Αίτηση ακύρωσης της απόφασης απόσπασης και επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων στον σταθμό Βενιζέλου του μετρό Θεσσαλονίκης στο Συμβούλιο της Επικρατείας

Κοινή ανακοίνωση: Ενιαίος Σύλλογος Υπαλλήλων ΥΠΠΟΑ Αττικής, Στερεάς και Νήσων ∙ Πανελλήνια Ένωση Συντηρητών Αρχαιοτήτων ∙ Σύλλογος Εκτάκτων Αρχαιολόγων ∙ Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων

Την Πέμπτη 3/9/2020, τα σωματεία που συνυπογράφουμε την παρούσα ανακοίνωση (Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, Πανελλήνια Ένωση Συντηρητών Αρχαιοτήτων, Ενιαίος Σύλλογος Υπαλλήλων ΥΠΠΟΑ, Σύλλογος Εκτάκτων Αρχαιολόγων) καταθέσαμε από κοινού στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) αίτηση ακύρωσης της απόφασης απόσπασης και επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων στον σταθμό Βενιζέλου του μετρό Θεσσαλονίκης.

Η αίτησή μας τεκμηριώνει την ιδιαίτερη σημασία του συγκεκριμένου μνημειακού συνόλου και τους λόγους που καθιστούν όχι απλώς απολύτως εφικτή αλλά και υποχρεωτική τη διατήρησή του στην θέση όπου αποκαλύφθηκε.Η εξέχουσα σημασία του μνημείου έγκειται στη μοναδικότητά του, την άριστη κατάσταση διατήρησής του, την αυθεντικότητα και την ακεραιότητά του. Η ιστορική του σημασία επιβάλλει, ηθικά, επιστημονικά και εθνικά, τη διατήρησή του in situ, καθώς αποτελεί το άμεσο περιβάλλον των βυζαντινών μνημείων UNESCO της Θεσσαλονίκης, για τα οποία λειτουργεί ως συνεκτικό στοιχείο ιστορικής και λειτουργικής ενότητας.

Με την αίτησή μας αποδεικνύεται ότι η απόφαση της Υπουργού Πολιτισμού, κατόπιν της γνωμοδότησης του ΚΑΣ, η οποία εγκρίνει πρόταση της Αττικό Μετρό για ανακατασκευή του σταθμού Βενιζέλου με απόσπαση του μοναδικού μνημειακού συνόλου και προϋποθέτει την εκρίζωση, τον τεμαχισμό, τον κατακερματισμό του, την εξαγωγή μιας ολόκληρης βυζαντινής γειτονιάς έκτασης 1.600 περίπου τ.μ., από μια μικρή οπή της κατασκευασμένης πλάκας οροφής και την αποθήκευσή του σε άγνωστο μέχρι στιγμής χώρο και την καταστροφή της θέσης όπου κείται αδιάλειπτα επί 16 αιώνες, είναι παράνομη, διότι:

•         Εκδόθηκε κατά παράβαση διατάξεων και αρχών των Διεθνών Συμβάσεων για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, που προτάσσουν τη διατήρηση των μνημείων στο περιβάλλον τους. Η απόφαση απόσπασης του μνημειακού συνόλου εξ ορισμού και ανεπιστρεπτί θα απομειώσει την αξία του, εφόσον θα καταστρέψει την αυθεντικότητα, την ακεραιότητα, αλλά και τη θέση του, μετατρέποντάς το από αυθεντικό μάρτυρα της ζωής στην βυζαντινή Θεσσαλονίκη σε αποτυχημένη «σκηνογραφία».

