Ο Πήλιος Γούσης, πέρασε στην ιστορία, ως συνώνυμο της προδοσίας. Είναι ο άνθρωπος που σύμφωνα με την … παράδοση έβαλε τους Τούρκους μέσα στο ηρωικό Σούλι μέσα από ένα μυστικό πέρασμα (πάντα υπάρχει ένα τέτοιο). Το κείμενο αυτό δεν έχει σαν σκοπό να αποκαταστήσει τον Πήλιο Γούση -αυτό ήδη έχει γίνει- θέλει όμως να επισημάνει ότι δεν θα πρέπει να διαφεύγει της αντίληψής μας ότι το ιστορικό γεγονός και οι πρωτογενής η δευτερογενής  πηγή που το καταγράφει δεν αποτελούν μια φωτογραφία που εμείς οφείλουμε να περιγράψουμε.

Πρέπει να τοποθετούμε την πηγή στον συγκεκριμένο χρόνο που γράφτηκε, για ποιο σκοπό έγραψε και σε ποιο κοινό απευθύνεται και να κατανοήσουμε το νόημά της, τα κίνητρα και τις προθέσεις του συγγραφέα, τα μηνύματα που ήθελε να «περάσει» κλπ. Εξετάζουμε πόσο καλά φωτίζει η πηγή τα γεγονότα που αφηγείται, αν υπάρχουν αντίθετες απόψεις, αν διαφαίνεται και που μεροληψία του συντάκτη της ή, αντίθετα, αν εκθέτει (με βάση τις γνώσεις που έχουμε) τα γεγονότα αντικειμενικά αν η συγκεκριμένη πηγή επιβεβαιώνει ή διαψεύδει την ερμηνεία των γεγονότων που διασώζονται σε άλλες πηγές.  Αναζητούμε (αν η πηγή προσφέρεται γι’ αυτό) τη σχέση αιτίων – αποτελεσμάτων. Αξιολογούμε τη σημασία της πηγής για την εποχή που γράφτηκε. Ας μιλήσουμε πιο συγκεκριμένα.

                Η ιστορική πηγή και …παράδοση

Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, λοιπόν, το καλοκαίρι του 1803 ο Γούσης ήρθε σε συνεννόηση με τον Βελή Πασά που είχε αναλάβει την στρατιωτική διοίκηση της πολιορκίας του Σουλίου και του πρότεινε ένα σχέδιο για την κατάληψη του ηρωικού χωριού.

Υποτίθεται πως ο Γούσης για αυτή του την προδοσία ζήτησε ως αντάλλαγμα την απελευθέρωση ενός γαμπρού του, που κρατείτο όμηρος, καθώς και την παροχή μεγάλου χρηματικού ποσού, που σύμφωνα πάντα με την παράδοση ήταν περίπου 9.000 γρόσια. Ο πρώτος που κατέγραψε (δευτερογενής πηγή) την ιστορία της ηρωικής κοινότητας του Σουλίου ήταν ο Χριστόφορος Περραιβός (στρατιωτικός, πολιτικός, αγωνιστής του εικοσιένα, συγγραφέας πολεμικών απομνημονευμάτων μέλος της Φιλικής Εταιρείας από το 1817). Εκεί μέσα γίνεται και η πρώτη αναφορά στην προδοσία του Πήλιου Γούση.

Η πολιτική κόντρα με τον Τζαβέλα και ο Περραιβός

Ο Περραιβός έγραψε στο βιβλίο του ότι «ο Γεώργιος Μπότσαρης και οι συμπέθεροί του Πήλιος Γούσης και Κουτσονίκας επρόδωσαν στον Αλή Πασά την πατρίδα τους το Σούλι». Και εδώ ακριβώς είναι και το σημείο κλειδί της «προδοσίας» του Γούση. Μετά το θάνατο του Γεώργιου Τζαβέλα οι Σουλιώτες προχώρησαν στην εκλογή του νέου τους αρχηγού. Ο Πήλιος Γούσης ήταν ένας από τους υποψήφιους. Ηττήθηκε, ωστόσο, από τον Φώτο τον Τζαβέλα, γιο του θανόντος οπλαρχηγού.

