Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στις κοινωνικές σχέσεις ούτε έχουν αναλυθεί επαρκώς, ούτε έχουν φανεί στο απύθμενο βάθος τους.

Έχουμε πολλές φορές μιλήσει για τούτη ή την άλλη ακολουθία στο βιοτικό επίπεδο, στο μισθό, στη σύνταξη, στο αστικό κοινωνικό κράτος, κλπ. Αρκετοί εργαζόμενοι βίωσαν τη δραματική πτώση όλων των υλικών όρων ζωής με αφορμή τα μνημόνια και την καπιταλιστική κρίση, που όπως η γρίπη «χτυπάει» δυνατότερα τους ασθενέστερους οργανισμούς· ένας τέτοιος είναι η πατρίδα μας, και ας λένε τις φαντασιοκοπίες τους για την…ιμπεριαλιστική Ελλάδα οι νεόκοποι και νεοαριστεροί ημιμαθείς.

Η κρίση είναι παρούσα, υπαρκτή, παραμονεύει και καραδοκεί. Έτσι, όλων των λογιών οι κοινωνικές σχέσεις διαπερνιώνται, διαταράσσονται, ανασχηματίζονται και μεταπλάθονται στον «αστερισμό» της. Το αντίθετο, θα ήταν περίεργο και δυσεξήγητο· ν’ αλλάζει η οικονομική βάση της κοινωνίας και αυτή να παρακολουθεί…αδιάβροχα τα πράγματα. Είναι αλήθεια ότι ένα πρωτόγνωρο γεγονός αντιμετωπίζεται, τόσο από «τους πάνω» όσο και από «τους κάτω», με αρχική έκπληξη, ίσως και δέος. Το ίδιο έγινε με τον πόλεμο, τη μικρασιατική εκστρατεία, το προσφυγικό, την κατοχή, τον εμφύλιο, τη χούντα. Απλώς τ’ αντανακλαστικά των αριστερών ανθρώπων είναι πιο οξυμένα και οι κεραίες τους πιο ευαίσθητες. Γι’ αυτό και η λογοτεχνία, το τραγούδι τους, η πολιτική ανάλυση. Στα παραπάνω βοηθούν οι μνήμες και οι ιστορικές αναλογίες. Αίφνης ο ισπανικός εμφύλιος τροφοδοτεί με υλικό την ελληνική αριστερά για το δικό της εμφύλιο και τη χούντα. Η κρίση λοιπόν ρίχνει βαριά τη σκιά της σ’ όλο το σύνολο των κοινωνικών δρώμενων:
¦ Νέοι άνθρωποι, που θα ’πρεπε υπό κανονικές (αστικές) συνθήκες να στηρίζονται στα πόδια τους και να δουλεύουν, ξανα-γυρίζουν και δεν φεύγουν ποτέ από την ασφάλεια της οικογένειας.

¦ Ο μέσος όρος για τη σύναψη γάμου, μ’ ό,τι αυτό συνεπάγεται ανέβηκε πολύ ψηλά λόγω της οικονομικής καχεξίας και της εργασιακής αβεβαιότητας των νέων.
¦ Πολλαπλασιάστηκαν τα διαζύγια.
¦ Αυξήθηκαν όλες οι περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας των άλογων ή «δι’ ασήμαντον αφορμήν» συγκρούσεων.
¦ Η παιδική βία και η παραβατικότητα των μαθητών αυξήθηκε.
¦ Εντάθηκε ο ρατσισμός, η μισαλλοδοξία, η ετεροφοβία (φόβος απέναντι στον άλλον), έτσι που ανοιχτοί ή καλυμμένοι φασίστες να τρίβουν τα χέρια τους.
¦ Οι μαζικές μεταναστεύσεις, ιδιαίτερα στο εξωτερικό, νέων ανθρώπων, πτυχιούχων και μη, ακούμπησαν κόκκινο.
¦ Όλες οι μορφές ψυχοπαθολογικής συμπεριφοράς που φτάνουν στα γραφεία ψυχιάτρων-ψυχολόγων τινάχτηκαν στα ύψη.
¦ Εντάθηκε η πώληση των κάθε λογής ψυχοφαρμάκων, κατασταλτικών, χαπιών, κλπ (σύμφωνα με τις ανακοινώσεις του ιατρικού κόσμου).

Θα μπορούσαμε ν’ απαριθμήσουμε και άλλες ανάλογες περιπτώσεις της οικονομικής κρίσης. Σε κάθε περίπτωση το πρόβλημα δεν είναι ούτε συγκυριακό, ούτε ατομικό. Όταν υπάρχουν 1,5εκ. άνεργοι μόνο ένας αδαής θα μπορούσε να πει «δε θέλουν να δουλέψουν». Άλλωστε γνωρίζουμε πολύ καλά, ότι η ατομικοποίηση ενός προβλήματος, η μετάθεση των ευθυνών από το κράτος και το αστικό σύστημα στον καθένα ξεχωριστά, αποτελούσε προσφιλή και αποδοτική μέθοδο των κυρίαρχων τάξεων. Επίσης, σε κάθε περίπτωση, χρειάζεται ν’ ασχοληθεί το κίνημα, οι ειδικοί, τα σωματεία με το ζήτημα. Είναι γνωστό ότι η έννοια «αλλοτρίωση», δηλαδή τριπλή αποξένωση του ανθρώπου από το προϊόν που παράγει, από τη φύση και την κοινωνία απασχόλησε τους μαρξιστές πολιτικούς και τους επιστήμονες που σέβονται τη δουλειά τους. Αν η πολυπλόκαμη κρίση εισχωρεί σ’ όλους τους κοινωνικούς πόρους δηλητηριάζοντας βαθειά τις σχέσεις των ανθρώπων, έχουμε πολλαπλά καθήκοντα· να κόψουμε τα κεφάλια της Λερναίας Ύδρας και σαν τον Ιόλαο, το βοηθό του Ηρακλή, να τα τσουρουφλίσουμε. Αλλά για να γίνει αυτό, οφείλουμε να γνωρίζουμε το γεγονός σε πλάτος και βάθος. Όποιος δε γνωρίζει, στραβά περπατά, στραβά πορεύεται. Ιδού ένα πεδίο λαμπρό! Ας μιλήσουμε για το τέρας, αν δε θέλουμε «να φταίει ο διπλανός μας».
Η κρίση μας αφορά σ’ όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής.

Θανάσης Τσιριγώτης, μέλος της ΚΕ του Μ-Λ ΚΚΕ