•         Εκδόθηκε κατά παράβαση του αρχαιολογικού νόμου 3028/2002, ιδίως δε του άρθρου 42, σύμφωνα με το οποίο «η μετακίνηση μνημείου λόγω τεχνικού έργου εξετάζεται μόνο όταν μετά από σχετικό επιστημονικό έλεγχο αποκλείεται κάθε δυνατότητα διατήρησής του στο περιβάλλον του». Τέτοιος έλεγχος, ο οποίος μάλιστα έπρεπε να προηγηθεί, ΔΕΝ διενεργήθηκε από τη Διοίκηση, καθιστώντας όχι μόνο την απόφαση αλλά και την ίδια την εξέταση του θέματος του ΚΑΣ παράνομη.

•         Η Διοίκηση όχι απλώς δεν προέβη σε έλεγχο για να βρει επιστημονική λύση διατήρησης  in situ των μνημείων, αλλά μάλιστα ανέτρεψε αυθαίρετα, αναιτιολόγητα και όψιμα προηγούμενη τεχνικά εφικτή λύση η οποία είχε εγκριθεί από το Υπουργείο και την Αττικό Μετρό το 2017 και εφαρμοζόταν μέχρι το καλοκαίρι του 2019. Η λύση αυτή αποτελούσε την εγγύηση για τη διατήρηση των αρχαιοτήτων στη θέση τους και την παράλληλη κατασκευή και λειτουργία του σταθμού με ασφάλεια, εντός ρεαλιστικών χρονοδιαγραμμάτων και με έλλογο κόστος.

•         Με την κοινή μας προσφυγή αποδεικνύεται ότι η μελέτη της Αττικό Μετρό δεν είναι η μοναδική λύση, όπως ψευδώς την ονομάζει, αλλά απλώς η συνήθης και παγιωμένη μέθοδος για την ίδια και τους εργολάβους της. Η αποτυχία της Αττικό Μετρό να αντεπεξέλθει επιστημονικά και τεχνικά στις εξειδικευμένες απαιτήσεις του έργου του συγκεκριμένου σταθμού συνοδεύτηκε από σειρά παντελώς αβάσιμων και αναπόδεικτων επιχειρημάτων, τα οποία δέχτηκε το ΚΑΣ και η Υπουργός, αλλά δεν μπορεί να συνιστά λόγο για να εφαρμοστεί η επαχθέστερη επιλογή για τα αρχαία ευρήματα.

•         Τελευταίο αλλά όχι έσχατο, η απόφαση εκδόθηκε βασιζόμενη σε γνωμοδότηση του ΚΑΣ που ελήφθη σε παράνομη συνεδρίασή του, εξαιτίας της συμμετοχής δύο μελών του, που έπρεπε να είχαν εξαιρεθεί από τη συνεδρίαση. Η συμμετοχή του ενός ήταν ανεπίτρεπτη λόγω προηγούμενης εμπλοκής του ως έμμισθου συμβούλου της Αττικό Μετρό με εμμονή στη λύση της απόσπασης. Η συμμετοχή του δεύτερου, εξαιτίας του ότι άμεσος συγγενής του συνδέει άμεσο οικονομικό συμφέρον από την έκβαση της υπόθεσης, εφόσον εκπόνησε τη μελέτη για την απόσπαση και την επανατοποθέτηση του εν λόγω μνημειακού συνόλου και ήδη την κατέθεσε στην Αττικό Μετρό κι εκείνη με τη σειρά της στο ΥΠΠΟΑ την 31/7/2020. Θυμίζουμε, μάλιστα, ότι ο εν λόγω μηχανικός παρέστη στην επίμαχη συνεδρίαση του ΚΑΣ, στη σύνθεση της οποίας μετείχε ο αδερφός του, ως δήθεν ανεξάρτητος εμπειρογνώμονας για λογαριασμό της Αττικό Μετρό, και λίγους μήνες μετά από την θέση του ανεξάρτητου εμπειρογνώμονα μεταπήδησε στην θέση του μελετητή που του έχει ανατεθεί από την Αττικό Μετρό η μελέτη και η εργασία της απόσπασης και επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων!

