Πριν από λίγες μέρες, το Οικονομικό Πανεπιστήμιο της Αθήνας ανακοίνωσε με μεγάλη έμφαση “ένα νέο κεφάλαιο στη συνεργασία των ακαδημαϊκών και ερευνητικών ιδρυμάτων στη χώρα μας με τις επιχειρήσεις, την υπογραφή συνεργασίας του με τον ΣΕΒ”.

Ο ΣΕΒ το τελευταίο διάστημα επιχειρεί συνεργασίες με τα Πανεπιστήμια κι όχι μόνο με την πάλαι ποτέ ΑΣΟΕΕ: Πριν λίγες μέρες, αντιπροσωπεία του επισκέφθηκε το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και συζήτησε την προοπτική συνεργασίας μεταξύ της ακαδημαϊκής και ερευνητικής κοινότητας του Πανεπιστημίου και των επιχειρήσεων-μελών του ΣΕΒ, δίνοντας έμφαση στην έρευνα, την καινοτομία, την εξωστρέφεια και τη βιώσιμη ανάπτυξη προς όφελος των φοιτητών και αποφοίτων του Πανεπιστημίου, αλλά και της αναπτυξιακής δυναμικής της Ηπείρου.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο ΣΕΒ ασχολείται με την εκπαίδευση: Τον περασμένο Μάρτιο, δημοσίευσε έκθεση για την παιδεία με τίτλο “Παιδεία STEM για καινοτομία και ευημερία” .Η έκθεση αναφέρεται εκτός των άλλων στην ανάγκη αυτονονομίας στο σχολείο που θα πρέπει σύμφωνα με τον ΣΕΒ να συνοδεύεται από ένα πλαίσιο ελέγχου και λογοδοσίας. Με τις προτάσεις αυτές, ο ΣΕΒ εκκινεί από μια πραγματική ανάγκη για το σύγχρονο σχολείο, την εισαγωγή μαθημάτων STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) με πιο μεθοδικό τρόπο, προκειμένου να δικαιολογήσει τις πάγιες του εισηγήσεις περί αξιολόγησης σχολικών μονάδων και εκπαιδευτικών.

Η πρόταση όμως, όταν διαβαστεί πιο προσεκτικά, αναδεικνύεται σε έναν ιδιότυπο “δούρειο ίππο” του συστήματος, το οποίο επειδή δυσκολεύεται -ουσιαστικά, αποτυγχάνει- να περάσει την αξιολόγηση ευθέως λόγω της σχεδόν καθολικής αντίδρασης των εκπαιδευτικών, χρησιμοποιεί έμμεσους τρόπους. Η πραγματική ανάγκη για σύγχρονη εκπαίδευση στους επιστημονικούς τομείς αιχμής, εργαλειοποιείται μεθοδικά.

Η νέα συμφωνία: Συνεργασία ΑΕΙ και επιχειρήσεων
Η υπογραφή της συμφωνίας συνεργασίας μεταξύ ΟΠΑ και ΣΕΒ θεσμοθετεί τη βούληση ευρύτερης συνεργασίας μεταξύ ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων.

