Σελίδες από την ιστορία του κινήματος της νεολαίας

ΑΕΤΟΠΟΥΛΑ

Ένα ξεχωριστό κεφάλαιο της ηρωικής ΕΠΟΝ είναι και η προσφορά και η δράση των αετόπουλων. Τα αετόπουλα, παιδιά 8 έως 15 χρονών, οργανωμένα στις ομάδες αετόπουλων της ΕΠΟΝ με ηρωισμό και αυτοθυσία είχαν τη δική τους συμβολή στο έπος της ΕΑΜοελασίτικης αντίστασης. Παιδιά που πριν ακόμα πάνε στο σχολείο, πριν καθίσουν στα θρανία για να μάθουν γράμματα, έμαθαν τα άρματα και τη θυσία και τους αγώνες για τη λευτεριά. Πήραν μέρος στις μάχες με το όπλο στο χέρι, παιδιά που κουβαλούσαν τη χειροβομβίδα κρυμμένη στα ρουχαλάκια τους, το πολυβόλο στο χειραμαξάκι, ή διαλυμένο σε κομμάτια στο καλάθι, που τρύπαγαν τα λάστιχα των γερμανικών αυτοκινήτων, κουβαλούσαν τις προκηρύξεις ή άλλα έντυπα, σημειώματα, έκαναν τους συνδέσμους, έγραφαν στους τοίχους συνθήματα· πολλά από αυτά κλείστηκαν σε στρατόπεδα ή εκτελέστηκαν.

Από πολύ νωρίς οι εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις, το ΕΑΜ και η Εθνική Αλληλεγγύη, αργότερα η ΕΠΟΝ, έθεσαν σαν ύψιστη προτεραιότητα τη φροντίδα τους για τα παιδιά. Παιδιά ορφανά, πεινασμένα, γυμνά, ξυπόλητα, αλητάκια που γύριζαν στους δρόμους απροστάτευτα. Η Εθνική Αλληλεγγύη και αργότερα η ΕΠΟΝ θα οργανώσουν για αυτά συσσίτια, σχολεία, θα ιδρύσουν παιδικούς σταθμούς, θα ιδρύσουν οργανισμούς ειδικά για αυτά, όπως ο ΟΨΥΠ (Οργανισμός Ψυχαγωγίας -Υγείας Παιδιού.) Παράλληλα θα δείξουν στα παιδιά το δρόμο της πάλης και του αγώνα. Ότι θα αποσπάσουν τα αετόπουλα για όλα τα παιδιά, παιδικά συσσίτια, ρούχα, παπούτσια, σχολεία κ.ά. είναι κατακτήσεις που πέτυχε η νεολαία οργανωμένη στην ΕΠΟΝ με τους αγώνες και τις θυσίες της.

Η ονομασία αετόπουλα πρωτοδόθηκε στη Ρούμελη και στη Θεσσαλία και από εκεί γρήγορα εξαπλώθηκε σε όλη την Ελλάδα. Εκατοντάδες αετόπουλα έπεσαν στον αγώνα. Αναρίθμητες σε όλη τη χώρα είναι οι ηρωικές πράξεις των μικρών μαχητών της λευτεριάς.

Στην Αθήνα γιουχάρουν και παίρνουν με τις πέτρες τους Ιταλούς κατακτητές. Όταν Γερμανοί και ταγματασφαλίτες κυκλώνουν οικοδομικά τετράγωνα και γειτονιές, οι ηρωικοί πιτσιρικάδες φωνάζουν «μπλόκο», «μπλόκο» ειδοποιώντας τον κόσμο. Στην Καλαμάτα κλέβουν πιστόλια Γερμανών που κάνουν μπάνιο στη θάλασσα. Στο Αγρίνιο ένα αετόπουλο καταφέρνει να κλέψει 17 ντουφέκια από τους Ιταλούς καραμπινιέρους, ενώ ένα άλλο θα πάρει όλα τα άλογα από ένα στάβλο των Γερμανών. Τα αετόπουλα των βουνών βοηθούσαν τον ΕΛΑΣ σαν σύνδεσμοι, σαν πληροφοριοδότες και σε πολλές περιπτώσεις πολεμάνε με το όπλο στο χέρι δίπλα στους ΕΛΑΣίτες.

