Δημήτρης Μαυρίδης
Φιλοπερίεργο πνεύμα, αλλά, δυστυχώς, με εμβαλωματική και συνάμα κατευθυνόμενη ενημέρωση απ’ όπου κι αν προέρχεται, ο Ρωμιός μπροστά στην οθόνη της τηλεόρασης και του υπολογιστή του καταβροχθίζει ανελλιπώς οτιδήποτε βλέπει, ακούει ή διαβάζει, ενώ ταυτόχρονα τη σκέψη του βασανίζει ο επιούσιος και το μέλλον των παιδιών του. Ενδόμυχα, όμως, αναμένει την ξεχωριστή αυτή είδηση που, ίσως, επηρεάσει ευνοϊκά τη δική του ζωή ή – έστω – που θα τον κάνει για λίγο να ξεχαστεί και να ξεφύγει από τη θλιβερή του καθημερινότητα, από το ξεθυμασμένο κουτσομπολιό του εργασιακού, φιλικού και οικογενειακού του περιβάλλοντος. Και η πραγματοποίηση της επιθυμίας του αυτής δεν αργεί. Ξαφνικά, ακούει ή διαβάζει πως «σάλος ξέσπασε με τη δήλωση του άλφα, με τις ενέργειες της τάδε, με τις καταγγελίες του δείνα…». Σε κλάσματα του δευτερολέπτου ξεχνά παιδιά, επιούσιο και την άπονη ζωή και επικεντρώνεται στο γεγονός που προκάλεσε αυτήν την ταραχή, το σάλο, σε κάποιο συγκεκριμένο χώρο ή γενικότερα στην κοινωνία. Προβληματίζεται για λίγη ώρα, για μια μέρα και μια νύχτα, ίσως μέχρι το απόγευμα της επομένης και, γενικώς, όλα διαγράφονται πολύ σύντομα ιδιαίτερα μετά το ξέσπασμα ενός άλλου, καινούριου, διαφορετικού σάλου, συνήθως θεαματικότερου του πρώτου.
Θα μπορούσε κανείς να ορίσει μεταφορικά τον «ξεσπώντα σάλο» ως την απήχηση, τον αντίκτυπο, την επίδραση που έχει ένα γεγονός, μια κουβέντα, μια πράξη σε ένα μικρό ή μεγάλο σύνολο ανθρώπων ή σ’ ολόκληρη την κοινωνία. Πιο συγκεκριμένα, ο αντίκτυπος μιας πράξης μπορεί να είναι μεγάλος σε μια επαγγελματική ή κοινωνική ομάδα, αλλά ανεπαίσθητος στο σύνολο της κοινωνίας, όπως για παράδειγμα η είδηση της ξαφνικής αποχώρησης ενός διάσημου ποδοσφαιριστή από την ομάδα του, που σίγουρα θα προκαλούσε μεγάλη έκπληξη και εκτενείς συζητήσεις μόνο στο ποδοσφαιρόφιλο κοινό. Επίσης, μπορεί να συμβεί και το αντίστροφο. Δηλαδή, ο αντίκτυπος ενός γεγονότος μπορεί να είναι ισχυρός στην πλειοψηφία των μελών μιας κοινωνίας και αμελητέος σε μια μικρή κοινωνική ομάδα, όπως για παράδειγμα μια φιλοχουντική δήλωση ή μια φασίζουσα άποψη ενός υπουργού. Αυτή, οπωσδήποτε, θα προκαλούσε μεγάλη αίσθηση στους δημοκρατικούς πολίτες μιας χώρας και, προφανώς, την ουδέτερη ή την επαινετική στάση των ακροδεξιών στοιχείων. Πάντως, είναι βέβαιο ότι το ξέσπασμα ενός σάλου δεν αφορά ποτέ το σύνολο της κοινωνίας. Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι εδώ γίνεται λόγος για την έκταση της απήχησης ενός γεγονότος στην πλειοψηφία της κοινωνίας.
Υπάρχει μεγάλη ποικιλία ως προς τα είδη του «σάλου». Αυτή η ποικιλία καθορίζει φυσικά και το ποιόν του. Σάλος μπορεί να ξεσπάσει από την αποκάλυψη ότι το στήθος κάποιων παικτριών του GNTM είναι μούφα, αλλά και από το ότι πολλές μετοχές του χρηματιστηρίου είναι «φούσκα». Επίσης, από το γεγονός της ιδιοτελούς πράξης της μοναχοφαγιάς ενός δημοφιλούς παίκτη του survivor ή από την αντιδεοντολογική πράξη της μεροληπτικής ενημέρωσης από έναν τηλεοπτικό σταθμό. Τέλος, σάλος μπορεί να ξεσπάσει στην τοπική κοινότητα από τα λόγια του Βεληγκέκα στο καφενείο για το «βούρδουλα που θέλει ο Έλληνας», αλλά και από τις δηλώσεις ενός υπουργού περί απαγόρευσης των συναθροίσεων και ποινικοποίησης του αυτονόητου και συνταγματικού δικαιώματος του «συνέρχεσθαι».
