Η ανακοίνωση που ακολουθεί γράφτηκε από τον Σύλλογο Εκτάκτων Αρχαιολόγων (Σ.ΕΚ.Α.) τον Αύγουστο του 2019, μπροστά στον κίνδυνο να συμφωνήσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης με τον Εμμανουέλ Μακρόν τον «δανεισμό» μιας μετόπης του Παρθενώνα, η οποία εκτίθεται στο Λούβρο. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς νομικός επιστήμονας για να καταλαβαίνει ότι «δανεισμός» σημαίνει αναγνώριση κυριότητας.
Παρά τη συμφωνία (υποτέλειας) η οποία πραγματοποιήθηκε, η μετόπη δεν ήρθε ποτέ στην Ελλάδα και στο Μουσείο Ακρόπολης, γεγονός που φυσικά αποσιωπήθηκε από τα ελληνικά ΜΜΕ.

Η ανακοίνωση του ΣΕΚΑ είναι, ατυχώς, εξαιρετικά επίκαιρη, και από αυτήν προκύπτει ότι σε ό,τι αφορά τη συγκυρία, το μεγαλόπνοο σχέδιο των αρίστων και πατριωτών της ΝΔ, είναι να φέρουν κάποια από τα Γλυπτά του Παρθενώνα στην Αθήνα σαν …δανεικά, προσφέροντας ταυτόχρονα αντιδάνεια και άλλα κίνητρα στους Βρετανούς.

Τα Γλυπτά του Παρθενώνα είναι κτήμα του ελληνικού λαού, καταγγέλλουμε κάθε σκέψη να μας …δανείσουν αυτά που δικαιωματικά μάς ανήκουν

Μολονότι το κυρίως λεηλατημένο κομμάτι των Γλυπτών του Παρθενώνα εκτίθεται, ήδη από το 1817, στο Βρετανικό Μουσείο (18 εναέτια αγάλματα, 15 μετόπες, καθώς και περίπου 50 λίθοι της ζωφόρου που καλύπτουν συνολικό μήκος 75 μέτρων), υπάρχει επιπλέον 1 μετόπη από τον Παρθενώνα η οποία εκτίθεται, κλεμμένη από τα 1788, στη Γαλλία και συγκεκριμένα στο Μουσείο του Λούβρου.
Στην συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στη Γαλλία στις 22/08/19 μεταξύ του πρωθυπουργού της χώρας, Κ. Μητσοτάκη, και του Γάλλου Προέδρου, Ε. Μακρόν, τέθηκε, από την ελληνική μάλιστα πλευρά, και με αφορμή τον δρομολογούμενο εορτασμό για τη συμπλήρωση 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, η πρόταση για έναν αμοιβαίο …δανεισμό αρχαιοτήτων: Η Γαλλία να δανείσει στην Ελλάδα την μετόπη του Παρθενώνα, και η Ελλάδα να δανείσει στη Γαλλία σύνολο χάλκινων γλυπτών, τα οποία μέχρι τώρα δεν έχουν περάσει τα σύνορα της χώρας μας.

Θυμίζουμε ότι στα τέλη του 2014, η βρετανική κυβέρνηση σε συνεργασία με τη διοίκηση του Βρετανικού Μουσείου, για να τιμήσουν τα 250 χρόνια του διάσημου ρωσικού Μουσείου Ερμιτάζ, με συνοπτικές διαδικασίες και σαν να ήταν κυριολεκτικά δικό τους, έστειλαν …δανεικό για λίγες ημέρες το (υπερφυσικού μεγέθους) άγαλμα του θεού Κηφισού, το  αριστούργημα της κλασικής περιόδου που άλλοτε κοσμούσε το δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα. Εδώ είχαμε Δανεισμό ελληνικού κλεμμένου, από την Αγγλία στη Ρωσία. Θυμίζουμε επίσης, ότι τα ΜΜΕ, αντιγράφοντας το ένα το άλλο, έκαναν τότε λόγο για δανεισμό του «Ιλισσού» (βλ. σχετική ανακοίνωση ΣΕΚΑ της 23/12/14).
Κάπως έτσι λοιπόν, η Γαλλία, η Αγγλία, η Ρωσία, άλλοτε αποικιοκρατικές, και νυν ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, επιθυμούν να συνεχίζουν τις πολιτικές τους, και να θεωρούν τις λεηλασίες τους ιδιοκτησία τους. Δυστυχώς οι πολιτικές τους αυτές βρίσκουν πρόσφορο έδαφος ανάπτυξης και διαιώνισης σε εθνικά υποτελείς στάσεις, όπως εν προκειμένω η ελληνική πρόταση του αμοιβαίου «δανεισμού» αρχαιοτήτων. Ο ΣΕΚΑ καταγγέλλει την πρόταση αυτή της ελληνικής κυβέρνησης, η οποία στην πράξη αναγνωρίζει την κυριότητα των λεηλατημένων αρχαιοτήτων στις δυνάμεις οι οποίες λεηλάτησαν, με ωφελούμενη, στην περίπτωσή μας, τη Γαλλία.

