Να οι απαντήσεις στα ερωτήματα που μου θέσατε για το ιταλικό φουτουριστικό κίνημα:

Ύστερα από τον πόλεμο το φουτουριστικό κίνημα στην Ιταλία έχασε ολότελα τα χαρακτηριστικά του γνωρίσματα. Ο Μαρινέττι απασχολείται πολύ λίγο με το κίνημα. Έχει παντρευτεί και προτιμάει να αφιερώνει την ενεργητικότητά του στη γυναίκα του. Στο φουτουριστικό κίνημα συμμετέχουν τώρα μοναρχικοί, κομμουνιστές, ρεπουμπλικάνοι και φασίστες. Στο Μιλάνο ιδρύθηκε εδώ και λίγον καιρό ένα βδομαδιάτικο πολιτικό φύλλο. Ιλ Πριντσίπε[1], που διατυπώνει ή γυρεύει να διατυπώσει, τις θεωρίες του ο Μακιαβέλλι κήρυξε στην Ιταλία του 15ου αιώνα, δηλαδή ότι η πάλη που διαιρεί τα τοπικά κόμματα και οδηγεί το έθνος στο χάος δε μπορεί να θαφτεί παρά μόνο από έναν απόλυτο μονάρχη, έναν καινούργιο Καίσαρα Βοργία, που θά ’μπαινε επικεφαλής των αντιμαχόμενων μερίδων. Το όργανο διευθύνεται από δυο φουτουριστές, το Μπρούνο Κόρρα και τον Ενρίκο Σεττιμέλλι. Αν και ο Μαρινέττι είχε συλληφθεί στα 1920 στη Ρώμη, στη διάρκεια μιας πατριωτικής διαδήλωσης, για ένα σθεναρό λόγο εναντίον του βασιλιά, συνεργάζεται σήμερα σ’ αυτό το βδομαδιάτικο φύλλο.

Οι κυριότεροι εκπρόσωποι του προπολεμικού φουτουρισμού έχουν γίνει φασίστες, με εξαίρεση το Τζοβάννι Παπίνι που έγινε καθολικός κ’ έγραψε μιαν ιστορία του Χριστού. Στον πόλεμο οι φουτουριστές είταν οι πιο φανατικοί θιασώτες του «πολέμου ως την τελική νίκη» και του ιμπεριαλισμού. Μόνο ένας φασίστας, ο Άλντο Παλατσέσκι, τάχθηκε εναντίον του πολέμου. Αυτός έσπασε με το κίνημα και, αν και υπήρξε ένας από τους πιο ενδιαφέροντες συγγραφείς, κατάληξε να σωπάσει σαν τέτοιος. Ο Μαρινέττι που δεν έπαψε γενικά να εξαίρει τον πόλεμο, έγραψε ένα μανιφέστο για ν’ αποδείξει ότι ο πόλεμος είταν το μόνο εξυγιαντικό φάρμακο για τον κόσμο. Πήρε μέρος στον πόλεμο σαν λοχαγός ενός τάγματος αρμάτων και το τελευταίο του βιβλίο. Η Ατσάλινη Παστάδα, είναι ένας ενθουσιαστικός ύμνος υπέρ των αρμάτων. Ο Μαρινέττι έχει γράψει μια μπροσούρα με τον τίτλο Έξω από τον κομμουνισμό, όπου αναπτύσσει τα πολιτικά του δόγματα –αν μπορεί να χαρακτηρίσει κανείς δόγματα τις φαντασιώσεις αυτού του ανθρώπου– που είναι καμιά φορά γεμάτα πνεύμα κι όλες τις φορές παράξενα. Πριν από την αναχώρησή μου από την Ιταλία το τμήμα του «Πρόλετκουλτ» του Τουρίνου είχε ζητήσει από το Μαρινέττι να εξηγήσει στους εργάτες αυτής της οργάνωσης, με την ευκαιρία μιας έκθεσης φουτουριστικών έργων, την έννοια αυτού του κινήματος. Ο Μαρινέττι δέχτηκε πρόθυμα την πρόσκληση, επισκέφθηκε την έκθεση μαζί με τους εργάτες και δήλωσε πως είταν ικανοποιημένος με το γεγονός ότι αυτοί είχαν πολύ περισσότερη ευαισθησία από τους αστούς οσοναφορά τη φουτουριστική τέχνη. Πριν από τον πόλεμο ο φουτουρισμός είταν πολύ αγαπητός ανάμεσα στους εργάτες. Η επιθεώρηση Λ’ Ατσέρμπο[2], που το τιράζ της έφτανε τα 20.000 φύλλα, κυκλοφορούσε στα τέσσερα πέμπτα ανάμεσα στους εργάτες. Στις πολλές εκδηλώσεις της φουτουριστικής τέχνης στα θέατρα των μεγαλύτερων πόλεων της Ιταλίας, οι εργάτες αναλάμβαναν την υπεράσπιση των φουτουριστών εναντίον των νέων –μισο-αριστοκρατών και αστών– που επιτίθενται εναντίον τους.