Οπως ενδεικτικά αναφέρεται στη σχετική ανακοίνωση, η συνεργασία “σηματοδοτεί τη συνεργασία σε ένα ευρύ φάσμα δράσεων μεταξύ φορέων που βρίσκονται στην αιχμή της προσπάθειας ψηφιακού μετασχηματισμού της βιομηχανίας, σύνδεσης της παραγωγής με τη γνώση και έρχεται να απαντήσει στις προκλήσεις της εποχής, που επιβάλουν νέους τρόπους συνεργασίας μεταξύ της ακαδημαϊκής κοινότητας και των επιχειρήσεων, με περισσότερη διάδραση και ανταλλαγή πληροφορίας, απόψεων, και εμπειριών. Παράλληλα, τοποθετεί την ανώτατη εκπαίδευση στο επίκεντρο της αναπτυξιακής διαδικασίας στην οικονομία της γνώσης, τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την πράσινη μετάβαση, ενώ μπορεί να συμβάλει τα μέγιστα ώστε εκπαίδευση, κατάρτιση, έρευνα και επιχειρήσεις να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις της 4ης βιομηχανικής επανάστασης”. Μάλιστα ο ΣΕΒ δημοσιοποίησε και ένα ενημερωτικό σημείωμα (ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΟΛΟ ΕΔΩ) στο oποίο μεταξύ άλλων προειδοποιεί: “Υπολογίζεται πως, λόγω των νέων τεχνολογιών, το 40% των εργαζομένων, χαμηλών αλλά και υψηλών προσόντων (στην ιατρική, τη μηχανική, τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, κοκ) θα πρέπει να επανακαταρτιστεί για διάστημα τουλάχιστον 6 μηνών. Παράλληλα, μειώνεται σημαντικά και ο ωφέλιμος χρόνος ζωής των δεξιοτήτων. Η τεχνολογική πρόοδος αυξάνει τη ζήτηση για εργατικό δυναμικό με σύγχρονα προσόντα και δεξιότητες”. Τονίζει ακόμα ότι “φαινόμενα, όπως τα υψηλά ποσοστά νεανικής ανεργίας, το brain drain, η ατελής και φθίνουσα τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, η αδυναμία σύζευξης προσφοράς και ζήτησης εργασίας των εξερχομένων από την εκπαίδευση, καταδεικνύουν τη δυσκολία ενσωμάτωσης των νέων στην αγορά εργασίας” , αλλά δε λέει κουβέντα για τους πολύ χαμηλούς μισθούς που συνήθως δίνουν οι επιχειρήσεις, οι οποίοι ευθύνονται κατά μείζονα λόγο για τη διαρροή εγκεφάλων και νέων στο εξωτερικό. Ας δούμε όμως σε τι θα συνεργαστεί το ΟΠΑ με τον ΣΕΒ

Οι 8 τομείς συνεργασίας
«Εφαρμοσμένη Διδακτορική Έρευνα» σε θέματα που άπτονται του ενδιαφέροντος των μελών του ΣΕΒ, μέσω της εκπόνησης εφαρμοσμένων διδακτορικών διατριβών από φοιτητές του ΟΠΑ. Με 50% συγχρηματοδότηση από τις επιχειρήσεις, το Πρόγραμμα στοχεύει στην διασύνδεση της έρευνας στο ΟΠΑ με τις ανάγκες βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας των μελών του ΣΕΒ, ειδικά της βιομηχανίας. Θα προκηρυχθούν πολύ σύντομα έξι (6) ερευνητικές θέσεις σε θέματα Ψηφιακού μετασχηματισμού και θεμάτων αιχμής στις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών, Διοικητικής Επιστήμης και Διοίκησης Επιχειρήσεων στην εποχή της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, Στατιστικής, Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής επιστήμης, Οικονομικών, Μάρκετινγκ στην ψηφιακή εποχή.

«Διασύνδεση με την έρευνα» με αναλύσεις και μελέτες σε θέματα που απασχολούν τις επιχειρήσεις – μέλη ΣΕΒ, ειδικά τη βιομηχανία, μέσω μεταπτυχιακών διπλωματικών εργασιών, αλλά και μεταδιδακτορικής έρευνας, με μικρή συγχρηματοδότηση από τις επιχειρήσεις. Ξεκινούν άμεσα διασυνδέσεις στα ίδια θέματα με την περίπτωση της εφαρμοσμένης διδακτορικής έρευνας.

«Διασύνδεση με τη Βιομηχανία» μέσω πρακτικής άσκησης για φοιτητές του Πανεπιστημίου από τις επιχειρήσεις-μέλη του ΣΕΒ. Η δράση ξεκινά άμεσα με στόχο την καλύτερη διασύνδεση των φοιτητών με την αγορά, αλλά και για να παρέχει την δυνατότητα ενδυνάμωσης των εταιρειών με νέα στελέχη που κατέχουν σύγχρονες δεξιότητες.

«Αναβάθμιση δεξιοτήτων» με εξειδικευμένα προγράμματα του ΟΠΑ για τις ψηφιακές δεξιότητες, που απαιτούνται στην αγορά εργασίας.

«Ψηφιακός μετασχηματισμός» με εκπαιδευτικά προγράμματα για στελέχη επιχειρήσεων, αλλά και με εξειδικευμένη ομάδα του ΟΠΑ που θα λειτουργούν ως μέντορες των επιχειρήσεων για τον ψηφιακό τους μετασχηματισμό.