Στο μικρό ιστορικό που ακολουθεί, αποτυπώνεται η διαχρονικώς υποτελής στάση από την πλευρά της ελληνικής πολιτικής σκηνής και σε θέματα πολιτισμού. Η παρουσίαση γίνεται με άξονα τις προτάσεις που έχουν κατατεθεί στις τελευταίες δεκαετίες για τα Γλυπτά του Παρθενώνα, προτάσεις οι οποίες προφανώς πρωτίστως απευθύνονται στη Βρετανία.

Μικρό ιστορικό – Ένας άτυπος διαχρονικός διαγωνισμός πολιτιστικής υποτέλειας

1986
Αξίζει να σημειωθεί ότι, ακόμη και οι προσωπικότητες που μένουν στην ιστορία για τις «μάχες» που έδωσαν για την επαναφορά των κλεμμένων μαρμάρων, στην πραγματικότητα μάλλον με μισόλογα και περιφράσεις αξίωσαν το αυτονόητο. Η Μελίνα Μερκούρη προσπάθησε με «γλυκείς τρόπους» να καλοπιάσει τους Βρετανούς: «Λέμε στην Βρετανική Κυβέρνηση: Κρατήσατε αυτά τα γλυπτά για δύο σχεδόν αιώνες. Τα φροντίσατε όσο καλύτερα μπορούσατε, γεγονός για το οποίο και σας ευχαριστούμε. Όμως τώρα στο όνομα της δικαιοσύνης και της ηθικής παρακαλώ δώστε τα πίσω. Ειλικρινά πιστεύω ότι μια τέτοια χειρονομία εκ μέρους της Μεγάλης Βρετανίας θα τιμούσε πάντα τ’ όνομά της. Ευχαριστώ». Η Ελληνίδα υπουργός Πολιτισμού επέλεξε τον όρο «κρατήσατε» αντί να πει «λεηλατήσατε, αρπάξατε, και παράνομα διατηρήσατε στην κατοχή σας».

2003-2004
Στο κίνημα για την επιστροφή των Μαρμάρων που είχε οργανωθεί λίγο πριν τους Ολυμπιακούς του 2004 στην Αθήνα, ο τότε υπουργός Πολιτισμού, Ευ. Βενιζέλος, είχε συλλάβει τη φαεινή λύση-πρόταση «είτε του μακροχρόνιου δανεισμού, είτε της δημιουργίας ενός παραρτήματος του Βρετανικού Μουσείου (στην Αθήνα)» (!) για να μπορέσουν επιτέλους να εκτεθούν τα μάρμαρα του Παρθενώνα το 2004 στο κλεινόν άστυ. Αυτή θα ήταν η ιστορία του πρώτου Μουσείου-Προτεκτοράτου στον κόσμο.
Ας σημειωθεί ότι ο ίδιος πολιτικός ποτέ δεν ανακάλεσε την πρότασή του, ενώ επανήλθε μάλιστα λίγα χρόνια αργότερα με παραλλαγμένη πρόταση: «Δεν μας ενδιαφέρει μία νομικού χαρακτήρα συζήτηση ή αντιδικία. Θέλουμε τα Μάρμαρα να ενωθούν οριστικά στον φυσικό τους τόπο, κάτω από τον Βράχο της Ακρόπολης. Και ας θεωρηθεί ότι μέσα στο νέο Μουσείο της Ακρόπολης λειτουργεί ένα ιδεατό παράρτημα του Βρετανικού Μουσείου. Είμαστε πρόθυμοι για μια διαρκή συνεργασία με αυτό ώστε στις σημερινές αίθουσες των Μαρμάρων να λειτουργούν διαδοχικές περιοδικές εκθέσεις σημαντικών ελληνικών αρχαιοτήτων που θα δανείζει η Ελλάδα».