Ο Περαιβός όταν έγραφε την ιστορία του, ωστόσο, φαίνεται πως δεν ήταν και τόσο αντικειμενικός. Όντας αφοσιωμένος στη «φάρα» των Τζαβελαίων αντιπαλευόταν με πάθος την αντίστοιχη των Μποτσαραίων στην οποία ήταν προσκείμενος ο Πήλιος Γούσης.

Αλλά δεν ήταν μόνο αυτό. Ένα χρόνο πριν γράψει τη δεύτερη έκδοση του βιβλίου του, στη Συνέλευση της Κέρκυρας, ο Χ. Περραιβός, ζήτησε από τους Σουλιώτες να τον ορίσουν πληρεξούσιο σε επιτροπή που θα μετέβαινε στη Βιέννη, να ζητήσει τη στήριξη του αυτοκράτορα Αλέξανδρου που βρισκόταν εκεί τότε. Σύμφωνα με την παράδοση, λοιπόν,  ο Πήλιος Γούσης φαίνεται να τον… κατσάδιασε λέγοντάς του «Περραιβέ, οι Σουλιώται, έχουν άνδρας να υπερασπισθούν τα δίκαιά των»!

Τα παραπάνω φαίνεται να ενισχύει μια ακόμα μικρή αλλά σημαντική λεπτομέρεια. Το βιβλίο του Περραιβού είχε τρεις εκδόσεις. Η πρώτη ήταν το 1803, την ίδια χρονική περίοδο με τα ιστορικά γεγονότα, δηλαδή, και έγινε στο Παρίσι. Σε αυτή την έκδοση, λοιπόν, ως προδότες για την πτώση και την καταστροφή του Σουλίου εμφανίζονται ο Γιώργης Μπότσαρης, ο Παλάσκας, ο Διαμαντής Ζέρβας και ο γέρος Κουτσονίκας. Πουθενά δεν υπάρχει το όνομα του Γούση το οποίο ως δια μαγείας εμφανίζεται στις επόμενες δυο εκδόσεις, του 1815 και του 1857. Μετά, δηλαδή, από το… κατσάδιασμα στη Συνέλευση της Κέρκυρας!

Η αποκατάσταση του ονόματος του Πήλιου Γούση

Οι Σουλιώτες σε θέματα προδοσίας ήταν αμείλικτοι. Η τύχη των προδοτών βασανιστήρια και τελικά θάνατος. Προκαλεί, εντύπωση, λοιπόν, πως είναι δυνατόν ένας… προδότης σαν τον Πήλιο Γούση να κυκλοφορεί με άνεση ανάμεσα στους Σουλιώτες, να λαμβάνει μέρος σε κρίσιμες αποφάσεις και κανείς να μη του κάνει τίποτα.

Μετά τη συνθηκολόγηση των Σουλιωτών, ο Γούσης βρέθηκε (το 1820) στην Κέρκυρα και σχεδίασε από κοινού με τους συμπατριώτες του την αντεπίθεση κατά του Αλή πασά. Επιπλέον σύμφωνα με πολλούς ιστορικούς και μελετητές, ο Γούσης (το πραγματικό του όνομα ήταν Πήλιος Πούσμπος) έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας το 1819. Κάτι που δύσκολα θα γινόταν αν ήταν πραγματικός προδότης δεδομένου πως οι μυημένοι ήταν όλοι άνθρωποι απολύτου εμπιστοσύνης.

Επιπλέον, στην πολιορκία και την έξοδο του Μεσολογγίου συμμετείχε και ο Πήλιος Γούσης μαζί με τους υπόλοιπους Σουλιώτες και σκοτώθηκε τον Απριλίου του 1826 πολεμώντας ηρωικά, αν και τραυματισμένος, στην έξοδο του Μεσολογγίου, όπου είχε καταφύγει ύστερα από πολλές περιπλανήσεις μαζί με πολλούς ακόμα Σουλιώτες. Το όνομα του Πήλιου Γούση είναι, πλέον, χαραγμένο σε έναν από τους τάφους στο Ηρώο Μεσολογγίου.

                                   Μακρίδης Ιωάννης