Ιστορικά Στοιχεία και Ετυμολογία

Η λέξη φάρμακο προέρχεται από την αρχαία Ελλάδα. Οι «φαρμακοί» ή «καθάρματα», ήταν άτομα, συνήθως εγκληματίες, οι οποίοι, σε περίπτωση που συνέβαινε κάποια συμφορά ή επιδημία σε μία πόλη , περιφέρονταν στους δρόμους για να προσελκύσουν το κακό επάνω τους. Στη συνέχεια θυσιάζονταν ή εκδιώκονταν από την πόλη με την ελπίδα να πάρουν το κακό μαζί τους και έτσι η πόλη να «θεραπευθεί» και να «καθαρθεί». Επίσης, κατά την προϊπποκρατική περίοδο, πριν δηλ. τον 5ο αιώνα οπότε έζησε ο Ιπποκράτης, υπήρχαν οι «φαρμακείς» ή «φαρμακίδες» που ήταν γυναίκες που ασχολούντο με την συλλογή βοτάνων.
Ο Αριστοτέλης θεωρείται μεγάλος βοτανολόγος , και έγραψε βιβλίο με τίτλο «Περί Φυτών». Μαθητής του Αριστοτέλη, μεγάλος αρχαίος έλληνας βοτανολόγος και πατέρας της Βοτανικής ήταν ο Θεόφραστος ( 372-288 π.Χ.). Έγραψε δυο σπουδαία έργα : «Περί Φυτών Ιστορίαι» και « Περί Φυτών Αιτίαι».

Τον πρώτο αιώνα (40-90 μ.Χ.) ζει ο Διοσκουρίδης ο Πεδάνιος, ή Αναζαρβεύς (γεννήθηκε στα Ανάζαρβα της Κιλικίας), ο οποίος θεωρείται θεμελιωτής της φαρμακευτικής και του φαρμακείου όπως το εννοούμε σήμερα. Στην μελέτη του «Περί ύλης Ιατρική», κατατάσσει τα φυτά κατά θεραπευτικές κατηγορίες για πάνω από 50 ανθρώπινες ασθένειες.
Πρωτοπόρος γιατρός της αρχαιότητας, είναι και ο Γαληνός ο οποίος γεννήθηκε το 131 μ.Χ. στην Πέργαμο. Σπουδάζει στην Σμύρνη, στην Κόρινθο και στην Αλεξάνδρεια . Μελετάει τον Αριστοτέλη και τον Θεόφραστο, με στόχο να συμπληρώσει τις γνώσεις του Ιπποκράτη. Θεωρεί τα φάρμακα ένα πολύ σπουδαίο θεραπευτικό βοήθημα και εμπλουτίζει την φαρμακευτική φαρέτρα με σύνθετα φάρμακα. Μέχρι και σήμερα ονομάζουμε «Γαληνικά σκευάσματα», αυτά που παρασκευάζονται στο εργαστήριο του φαρμακείου.
Ορισμοί
Ο επίσημος ορισμός του φαρμάκου, όπως ορίστηκε με τον νόμο 1965/1991:
 Φάρμακο
Φάρμακο είναι ουσία ή συνδυασμός ουσιών ή σύνθεση που φέρεται να έχει ιδιότητες θεραπευτικές ή προληπτικές για ασθένειες ανθρώπων ή ζώων, ως επίσης ουσία ή σύνθεση που μπορεί να χορηγηθεί σε άνθρωπο ή ζώο για να συμβάλει σε ιατρική διάγνωση ή να βελτιώσει ή να τροποποιήσει ή να αποκαταστήσει ή να υποκαταστήσει οργανική λειτουργία στον άνθρωπο ή τα ζώα.»
Τα φάρμακα μπορεί να είναι φυσικές ουσίες ,φυτικές, ζωικές, ή ανόργανες, ή να είναι προϊόν επιστημονικής έρευνας, δηλ. εργαστηριακό προϊόν. Κάθε φαρμακευτική ουσία, έχει τις επίσημα αναγνωρισμένες φαρμακολογικές ,θεραπευτικές δράσεις , έχει όμως και άλλες παράλληλες και πιθανόν επικίνδυνες τις λεγόμενες ανεπιθύμητες ενέργειες ή παρενέργειες. Γι αυτό και απαιτείται μεγάλη προσοχή στην χορήγησή τους.

 Πρωτότυπο φάρμακο
Η φαρμακευτική ουσία που μετά από πολυετή έρευνα έρχεται στην κατανάλωση, αρχικά κυκλοφορεί ως πρωτότυπο φάρμακο ή ιδιοσκεύασμα ,με πατέντα που προστατεύεται για κάποια χρόνια και δεν μπορεί κανείς να το αντιγράψει.

 Γενόσημο φάρμακο
Γενόσημο είναι ένα φάρμακο με την ίδια ποιοτική και ποσοτική σύνθεση σε δραστικές ουσίες και την ίδια φαρμακοτεχνική μορφή(δισκία, σιρόπια, υπόθετα κλπ.) με το πρωτότυπο, και του οποίου η βιοϊσοδυναμία με το φάρμακο αναφοράς έχει αποδειχθεί βάσει καταλλήλων μελετών βιοδιαθεσιμότητας. Tα γενόσημα παράγονται και κυκλοφορούν μετά την λήξη προστασίας της πατέντας του πρωτότυπου φαρμάκου (είναι δηλ. τα αντίγραφα του πρωτοτύπου και τα κυκλοφορούσαν πάντα.)