Για την προσφυγή μας στο ΣτΕ είχαμε εγκαίρως προειδοποιήσει δημοσίως με ανακοινώσεις μας και αυτοπροσώπως κατά την παράστασή μας στην κρίσιμη συνεδρία του ΚΑΣ. Θεωρούμε χρέος μας να σταματήσουμε το πολιτιστικό έγκλημα που μεθοδεύεται και που θα αποστερήσει την ανθρωπότητα και τις επερχόμενες γενιές από το μοναδικό μνημειακό σύνολο της Θεσσαλονίκης.

Ένα χρόνο πριν, στις 7 Σεπτεμβρίου 2019, από το βήμα της ΔΕΘ ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης εξήγγειλε την αλλαγή σχεδιασμού για το Σταθμό Βενιζέλου του Μετρό Θεσσαλονίκης, με απόσπαση του μοναδικού αρχαιολογικού χώρου και καταστροφή της αυθεντικότητάς του. Η επίσημη αιτιολογία ήταν, ότι με με αυτή την λύση θα ολοκληρωθεί γρηγορότερα ο σταθμός Βενιζέλου και θα παραδοθεί το 2023 μαζί με όλο το μετρό. Σήμερα, έναν χρόνο μετά, αποδεικνύεται πως χρειάστηκαν 3 μήνες μέχρι η Αττικό Μετρό να φέρει δήθεν ανασχεδιασμό του σταθμού που ήταν ο ίδιος με αυτόν του 2014 (!), χρειάστηκαν άλλοι 3 μήνες για να καθαρογραφεί η Υπουργική Απόφαση που προσβάλουμε με την αίτηση μας, ενώ η μελέτη απόσπασης και επανατοποθέτησης δεν έχει ακόμη καν συζητηθεί. Ας σταματήσουν λοιπόν να διαδίδουν ψευδώς, ότι τάχα είναι οι δικές μας ενέργειες αυτές που καθυστερούν το έργο. Με τη μελέτη που ενέκρινε το Υπουργείο ΔΕΝ πρόκειται να παραδοθεί το έργο του μετρό το 2023, όπως αναληθώς ισχυρίζονται. Αντιθέτως, με τη δική τους λύση και τα αρχαία θα καταστραφούν και το σύνολο του έργο θα καθυστερήσει να αποδοθεί στους πολίτες.

Η προστασία των μνημείων και του πολιτιστικού περιβάλλοντος είναι υποχρέωσή της Πολιτείας και δικαίωμα όλων μας. Για την προστασία του συγκεκριμένου μνημειακού συνόλου στην Βενιζέλου έχουν ενεργοποιηθεί όλες οι διεθνείς Ενώσεις Βυζαντινολόγων και επιφανείς επιστήμονες από όλο τον κόσμο απευθύνουν εκκλήσεις και επιστολές στη πολιτική και πολιτειακή ηγεσία της χώρας, ενώ με την υπόθεση ασχολείται ήδη η ίδια η UNESCO. Η χώρα μας, από πρότυπο της προστασίας των μνημείων, μετατρέπεται σε παρία όσον αφορά την διαχείριση των μνημείων και διασύρεται πλέον διεθνώς ως χώρα που δεν μπορεί να κατασκευάσει ένα απαιτητικό τεχνικό έργο.

Από την πλευρά μας, θα συνεχίσουμε μέχρι τέλους τον αγώνα για τη διάσωση του ιστορικού βυζαντινού σταυροδρομίου και των παρακείμενων αρχαιοτήτων, έχοντας στο πλάι μας το σύνολο της ελληνικής και διεθνούς επιστημονικής κοινότητας. Ο καθείς διαλέγει τους συμμάχους του.

Ενιαίος Σύλλογος Υπαλλήλων ΥΠΠΟΑ Αττικής, Στερεάς και Νήσων

Πανελλήνια Ένωση Συντηρητών Αρχαιοτήτων

Σύλλογος Εκτάκτων Αρχαιολόγων

Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων