετρο στην υπόθεση διεκδίκησης των Μαρμάρων: «Ο μόνος αρμόδιος στην αυτοκρατορία να επιτρέψει μετακίνηση μνημείου ήταν ο ίδιος ο σουλτάνος. Το έγγραφο που σώζεται και το οποίο ονομάζουν “φιρμάνι” δεν είναι φιρμάνι, δεν είναι διαταγή. Είναι μια διοικητική επιστολή από τον καϊμακάμη της Κωνσταντινούπολης στις Αρχές της Αθήνας, δηλαδή, στον βοεβόδα και στον καδή της πόλης. Και είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον, όταν διαβάσει κανείς τα ντοκουμέντα της άλλης πλευράς, της αγγλικής, ότι και εκεί φαίνεται με μεγάλη σαφήνεια ότι δεν πρόκειται για άδεια η οποία επιτρέπει την απογύμνωση του Παρθενώνα, αλλά για άδεια η οποία αφορά στο ψάξιμο και στην ανασκαφή των όγκων των χωμάτων γύρω από τον Παρθενώνα. Εκεί λέει, κανείς από τους γενιτσάρους της Ακρόπολης να μην εμποδίσει να πάρουν αυτά που είχαν πέσει με τον βομβαρδισμό του Μοροζίνι. Η απόσπαση από το κτίριο δεν αναφέρεται πουθενά».

Πέντε χρόνια μετά, τέλη Μαΐου 2024, η υπόθεση της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα ανακινείται ξανά στο πλαίσιο της 24ης Συνόδου της Διακυβερνητικής Επιτροπής της UNESCO για την Επιστροφή των Πολιτιστικών Αγαθών στις Χώρες Προέλευσης. Η ύπαρξη φιρμανιού που δήθεν νομιμοποιεί την αγορά των Γλυπτών του Παρθενώνα από τον Λόρδο Έλγιν, αυτήν τη φορά αποδομήθηκε γενναιόδωρα από την εκπρόσωπο της Τουρκίας, αρχαιολόγο Ζ. Μποζ: «Το μόνο έγγραφο που συζητείται είναι μια ιταλική μετάφραση, και ακόμη και το περιεχόμενο αυτής της ιταλικής μετάφρασης, ακόμα κι αν είναι πρωτότυπο, το περιεχόμενό του δεν είναι 100% καθαρό, όταν το συγκρίνετε με την εργασία που έγινε. Δεν υπάρχει σφραγίδα, υπογραφή ή σφραγίδα Σουλτάνου οπουδήποτε σε αυτήν την ιταλική μετάφραση. Από αυτή την άποψη, φυσικά, δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι μπορεί να έχει επίσημη ισχύ». Ελαφρώς παρακάμπτοντας την προκάτοχό της, εκλιπούσα Μ. Ζορμπά (υπουργό Πολιτισμού μέχρι το καλοκαίρι του 2019) η νυν υπουργός χαιρέτισε το συμπέρασμα της Τουρκίας, και δήλωσε: «η εκπρόσωπος της Τουρκίας επιβεβαίωσε αυτό το οποίο, τουλάχιστον η Ελλάδα, το υπουργείο Πολιτισμού και εγώ προσωπικά έχουμε πει από το 2000».

Επιεικώς ανεπαρκείς, οι ελληνικές κυβερνήσεις και οι διοικήσεις του ΥΠΠΟ αδυνατούν, σταθερά και διαχρονικά, να πουν το απλό «φέρτε πίσω τα διαρπαγμένα», και στην καλή περίπτωση αναζητούν νομικίστικες λύσεις. Μα την αλήθεια, αν οι ιστορικοί των αρχείων ανακαλύψουν πράγματι κάποια στιγμή ένα σουλτανικό φιρμάνι που να δίνει έγκριση στον Έλγιν για διαρπαγή, από την πλευρά μας θα πούμε ότι όλα είναι «νομίμως» καμωμένα;

Στα μάλλον αστεία της συζήτησης, κάποια από τα ελληνικά ΜΜΕ ήδη πρότειναν στην ελληνική κυβέρνηση και στο ΥΠΠΟ να υιοθετήσουν την προσέγγιση που θέλει τη σημερινή Τουρκία να είναι η γνήσια συνέχεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ακριβώς για να ενισχυθεί το επιχείρημα της Ελλάδας ότι νομικώς οι Βρετανοί είναι έκθετοι.

ΓΙΑ ΤΟ Δ.Σ. ΤΟΥ ΣΕΚΑ