 Δραστική ουσία
Δραστική ουσία είναι το ενεργό συστατικό που προσδίδει στο φάρμακο την φαρμακολογική του δράση.

 Έκδοχα
Έκδοχα είναι ανενεργές ουσίες, που προσδίδουν στο τελικό προϊόν δευτερεύουσες ιδιότητες (καλλίτερη απορρόφηση από τον οργανισμό, καλλίτερη γεύση, καλλίτερη διαλυτότητα κλπ.).

Φάρμακο και Φαρμακευτική Περίθαλψη
Όπως είναι φανερό, το φάρμακο είναι απαραίτητο για την διατήρηση αλλά και την αποκατάσταση της καλής υγείας των ανθρώπων. Είναι δηλαδή ένα απαραίτητο αγαθό, που μια πολιτεία, που θέλει να έχει θετικό κοινωνικό πρόσημο, θα έπρεπε να προσφέρει (δωρεάν ει δυνατόν), στους πολίτες της. Την παροχή αυτή την ονομάζουμε Φαρμακευτική περίθαλψη.
Στην Ελλάδα, η Φαρμακευτική περίθαλψη προσφέρεται κατά κύριο λόγο μέσω των Ταμείων Κοινωνικής Ασφάλισης. Υπήρχε μία πληθώρα ταμείων μέχρι το 2012,που λειτουργούσαν με διαφορετικές νομοθεσίες και προσέφεραν διαφορετικές παροχές στους ασφαλισμένους τους. Γι αυτό μιλούσαμε για «απλά» και «ευγενή» ταμεία (ΔΕΚΟ, Τραπεζών κλπ.)
Από το 2017 και στα πλαίσια της αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης, δόθηκε η δυνατότητα πρόσβασης στις δημόσιες δομές Υγείας, σε όλους τους μη ασφαλισμένους Έλληνες πολίτες, και τους νόμιμα διαμένοντες αλλοδαπούς, υπό την προϋπόθεση ότι διαθέτουν ΑΜΚΑ ή κάρτα υγειονομικής περίθαλψης αλλοδαπού (Κ.Υ.Π.Α.) Εννοείται ότι αυτοί έχουν και δικαίωμα φαρμακευτικής περίθαλψης όπως και ασφαλισμένοι.
Το μεγαλύτερο αλλά και το πρώτο ασφαλιστικό ταμείο που ιδρύθηκε στην Ελλάδα ήταν το ΙΚΑ (Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων). Το ΙΚΑ ιδρύθηκε το 1934, μετά από μεγάλους εργατικούς αγώνες και εξεγέρσεις(όπως εκείνη του Λαυρίου). Ήταν πραγματικά μια μεγάλη κατάκτηση της εργατικής τάξης. Το 1961 ιδρύθηκε και ο ΟΓΑ.
Μέχρι που φτάσαμε στα χρόνια του μνημονίου, και το 2011 ιδρύθηκε ο ΕΟΠΥΥ( Εθνικός Οργανισμός Παροχής Υπηρεσιών Υγείας). Άρχισε να λειτουργεί την 1-1-2012. Σε αυτόν εντάχθηκαν σταδιακά όλα σχεδόν τα ασφαλιστικά ταμεία, μέχρι τον Ιούνιο του 2012.Εκτός, μένουν ακόμα το ταμείο της Εθνικής τράπεζας , της Τράπεζας της Ελλάδος και της ΕΥΔΑΠ.
Φυσικά η Φαρμακευτική περίθαλψη ποτέ δεν ήταν δωρεάν. Τα ασφαλιστικά Ταμεία συντηρούνται και λειτουργούν ανέκαθεν, με τις εισφορές των εργαζομένων, των συνταξιούχων , των εργοδοτών και την επιχορήγηση του κράτους. Και αυτή η κρατική επιχορήγηση μπήκε στο στόχαστρο κυβερνήσεων και …θεσμών, για να …. «σωθεί» η ελληνική οικονομία.