«Διασύνδεση με την καινοτομία» μέσω προγραμμάτων, για νεοφυείς, αλλά και υφιστάμενες επιχειρήσεις, για τη μετατροπή νέων ιδεών σε προϊόντα και υπηρεσίες προς την Ελλάδα και το εξωτερικό, μέσα από τις υπηρεσίες του Κέντρου Επιχειρηματικότητας και Καινοτομίας του ΟΠΑ.

«Διασύνδεση με την αγορά εργασίας» μέσω συναντήσεων με στελέχη επιχειρήσεων και επισκέψεων σε επιχειρήσεις για τη μεταφορά εμπειριών από την αγορά προς τους φοιτητές.

«Ανταλλαγή Τεχνογνωσίας» μεταξύ των δύο οργανισμών και των επιχειρήσεων για διαρκή βελτίωση της διασύνδεσης εκπαίδευσης και έρευνας με την αγορά εργασίας.

Το Πανεπιστήμιο της Αγοράς και τα Βιομηχανικά διδακτορικά
Λογικά δεν πρέπει να υπάρχει κανείς που να μην αντιλαμβάνεται ότι έχουμε την περιγραφή της έννοιας του “πανεπιστημίου της αγοράς” με αυτή τη συμφωνία. Το λεγόμενο “επιχειρηματικό πανεπιστήμιο”, που μπορεί να υπάρχει ήδη χρόνια τώρα (και) στη χώρα μας, αλλά πλέον ενδυναμώνεται και οργανώνεται, στηριγμένο στην έννοια του «Work Based Learning», που προωθείται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης τα τελευταία χρόνια σε όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης.

Ο ΣΕΒ είχε εισηγηθεί την προώθηση των βιομηχανικών διδακτορικών στην Ελλάδα απο το 2019, σημειώνοντας ότι αυτά είναι «πρωτότυπα μεν, αλλά εφαρμοσμένου προσανατολισμού ερευνητικά έργα. Εκπονούνται από υποψήφιους διδάκτορες – σε ατομικό ή σε ομαδικό επίπεδο – στοχεύοντας στην εξεύρεση αυθεντικής και επιστημονικά τεκμηριωμένης λύσης σε συγκεκριμένα προβλήματα μιας επιχείρησης. Η τελευταία, είναι, κατά κανόνα, και ο παραγγελιοδόχος της έρευνας».

Ο ΣΕΒ εντόπιζε τότε ότι υπάρχει αύξηση των διδακτορικών αλλά ταυτόχρονα περιορισμένη σύνδεσή τους με τις ανάγκες της οικονομίας, συνιστούσε δε η έρευνα που παράγεται σε διδακτορικό επίπεδο να στοχεύσει στην «αύξηση της παραγωγικότητας» και «στην εμπορική και κοινωνική αξιοποίηση της νέας επιστημονικής γνώσης».

Διδάκτορες: Τρεις-τέσσερις στους 10 αυτοχρηματοδοτούν σπουδές
Βέβαια, όλα αυτά τα ακούνε οι διδάκτορες και γελάνε. Ελπίζοντας σε ένα μέλλον προσανατολισμένο στις ανάγκες της αγοράς και άρα καλύτερα αμοιβόμενο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στις περισσότερες χώρες οι υποψήφιοι διδάκτορες πληρώνονται για να ολοκληρώσουν την έρευνά τους, ενώ στην Ελλάδα οι νέοι διδάκτορες του 2019 πχ, σε ένα ποσοστό 38,7%, όπως δείχνει έρευνα του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης, είχαν ως βασική πηγή χρηματοδότησης των διδακτορικών σπουδών τους τις προσωπικές τους αποταμιεύσεις και την υποστήριξη από την οικογένειά τους και σε ένα 31,1% τη λήψη υποτροφίας από ελληνικό ανώτατο Ιδρυμα. Δεν είναι τυχαίο ότι τα τελευταία χρόνια σε αρκετά πανεπιστήμια της χώρας, εμφανίστηκαν Πρωτοβουλίες Υποψηφίων Διδακτόρων και Ερευνητών, που ζητούσαν να δηλωθεί η άμισθη εργασία τους για να τους παρέχεται δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και επιδόματα κοινωνικής πρόνοιας. Οι υποψήφιοι διδάκτορες ζητούσαν από την ηγεσία του υπουργείου Παιδείας να εναρμονιστεί με τις διεθνείς πρακτικές, δηλαδή να γίνονται δεκτές αιτήσεις για την ολοκλήρωση του διδακτορικού από τα τμήματα μόνο όταν έχει εξασφαλιστεί η αμοιβή τους από εθνικά, ευρωπαϊκά, ή διεθνή ερευνητικά κονδύλια.

