του Χρήστου Κάτσικα

Αλήθεια υπάρχει πιο ταπεινωτική και πιο εξευτελιστική και επώδυνη εμπειρία βασανιστηρίου από το να είσαι σε καθεστώς αναμονής προκειμένου να εγγράφεσαι κάθε χρόνο σε μια λίστα κατάταξης και αναμονής για μία θέση προσωρινής απασχόλησης κι αυτό να επαναλαμβάνεται για πολλά χρόνια;
Λίγες ώρες έμειναν από την ανακοίνωση της πρόσληψης περίπου 30.000 αναπληρωτών (Α΄ φάση προσλήψεων) στα σχολεία όλης της χώρας.

Με συγκέντρωση ακριβοπληρωμένων προσόντων (ν. 4589/19), με περιπλάνηση απ’ άκρη σ’ άκρη σε όλη τη χώρα, κρατιούνται όμηροι δεκάδες χιλιάδες αναπληρωτές στο μαρτύριο του Σίσυφου, που κάθε φορά που νόμιζε ότι πλησίαζε στην κορυφή κι ότι θα τα κατάφερνε, η πέτρα ξανακυλούσε κάτω.

Οι αναπληρωτές εκπαιδευτικοί, που αποτελούν το 1/4 των εκπαιδευτικών στη δημόσια εκπαίδευση (περίπου 45.000 σε πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια τα τελευταία χρόνια), παραμένουν «σταθερή αξία» κόντρα στις εξαγγελίες για δραστική μείωσή τους με την αύξηση των μόνιμων διορισμών. Ο ένας λόγος είναι αυτονόητος και υπηρετεί τους οικονομικούς στόχους για το φτηνό και ευέλικτο σχολείο της ελαστικής εργασίας! Ο άλλος είχε παρουσιαστεί, χωρίς ντροπή, αναλυτικά στο «Υπόμνημα» ενός «εθνικού διαλόγου για την παιδεία»: «Στρατολόγηση νέου δυναμικού–αποφοίτων των πανεπιστημίων κατά την τελευταία πενταετία, µε φρέσκες γνώσεις, όρεξη για δουλειά και δυνατότητα διαμόρφωσης νέων επαγγελματικών συνηθειών», κοντολογίς, νέοι εργαζόμενοι που θα φέρουν την κουλτούρα, την αντίληψη των νέων εργασιακών σχέσεων! Εργαζόμενοι χωρίς δικαιώματα, ευέλικτοι, πειθαρχημένοι, συνεχώς «αξιολογούμενοι».

«Τα καλοκαίρια μας μικρά κι ατέλειωτοι οι χειμώνες»
Στις άγονες γραμμές της χώρας, σε απομακρυσμένα νησιά, σε ορεινά χωριά και μοναχικές κωμοπόλεις, σε τουριστικές περιοχές, οι αναπληρωτές νηπιαγωγοί, δάσκαλοι και καθηγητές αποτελούν το βασικό στήριγμα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Κακοπληρωμένοι και με ελάχιστα εργασιακά δικαιώματα αναμένουν κάθε καλοκαίρι την τοποθέτησή τους για να πάρουν τη βαλίτσα τους και να φύγουν για τον τόπο όπου θα βρεθούν συνήθως για 8-9 μήνες, μέχρι τον επόμενο σταθμό.

Σε ένα πρόσφατο άρθρο του με τίτλο «Αναπληρωτές εκπαιδευτικοί: η επινόηση του βασανιστηρίου» ο καθηγητής Παιδαγωγικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γιώργος Μαυρογιώργος αναρωτιέται «εάν υπάρχει πιο ταπεινωτική και πιο εξευτελιστική/ επώδυνη/ βάρβαρη/ εφιαλτική/ εξατομικευμένη/ ανταγωνιστική (: ο θάνατός σου η ζωή μου)/ σωφρονιστική εμπειρία βασανιστηρίου από το να είσαι σε καθεστώς αναμονής προκειμένου να εγγράφεσαι κάθε χρόνο σε μια λίστα κατάταξης και αναμονής για μία θέση προσωρινής απασχόλησης κι αυτό να επαναλαμβάνεται για πολλά χρόνια!».
Πράγματι, εάν ο διορισμός στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση αποτελεί το «φωτεινό αντικείμενο του πόθου» για χιλιάδες αναπληρωτές εκπαιδευτικούς, οι συνεχείς μετακινήσεις εκτός τόπου μόνιμης κατοικίας κάθε χρόνο από Έβρο έως Κρήτη και από Ιθάκη μέχρι Ικαρία, ισοδυναμεί με μια πολύχρονη περιπέτεια, μια σύγχρονη «Οδύσσεια».

Με «αεροπλάνα και βαπόρια» που λέει και το τραγούδι ή ενίοτε κόβοντας αμέτρητα χιλιόμετρα στους αυτοκινητόδρομους δεκάδες χιλιάδες εκπαιδευτικοί οργώνουν όλη τη χώρα με μια βαλίτσα στο χέρι… Αλήθεια είναι δύσκολο να πει κανείς ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι αναπληρωτές εκπαιδευτικοί.

Καταδρομείς
Καταρχάς κάθε αναπληρωτής καλείται να λειτουργήσει σαν καταδρομέας όταν ειδοποιηθεί ότι αναλαμβάνει κάποια θέση: ανακοινώνονται οι προσλήψεις και μέσα σε δύο ημέρες πρέπει να αναλάβουν υπηρεσία!