1. Φαρμακευτική έρευνα
Η έρευνα για καινούργια φάρμακα γίνεται από τις φαρμακευτικές εταιρείες , τα πανεπιστήμια ,τα επιστημονικά ινστιτούτα, τα πανεπιστημιακά νοσοκομεία. Είναι μια μακροχρόνια διαδικασία που συνήθως διαρκεί περί τα 10 έτη.
2. Έγκριση Φαρμάκου
Την νόμιμη και ασφαλή κυκλοφορία όλων των φαρμάκων στη Ελλάδα, εγκρίνει, ελέγχει, τροποποιεί, ανανεώνει ή ανακαλεί, ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων, ο ΕΟΦ ο οποίος και εγγυάται και την ελεγμένη ποιότητα των γενοσήμων φαρμάκων.
Παράλληλα λειτουργεί το Ινστιτούτο Φαρμακευτικής Έρευνας και Τεχνολογίας (ΙΦΕΤ) το οποίο κατά κύριο λόγο καλύπτει τις ανάγκες της ελληνικής αγοράς με φάρμακα που δεν κυκλοφορούν στην Ελλάδα.
Επίσης υπάρχει ο ΕΜΑ (European Medicines Agency), ο ευρωπαϊκός ΕΟΦ δηλαδή, ο οποίος εγκρίνει, ελέγχει ή ανακαλεί τα φάρμακα που κυκλοφορούν σε όλη την ΕΕ.
3. Μαζική Παραγωγή
Η μαζική παραγωγή των φαρμάκων γίνεται από τις Πολυεθνικές ,κυρίως όσον αφορά τα πρωτότυπα, αλλά και τις Ελληνικές Φαρμακοβιομηχανίες.
4. Αλυσίδα Διακίνησης
a. Φαρμακευτικές εταιρείες. Εισαγωγή από τις μεγάλες Φαρμακευτικές εταιρείες του εξωτερικού (με πρώτες εισαγωγικές χώρες την Γερμανία ,την Γαλλία και την Ελβετία), ή παραγωγή του φαρμάκου από τις εγχώριες Φαρμακευτικές εταιρείες.
b. Φαρμακαποθήκες είτε ιδιωτικές ή συνεταιριστικές (χονδρεμπόριο).
c. Φαρμακεία. Ιδιωτικά όπου γίνεται η λιανική πώληση, η εκτέλεση των συνταγών των ταμείων και η εξυπηρέτηση των ασφαλισμένων και των άλλων καταναλωτών του φαρμακευτικού προϊόντος.
d. Επίσης σήμερα λειτουργούν και 30 φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ, από όπου χορηγούνται δωρεάν, φάρμακα υψηλού κόστους (χημειοθεραπευτικά και άλλα).
e. Το φάρμακο, το συνταγογραφεί ο ειδικός γιατρός στον κάθε ασθενή, ανάλογα με τις ανάγκες της πάθησης του, είτε αυτός είναι ιδιώτης, ασφαλιστικού ταμείου, είτε γιατρός νοσοκομείου.
f. Η Διαφήμιση του φαρμάκου. Τα τελευταία χρόνια, στα πλαίσια της προώθησης των πωλήσεων, και αφού το φάρμακο να θεωρείται ένα « απλό εμπορικό προϊόν», αυξάνεται συνεχώς η διαφήμιση φαρμάκων (των ΜΗΣΥΦΑ δηλ. των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων), αλλά και κάποιων συμπληρωμάτων διατροφής. Και αυτό, τόσο στην τηλεόραση όσο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με πληροφορίες ελεγχόμενης επιστημονικής ακρίβειας.
5. Αξιολόγηση Χρήσης- Επανέλεγχος
Ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων, παρακολουθεί την ασφαλή χρήση των φαρμάκων και τροποποιεί τους όρους, ανανεώνει ή ανακαλεί, την κυκλοφορία τους. Εδώ λαμβάνονται υπ όψιν οι καταγραφές παρενεργειών και άλλων προβλημάτων που παρατηρούνται κατά τη διάρκεια της χρήσης τους. Επίσης ο ΕΟΦ οφείλει να εξασφαλίζει την επάρκεια της ελληνικής φαρμακευτικής αγοράς, σε όλα τα φάρμακα που πρέπει να κυκλοφορούν στην ελληνική επικράτεια.

Κοινωνικές εξελίξεις στην Ελλάδα κατά τα χρόνια του μνημονίου
Κατά τα χρόνια του μνημονίου, από το 2010 και μετά, είχαμε ραγδαία επιδείνωση σε όλους τους κοινωνικούς δείκτες :

1. Υψηλά ποσοστά ανεργίας (Νο15) με υψηλότερα το 2013. Στο γενικό πληθυσμό 27,5% και στους νέους 15-24 ετών 58,3%. Ενώ στις χώρες του νότου ήταν 18,6% και 46,9%, και στις χώρες της ΕΕ28 10,8% και 23,6% αντιστοίχως.
2. Υψηλό ποσοστό μακροχρόνια ανέργων. ( Με πάνω από 12 μήνες έξω από την αγορά εργασίας) .Το 72% του συνόλου των ανέργων το 2016.
3. Μεγάλη μείωση μισθών και συντάξεων ,με ακόμη χαμηλότερους μισθούς για τους νέους έως 25 ετών.
4. Νέες εργασιακές σχέσεις , όπου νέοι ,ενώ προσλαμβάνονται για μερική απασχόληση, δουλεύουν ανεξέλεγκτες ώρες με κυριολεκτικά μισθούς πείνας και τον συνεχή φόβο της απόλυσης . Επίσης ανθεί η ανασφάλιστη εργασία.
5. Μαζική μετανάστευση νέων επιστημόνων στο εξωτερικό. Τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, αλλά και οι πολύ χαμηλοί μισθοί οδήγησαν σε μαζική φυγή των νέων στο εξωτερικό. Να σημειώσουμε ότι οι νέοι αυτοί επιστήμονες εκπαιδεύτηκαν, σε πολύ υψηλό επίπεδο, στα ελληνικά πανεπιστήμια, με χρήματα του ελληνικού λαού, και τώρα γίνονται ανάρπαστοι από της χώρες της Ευρώπης, της Αμερικής, της Αυστραλίας και της Ασίας, και δουλεύουν προς όφελος των χωρών αυτών.
6. Υψηλό ποσοστό του πληθυσμού στα όρια της φτώχειας. (Νο16) Η μεγάλη μείωση των εισοδημάτων και η ανεργία οδήγησε ένα υψηλό ποσοστό του πληθυσμού στα όρια της φτώχειας(36% το 2014). Αυτό το ποσοστό περιορίστηκε ελαφρώς το 2016 .

7. Αρνητική φυσική μεταβολή του πληθυσμού. Γήρανση του πληθυσμού. Το 1960 είχαμε 157.000 γεννήσεις και 61.000 θανάτους και μέχρι το 1990 είχαμε σταθερά περισσότερες γεννήσεις από θανάτους ανά έτος. Από το 2000 και μετά η σχέση αυτή αλλάζει. Το 2016 έχουμε 93.000 γεννήσεις και 119.000 θανάτους. Με το σταθερά αρνητικό αυτό πρόσημο, αναμένεται μείωση κατά -20,4% στον πληθυσμό το 2050.
Παράλληλα αυξάνεται το ποσοστό των ατόμων άνω των 65 ετών, που είναι τα άτομα που χρειάζονται περισσότερο την ιατρική φροντίδα και φαρμακευτική αγωγή.

8. Αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης.(Νο18) Με την βελτίωση των συνθηκών ζωής και της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας, την εφαρμογή καινοτόμων θεραπειών, την ανάπτυξη της τεχνολογίας και τη χρήση νέων πιο αποτελεσματικών φαρμάκων, οδηγηθήκαμε στην Ελλάδα σε μία αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης κατά 9,1 έτη από το 1960 έως το 2015. Ποσοστό μεγαλύτερο από τον Μ.Ο. των χωρών του ΟΟΣΑ. Έτσι το 2015 το προσδόκιμο επιβίωσης στην Ελλάδα ήταν 81,1 έτη έναντι του 82,6 στις χώρες του νότου.(Νο19)

Είναι εύλογο ότι όλα τα παραπάνω οδηγούν σε επιδείνωση της κατάστασης των ασφαλιστικών ταμείων ,τόσο λόγω τη μείωσης των καταβαλλόμενων εισφορών όσο και λόγω της αύξησης των ανθρώπων που έχουν ανάγκη ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.

Οι δαπάνες για τη Φαρμακευτική Περίθαλψη
Η οικονομική πολιτική που εφαρμόστηκε από όλες τις κυβερνήσεις από το 2010 και μετά, ονομάστηκε «πολιτική δημοσιονομικής προσαρμογής». Η πολιτική αυτή, όπως πολύ καλά το νοιώσαμε όλοι μας, έπληξε βάναυσα, όλους τους τομείς της οικονομίας. Όμως τομέας που δέχθηκε από τις πιο σφοδρές υποβαθμίσεις και αλλαγές ήταν ο τομέας του φαρμάκου. Είναι γεγονός ότι στον τομέα αυτόν έπρεπε να γίνουν σοβαρές αλλαγές : εκσυγχρονισμός στον τρόπο συνταγογράφησης, έλεγχος των κυκλωμάτων και περιορισμός της ανεξέλεγκτης πολυφαρμακίας.
Έγιναν αλλαγές. Προς όφελος τίνος έγιναν αυτές ?
Εδώ να διευκρινίσουμε ότι με τον όρο Φαρμακευτική δαπάνη εννοούμε την συνολική εξωνοσοκομειακή δαπάνη για φαρμακευτικά και άλλα υγειονομικά αναλώσιμα. Τόσο την δημόσια όσο και την ιδιωτική στην οποία συμπεριλαμβάνεται και η συμμετοχή των ασφαλισμένων στα φάρμακα.
Το 2009(Νο21) η συνολική Φαρμακευτική δαπάνη έφτασε τα 6,1 δις €.

Το 2015 η δαπάνη αυτή έφθασε στα 3,8 δις €, μείωση κατά -37,6% σε σχέση με το 2009. Αντίστοιχα, η δημόσια δαπάνη από 4,8δις € το 2009, διαμορφώθηκε στα 2 δις € το 2015, δηλ. είχε μια μεγαλύτερη μείωση κατά -58,7%. Η δε ιδιωτική δαπάνη από 1,3 δις € το 2009 έφθασε στα 1,8 δις € το 2015, σημειώνοντας άνοδο.(Νο22)

Παρουσιάζεται επομένως, μία σαφής μετατόπιση από την δημόσια στην ιδιωτική δαπάνη. Στο διάστημα 2012-2017 έχουμε μια περαιτέρω μείωση στη δημόσια δαπάνη κατά -32%, ενώ κατά το ίδιο διάστημα, υπάρχει μια αύξηση στην συμμετοχή των ασφαλισμένων στα φάρμακα κατά 50%. Και αυτό παρά τις συνεχείς μειώσεις στις τιμές των φαρμάκων.

