Του Γιώργου Κ. Καββαδία*

Στο μήνυμά της για τα 200 χρόνια από την επανάσταση του 1821 η υπουργός παιδείας Ν. Κεραμέως επιδιώκει να συμπυκνώσει «εθνικούς μύθους» που διαστρέφουν την ιστορική αλήθεια. Αναφέρει τα περί «εθνικής απελευθέρωσης από τον οθωμανικό ζυγό» και «μιας διακριτής εθνικής ταυτότητας» λησμονώντας ότι η επανάσταση του 1821, εκτός από εθνική υπήρξε και βαθύτατα κοινωνική. Αντίθετοι στην επανάσταση στάθηκαν ο ανώτερος κλήρος, οι Φαναριώτες και οι κοτζαμπάσηδες στην πλειονότητά τους, στους οποίους οι Τούρκοι είχαν παραχωρήσει μια σειρά προνομίων που τους εξασφάλιζαν πλουσιοπάροχη ζωή. «Η προστασία της οθωμανικής κυβερνήσεως», γράφει ο ιστορικός Φίνλεϊ, «δημιούργησε μια ελληνική αριστοκρατία διοικητικών οργάνων και φοροεισπρακτόρων (…) Η ηθική και πολιτική θέση τούτης της τάξης αποδόθηκε άριστα με την ονομασία τους σαν είδος «χριστιανών Τούρκων».

Ανακάλυψε η υπουργός παιδείας την «ευρωπαϊκή διάσταση» της επανάστασης  «που εμπλέκει άμεσα τις Μεγάλες Δυνάμεις διπλωματικά, οικονομικά και στρατιωτικά». «Αγνοεί» στοιχειώδεις ιστορικές γνώσεις κόβει και ράβει την ιστορία, όπως συμφέρει κυρίαρχες τάξεις που υπηρετεί. Η «Τετραπλή Συμμαχία» Αυστρίας, Ρωσίας, Αγγλίας, Πρωσίας ήταν μια πραγματικότητα, η οποία σύμφωνα με το συνέδριο της Βιέννης (1814 – 1815) θα λειτουργούσε ως «διαρκές Συνέδριο», ώστε οι «μεγάλοι» της εποχής να παρακολουθούν τις εξελίξεις και να καθορίζουν τις τύχες των λαών. Η παλιά φεουδαρχία και τα ανώτερα αστικά στρώματα συμμάχησαν στην κατάπνιξη των φιλελεύθερων και επαναστατικών δυνάμεων της εποχής (καρμπονάροι, γιακωβίνοι), με πρωταγωνιστή τον καγκελάριο της Αυστρίας Μέτερνιχ, που μαζί με τον τσάρο Αλέξανδρο της Ρωσίας και την Πρωσία ίδρυσαν παράλληλα την Ιερή Συμμαχία, που λειτουργούσε ως χωροφύλακας με στόχο την ένοπλη καταστολή των εθνικοαπελευθερωτικών και κοινωνικών κινημάτων.

Αναφέρει, εκτός των άλλων,  στο μήνυμά της η υπουργός παιδείας ότι  η επανάσταση του 1821 «οδήγησε στη δημιουργία του ανεξάρτητου και σύγχρονου ελληνικού κράτους, το οποίο εδραίωσε γρήγορα τον κοινοβουλευτισμό, μεγάλωσε εδαφικά και αναπτύχθηκε οικονομικά, καταφέρνοντας τελικά να ενταχθεί στα πιο προηγμένα και δημοκρατικά κράτη του κόσμου». Προσπαθεί να κρύψει και να συσκοτίσει το γεγονός ότι ο ηρωικός εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας με σαφές κοινωνικό υπόβαθρο πέτυχε να αποτινάξει τον οθωμανικό ζυγό, αλλά ο στόχος της εθνικής ανεξαρτησίας έμεινε ανεκπλήρωτος: Το νεοσύστατο κράτος δημιουργήθηκε υπό την κηδεμονία των Μεγάλων Δυνάμεων, που ορίστηκαν ως «προστάτιδες» και ήταν παρούσες σε κάθε βήμα και σε κάθε επιλογή του, με την ανοχή και την ενεργητική στήριξη της ίδιας της τσιφλικάδικης και της αστικής τάξης και των εκπροσώπων της που δέθηκαν σε ένα κουβάρι μαζί τους, προδίδοντας στην ουσία τούς αγώνες και τις θυσίες του λαού.

