Διαβάζοντας το άρθρο που ακολουθεί μπορεί να φανεί σαν ένα ακόμα ιστορικό άρθρο, ως ένα αποτρόπαιο έγκλημα που έλαβε χώρα κάποτε στο παρελθόν και γρήγορα κάποιος μπορεί να το προσπεράσει.

Αυτή όμως θα είναι μια επιφανειακή αντιμετώπιση! Δεκάδες δημοσιεύματα από κάθε γωνιά της γης επιβεβαιώνουν πως η σύγχρονη δουλεία καλά κρατεί ακόμα και σε χώρες που το προφίλ τους έχει πολύ καλά φιλοτεχνηθεί από τους θιασώτες και υμνητές της «Ελεύθερης Οικονομίας».

Όποιος ρίξει μια ματιά στα στοιχεία θα καταλήξει στο λογικό συμπέρασμα πως όσο το κοινωνικο-οικονομικό σύστημα λειτουργεί με βάση το ατομικό κέρδος μέσω της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, η εργασιακή δουλεία όχι μόνο δεν θα εξαλειφθεί αλλά θα εντείνεται.

Ο απολογισμός θανάτου από το δουλεμπόριο

Το μεγαλύτερο εμπόριο σκλάβων στην ιστορία της ανθρωπότητας δημιουργήθηκε από λευκούς Χριστιανούς Ευρωπαίους. Πριν ακόμα τελειώσει περισσότεροι από 60 εκατομμύρια Αφρικανοί θα δολοφονηθούν για το κέρδος του ιμπεριαλισμού.

Ένας βασικός λόγος για τον υψηλό αριθμό των θανάτων ήταν το κύμα πολέμου κι ερήμωσης που εξαπέλυσε το εμπόριο των σκλάβων στην καρδιά της Αφρικής.

Τεράστιος αριθμός ανθρώπων πέθανε στο ταξίδι (βαδίζοντας) από το εσωτερικό της Αφρικής προς τις ακτές της, καθώς επίσης και στην ατελείωτη σειρά πολέμων που έγιναν για αναζήτηση νέων σκλάβων.

Εκατομμύρια ακόμη θα πεθάνουν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και στα δύο άκρα του θαλάσσιου ταξιδιού και πολλοί ακόμη θα πεθάνουν εξαιτίας των άθλιων συνθηκών στα αμπάρια των δουλεμπορικών πλοίων.

Τα οικονομικά κέρδη του δουλεμπορίου συνέβαλαν στην οικοδόμηση των οικονομικών θεμελίων της Αμερικής. Δεν ήταν μόνο ο νότος. Τα επιχειρηματικά συμφέροντα έκαναν τεράστια κέρδη και στον βορρά.

Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί ο ακριβής αριθμός των θανάτων που προέκυψαν από το διατλαντικό δουλεμπόριο. Δεν υπήρχε κανένας μηχανισμός που θα κατέγραφε αυτούς τους αριθμούς εκείνη την περίοδο.

Αυτό που εξετάζουμε είναι οι ιστορικές εκτιμήσεις για το πόσοι άνθρωποι μπορεί να έχουν πεθάνει είτε κατά τη σύλληψη και τη διάρκεια του θαλάσσιου ταξιδιού είτε λόγω ασθενειών, λιμοκτονίας κι εργασιακής εξάντλησης των σκλάβων στον Νέο Κόσμο.

Αυτό που είναι απολύτως βέβαιο είναι ότι το δουλεμπόριο ήταν μια γενοκτονία ενάντια στο λαό της Αφρικής. Το διατλαντικό δουλεμπόριο ήταν επίσης το μεγαλύτερο, εξαναγκασμένο κίνημα μετανάστευσης στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Οι εκτιμήσεις του αριθμού των νεκρών κατά τη διάρκεια του διατλαντικού δουλεμπορίου κυμαίνονται μεταξύ 6 κι 150 εκατομμυρίων ανθρώπων, δείγμα του πόσο δύσκολος είναι ο ακριβής υπολογισμός.

Η επίσημη εκτίμηση του ΟΗΕ μιλά για 17 εκατομμύρια. Ωστόσο, τείνουμε να συμφωνήσουμε με τον αριθμό των 60 εκατομμυρίων, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις μεταβλητές που παραθέτουμε εδώ συμπεριλαμβανομένου του γεγονότος ότι σε όλη την διάρκεια του δουλεμπορίου, ο πληθυσμός της Αφρικής παρέμεινε στάσιμος.