Μέτρα για μείωση της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης
Κατά την τελευταία περίοδο έχουν παρθεί μέτρα με στόχο τη μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης. Τα μέτρα όμως στόχευαν κυρίως στη μείωση της δημόσιας δαπάνης εις βάρος της ιδιωτικής.
1. Συγχώνευση ασφαλιστικών ταμείων, δημιουργία ΕΟΠΥΥ.
2. Αλλαγές στα ποσοστά συμμετοχής των ασφαλισμένων στα φάρμακα ανάλογα με την θεραπευτική κατηγορία.
3. Διαχωρισμός των φαρμάκων σε θετική λίστα (φάρμακα που αποζημιώνονται από τα ασφαλιστικά ταμεία), και σε αρνητική λίστα(φάρμακα που δεν αποζημιώνονται, τα λεγόμενα ΜΗΣΥΦΑ.)
4. Συνεχείς μειώσεις των τιμών των συνταγογραφούμενων φαρμάκων τόσο των πρωτοτύπων, όσο και κατά κύριο λόγο των γενοσήμων .

Πως τιμολογούνται τα φάρμακα :

1. Τα φάρμακα που ευρίσκονται σε καθεστώς προστασίας της πατέντας, παίρνουν ως τιμή τον μέσο όρο των τριών χαμηλότερων τιμών στις χώρες της Ε.Ε. Δηλ. πρέπει οπωσδήποτε να έχουν κυκλοφορήσει σε τρείς χώρες της ΕΕ.
2. Τα γενόσημα, παίρνουν αρχικά ως τιμή το 50% της αρχικής τιμής του πρωτότυπου, χωρίς όμως όλα τα γενόσημα να έχουν μεταξύ τους την ίδια τιμή.
Έτσι είναι φανερό ότι τα φάρμακα στην Ελλάδα έχουν από τις χαμηλότερες τιμές μεταξύ των χωρών της ΕΕ.
Κατά την περίοδο 2009-2016, οι τιμές των φαρμάκων υποχώρησαν κατά -12,4% και μέχρι σήμερα ακόμη περισσότερο.

5. Αύξηση στις τιμές των ΜΗΣΥΦΑ. Παράλληλα υπάρχει μια μεγάλη αύξηση στις τιμές των ΜΗΣΥΦΑ καταρρίπτοντας έτσι τον μύθο ότι η απελευθέρωση των ΜΗΣΗΦΑ από τα φαρμακεία θα οδηγήσει σε μειώσεις τιμών.
6. Επιβολή rebate στα φαρμακεία, δηλ. υποχρεωτική έκπτωση σε βάρος του φαρμακείου και σε όφελος του ασφ. Ταμείου, και επιβολή αντιστοίχως claw back στις φαρμακευτικές εταιρίες .Το claw back είναι το ποσό υπέρβασης των πωλήσεων που οι φαρμακευτικές έχουν προσυμφωνήσει με την κυβέρνηση. Η διαφορά αυτή πρέπει να επιστραφεί στα ταμεία του κράτους.
7. Εφαρμογή της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης. Ο γιατρός έχει πρόσβαση στο ιατρικό προφίλ του ασθενούς και συνταγογραφεί τα φάρμακα που θεωρεί κατάλληλα γι αυτόν. Η συνταγογράφηση γίνεται πλέον με την δραστική ουσία ώστε να μην επιλέγει ο γιατρός το ιδιοσκεύασμα συγκεκριμένης εταιρίας ..… Αν και πολλές φορές σημειώνει ή και κλειδώνει στην συνταγή το ιδιοσκεύασμα της προτίμησής του.

8. Ενίσχυση της κυκλοφορίας των γενοσήμων φαρμάκων τα οποία έχουν σημαντικά χαμηλότερη τιμή από το πρωτότυπο. Στην κατεύθυνση αυτή είναι και τα κίνητρα που ψηφίστηκαν τον Ιούνιο στην Βουλή ,ώστε να προτιμά ο ασφαλισμένος ,γενόσημο φάρμακο. Επίσης προβλέπεται χαράτσι για το φαρμακείο που δίνει πρωτότυπο αντί γενοσήμου, το ,8% επί της Λ.Τ. του, ασχέτως του ότι η επιλογή δεν ανήκει στο φαρμακείο. Διότι κατά την εκτέλεση της συνταγής, ο ασθενής μπορεί να επιλέξει το πρωτότυπο ή το γενόσημο που επιθυμεί.

9. Εφαρμογή της ασφαλιστικής τιμής ή τιμής αναφοράς του κάθε ιδιοσκευάσματος. Αυτό σημαίνει ότι το κάθε ιδιοσκεύασμα εκτός από την Χ.Τ., Ν.Τ., και Λ. τιμή παίρνει και μία Ασφαλιστική τιμή η οποία συνήθως είναι πολύ μικρότερη της λιανικής τιμής και βάσει αυτής υπολογίζεται τόσο η αποζημίωση του ταμείου όσο και η συμμετοχή του ασθενούς. Σε περίπτωση όμως που ο ασθενής επιλέξει να πάρει φάρμακο με υψηλότερη τιμή της ασφαλιστικής, τότε, εκτός από την συμμετοχή του, επιβαρύνεται και με την διαφορά που προκύπτει. Επίσης ο ασθενής επιβαρύνεται και με ένα ευρώ ανά συνταγή. Με όλους αυτούς τους υπολογισμούς προκύπτει μια κατά 50% αύξηση στη συμμετοχή των ασθενών στα φάρμακα.
Αποτέλεσμα αυτού είναι πολλοί ασφαλισμένοι να αδυνατούν να πληρώσουν την συμμετοχή για τα φάρμακά τους και να διακόπτουν την θεραπεία τους. Πόσο μάλλον οι ανασφάλιστοι, οι άνεργοι ,οι αλλοδαποί .Εδώ πρέπει να επισημάνουμε το μεγάλο κοινωνικό έργο που προσέφεραν οι δομές αλληλεγγύης , και ιδιαίτερα τα Κοινωνικά Φαρμακεία που λειτούργησαν στους Δήμους.