Οπως παρατηρούν σε άρθρο τους στην Οικονομική Επιθεώρηση, Ιούνιος 2021 , οι πανεπιστημιακοί κ.κ. Άγγελος Τσακανίκας & Πέτρος Δήμας, μια πρόσφατη έρευνα του Εργαστηρίου Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας (ΕΒΕΟ-ΕΜΠ) για λογαριασμό της ΣΕΒ (μεταξύ άλλων) ανέλυσε την απορρόφηση των διδακτόρων στην ελληνική αγορά εργασίας, εστιάζοντας στα ποσοστά των απασχολούμενων, των ανέργων και των οικονομικά μη ενεργών στην περίοδο 2008-2018. Τα δεδομένα αυτά παρουσιάζονται στο ακόλουθο γράφημα:

Όπως φαίνεται από το Διάγραμμα, το ποσοστό απασχόλησης των διδακτόρων κινείται στην περιοχή του 80%, με εξαίρεση μια ασυνέχεια του 2013. Τα ποσοστά ανεργίας των κατόχων διδακτορικού διπλώματος αυξήθηκαν μεν την περίοδο 2012-2013, αλλά υποχώρησαν τα τελευταία χρόνια προσεγγίζοντας και πάλι τα προ κρίσης (2008) επίπεδά τους, στην περιοχή του 3%. Παρ’ όλ’ αυτά, υψηλό φαίνεται να είναι το ποσοστό μη οικονομικά ενεργών διδακτόρων το 2018 (18%), με τα ποσοστά της κατηγορίας να εμφανίζονται ιδιαίτερα αυξημένα από το 2013 και έπειτα. Επομένως, γενικά η απορρόφηση των διδακτόρων κινείται σε ικανοποιητικά επίπεδα, αλλά υπάρχουν ακόμα προβλήματα.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν όσοι επιθυμούν να εκπονήσουν διατριβή στην Ελλάδα είναι η χρηματοδότηση της διατριβής. Για την εμπλοκή ενός υποψηφίου στην απαιτητική διαδικασία εκπόνησης μιας διατριβής, ο υποψήφιος θα πρέπει να είναι διατεθειμένος να αφιερώσει κάποια από τα πιο παραγωγικά του χρόνια, τα οποία ενδεχομένως θα μπορούσε ενναλακτικά να τα επενδύσει στην επαγγελματική του εξέλιξη στην αγορά εργασίας. Συγκεκριμένα, το ΕΚΤ αναφέρει πως το 23,3% των αποφοίτων του 2019 αφιέρωσε 5 χρόνια για την εκπόνηση της διατριβής του, ενώ το αθροιστικό ποσοστό αναγορευμένων διδακτόρων που χρειάστηκε μεγαλύτερο διάστημα των 5 ετών για να ολοκληρώσει τη διατριβή του κινείται στο 50% του συνόλου των αποφοίτων. Συνεπώς, μπορεί κανείς να υποθέσει πως καθοριστικός παράγοντας για την ανάληψη μιας διατριβής είναι η χρηματοδότησή της, και τα δεδομένα του ΕΚΤ μαρτυρούν πως σε αυτόν τον τομέα η επίδοση της χώρας μας είναι απογοητευτική.

Αυτά θέλει να επιλύσει η συνεργασία με τον ΣΕΒ;
Τότε γιατί οι περισσότεροι υποψήφιοι διδάκτορες όταν βγουν στην αγορά εργασίας χαρακτηρίζονται «overqualified» (δηλαδή με περισσότερα προσόντα απ’ όσα απαιτούνται) γεγονός που πηγάζει από τις ανάγκες της ίδιας της αγοράς εργασίας, που αναζητεί φθηνό – «ευέλικτο» εργατικό δυναμικό και ορισμένες δεξιότητες, αντί για ολοκληρωμένη μόρφωση και αντίστοιχο θεωρητικό υπόβαθρο, και αρκείται στην απασχόληση μόνο μιας ορισμένης μικρής μάζας εργαζομένων – κατόχων διδακτορικού υψηλότερης επιστημονικής ειδίκευσης; Και πώς θα βελτιωθεί η ακαδημαϊκή τους πορεία όταν προκηρύξεις νέων θέσεων μόνιμης απασχόλησης στα ερευνητικά κέντρα και θέσεων ΔΕΠ γίνονται με το σταγονόμετρο;

