Ημερολόγια μοτοσικλέτας του ΒΑΛΤΕΡ ΣΑΛΕΣ

ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ – ΒΡΑΖΙΛΙΑ – ΧΙΛΗ – ΠΕΡΟΥ – ΓΑΛΛΙΑ – ΗΠΑ (2004)

Στις 4 Ιανουαρίου του 1952 δυο νεαροί Αργεντινοί, ο 23χρονος φοιτητής ιατρικής Ερνέστο Γκεβάρα ντε λα Σέρνα κι ο 29χρονος βιοχημικός Αλμπέρτο Γρανάδο, ξεκινούν από το Μπουένος Άιρες για ένα ταξίδι βαθιάς γνωριμίας με την πιο μακρινή Λατινική Αμερική, πάνω σε μια προπολεμική 500άρα Νόρτον.
Το σχέδιο στο χάρτη είναι να κατέβουν αρχικά μέχρι την Παταγονία, να διασχίσουν ύστερα μεγάλο μέρος της Χιλής, ν’ ανέβουν στις Άνδεις, να φτάσουν ως το περουβιανό Μάτσου-Πίτσου και το Κούσκο, μετά να περάσουν στην Αμαζονία, να σταθούν ικανό διάστημα στο Σπίτι των λεπρών, κι από κει να κατευθυνθούν στη χερσόνησο Γκουαχίρα – στο κομμάτι της βορειοδυτικής Βενεζουέλας, περνώντας από την Κολομβία.
Το ταξίδι θα διαρκέσει κάποιους μήνες παραπάνω απ’ όσο είχαν υπολογίσει, η επίδρασή του όμως, ανυπολόγιστα περισσότερο.

“Αυτή εδώ δεν είναι μια ιστορία εντυπωσιακών κατορθωμάτων. Είναι ένα κομμάτι από δυο ζωές που αντιστοιχεί σε μια στιγμή όπου ταξίδευαν μαζί σ’ ένα προκαθορισμένο μονοπάτι […]”, θα σημειώσει σ’ ανύποπτο χρόνο στο τετράδιό του ο Τσε, απολογίζοντας επιγραμματικά το ταξίδι των 14.000 χιλιομέτρων. Αυτό που δραματοποιεί εν έτει 2004 για τη μεγάλη οθόνη ο Βραζιλιάνος Βάλτερ Σάλες, έχοντας στα χέρια του τις “Σημειώσεις ταξιδιού” του Γκεβάρα, και το “Με τον Τσε στη Λατινική Αμερική” του Γρανάδο.
Η χωρίς τέλος διαδρομή δεν εξελίσσεται στην ανέμελη περιπλάνηση που προσδοκούσε ο Αλμπέρτο, αλλά σ’ εμπειρία ωρίμανσης κι αναπροσανατολισμού και για τους δύο. Το πέρασμα από τη Χιλή κι η γνωριμία με το ζευγάρι των καταδιωγμένων Χιλιανών κομμουνιστών, τους οποίους θ’ ακολουθήσουν ως το πρωτόγονο ορυχείο της Τσιτσικαμάτα, γίνεται φυτίλι αφύπνισης των ανήσυχων Αργεντίνων. «Γνωρίζοντάς τους, ήρθα πιο κοντά στους ανθρώπους», γράφει ο Ερνέστο στη μητέρα του.

Ο σπόρος της εξέγερσης βρίσκει εύφορο έδαφος, κι η επαφή με τους λεπρούς της Αμαζονίας τον γονιμοποιεί ραγδαία. Ο Φουζέρ-Τσε θα διασχίσει κολυμπώντας τον ποταμό μέσα στη νύχτα για να σμίξει με τους σημαδεμένους αδερφούς του· ο κύβος έχει ριφθεί. «Εγώ δεν είμαι πια εγώ». Το νέο ταξίδι δεν έχει επιστροφή.
Ο Σάλες αναμετριέται μ’ ένα ιδιαίτερα δύσκολο εγχείρημα, και το φέρνει εις πέρας με το παραπάνω. Παραδίνει μια υποδειγματικά αρχιτεκτονημένη και άκρως ατμοσφαιρική ταινία που κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον απ’ το πρώτο ως το τελευταίο λεπτό, ζωντανεύοντας αξιοθαύμαστα τόπους, ανθρώπους, και κυρίως, τη διαλεκτική των μεταξύ τους σχέσεων, παρακολουθώντας με νηφάλιο βλέμμα και παλλόμενο αίσθημα το σφιχτοδεμένο, νευρώδες σενάριο του Πορτογάλου Χοσέ Ριβέρα.