Πέρα, όμως, από τα δεσμά της «προστασίας»  που σημάδεψαν τη δημιουργία του νέου κράτους, τα εξωτερικά δάνεια έπαιξαν έναν καθοριστικό ρόλο  για να αλυσοδεθεί η χώρα στα δίχτυα του ξένου κεφαλαίου και των κυβερνήσεών του. Η θηλιά στο λαιμό της χώρας μπήκε πριν καλά-καλά αποκτήσει κρατική υπόσταση με τα λεγόμενα κατά ειρωνικό τρόπο “δάνεια της ανεξαρτησίας” το 1824 και 1825. Συνάφθηκαν με Άγγλους τραπεζίτες με όρους όχι απλά τοκογλυφικούς, αλλά ληστρικούς. Δέχτηκαν μάλιστα να δεσμεύσουν τη μοναδική περιουσία της χώρας, τα εθνικά κτήματα και τα εθνικά έσοδα, λειτουργώντας ως υπηρέτες των ξένων προστατών. Τα δάνεια αυτά τα χρώσταγαν και οι επόμενες γενιές κι έτσι όπως διασπαθίστηκαν οδήγησαν στην πρώτη πτώχευση το 1827 δίνοντας στις Μεγάλες Δυνάμεις την αφορμή να επέμβουν στα εσωτερικά της χώρας που σπαρασσόταν από τις έριδες των αστοκοτζαμπάσηδων που χωρισμένοι σε αγγλόφιλους, γαλλόφιλους και ρωσόφιλους αιματοκυλούσαν το λαό.

Η μη εξυπηρέτηση των τοκοχρεολυσίων οδήγησε τη χώρα σε νέα πτώχευση το 1843 και πιέσεις από τις «εγγυήτριες»  δυνάμεις για επιβολή αυστηρών οικονομικών μέτρων, γεγονός που μαζί με τον απολυταρχισμό του Όθωνα οδηγεί σε λαϊκό ξέσπασμα στις 3 Σεπτέμβρη 1843 που ζητά Σύνταγμα και απαιτεί την έξωση του Όθωνα.  Η ιστορία της χώρας από κει και πέρα είναι μια διαρκής σειρά επεμβάσεων, καλυμμένων και ανοιχτών, των Μεγάλων Δυνάμεων που -στο πλαίσιο του ανταγωνισμού τους για να αποκτήσουν τον αποκλειστικό έλεγχο και να καταστήσουν την Ελλάδα εξάρτημά τους.

Σήμερα το ρόλο της «Ιεράς Συμμαχίας», της αντίδρασης και της καταπίεσης λαών και εθνοτήτων στο όνομα της «Παγκοσμιοποίησης» έχουν αναλάβει οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ, η Ε.Ε., οι σύμμαχοί τους και τα όργανά τους: Δ.Ν.Τ.. Παγκόσμια Τράπεζα …. Όλοι αυτοί που ξεζουμίζουν τους εργαζόμενους και εξαπολύουν πολέμους σπέρνοντας τον θάνατο, την καταστροφή και τη δυστυχία.

*Ο Γιώργος Κ. Καββαδίας είναι φιλόλογος μέλος της ΣΕ του περιοδικού «Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης» και του Εκπαιδευτικού Ομίλου 

Αναλυτικά το μήνυμα της Υπουργού Παιδείας Ν. Κεραμέως 

«25η Μαρτίου»: 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 –  Μήνυμα της Υπουργού Παιδείας

Η φετινή 200ή επέτειος από την Επανάσταση του 1821 αποτελεί ένα σπουδαίο ορόσημο για να γνωρίσουμε βαθύτερα την πολυδιάστατη και συναρπαστική της ιστορία, τους πρωταγωνιστές της και τα οράματά τους, όλα εκείνα τα γεγονότα που οδήγησαν στην οικοδόμηση μίας ελεύθερης, σύγχρονης και δημοκρατικής χώρας.