Στο χωριό Μεγαράδες στο δρόμο Ιωαννίνων- Κόνιτσας τα αετόπουλα έχουν αναλάβει σε μόνιμη βάση με βάρδιες την παρακολούθηση πάνω από ψηλά δέντρα ενός επικίνδυνου περάσματος λόγω της παρουσίας των κατακτητών. Μόλις πλησίαζαν οι φασίστες, τραγουδούσαν ένα τραγούδι συμφωνημένο από πριν και κατάφερναν έτσι να περάσουν με ασφάλεια πολλοί αντάρτες και στελέχη των οργανώσεων. 12χρονο αετόπουλο ο Μητσάκος από το Λιβάδι Ελασσόνας ήταν ο πιο σίγουρος οδηγός για τους τραυματίες ή και για ολόκληρα αντάρτικα τμήματα. Τραυματίες ή τμήματα του ΕΛΑΣ που έφταναν στο χωριό, τους έπαιρνε ο Μητσάκος μέσα στη νύχτα και τους οδηγούσε κατηφορίζοντας την πλαγιά προς το Σαραντάπορο, δίπλα από τα Γερμανικά φυλάκια. Περνούσε με σιγουριά το δρόμο προς Άκρη ή Γιαννωτά και ξαναγύριζε στο χωριό μέσα στη νύχτα με χιόνια και βροχές. Η μικρή Ελενίτσα από τα Γεράνεια ήταν η πιο έξυπνη οδηγός για το πέρασμα του δρόμου του Σαρανταπόρου. Τα αετόπουλα της Καλαμάτας έσωσαν το λιμάνι της πόλης από την ολοκληρωτική καταστροφή. Οι Γερμανοί φεύγοντας από την Ελλάδα είχαν βάλει εκρηκτικά για να το ανατινάξουν. Αετόπουλα μαζί με ΕΠΟΝίτες πέρασαν κρυφά τα συρματοπλέγματα και έβγαλαν τα καψούλια από τις νάρκες. Έτσι μόνο ένα τμήμα του λιμανιού καταστράφηκε. Στη Φλώρινα αετόπουλα εκτροχίασαν τρένο, ξεβιδώνοντας βίδες από τις ράγες. Στη Στέρνα Βοΐου τα αετόπουλα έκλεψαν χειροβομβίδες από τους Γερμανούς. Στην Αθήνα, στο Βύρωνα ο 14χρονος Γιάννης Φραγκονικόπουλος σκοτώθηκε πολεμώντας τους Γερμανούς και τους ταγματασφαλίτες. Ο μικρός Γιαννακός από τα Τρίκαλα σκοτώθηκε από την ΕΕΕ φυγαδεύοντας στο βουνό, πολεμικό υλικό που έκλεψε από τους Γερμανούς. Ένα αετόπουλο, στη μάχη της Σφάλας, της Αράχωβας στις 9 και 10 Σεπτεμβρίου 1943, προμηθευτής οπλοπολυβόλου, έμεινε μέχρι το τέλος, παρά την επιμονή των μεγάλων να φύγει. Το ΕΑΜ και η ΕΠΟΝ θα κινητοποιήσουν τα παιδιά για την οργάνωση συσσιτίων, για τη δημιουργία σχολείων, για ρούχα, για παπούτσια. Στην Αθήνα στις 24 Οκτωβρίου 1943 παιδιά μαζί με τις μητέρες τους, από διάφορες συνοικίες της πόλης, συγκεντρώθηκαν μπροστά στο δημαρχείο. 3.000 παιδιά, γυμνά, ξυπόλητα, υποσιτισμένα με μαύρες σημαίες και πλακάτ που έγραφαν «Πεινάμε», «Θέλουμε ψωμί και παπούτσια», φωνάζοντας «Τι έκανες τον έρανο προδότη;». Οι ταγματασφαλίτες θα χτυπήσουν άγρια τη συγκέντρωση των παιδιών χωρίς να καταφέρουν όμως να σπάσουν το ηθικό τους. Την 1 Αυγούστου 1944, 5.000 διαδηλώνουν στο δημαρχείο της Κοκκινιάς με ίδια αιτήματα, συσσίτια, ρούχα παπούτσια. Η αστυνομία θα χτυπήσει τη διαδήλωση των μικρών για να μη φτάσει στο δημαρχείο, αλλά μαχητές του ΕΛΑΣ Αθήνας που προστατεύουν τη διαδήλωση, θα χτυπήσουν την αστυνομία και έτσι τα παιδιά καταφέρνουν να φτάσουν τελικά στο δημαρχείο και να καταθέσουν τα αιτήματά τους. Οι διαδηλώσεις συνεχίζονται και την επόμενη μέρα. Συνολικά 10.000 αετόπουλα θα πάρουν μέρος στις διαδηλώσεις της Αθήνας. 500 παιδιά από την Καισαριανή, ξυπόλητα με επικεφαλής τον ΕΠΟΝίτη Κώστα Μπερνέση, γραμματέα της ΕΠΟΝ Καισαριανής, που αργότερα θα τον εκτελέσουν οι Γερμανοί, διαδηλώνουν μπροστά στον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό ζητώντας να μοιραστούν παπούτσια. Σε πολλές πόλεις της Ελλάδας θα γίνουν διαδηλώσεις και συγκεντρώσεις αετόπουλων, ζητώντας συσσίτια, ρούχα, παπούτσια.