Φαρμακευτική Αγορά – Σκάνδαλα

Αναπτυγμένη εγχώρια Φαρμακοβιομηχανία
Στην Ελλάδα, ο κλάδος εγχώριας παραγωγής φαρμακευτικών προϊόντων είναι από τους πιο ανεπτυγμένους. Κατέχει την 9η θέση μεταξύ 24 κλάδων μεταποίησης για το 2016, και παρουσιάζει αύξηση 1% σε σχέση με το 2015. Ο κλάδος αυτός απασχολεί 15.500 άτομα εκ των οποίων το 64% πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, ποσοστό πολύ υψηλό σε σχέση με άλλους κλάδους παραγωγής αλλά και άλλες χώρες.
Κλάδος με σημαντικές Εξαγωγές
Ο κλάδος του φαρμάκου είναι ένας κλάδος με πολύ σημαντικές εξαγωγές. Τα φάρμακα είναι το δεύτερο εξαγώγιμο προϊόν μετά τα πετρελαιοειδή στην Ελλάδα. Κατά το πρώτο 6μηνο του 2017 σημειώθηκε μια αύξηση των εξαγωγών φαρμακευτικών ειδών κατά 5,7% και μείωση των εισαγωγών κατά -3,6%. Ο κλάδος φαρμάκου δέχεται εισαγωγές από 61 χώρες με πρώτες την Γερμανία, τη Γαλλία και την Ελβετία. Εξάγει δε σε 141 χώρες με πρώτες την Γερμανία, το Ην. Βασίλειο και την Κύπρο. Αλλά και στον κλάδο αυτό, κατά τα χρόνια της κρίσης, υπήρξαν εξαγορές ανθηρών ελληνικών φαρμακοβιομηχανιών από ξένα κεφάλαια.
Είναι γνωστό ότι η Φαρμακοβιομηχανία διεθνώς είναι ένας κλάδος πολύ ισχυρός και πολύ κερδοφόρος, που έχει στα χέρια της ένα πολύ ευαίσθητο προϊόν. Και αυτό ακριβώς την κάνει τόσο ισχυρή. Η φαρμακευτική αγορά, παρόλο ότι ασχολείται με ένα προϊόν πού αφορά την Υγεία των ανθρώπων, λειτουργεί όπως ακριβώς και η αγορά κάθε άλλου εμπορικού προϊόντος, με επίκεντρο το καπιταλιστικό οικονομικό κέρδος και όχι τον άνθρωπο.
Στη Φαρμακευτική αγορά κυριαρχούν οι πολυεθνικές βιομηχανίες. Το 2017 οι 20 μεγαλύτερες πολυεθνικές κατείχαν το 53% του κύκλου εργασιών στην παραγωγή και εμπορία του φαρμάκου διεθνώς .Από αυτές οι 5 πρώτες, μεταξύ των οποίων και η Novartis, κατείχαν το 23,2%. Είναι κατανοητό ότι και ο μεταξύ τους πόλεμος για την κερδοφορία αλλά και η διαμάχη μεταξύ φαρμακευτικών ομίλων διαφορετικών χωρών (π.χ. Η.Π.Α-Γερμανία) είναι αιτία για σκάνδαλα, μίζες, διαφθορά. Στην Ελλάδα από τις 110 συνολικά φαρμακευτικές εταιρείες οι 55 είναι θυγατρικές πολυεθνικών.
Διαπλοκή με τα θεσμικά όργανα Εξουσίας. Οι πολυεθνικές ασκούν πιέσεις σε ανώτατο θεσμικό επίπεδο (Ευρωπαϊκή επιτροπή και Ευρωκοινοβούλιο, κυβερνήσεις των επί μέρους χωρών κλπ.), για την προστασία των συμφερόντων τους. Οι πιέσεις αυτές ,οι οποίες συνήθως βεβαίως γίνονται με το «αζημίωτο», συνιστούν σκάνδαλο , όπως και αυτό της Novartis. Και δεν είναι τυχαίο ότι προανακριτικές επιτροπές και ελεγκτικοί μηχανισμοί ,για την διαλεύκανση αυτών των σκανδάλων, έχουν πάντα την ίδια κατάληξη. Να μη καταλήγουν πουθενά με διάφορες δήθεν αιτιολογίες. Όπως επίσης δεν είναι τυχαίο ότι με αυτές τις πιέσεις στην εξουσία, καταφέρνουν και περνούν όποιο μέτρο τις συμφέρει.
Η έρευνα στις υπηρεσίες των συμφερόντων των πολυεθνικών.
Η ιατρική και φαρμακευτική έρευνα που κάνει η Φαρμακοβιομηχανία, μόνη της ή σε συνεργασία με πανεπιστήμια και ερευνητικά ινστιτούτα, γίνεται κατά κύριο λόγο, με κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα αποτελέσματα όμως τα οικειοποιείται κυρίως η ίδια. Όπως η επιβολή νέων πολύ ακριβότερων φαρμάκων με παράλληλη απαξίωση κλασσικών εξίσου αποτελεσματικών και πολύ φθηνότερων φαρμάκων, η απόκρυψη ή διάδοση θεραπευτικών μεθόδων με κριτήριο καθαρά το οικονομικό κέρδος. Αυτά συμβαίνουν και αφορούν δυνητικά όλες τις φαρμακοβιομηχανίες, ακόμα και αν δεν γίνονται γνωστά ή δεν παίρνουν μεγάλες διαστάσεις, όπως αυτό της Novartis.