Η φουτουριστική ομάδα του Μαρινέττι δεν υπάρχει πια. Το παλιό όργανο του Μαρινέττι Ποέζια[3] διευθύνεται τώρα από κάποιον Μάριο Ντέσσι, έναν άνθρωπο χωρίς την παραμικρή αξία, τόσο σαν διανοούμενο όσο και σαν οργανωτή. Στο Νότο, ιδίως στη Σικελία, βγαίνουν πολλά φουτουριστικά φύλλα όπου ο Μαρινέττι γράφει άρθρα. Όμως αυτά τα φυλλαράκια εκδίδονται από φοιτητές που την άγνοιά τους για την ιταλική γραμματική την παίρνουν για φουτουρισμό. Η σπουδαιότερη ομάδα ανάμεσα στους φουτουριστές είναι η ομάδα των ζωγράφων. Στη Ρώμη υπάρχει μόνιμη έκθεση φουτουριστικής ζωγραφικής, οργανωμένη από κάποιον Αντόνιο Μπραγκάλια, αποτυχημένο φωτογράφο, κινηματογραφικό παραγωγό και θιασάρχη. Ο πιο γνωστός φουτουριστής ζωγράφος είναι ο Τζάκομο Μπάλλα. Ο Ντ’ Αννούντσο δεν πήρε ποτέ επίσημα θέση απέναντι στο φουτουρισμό. Πρέπει ν’ αναφέρουμε ότι ο φουτουρισμός, στη γένεσή του, είταν ανοιχτά εναντίον του Ντ’ Αννούτσιο. Ένα από τα πρώτα βιβλία του Μαρινέττι είχε για τίτλο Les dieux s’ en vont, d’ Annunzio reste[4]. Αν και στον πόλεμο τα πολιτικά προγράμματα του Μαρινέττι και του Ντ’ Αννούντσο είχανε συμπέσει σ’ όλα τα σημεία, οι φουτουριστές έχουν μείνει αντινταννουντσιακοί. Δεν έδειξαν πρακτικά κανέναν ενδιαφέρον για το κίνημα του Φιούμε, αν και αργότερα πήραν μέρος στις διαδηλώσεις.

Μπορεί να πει κανείς ότι, ύστερα από το κλείσιμο της ειρήνης, το φουτουριστικό κίνημα έχασε ολότελα το χαρακτήρα του και διαλύθηκε σε διάφορα μεταπολεμικά ρεύματα. Οι νεαροί διανοούμενοι είναι σχεδόν όλοι τους αντιδραστικοί. Οι εργάτες, που είχαν δει στο φουτουρισμό στοιχεία πάλης εναντίον της παλιάς ακαδημαϊκής ιταλικής κουλτούρας, της αποστεωμένης και ξένης στο λαό, οφείλουν σήμερα να παλαίψουν με το όπλο στο χέρι για την ελευθερία τους και έχουν ελάχιστο ενδιαφέρον για τους παλιούς καυγάδες. Στις βιομηχανικές μεγαλουπόλεις, το πρόγραμμα του «Πρόλετκουλτ» που επιδιώκει να ξυπνήσει το δημιουργικό πνεύμα του εργάτη απέναντι στη λογοτεχνία και την τέχνη, απορροφάει την ενεργητικότητα εκείνων που έχουν ακόμα τον καιρό και την επιθυμία να ενδιαφερθούν για τέτοια ζητήματα.

Μόσχα, 8 Σεπτέμβρη 1922

[1]. Ιλ Πριντσίπε –Ο Ηγεμόνας.

[2]. Λ’ Ατσέρμπο –Ο Πικρός.

[3]. Ποέζια –Ποίηση.

[4]. Les dieux s’ en vont d’ Annunzio reste –Οι θεοί φεύγουν, ο ντ’ Αννούντσο μένει.

πηγή: marxistbooks.gr