Σκεφτείτε π.χ. όταν μένει ένας αναπληρωτής στη Βέροια και καλείται να διδάξει στην Κάρπαθο. Μέσα σε 2 μέρες πρέπει να συντονίσει όλα τα μέσα μαζικής μεταφοράς για να φτάσει έγκαιρα και αμέσως μετά ξεκινάει η οδύσσεια να βρει σπίτι και να τακτοποιηθεί. Όλα αυτά βέβαια προϋποθέτουν πως θα πρέπει να διαθέτει τουλάχιστον 1.500 ευρώ στην άκρη για να αντιμετωπίσει τα πρώτα έξοδα μέχρι να πληρωθεί.

Η ιστορία με τη στέγαση είναι πικρή και για πολλούς εφιαλτική. Η πραγματικότητα είναι κάτι παραπάνω από δύσκολη, ειδικά σε τουριστικές περιοχές όπως, δηλαδή, το μισό του ελληνικού χώρου. Η κατάσταση είναι γνωστή. Ελάχιστα τα διαθέσιμα σπίτια, τα ενοίκια πανάκριβα και πολλές φορές η συμφωνία είναι ότι τον Ιούνιο θα πρέπει ο εκπαιδευτικός να βγει από το σπίτι γιατί το θέλουν για Arbnb.

Στις τουριστικές “περιοχές με μεγάλη “ανάπτυξη” – όπως λέει και η κυβέρνηση, δεν υπάρχει χώρος για τους αναπληρωτές και τους νεοδιόριστους, σημειώνουν τα τοπικά εκπαιδευτικά σωματεία.

Εδώ η επέκταση της τουριστικής περιόδου και η ραγδαία εξάπλωση των βραχυχρόνιων μισθώσεων έχουν απογειώσει τις τιμές, με αποτέλεσμα να γίνεται πραγματική βάσανος η εξεύρεση κατοικίας για τους εκπαιδευτικούς. Το αποτέλεσμα είναι να φτάνουν σε σημείο τις πρώτες μέρες να διανυκτερεύουν οι εκπαιδευτικοί, ακόμη και στα αυτοκίνητα και στις παραλίες -ακόμα και στα γραφεία των Διευθύνσεων Εκπαίδευσης.

Με μισθό που κατά μέσον όρο κυμαίνεται στα 950 ευρώ οι αναπληρωτές εκπαιδευτικοί καλούνται να αντεπεξέλθουν στα πανάκριβα ενοίκια, το πανάκριβο κόστος ζωής, τα αυξημένα ακτοπλοϊκά και αεροπορικά εισιτήρια, τους «εκτοξευμένους» λογαριασμούς ΔΕΚΟ, την πανάκριβη βενζίνη κλπ.

Υπό αυτές τις συνθήκες οι αναπληρωτές ουσιαστικά μετατρέπονται σε «χορηγούς» της πρόσληψής τους στα σχολεία, αφού τα χρήματα που παίρνουν πάνε όλα σε εισιτήρια και έξοδα διαβίωσης (ενοίκια, φαγητό κλπ). Για αρκετούς χωρίς το «επίδομα» από τη μητέρα και τον πατέρα ή τη δεύτερη «μυστική» δουλειά δεν υπάρχουν στοιχειώδεις συνθήκες επιβίωσης.

Το υβρίδιο του εκπαιδευτικού «βαλίτσα» υπό διαρκή μετακόμιση και αλλαγή «περιβάλλοντος».
Η προσαρμογή αποτελεί λέξη–κλειδί για τη ζωή των αναπληρωτών. Πέρα από το γεγονός ότι κάθε χρόνο αλλάζουν και τόπο διαμονής, συνήθως ο αναπληρωτής εκπαιδευτικός διδάσκει σε δύο και τρία σχολεία. Αυτό σημαίνει, ιδιαίτερα στην επαρχία, δεκάδες χιλιόμετρα καθημερινών μετακινήσεων. Εκτός από τη φυσική εξόντωση και την οικονομική εξαθλίωση, αυτό σημαίνει να αγνοεί ο εκπαιδευτικός ακόμα και τα ονόματα των μαθητών του.

Σημαίνει απρόσωπη εκπαιδευτική διαδικασία και διάλυση των παιδαγωγικών αλλά και των ανθρώπινων σχέσεων μεταξύ δασκάλων και μαθητών, η ανάπτυξη των οποίων είναι απαραίτητος όρος για τη διατήρηση του αναγκαίου κοινωνικού ιστού για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας των νέων.

Υπάρχουν και χειρότερα; Έτσι φαίνεται καθώς το βαρέλι δεν έχει πάτο. Έτσι κάποιοι υποστηρίζουν ότι το χειρότερο απ’ όλα είναι αυτή η απάνθρωπη ομηρία των αναπληρωτών τόσα χρόνια, να καλύπτουν μόνιμες ανάγκες και να μην τους διορίζει μόνιμα το υπουργείο Παιδείας. Να μην ξέρει ο αναπληρωτής σήμερα, 45 ετών, 50 ετών, 55 ετών το πού θα διδάσκει του χρόνου, πού θα είναι του χρόνου… Αυτό είναι απάνθρωπο!