Κάποιοι μπορεί να υποστηρίξουν ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η Ευρώπη είχε προηγμένη ιατρική και τεχνολογία, ενώ οι Αφρικανοί δεν είχαν. Ωστόσο, την περίοδο που εξετάζουμε ούτε η Ασία είχε εξελιγμένη ιατρική και υψηλό εχνολογικό επίπεδο, παρόλα αυτά ο πληθυσμός της σχεδόν διπλασιάστηκε.

Πιστεύουμε ότι η στασιμότητα του πληθυσμού της Αφρικής είναι αποτέλεσμα του διατλαντικού εμπορίου σκλάβων.

Στάσιμος ο πληθυσμός της Αφρικής κατά το Διατλαντικό Δουλεμπόριο

Το διατλαντικό δουλεμπόριο πραγματοποιήθηκε στον Ατλαντικό Ωκεανό από τον 15ο έως τον 19ο αιώνα.

Η συντριπτική πλειονότητα των υποδουλωμένων που μεταφέρθηκαν στο Νέο Κόσμο ακολούθησαν την τριγωνική δουλεμπορική διαδρομή (Αφρική –> Δυτικές Ινδίες –> Αμερική) και το επονομαζόμενο Middle Passage (Μεσσαίο Πέρασμα στις Δυτικές Ινδίες).

Οι περισσότεροι από αυτούς που σκλαβώθηκαν ήταν Δυτικοί Αφρικανοί. Οι αριθμοί ήταν τόσο μεγάλοι που έγινε ο μεγαλύτερος αριθμός μεταναστών του Νέου Κόσμου πριν από τα τέλη του 18ου αιώνα.

Μέχρι το 1820 για κάθε έναν Ευρωπαίο που είχε διασχίσει τον Aτλαντικό αντιστοιχούσαν τέσσερις Αφρικανοί  και περίπου τέσσερις στις πέντε γυναίκες που διασχίζουν τον Ατλαντικό ήταν αφρικανές.

Η απαγωγή αφρικανών από τα σπίτια τους κι η υποδούλωσή τους είχε ξαναγίνει στο παρελθόν. Ευρωπαίοι και Μουσουλμάνοι ασχολούνταν με το  δουλεμπόριο για αιώνες πριν από τον αποικισμό της Αμερικής.

Ωστόσο, το διατλαντικό δουλεμπόριο διαχώρισε περαιτέρω την Αφρική από τους ανθρώπους και τους φυσικούς της πόρους. Παρόλο που το δουλεμπόριο ήταν διαδεδομένο από παλιά, αυτό της Αφρικής ήταν το μεγαλύτερο από άποψη όγκου και έντασης που γνώρισε η ανθρωπότητα.

Όπως έγραψε η Elikia M’bokolo στο Le Monde diplomatique:   

Από την αφρικανική ήπειρο ληστεύτηκαν οι ανθρώπινοι πόροι μέσω όλων των πιθανών οδών. Σε όλη τη Σαχάρα, μέσω της Ερυθράς Θάλασσας, από τα λιμάνια του Ινδικού Ωκεανού κι από τον Ατλαντικό. Τουλάχιστον 10 αιώνες δουλείας προς όφελος των μουσουλμανικών χωρών (από τον 9ο έως το 19ο αιώνα).

Τέσσερα εκατομμύρια σκλαβωμένοι εξάγονται μέσω της Ερυθράς Θάλασσας, άλλα τέσσερα εκατομμύρια μέσα από τα λιμάνια των Σουαχίλι στον Ινδικό Ωκεανό, μέχρι και εννέα εκατομμύρια κατά μήκος της διαδρομής των καραβανιών της Σαχάρας, κι έντεκα έως είκοσι εκατομμύρια (ανάλογα με τον συγγραφέα) στον Ατλαντικό Ωκεανό. [1]

Ο αριθμός των ζωών που χάθηκαν κατά την προμήθεια σκλάβων παραμένει μυστήριο, αλλά σύμφωνα με τον συγγραφέα του Αμερικανικού Ολοκαυτώματος (American Holocaust), είναι πιθανόν ο αριθμός των σκλάβων που πέθαναν να είναι ίσος με τον αριθμό αυτών που επέζησαν.