2009
Το καλοκαίρι του 2009, στα εγκαίνια του Νέου Μουσείου Ακρόπολης, ούτε οι επίσημοι ομιλητές (Παπούλιας, Καραμανλής, Σαμαράς, κλπ.), ούτε ο πρόεδρος του Μουσείου που ξενάγησε σ’ αυτό (Παντερμανλής), ούτε οι τηλεοπτικοί παρουσιαστές και σχολιαστές (Κωστάλας, Μυτιληναίου, Χούκλη, Γαβρά) τόλμησαν ανοιχτά να ζητήσουν πίσω τα κλεμμένα από το Βρετανικό Μουσείο. Το γεγονός ότι ανάμεσα στους προαναφερθέντες ομιλητές και σχολιαστές δεν βρέθηκε ένας να διεκδικήσει τα νόμιμα, ενδύθηκε πολύ όμορφα με φιλοσοφικό υπόβαθρο· την επίσημη διατύπωση έκανε ο Αλ. Κωστάλας: «Η σιωπηλή καταγγελία είναι πολύ πιο ισχυρή, μερικές φορές». Ορθόν, αλλά μάλλον δεν επρόκειτο για κάποια από τις φορές αυτές…

Ο (αρχαιολόγος) Δημήτρης Παντερμανλής στην ξενάγησή του, μολονότι ήταν υποχρεωμένος εκ των πραγμάτων να περιγράφει μια τα πρωτότυπα και μια τα αντίγραφα, περιορίστηκε να εναποθέσει το ζήτημα «στην κρίση της διεθνούς κοινότητας».
Μα και στα συγκινητικά λόγια τού τότε υπουργού Πολιτισμού, Α. Σαμαρά, έψαχνε κανείς να βρει το υποκείμενο της πρότασης: «ποιος» τέλος πάντων είναι αυτός που θα φέρει πίσω τα Μάρμαρα; Πίσω από φιλολογικές τρίπλες τού τύπου «τα Μάρμαρα καλούν τα Μάρμαρα», ο Σαμαράς τελικά αποποιήθηκε της πολιτικής ευθύνης του, την οποία διακριτικά μετατόπισε σε …πέτρες. Είναι ίσως η πρώτη φορά στην ιστορία της παγκόσμιας διπλωματίας που ένας ολόκληρος εθνικός στόχος, η επιστροφή των Μαρμάρων τού Παρθενώνα στην περίπτωσή μας, έχει ανατεθεί σε …ανόργανη ύλη.

Πρέπει να ειπωθεί ότι το σημερινό στήσιμο του Νέου Μουσείου Ακρόπολης, με την παράθεση των γνήσιων αρχαιοτήτων δίπλα στα αντίγραφα, δεν ήταν πάντοτε η πρώτη επιλογή των υπουργών Πολιτισμού. Ο τότε υπουργός Πολιτισμού, Γ. Βουλγαράκης, είχε σκεφτεί ήδη από το 2007 να …κεντρίσει τον εγωισμό των Βρετανών, και για τα γλυπτά του Παρθενώνα που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο δήλωνε: «θα μείνουν κενές οι θέσεις τους στο νέο Μουσείο της Ακρόπολης, αναμένοντας την επιστροφή τους». Δυστυχώς η μπλόφα δεν απέδωσε.
2010