Είναι πολλά τα λεφτά
Ας δούμε κάτι ακόμα όμως. Μόλις χτες, με απόφαση της υπουργού Παιδείας κ.Κεραμέως, ορίστηκαν οι φορείς υλοποίησης των (συνολικά 21) Έργων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, αρμοδιότητας του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων στα Πλαίσιο, ανά έργο, για τα οποία προβλέπεται συνολικό ιλιγγιώδες κονδύλι 1.254.591.651€.! Ανάμεσα στους άξονες του έργου, είναι η Δράση : «ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ» που περιλαμβάνει 6 υποδράσεις:

1. «Συμπράξεις Ερευνητικής Αριστείας (ΣΕΑ) / Επισκέπτες Καθηγητές (Clusters of Research Excellence – CREs / Visiting Professorships)»
2. «Πανεπιστήμια Αριστείας – ΠΑ (Universities of Excellence – UoEs)»
3. «Βιομηχανικά Διδακτορικά (Industrial PhDs)»
4. «Trust Your Stars»:
5. «Πιστοποιητικό Εκπαίδευσης – Στρατηγική για την ανάπτυξη της αρχικής εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών» και
6. «Ψηφιακός μετασχηματισμός του δικτύου των Εθνικών Ελληνικών Βιβλιοθηκών»

Κονδύλι που προβλέπεται μόνο γι αυτό; 607.826.328 €. Παράλληλα, τρέχει και μια χρηματοδότηση 15 εκ.ευρώ για προτάσεις αξιοποίησης της ερευνητικής δραστηριότητας και νέων προϊόντων στα πανεπιστήμια. Είναι πολλά τα λεφτά…

Δημόσια “διαβούλευση” με απουσία δυνατότητας σχολιασμού…
Οσο για τη “διαύγεια” και την κοινωνική συναίνεση, αρκεί να πούμε ότι στη δημόσια διαβούλευση για το νομοσχέδιο «Ρυθμίσεις για τις Εταιρείες – Τεχνοβλαστούς», που έγινε απο 3 εως 17 Σεπτεμβρίου, από τα συνολικά 19 άρθρα, επιτράπηκε σχολιασμός μόλις στα 6! Τόση δημοκρατικότητα και διάλογος. Και ναι μεν το ν/σ αυτό το ζητούσαν (και) ορισμένα από τα ίδια τα πανεπιστήμια ώστε να βρουν νέους τρόπους χρηματοδότησης, αλλά σημειώστε: Σκοπός του είναι η ρύθμιση του θεσμού των «Εταιρειών-Τεχνοβλαστών» (spin-offs) των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (ΑΕΙ) και των Ερευνητικών Κέντρων, ήτοι των κεφαλαιουχικών εταιρειών που ιδρύονται από ακαδημαϊκό ή ερευνητικό προσωπικό των εν λόγω ερευνητικών οργανισμών προς τον σκοπό της εμπορικής αξιοποίησης των ερευνητικών αποτελεσμάτων και της γνώσης που παράγουν στο πλαίσιο της δραστηριότητάς τους στον οργανισμό. Οι Εταιρείες-Τεχνοβλαστοί έχουν ως αντικείμενο την εμπορική αξιοποίηση των ως άνω ερευνητικών αποτελεσμάτων και γνώσης και ιδρύονται, στην περίπτωση των ΑΕΙ, από τα μέλη ΔΕΠ ή τα μέλη ακαδημαϊκού προσωπικού με ερευνητική δραστηριότητα που παρήγαγαν τα ερευνητικά αποτελέσματα ή τη γνώση, με δυνητική συμμετοχή του ιδίου του ΑΕΙ ή τρίτων νομικών ή φυσικών προσώπων και, στην περίπτωση των Ερευνητικών Κέντρων, από τους Ερευνητές ή τα μέλη ερευνητικού προσωπικού που παρήγαγαν τα ερευνητικά αποτελέσματα ή τη γνώση, με δυνητική συμμετοχή του Ερευνητικού Κέντρου ή τρίτων νομικών ή φυσικών προσώπων.