Μια βάση δεδομένων που καταρτίστηκε τη δεκαετία του 1990 ανέβασε τον αριθμό των νεκρών από το διατλαντικό δουλεμπόριο σε πάνω από 11 εκατομμύρια άτομα. Για μεγάλο χρονικό διάστημα ένας αποδεκτός αριθμός ατόμων ήταν 15 εκατομμύρια, αν και πρόσφατα αναθεωρήθηκε προς τα κάτω.

Ο Patrick Manning, ο συγγραφέας του «The Slave Trade», εκτιμά ότι περίπου 12 εκατομμύρια δούλοι εισήλθαν στο εμπόριο του Ατλαντικού μεταξύ του 16ου και του 19ου αιώνα και περίπου 1,5 εκατομμύρια πέθαναν στα δουλεμπορικά πλοία κατά την μεταφορά (άλλοι μιλούν για 2,2 εκατομμύρια) , 4 εκατομμύρια πέθαναν στην Αφρική μετά την σύλληψή τους και πολλοί ακόμα πέθαναν βρέφη ή σε νεαρή ηλικία. Αυτές οι εκτιμήσεις επίσης δεν καλύπτουν τον αριθμό των σκλάβων που πέθαναν αφού έφτασαν στο Νέο Κόσμο. [2]

Το ταξίδι στον Ωκεανό

Μέσα στα πλοία, οι αφρικανοί αιχμάλωτοι ήταν «συσκευασμένοι» σε πολύ στενούς, σφιχτούς, ανθυγιεινούς χώρους για μήνες κάθε φορά. Πολλοί σκλάβοι που προσπάθησαν να αυτοκτονήσουν κάνοντας απεργία πείνας τράφηκαν με τη βία.

Αυτές οι συνθήκες οδήγησαν επίσης στην εξάπλωση θανατηφόρων ασθενειών. Άλλοι θάνατοι προήλθαν από αυτοκτονίες καθώς κάποιοι από τους σκλάβους στην απελπισία τους για να γλιτώσουν έριχναν τον εαυτό τους στη θάλασσα.

Οι δουλέμποροι προσπαθούσαν να στοιβάξουν στα αμπάρια τους από 350 εώς 600 σκλάβους σε κάθε δρομολόγιο κι ανάλογα με  το καράβι.

Το ταξίδι συνήθως διαρκούσε από 2 εώς 4 μήνες και σε όλη τη διάρκεια του ταξιδιού οι άνθρωποι ήταν αλυσοδεμένοι γυμνοί σε σειρές στο δάπεδο του αμπαριού ή σε ράφια που διέτρεχαν κατά μήκος του εσωτερικού του κύτους.

Η Δουλεία στο «Νέο Κόσμο»

Η μεγάλη πλειοψηφία των σκλάβων που πέρασαν τον Ατλαντικό εισήχθησαν στην Καραϊβική και τη Νότια Αμερική. Μόνο το 6% των Αφρικανών αιχμαλώτων απεστάλησαν απευθείας στη Βόρεια Αμερική. Κι όμως μέχρι το 1825, οι ΗΠΑ είχαν 1/4 των σκλάβων στο Νέο Κόσμο.

Στην Καραϊβική, την Ολλανδική Γουιάνα και τη Βραζιλία το ποσοστό θανάτου των δούλων ήταν τόσο υψηλό και το ποσοστό γεννήσεων ήταν τόσο χαμηλό ώστε δεν μπορούσαν να διατηρήσουν τον πληθυσμό τους χωρίς νέες εισαγωγές από την Αφρική.

Τα ποσοστά φυσικής μείωσης έφθασαν το 5% ετησίως. Ενώ το ποσοστό θνησιμότητας των σκλάβων των ΗΠΑ ήταν περίπου το ίδιο με αυτό των Τζαμαϊκανών σκλάβων, το ποσοστό γονιμότητας ήταν πάνω από 80% υψηλότερο στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, σε αντίθεση με άλλες χώρες, είχαν έναν αυτοσυντηρούμενο πληθυσμό σκλάβων για περισσότερο από ενάμιση αιώνα.