Το “Ημερολόγια μοτοσικλέτας” δεν θα ήταν παρόλα αυτά ίδιο χωρίς την ομιλούσα φωτογραφία του Ερίκ Γκοτιέ και την αξέχαστη μουσική του Γκουστάβο Σανταολάλα. Συνετή επιλογή ο Μεξικανός Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ ως Ερνέστο-Φουζέρ Γκεβάρα, τις εντυπώσεις ωστόσο κερδίζει ο Αργεντινός Ροδρίγκο ντε λα Σέρνα ως Αλμπέρτο Γρανάδο.
Λίγο πριν την προβολή της ταινίας στις Κάνες τον Μάιο του 2004, ο Σάλες, έχοντας δίπλα του τον 84χρονο Γρανάδο, δηλώνει: «[…]H περίοδος που ακολούθησε την προετοιμασία για την ταινία, άλλαξε τα πάντα μέσα μου. Δύο φορές ακολούθησα τον ίδιο δρόμο του Τσε και του Αλμπέρτο και σε κάθε στάση συναντούσα δύο ειδών απλούς ανθρώπους. Αγρότες, βοσκούς, εργάτες των ορυχείων, παρίες και λεπρούς. Αυτούς που δεν τον γνώρισαν από κοντά κι αυτούς που τον συνάντησαν και τον θυμούνται. Όλοι τους όμως πιστεύουν στον ίδιο… θεό. Ο Τσε είναι ο αληθινός καθρέφτης της Λατινικής Αμερικής. Εγώ είμαι από τη Βραζιλία, ο Αλμπέρτο από την Αργεντινή, ο άλλος από τη Χιλή, τη Βενεζουέλα. Όλοι μας από τον ίδιο τόπο, με την ίδια πεποίθηση και το ίδιο όραμα. H Λατινική Αμερική θα γίνει μία και διαφορετική!». Και ο Γρανάδο συμπληρώνει: «Ο Τσε δεν είναι μύθος. Ήταν άνθρωπος με σάρκα και οστά, με ανατάσεις και μεταπτώσεις, με ηρωικές πράξεις και λάθη. Ένας από μας. Κάθε σημερινός νέος, με τα ίδια όνειρα, με την ίδια καθαρότητα και το ίδιο ταξίδι, θα συνειδητοποιούσε αυτό που είδαμε τότε και που εξακολουθούν εκατομμύρια Λατινοαμερικάνοι να βιώνουν σήμερα. Εξοντωτική εκμετάλλευση, απίστευτη κοινωνική αδικία, χαοτική διαφορά ανάμεσα σε φτωχούς και πλούσιους. Μισή ήπειρος ένα απέραντο… λεπροκομείο […]».

Αν οι δύο βαρύνουσες ταινίες του Σόντερμπεργκ αντανακλούν σε δεύτερο πλάνο το δέος ενός βορειο-αμερικανού για έναν μάλλον απόμακρο Γκεβάρα, στο “Ημερολόγια μοτοσικλέτας” αναδύεται η αγάπη των λατινοαμερικανών για τον αδερφό τους Τσε. Αυτόν που οκτώ χρόνια μετά θα υποδεχτεί στην Αβάνα τον επιστήθιο φίλο του ως Κομαντάντε Τσε Γκεβάρα· ο Γρανάδο δεν θα εγκαταλείψει ποτέ πια την Κούβα, ως ν’ αφήσει 50 χρόνια αργότερα την τελευταία του πνοή.
Βραβεία Bafta καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας και καλύτερης μουσικής για τον Σανταολάλα, οικουμενικό βραβείο της Επιτροπής στις Κάννες για τον Σάλες, βραβείο Γκόγια καλύτερου διασκευασμένου σεναρίου για τον Ριβέρα.

Θέμις Αμάλλου

πηγή: Λαϊκός Δρόμος