Χρηματοδότηση των ΑΕΙ: Το 20% με κριτήρια (και) αγοράς
Και προσθέστε ότι από το επόμενο έτος, η -αναιμική έτσι κι αλλιώς- χρηματοδότηση των ΑΕΙ θα χωρίζεται σε δύο μέρη: το 80% που αφορά την τακτική χρηματοδότηση και θα γίνεται με αντικειμενικά κριτήρια και το 20% που θα γίνεται με βάση τις επιδόσεις των ΑΕΙ σε “ποιοτικούς δείκτες”. Ποιούς; Σύμφωνα με την “Καθημερινή”, η δεύτερη ενότητα των δεικτών για τη χρηματοδότηση, θα έχει 10 δείκτες και τιτλοφορείται «Αριστεία στην έρευνα και επιδόσεις του επιστημονικού προσωπικού». Μεταξύ των δεικτών περιλαμβάνονται η χρηματοδότηση που έχει λάβει το ίδρυμα από ανταγωνιστικά έργα έρευνας και ανάπτυξης ανά μέλος ΔΕΠ (με άριστα τα 60 μόρια), το μέσο πλήθος διδακτορικών διατριβών που ολοκληρώθηκαν ανά μέλος ΔΕΠ (άριστα το 70) και το πλήθος των έργων του ιδρύματος που χρηματοδοτείται από το European Research Council-ERC (20 μόρια το καθένα). Στην τρίτη ενότητα με 11 δείκτες και τίτλο «Διασύνδεση με την κοινωνία, την αγορά εργασίας και αξιοποίηση της παραγόμενης γνώσης», περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων οι δείκτες για το ποσοστό ενεργών φοιτητών σε προγράμματα πρακτικής άσκησης (άριστα το 50), ο αριθμός των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (20 μόρια το καθένα) και ο συνολικός αριθμός των τεχνοβλαστών ή startups που ιδρύθηκαν μέσα στο έτος αναφοράς (50 μόρια έκαστο).

Πως να ενισχύσετε τις επιχειρήσεις μιλώντας για το Πανεπιστήμιο του μέλλοντος
Ολα αυτά περιγράφουν μια σαφή στρατηγική και οπτική: Βασικός στόχος δεν είναι το καλό των πανεπιστημίων και των ερευνητών τους, αλλά η ενίσχυση των επιχειρήσεων και η μετατροπή των ιδρυμάτων σε ένα είδος επιχείρησης που προσφέρει πρακτική στους εργαζόμενους-φοιτητές. Σαν έμμεσο “καλό” για τα ιδρύματα μπορεί να προκύψει συμπλήρωση της χρηματοδότησης και καλύτερη “τύχη” για τους διδάκτορες και ερευνητές, όμως το κόστος είναι η μεταμόρφωση της έννοιας του ΠΑΝ-επιστημίου σε σχολή προσανατολισμένη και στενά εξαρτημένη από την αγορά εργασίας. Καταλαβαίνει κανείς εύκολα, ότι η έρευνα για ανάπτυξη κάποιων νέων προϊόντων για μια επιχείρηση σημαίνει και αναγωγή της ίδιας της έρευνας σε “προϊόν”, σημαίνει προσήλωση της ερευνητικής διαδικασίας σε παραγωγή προϊόντος που να είναι εμπορεύσιμο, και το οποίο θα εκτιμάται από την εταιρεία ανάλογα με την κερδοφορία που θα της εξασφαλίσει. Το πόσο, σε ποιό βαθμό και υπό ποιές δικλείδες ασφαλείας και προϋποθέσεις το αποδεχεται κανείς αυτό αυτό είναι μια συζήτηση άλλης τάξης, για την οποία πρέπει προηγουμένως να οριοθετήσουμε τι συμβαίνει. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα των φαρμάκων ή ακόμα και των σύγχρονων εφαρμογών της πληροφορικής, που θα μπορούσαν να ανακουφίσουν και να διευκολύνουν τη ζωή των λαών σε πολλά επίπεδα, αλλά ως εμπορεύματα γίνονται συχνά απλησίαστα για τους απλούς ανθρώπους.

Οι επιχειρήσεις θα είναι οι πραγματικά κερδισμένες από ανάλογες συμφωνίες, επωφελούμενες από την ακαδημαϊκή έρευνα -αλλά και τους ίδιους τους ερευνητές πανεπιστημιακούς- προς όφελος της κερδοφορίας τους. Η γνωστή υπεραξία της εργατικής (ερευνητικής εν προκειμένω) δύναμης