Και το εγχώριο εμπόριο σκλάβων στις Η.Π.Α. συνεχίστηκε ακόμα και μετά την κήρυξη ως παράνομου του διατλαντικού δουλεμπορίου το 1808. [3]

Τα μισά από τα υποδουλωμένα νεογέννητα βρέφη
πέθαναν στο πρώτο έτος της ζωής τους

Τα παιδιά υπέστησαν πολύ υψηλά ποσοστά θνησιμότητας κατά την υποδούλωσή τους. Στις έγκυες γυναίκες δεν έδιναν μεγάλο χρόνο διακοπής από την εργασία τους στις φυτείες. Εξακολουθούσαν να δουλεύουν κατά τα 3/4 ή και περισσότερο χρόνο σε σύγκριση με το χρόνο εργασίας των μη εγκύων γυναικών.

Η παιδική θνησιμότητα ήταν υψηλή, διπλάσια από τα λευκά παιδιά του νότου. Οι μισοί από τα παιδιά-σκλάβοι πέθαναν μέχρι να συμπληρωθεί το πρώτο έτος της ζωής τους. Ένας σημαντικός παράγοντας για αυτό το υψηλό ποσοστό θνησιμότητας ήταν ο χρόνιος υποσιτισμός. [4]

Θάνατος και νόσος στο «Νέο Κόσμο»

Ο θάνατος εξαιτίας ασθενειών κι υποσιτισμού ήταν επίσης κοινός, δεδομένου ότι οι σκλάβοι τρέφονταν με τροφές χαμηλή διατροφικής αξίας, καθαρά με βάση το άμυλο.

Τα κοινά συμπτώματα της νόσου μεταξύ των υποδουλωμένων πληθυσμών περιλάμβαναν: Τύφλωση, Κοιλιακό οίδημα. πρησμένα πόδια, δερματικές αλλοιώσεις και σπασμούς.

Οι κοινές ασθένειες μεταξύ των υποδουλωμένων πληθυσμών περιελάμβαναν: Beriberi(που προκαλείται από έλλειψη θειαμίνης), Πελλάγρα (που προκαλείται από ανεπάρκεια νιασίνης), Σπασμοί (που προκαλούνται από ανεπάρκεια ασβεστίου, μαγνησίου και βιταμίνης D), Ραχίτιδα (προκαλείται επίσης από ανεπάρκεια βιταμίνης D) και Κβασιόρκορ

(που προκαλείται από σοβαρή ανεπάρκεια πρωτεϊνών).

Η διάρροια, η δυσεντερία, ο χρόνιος βήχας, οι αναπνευστικές παθήσεις και τα σκουλήκια ανέβασαν το ποσοστό θνησιμότητας της πρώιμης παιδικής ηλικίας σε διπλάσιο από αυτό των λευκών παιδιών. [5]

Κανείς δεν γνωρίζει τον ακριβή αριθμό των σκλάβων που πέθαναν στο Νέο Κόσμο. Ωστόσο, στο αμερικανικό Ολοκαύτωμα (1992), ο David Stannard εκτιμά ότι περίπου 30 με 60 εκατομμύρια Αφρικανοί πέθαναν ενώ ήταν υποδουλωμένοι. Ισχυρίζεται ότι το ποσοστό θνησιμότητας μεταξύ των νέων σκλάβων είναι: 50% στο πρώτο στάδιο (όταν συγκεντρώνονταν κι «αποθηκεύονταν» στην Αφρική), 10% θνησιμότητα μεταξύ των επιζώντων καθώς διέσχιζαν τον ωκεανό και 50% ποσοστό θνησιμότητας στην πρώτη περίοδο της δουλικής εργασίας. [6]

Παραπομπές:

[1]. Elikia M’bokolo, «The impact of the slave trade on Africa», Le Monde diplomatique, 2 April 1998.

[2]. Patrick Manning, «The Slave Trade: The Formal Dermographics of a Global System» in Joseph E. Inikori and Stanley L. Engerman (eds), The Atlantic Slave Trade: Effects on Economies, Societies and Peoples in Africa, the Americas, and Europe (Duke University Press, 1992), pp. 117-44

[3]. Ινστιτούτο Αμερικανικής Ιστορίας, Gilder Lehrman

[4]. Στην ίδια πηγή

[5]. Στην ίδια πηγή

[6]. Stannard, David. American Holocaust. Oxford University Press, 1993.

Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στοWorld Future Fund 
Διαγράμματα και μετάφραση από τον Ροβεσπιέρο

Πηγή: Ροβεσπιέρος