Διαφθορά –Κερδοσκοπία
Σκάνδαλο μεγάλων διαστάσεων, όπως φαίνεται, είναι και το σκάνδαλο με την κλοπή και εμπορία των φαρμάκων υψηλού κόστους, που εντοπίστηκε σχετικά πρόσφατα σε κρατικά νοσοκομεία και εμπλέκει γιατρούς, φαρμακοποιούς, νοσηλευτές. Είναι γεγονός, όπως είπαμε , ότι οι τιμές των φαρμάκων στην Ελλάδα είναι πολύ χαμηλότερες από ότι στις άλλες χώρες της Ευρώπης και το γεγονός αυτό ανοίγει τον δρόμο, για «νόμιμες» και παράνομες εξαγωγές φαρμακευτικών σκευασμάτων , με όργιο κερδοσκοπίας από τους εμπλεκόμενους.
Προκλητές μόνιμες Ελλείψεις σημαντικών φαρμάκων
Σκάνδαλο διαρκείας και συνεχώς αυξανόμενο είναι επί της ουσίας, οι μόνιμες ελλείψεις σημαντικών φαρμάκων από την αγορά, όπως π.χ. ινσουλίνες, εμβόλια, ενέσιμα αντιπηκτικά κ.ά. Οι ελλείψεις αυτές οφείλονται στο ότι πολλές, ή μάλλον οι περισσότερες ιδιωτικές φαρμακαποθήκες, μόνες ή και σε συνεργασία με τις αντίστοιχες εταιρείες, με «νόμιμο» τρόπο, επανεξάγουν τα φάρμακα αυτά σε φαρμακαποθήκες του εξωτερικού, κυρίως της Ευρώπης, εκμεταλλευόμενες όπως είπαμε, την πολύ χαμηλότερη τιμή τους στην χώρα μας. Και έτσι οι έλληνες ασθενείς κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς το απαραίτητο για τη ζωή τους φάρμακο. Την επάρκεια της ελληνικής αγοράς σε όλα τα φάρμακα οφείλει να εγγυάται και να εξασφαλίζει ο ΕΟΦ. Με αυτό όμως το σκάνδαλο δεν ακούμε να ασχολείται σοβαρά κανείς.
Με λίγα λόγια, το πραγματικό σκάνδαλο είναι ο καπιταλιστικός τρόπος αντιμετώπισης του πολύ σημαντικού αγαθού της Υγείας των ανθρώπων, σε όλες τις μορφές (Φάρμακα και εμπορία τους, ιδιωτικοποίηση της νοσοκομειακής περίθαλψης αλλά και της κοινωνικής ασφάλισης, κλπ).