Από τα παραπάνω παραδείγματα συνάγουμε το συμπέρασμα ότι η δύναμη του «σάλου» βρίσκεται στο βαθμό ανταπόκρισης του κοινού, στη συναισθηματική ένταση που αυτός προκαλεί και στο πλήθος των αποδεκτών μιας είδησης. Προσωπικά, πιστεύω πως ασφαλέστερη μονάδα μέτρησης του «ξεσπώντα σάλου» είναι το ίδιο το αποτέλεσμα και η μεταβολή που είναι ικανός αυτός να φέρει. Γιατί όταν ξεσπά σάλος με αποκαλύψεις για σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων και ενηλίκων, για βασανισμούς και εξευτελισμούς συνανθρώπων μας από τις δυνάμεις καταστολής ή για σχέσεις διαπλοκής πολιτικών προσώπων με ολιγάρχες του χρήματος, αυτό που έχει σημασία είναι ο ντόρος να οδηγήσει στην τιμωρία υπευθύνων και δραστών και στη μετάβαση σε μια κατάσταση ασφάλειας, μέσω μιας άμεμπτης απόδοσης δικαιοσύνης. Ωστόσο, αυτό σχεδόν ποτέ δε συμβαίνει, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, γιατί απλούστατα υπάρχουν οι «αποσβεστήρες σάλου». Εν είδει κυματοθραύστου, στην κυριολεκτική σημασία του σάλου, οι «αποσβεστήρες» έχουν ως αποστολή την εκτόνωση του ξαφνιάσματος και τη βαθμιαία ελάττωση της απήχησης στο ανυποψίαστο κοινό της αποκάλυψης μιας αξιόμεμπτης πράξης ή μιας «ατυχούς» δήλωσης
ενός προσώπου επιρροής, ενός μέλους ή ενός ευνοούμενου της καθεστηκυίας τάξης. Οι «αποσβεστήρες», αυτοί οι νεκροθάφτες της αλήθειας, οι πρόθυμοι εξυπηρετητές και συνήθως τα μίσθαρνα όργανα της εκάστοτε εξουσίας, εμφανίζονται με μεγάλη ταχύτητα και στο σωστό χρόνο για να «καθαρίσουν την κοπριά» που μετέφερε η ορμή του σάλου. Πρόκειται κυρίως για δημοσιογράφους, εκπροσώπους τύπου κομμάτων, οργανισμών, ομοσπονδιών, ακόμα και για λακέδες της διπλανής πόρτας. Η δουλειά, σχεδόν πάντα, γίνεται μέσα από το χώρο των Μ.Μ.Ε. και των ιστοσελίδων, των οποίων την ταχύτητα αντίδρασης θα ζήλευαν ακόμα και οι συνταγματάρχες της Επαναστάσεως. Και, φυσικά, όσο περισσότερα από τα παραπάνω ελέγχονται από το «αόρατο» σύστημα της πληροφόρησης, τόσο πιο σύντομα θα ξεθυμάνει ο σάλος που ξέσπασε για πρόσωπα «υπεράνω υποψίας». Με την κατασκευή νέων «αξιοσημείωτων» γεγονότων και τη δολοφονία χαρακτήρων αθώων συνήθως ανθρώπων, κατορθώνουν αυτά μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα να στρέψουν την προσοχή της κοινής γνώμης σε ζητήματα δευτερεύοντα και ανάξια λόγου. Έτσι, με την απόσπαση της προσοχής από τον πολιτικό παιδεραστή, το σελέμπριτι βιαστή και τον ιερέα φιλοναζιστή και την εκτροπή αυτής προς τους ψεύτικους κοιλιακούς του ριαλιτοπαίχτη και τη μπαρούφα της πρωινατζούς, ο θεατής ή αναγνώστης – καταναλωτής συνεχίζει τη μίζερη ζωή του προσμένοντας κάτι να αλλάξει προς το καλύτερο μέσα από την αποκάλυψη της απάτης και του δόλου, αλλά και από την καταδίκη ανοσιουργημάτων από το σύνολο της κοινωνίας.
Θα πρέπει να καταλάβει ο Ρωμιός ότι ο ιλιγγιώδης ρυθμός εναλλαγής γένεσης και ενταφιασμού του σάλου δεν αφήνει περιθώρια επεξεργασίας και αντίδρασης, καθώς όλοι οι «αποσβεστήρες» – απορροφητήρες εργάζονται αρμονικά με σκοπό τη διατήρηση ενός συστήματος που ελέγχει θεσμούς και συνειδήσεις. Όταν όμως, «ξεσπά σάλος», σημαίνει πως κάπου έχει θιγεί το περί δικαίου αίσθημα και, για να καλυφθεί αυτό το έλλειμμα δικαιοσύνης, χρειάζεται επιμονή και χρόνος, ώστε αυτή να αποκατασταθεί. Αλλιώς, καταντούμε απλοί θεατές ενός καθηλωτικού σήριαλ και, ταυτόχρονα, τραγικά πρόσωπα στο τελευταίο του επεισόδιο.
Μαυρίδης Δημήτρης
Οι φωτογραφίες από πίνακες του Κερκυραίου ζωγράφου Γιώργου Τσιριγώτη
e-prologos.gr