Λίγα χρόνια αργότερα, κάπου στο 2010, ο τότε υπουργός Πολιτισμού, Π. Γερουλάνος, άνοιγε το θέμα του «δανεισμού» σε άρθρο στη βρετανική έκδοση των Times υπό τον τίτλο «Η Ελλάδα επιδιώκει να θέσει τέλος στο αδιέξοδο για τα Ελγίνεια Μάρμαρα με μακροχρόνιο δανεισμό». Σύμφωνα με το άρθρο, ο Έλληνας υπουργός συζητούσε με το Βρετανικό Μουσείο το ενδεχόμενο «να μας δανείσουν» τις αρχαιότητές μας, με αντάλλαγμα την αποστολή άλλων αρχαίων αντικειμένων από ελληνικά Μουσεία, προκειμένου να κοσμήσουν περιοδικές Εκθέσεις του Βρετανικού Μουσείου. Να λοιπόν από πού είναι εμπνευσμένη η τωρινή κίνηση της κυβέρνησης Κ. Μητσοτάκη.

2013

Όταν το 2013 πέθαινε ο σημαντικός Έλληνας αρχαιολόγος Γ. Χουρμουζιάδης, ο Ριζοσπάστης επέλεγε συνέντευξη του εκλιπόντος του έτους 2001 υπό τον τίτλο «Ο πολιτισμός δεν έχει σύνορα». Στη συνέντευξη αυτή, ο Γ. Χουρμουζιάδης, απαντώντας σε σχετικό ερώτημα δημοσιογράφου, επιχειρηματολογεί:
Δημοσιογράφος: Με αφορμή την πρόσφατη κλοπή αρχαιοελληνικού γλυπτού στο Βρετανικό Μουσείο, ο Ε. Βενιζέλος επανέφερε το θέμα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα, λέγοντας, παράλληλα, πως η Ελλάδα εστιάζει σε αυτά και όχι στον άλλο αρχαιοελληνικό πλούτο της, που βρίσκεται σε ξένα μουσεία, σαν δείγμα της γενναιοδωρίας της. Πώς σχολιάζετε αυτή την οπτική;

Γ. Χουρμουζιάδης: Είναι σφάλμα το αίτημα για επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα, με τον “αποκλειστικό” τρόπο που προωθείται και αναδείχνεται ως εθνική διεκδίκηση. Έχει εστιαστεί όλη αυτή η προσπάθεια στο Βρετανικό Μουσείο. Δεν υπάρχει μουσείο της Ευρώπης, που να μην έχει αριστουργήματα της αρχαιότητας. Αυτά που έχουν κατασκευαστεί στην αρχαιότητα ανήκουν στην ανθρωπότητα. Είτε είναι σε ένα μουσείο της Αθήνας, είτε σε ένα μουσείο της Κολομβίας, επιτελούν αυτό για το οποίο έγιναν. Από τη στιγμή που θα πάψει να υφίσταται η κοινωνία που τα κατασκεύασε, όπου κι αν είναι, λειτουργούν. Στην περίπτωση των Μαρμάρων, αυτά θα μεταφερθούν απλώς από εκεί, εδώ. Ποιο θα είναι το εθνικό κέρδος που θα προκύψει;
Να λοιπόν ένα ακόμη επιχείρημα στήριξης των ξένων, όχι των ελληνικών συμφερόντων: «απλώς θα μεταφερθούν από εκεί, εδώ».

2014
Το 2014 ο (πλέον πρωθυπουργός) Α. Σαμαράς σκέφτηκε καινούριο τρόπο για να πιέσει τους Βρετανούς, προσλαμβάνοντας με το αζημίωτο την κυρία Κλούνεϊ και το δικηγορικό της γραφείο, για να στελεχώσουν την προσπάθεια ανάκτησης των μαρμάρων του Παρθενώνα. Το βασικό μας σχέδιο υπήρξε να τυλίξουμε τον ιμπεριαλισμό νομικώς σε μια κόλλα χαρτί. Δεν το πετύχαμε, ούτε με Έλληνες, ούτε με ξένους, διεθνούς φήμης, δικηγόρους…

Στο μεταξύ, στο εσωτερικό της χώρας, κατά το ίδιο έτος, το (ελληνικό) βιβλίο της Ιστορίας της Τέχνης της Γ΄ Λυκείου διδάσκει για τα Γλυπτά: «Όμως με τη μεταφορά των μαρμάρων του Παρθενώνα στην Αγγλία από το Λόρδο Έλγιν, το 1806, για πρώτη φορά οι καλλιτέχνες των ευρωπαϊκών χωρών μπόρεσαν να δουν και να θαυμάσουν από κοντά έργα της ακμής της ελληνικής γλυπτικής» (κεφάλαιο 12: Νεοκλασικισμός, σελ. 190). Να που βγήκαμε και κερδισμένοι!