Πρόκειται, πρωτίστως, για τον αγώνα της εθνικής απελευθέρωσης από τον οθωμανικό ζυγό ενός λαού που μάχεται για τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους, στο όνομα μιας διακριτής εθνικής ταυτότητας.

Aλλά και για έναν αγώνα που υπερασπίζεται δημοκρατικές και φιλελεύθερες αξίες. Στα Συντάγματα της Επανάστασης αποτυπώνεται ξεκάθαρα η έγνοια και μέριμνα των αγωνιστών του ’21 για τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες. Γι’ αυτό και τα Συντάγματα της Ελληνικής Επανάστασης θεωρούνται από τα πιο φιλελεύθερα της εποχής, αποτελώντας σαφή απόδειξη μιας κοινωνίας που, μαζί με την ελευθερία, διεκδικεί κι ένα σύγχρονο κράτος δικαίου.

Συνιστά όμως και μια επανάσταση με ευρωπαϊκή διάσταση. Δεν αποτελεί δηλαδή απλώς μια τοπική εξέγερση στο εσωτερικό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όπως πολλές άλλες στο παρελθόν, αλλά εξελίσσεται γρήγορα σε ένα μείζονος ενδιαφέροντος γεγονός που εμπλέκει άμεσα τις Μεγάλες Δυνάμεις διπλωματικά, οικονομικά και στρατιωτικά. Ένα πρωτόγνωρο και επιτυχημένο εν  τέλει εγχείρημα, που ενισχύει την άνοδο των εθνικών κρατών στην Ευρώπη. Οι επαναστατημένοι Έλληνες επιτυγχάνουν έτσι την αναγνώριση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους το 1830.

Η ιστορία της Επανάστασης περιλαμβάνει πάμπολλα ηρωικά γεγονότα αυταπάρνησης και ανιδιοτελούς φιλοπατρίας, ιδίως αν σκεφτεί κανείς ότι οι επαναστατημένοι πληθυσμοί, που είχαν απέναντί τους μια ολόκληρη αυτοκρατορία με στρατιωτική υπεροχή, ήταν πολύ λιγότεροι, με περιορισμένη στρατιωτική οργάνωση και με πενιχρά υλικά μέσα σε σχέση με το μέγεθος του εγχειρήματος. Περιλαμβάνει, παράλληλα, και εσωτερικές διενέξεις και διχασμούς. Αναμφίβολα, όμως, η Επανάσταση του 1821 συνιστά μια ιστορία επιτυχίας που συνεχίζεται έως και σήμερα με οδηγό τις αξίες που πρώτοι οραματίστηκαν και διεκδίκησαν οι τολμηροί μας πρόγονοι: της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της πίστης στην ατομική προκοπή και στη συλλογική πρόοδο.

Σήμερα, εμείς οι Έλληνες, σε καιρούς με μεγάλες αν και πολύ διαφορετικές δυσκολίες, διαθέτουμε την ωριμότητα να διδαχθούμε από το παρελθόν, αλλά και την αυτοπεποίθηση να αναμετρηθούμε με τις προκλήσεις του μέλλοντος. Και εμπνεόμαστε και αντλούμε δύναμη από το μεγαλειώδες παράδειγμα της Επανάστασης του 1821 που οδήγησε στη δημιουργία του ανεξάρτητου και σύγχρονου ελληνικού κράτους, το οποίο εδραίωσε γρήγορα τον κοινοβουλευτισμό, μεγάλωσε εδαφικά και αναπτύχθηκε οικονομικά, καταφέρνοντας τελικά να ενταχθεί στα πιο προηγμένα και δημοκρατικά κράτη του κόσμου.