Φαρμακεία
Είναι αλήθεια ότι στη χώρα μας ο αριθμός των φαρμακείων ήταν και είναι υψηλός. Το 2016 λειτουργούσαν 10386 φαρμακεία εκ των οποίων το 36% στην Αττική. Οι αιτίες γι αυτό μπορούν να αναζητηθούν στα εξής:
1. Στη γεωγραφική ιδιομορφία της χώρας, πολλά νησιά με δύσκολη πρόσβαση και δύσκολες συγκοινωνίες
2. Στο ότι το φαρμακείο της γειτονιάς λειτουργεί και σαν κέντρο πρώτης ιατρικής συμβουλής, με την ιδιαίτερη σχέση του φαρμακοποιού με τους ανθρώπους της γειτονιάς και πελάτες του (που δίνει πρώτες βοήθειες, δανείζει φάρμακα, παίρνει την πίεση κλπ. Και
3. Στο ότι προ κρίσης, ήταν ένα επάγγελμα που οικονομικά μπορούσε να ζήσει αξιοπρεπώς, παρά τις ανέκαθεν μεγάλες καθυστερήσεις στις πληρωμές των φαρμακείων από τα ασφαλιστικά ταμεία και το δημόσιο.
Φυσικά πάντα υπήρχαν και κάποια μεγάλα φαρμακεία που λειτουργούσαν με άλλους όρους.
Τα τελευταία χρόνια της κρίσης, και με πρόσχημα την κρίση, όλες οι μέχρι σήμερα μνημονιακές κυβερνήσεις, με τις εντολές του ΔΝΤ και της εργαλειοθήκης του ΟΟΣΑ, προσπαθούν με νύχια και με δόντια να αλλάξουν αυτό το μοντέλο του φαρμακείου της γειτονιάς. Στόχος τους από τα 10300 φαρμακεία να μείνουν μόνο 3000. Με την αλλαγή της νομοθεσίας και την είσοδο στον κλάδο ξένων προς το φάρμακο κεφαλαίων (Έλληνες και ξένοι επιχειρηματίες, αλυσίδες φαρμακείων, φαρμακευτικές εταιρίες και ποιος ξέρει τι άλλο….) και την δυνατότητα πολλών αδειών φαρμακείου στο όνομα ενός φαρμακοποιού, το φαρμακείο της γειτονιάς έχει πληγεί καίρια. Έχει πληγεί τόσο η επιβίωσή του όσο και η ηθική του. Το ποσοστό κέρδους έχει μειωθεί σημαντικά . Έχει επιβληθεί rebate, δηλ. υποχρεωτική έκπτωση προς όφελος του ασφ. Ταμείου. Το φάρμακο αντιμετωπίζεται σαν ένα κοινό εμπορικό προϊόν , επιτρέπεται η πώλησή των ΜΗΣΗΦΑ στο σούπερ μάρκετ και το περίπτερο και φεύγει από τα χέρια του επιστήμονα φαρμακοποιού. Από πολυκαταστήματα επίσης επιτρέπεται και η πώληση συμπληρωμάτων διατροφής και φαρμακευτικών καλλυντικών.
Το φαρμακείο θέλουν να το μετατρέψουν σε πολυκατάστημα απρόσωπο, με απάνθρωπο διευρυμένο ωράριο. (Υπάρχουν φαρμακεία που δουλεύουν καθημερινά και συνεχώς από τις 8πμ. μέχρι τις 11μμ.) Με αυτού του τύπου τη λειτουργία, τα μεγάλα ψάρια που έχουν ξεφυτρώσει παντού ,επιδιώκεται να κλείσουν τα μικρά φαρμακεία της γειτονιάς, του ενός ή των δύο εργαζομένων. Και το καταφέρνουν. Πολλά μικρά φαρμακεία έχουν κλείσει. Υπάρχουν και φαρμακεία που στην πραγματικότητα έχουν αγοραστεί από επιχειρηματίες άσχετους με το φάρμακο, και ο φαρμακοποιός έγινε υπάλληλος στο δικό του φαρμακείο, υπό τις οδηγίες και την ηθική του επιχειρηματία και φυσικά υπό την απειλή της απόλυσης εάν δεν συμμορφώνεται προς τας υποδείξεις.
Επίσης έχουν ανοίξει πολλά ηλεκτρονικά καταστήματα (e-shop) και πωλούν συμπληρώματα διατροφής, παραφάρμακα και καλλυντικά σε τιμές κάτω της χονδρικής τιμής. Ο ανταγωνισμός είναι πολύ σκληρός και άδικος γι αυτούς τους φαρμακοποιούς που θέλησαν και προσπάθησαν μια ζωή να υπηρετήσουν τον ασθενή, τον ασφαλισμένο, και να εφαρμόσουν τις γνώσεις και την πείρα τους.
Οι φαρμακοποιοί με φαρμακείο, σαν κλάδος, είναι συνδικαλισμένοι στους κατά τόπους φαρμακευτικούς συλλόγους, και τον ΠΦΣ , όλοι ΝΠΔΔ και μάχονται μέσα από αυτούς. Στους ίδιους συλλόγους , ανήκουν τόσο οι μεγαλοφαρμακοποιοί όσο και οι φαρμακοποιοί της γειτονιάς, με πολύ διαφορετικά συμφέροντα και αντιλήψεις όπως είναι φυσικό. Στο παρελθόν, και ιδιαίτερα στην αρχή της κρίσης, έγιναν σημαντικοί αγώνες, και ξεπήδησαν μέσα από αυτούς αγωνιστικές παρατάξεις, που ακόμα σήμερα και συνεχώς αγωνίζονται για την επιβίωση του κλάδου και του φαρμακείου της γειτονιάς και το συμφέρον του ασθενή.
Συμπεράσματα Προτάσεις
Το μέλλον, στον τομέα του φαρμάκου, είναι φανερό ότι δεν διαγράφεται αισιόδοξο, όσο ακολουθείται η ίδια πολιτική που δεν έχει στο επίκεντρο τον άνθρωπο ,αλλά το ατομικό οικονομικό κέρδος.
Η « ανάπτυξη» που ευαγγελίζονται δεν προϋποθέτει και δεν εξασφαλίζει την καλλίτερη πρόσβαση στις παροχές υγείας για τον απλό πολίτη, εργαζόμενο ,συνταξιούχο. Το αντίθετο μάλιστα.
Όμως,
Στα σημαντικά επιτεύγματα της επιστήμης, στα καινούργια πιο αποτελεσματικά φάρμακα και θεραπείες, πρέπει ΟΛΟΙ οι άνθρωποι, ανεξάρτητα από οικονομική ,εργασιακή ή ασφαλιστική κατάσταση, να έχουν απρόσκοπτη πρόσβαση.
Γιατί Υγεία δεν είναι μόνο η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας. Είναι η πλήρης σωματική, ψυχική και κοινωνική ευεξία του ανθρώπου(Π.Ο.Υ.).
Αυτήν την Υγεία πρέπει να διεκδικήσουμε όλοι μαζί. Και ίσως τότε θα μπορούμε να αισιοδοξούμε.

Σ.Σ.