2019
Στη Διεθνή Ημερίδα για την «Επανένωση των Γλυπτών» που διεξήχθη τον Απρίλιο του 2019 στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, μετά το αφοπλιστικό άνοιγμα της τότε υπουργού Πολιτισμού, Μ. Ζορμπά, («Στις περίπου τέσσερις προηγούμενες δεκαετίες, υποστηρίξαμε ως χώρα και ως υπουργείο Πολιτισμού, με κάθε τρόπο και με κάθε επιχείρημα, ότι η επιστροφή των Γλυπτών και η επανένωσή τους, προκειμένου το μνημείο να αποκτήσει την ακεραιότητά του, αποτελεί πολιτισμικό μονόδρομο»), τον λόγο πήρε ο μόνιμος Πρόεδρος του Νέου Μουσείου Ακρόπολης, Δ. Παντερμαλής, ο οποίος έβαλε στο τραπέζι μια νέα, ανατρεπτική παράμετρο στην υπόθεση διεκδίκησης των Μαρμάρων: «Ο μόνος αρμόδιος στην αυτοκρατορία να επιτρέψει μετακίνηση μνημείου ήταν ο ίδιος ο σουλτάνος. Το έγγραφο που σώζεται και το οποίο ονομάζουν “φιρμάνι” δεν είναι φιρμάνι, δεν είναι διαταγή. Είναι μια διοικητική επιστολή από τον καϊμακάμη της Κωνσταντινούπολης στις Αρχές της Αθήνας, δηλαδή, στον βοεβόδα και στον καδή της πόλης. Και είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον, όταν διαβάσει κανείς τα ντοκουμέντα της άλλης πλευράς, της αγγλικής, ότι και εκεί φαίνεται με μεγάλη σαφήνεια ότι δεν πρόκειται για άδεια η οποία επιτρέπει την απογύμνωση του Παρθενώνα, αλλά για άδεια η οποία αφορά στο ψάξιμο και στην ανασκαφή των όγκων των χωμάτων γύρω από τον Παρθενώνα. Εκεί λέει, κανείς από τους γενιτσάρους της Ακρόπολης να μην εμποδίσει να πάρουν αυτά που είχαν πέσει με τον βομβαρδισμό του Μοροζίνι. Η απόσπαση από το κτίριο δεν αναφέρεται πουθενά».
Το φιρμάνι, λοιπόν, δεν ήταν φιρμάνι. Άρα, δεν μας έκλεψαν νόμιμα, μας έκλεψαν παρανόμως!

Συμπέρασμα
Στο πέρασμα των δεκαετιών, η ελληνική πολιτική σκηνή στην πραγματικότητα μόνο κατ’ επίφαση έχει διεκδικήσει την επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα, μόνο υποκριτικά διατείνεται ότι αγωνιά για την προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Το μόνο που έχει αλλάξει μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια, είναι ο πραγματικά ευφάνταστος τρόπος με τον οποίο ενδύεται η υποτελής πολιτική μας και στα θέματα του Πολιτισμού, την ώρα μάλιστα που καμώνεται ότι εγείρει αξιώσεις και διεκδικήσεις για τα αυτονόητα και απαράγραπτα δικαιώματά μας. Στη συγκυρία, η ελληνική κυβέρνηση ετοιμάζεται να δώσει ένα ακόμη κακό δείγμα πολιτικής γραφής, δίνοντας μήνυμα υποτέλειας και μάλιστα στη …συμπλήρωση 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, ζητώντας να μας δανείσουν την πολιτιστική μας κληρονομιά. Το αίτημα, έγινε δεκτό από τους Γάλλους.

 

ΣΕΚΑ, Αύγουστος 2019

πηγή: Λαϊκός Δρόμος