Η αρχή της κοινωνικής αλληλεγγύης ιδιαίτερα τίθεται στο επίκεντρο της κοινωνικής ασφάλισης και δεν είναι δυνατόν να πραγματωθεί μέσω των «μηχανισμών της αγοράς»

Μερικές από τις βασικές αρχές της δημόσιας κοινωνικής ασφάλισης είναι η αρχή της ανταποδοτικότητας, η αρχή της καθολικότητας, η αρχή της υποχρεωτικότητας, η αρχή του δημόσιου χαρακτήρα της υποχρεωτικής ασφάλισης, η αρχή της προστασίας του ασφαλιστικού κεφαλαίου και, με πρωτεύοντα χαρακτήρα, η αρχή της κοινωνικής αλληλεγγύης.

Η αρχή της κοινωνικής αλληλεγγύης ιδιαίτερα τίθεται στο επίκεντρο της κοινωνικής ασφάλισης και δεν είναι δυνατόν να πραγματωθεί μέσω των «μηχανισμών της αγοράς». Είναι υποχρέωση του κράτους να διαθέτει σε ετοιμότητα ένα πλήρες σύστημα δημόσιων υποδομών, ικανών να καλύψουν τις σχετικές ανάγκες των πολιτών, ανεξάρτητα από τυχόν δραστηριοποίηση του δεύτερου ή του τρίτου πυλώνα κοινωνικής ασφάλισης (επαγγελματικά ταμεία και ιδιωτικά συστήματα ασφάλισης).

Στη θεωρία μάλιστα εκφράζεται και άποψη, σύμφωνα με την οποία «όταν το κράτος δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να υποστηρίξει μια λειτουργία του (στη συγκεκριμένη περίπτωση την κοινωνική ασφάλιση) και την αναθέτει σε ιδιώτες, τότε η λειτουργία αυτή ουσιαστικά δεν πραγματώνεται».

Το Συμβούλιο της Επικρατείας με σωρεία αποφάσεών του (Ολ. ΣτΕ 2287/2015 και 1889/2019) έχει αποφανθεί ότι: «Είτε ως κύρια είτε ως επικουρική, η υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση έχει εξαιρεθεί από τον χώρο της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, τούτο δε έγινε για λόγους δημοσίου συμφέροντος και ειδικότερα για να προστατευθούν όσοι υποχρεωτικώς ασφαλίζονται ή καταβάλλουν ασφαλιστικές εισφορές από τους επιχειρηματικούς κινδύνους, που συνδέονται με την άσκηση της ασφαλιστικής λειτουργίας από ιδιωτικούς φορείς».

Από την εμπειρία των χωρών που έχουν ιδιωτικοποιήσει μερικώς ή ολικώς τα κοινωνικοασφαλιστικά τους συστήματα, μας μένει ως συμπέρασμα ότι, ακόμη κι όταν σημειώνεται μια προσωρινή βελτίωση στα δημοσιονομικά της χώρας (χωρίς βέβαια να παρορώνται το κόστος από τη μετάβαση στο νέο σύστημα και οι χρηματοπιστωτικοί κίνδυνοι που ακολουθούν τη διαχείριση των ιδιωτικών λογαριασμών), αυτή συνοδεύεται από την αδυναμία συγκεκριμένων ομάδων του πληθυσμού (συνήθως των πλέον ευπαθών, όπως οι εργαζόμενοι στη μαύρη εργασία, οι χαμηλόμισθοι και οι γυναίκες) να αντεπεξέλθουν οικονομικά στα ιδιωτικά σχήματα, με αποτέλεσμα να απομένουν χωρίς ασφαλιστική κάλυψη, ακόμη και για τους κύριους ασφαλιστικούς κινδύνους.

Ακόμα περισσότερο η οποιαδήποτε απόπειρα μετάβασης από το διανεμητικό στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα επικουρικής ασφάλισης, στην παρούσα οικονομικά αβέβαιη συγκυρία, αποτελεί ένα άλμα στο κενό, ένα αχρείαστο ρίσκο, προς ένα αποτυχημένο και παρωχημένο σύστημα, που καθόλου δεν πρόκειται να προβεί προς όφελος των ασφαλισμένων και των συνταξιούχων.

Διονύσης Τεμπονέρας

* Ο Διονύσης Τεμπονέρας είναι δικηγόρος – εργατολόγος