Στις 15 Οκτωβρίου 1944 στη Θεσσαλονίκη, 150 παιδιά από την Τούμπα και 350 παιδιά από το κέντρο διαδηλώνουν μπροστά στο Διεθνή Ερυθρό Σταυρό ζητώντας να σταματήσουν οι κλεψιές στα τρόφιμα του συσσιτίου και να χορηγείται συσσίτιο με λάδι. Ο υποδιευθυντής του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού υπόσχεται στα παιδιά διπλασιασμό της μερίδας του λαδιού και συσσίτιο καλύτερης ποιότητας. Επειδή όμως οι υποσχέσεις του υποδιευθυντή αργούσαν να υλοποιηθούν, 8 μέρες μετά, στις 23 Οκτωβρίου 1944, 5.000 αετόπουλα συγκεντρώνονται μπροστά στο Διεθνή Ερυθρό Σταυρό. Τα αετόπουλα θα πετύχουν τελικά διπλάσια μερίδα λαδιού, τρεις φορές την εβδομάδα ζυμαρικά, κανονική λειτουργία των συσσιτίων, ιατρικές εξετάσεις για όλα τα παιδιά και ιατρική φροντίδα για τα άρρωστα παιδάκια. Στα Δεκεμβριανά οι μικροί ήρωες θα είναι και πάλι στην πρώτη γραμμή του αγώνα δίπλα στον ΕΛΑΣ.

«ΑΕΤΟΠΟΥΛΑ» θα ονομαστεί και το αναγνωστικό για τα παιδιά της Γ΄ και Δ΄ τάξης του Δημοτικού που κυκλοφόρησε με εντολή της ΠΕΕΑ (Πανελλήνια Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης) της κυβέρνησης του βουνού, στο πλαίσιο του «Σχεδίου για μια λαϊκή παιδεία» που θα εκδοθεί την περίοδο Αυγούστου-Σεπτεμβρίου 1944. Θα γραφτεί μόλις σε 15 μέρες με επιμέλεια της Ρόζας Ιμβριώτη.

Θανάσης Κ.

Πηγή: Περιοδικό Πορεία