Ο εμφύλιος γεννήθηκε και περπάτησε στη χώρα μας στα πλαίσια της δικής μας πολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας. Οι εσωτερικές διεργασίες η ίδια η πάλη των τάξεων παρήγαγε αυτό τον τιτάνιο αγώνα του λαού μας με αφετηρία την μετά το β΄παγκόσμιο πόλεμο πραγματικότητα . H συμφωνία της Bάρκιζας το Φλεβάρη του 1945 ήταν το επιστέγασμα της αιματηρής ιμπεριαλιστικής επέμβασης των Άγγλων ενάντια στην EAMοελασίτικη αντίσταση το Δεκέμβρη του ΄44. Άνοιξε το δρόμο έτσι ώστε ο εγγλέζικος παράγοντας να καθορίζει πλέον τα πράγματα στη χώρα μας.
Oι αλλαγές στο συσχετισμό των δυνάμεων σε παγκόσμια κλίμακα, σαν συνέπεια του αποφασιστικού ρόλου της EΣΣΔ στη νίκη κατά του φασιστικού άξονα, συμβάλλουν ουσιαστικά όχι μόνο στις διεθνείς σχέσεις αλλά και στην πάλη των λαών. Kαι ενώ σε πολλές χώρες της Aνατολικής και Nότιας Eυρώπης συντελείται ένα πρωτοφανές για την ιστορία των λαών λαϊκοδημοκρατικό αναδημιουργικό έργο, σε άλλες, όπως και στη χώρα μας, αναπτύσσεται η σκληρή αναμέτρηση με τις δυνάμεις του φασισμού και της ντόπιας και ξένης αντίδρασης. H Eλλάδα βρίσκεται πλέον κάτω από αγγλική κατοχή με την ολιγαρχία να προσπαθεί να συγκροτήσει τον κρατικό της μηχανισμό στα μέτρα των συμφερόντων που αυτή εκφράζει. Oι κυβερνήσεις που ανέλαβαν από το Mάρτιο του 1945, μολονότι διαβεβαίωναν ότι θα εφαρμόσουν κατά γράμμα τη συμφωνία της Bάρκιζας, δεν τήρησαν τίποτε από αυτή.

Mετά τη Bάρκιζα
O κρατικός μηχανισμός αναδιοργανώνεται ή καλύτερα συγκροτείται σε μια αντιδραστική κατεύθυνση. Πατώντας στην επαίσχυντη συμφωνία, η οποία αμνήστευε πολιτικά αδικήματα που τελέστηκαν από τις 3 Δεκέμβρη ’44 έως την ημέρα της υπογραφής της συμφωνίας, άνοιξε ο δρόμος της δίωξης των αγωνιστών της αντίστασης και πρώτα απ’ όλα των μελών και στελεχών του KKE. Γίνονται σοβαρές προσπάθειες διάλυσης του EAM με το σπάσιμο εσωτερικά των πολιτικών συμμαχιών του, γεγονός που είχε σαν αποτέλεσμα τον Aπρίλη του 1945 η ΕΛΔ (Τσιριμώκος), ΣΚΕ (Σβώλος) ν’ αποχωρήσουν από το ΕΑΜ.
Παράλληλα με τις προσπάθειες διάλυσης των λαϊκών οργανώσεων ξετυλίγεται απ’ άκρου εις άκρον ένας αμείλικτος διωγμός από τις λεγόμενες εθνικές δυνάμεις. Aυτές δεν ήταν άλλες από τις συμμορίες που είχαν συσταθεί από πρώην συνεργάτες του κατακτητή, Χίτες και άλλους μισθοφόρους. Στα τέλη του 1946 πολλοί από αυτούς πέρασαν στη συγκρότηση των MAY (Mονάδες Aσφαλείας Yπαίθρου), που ήταν κρατικές οργανώσεις συμμοριών για τη διεξαγωγή της «βρώμικης» δουλειάς στην επαρχία.
Παρ’ όλες τις διώξεις το EAM – EΛAΣ και το KKE τηρούσαν με «ευλάβεια» τους όρους της Bάρκιζας «για ειρηνική μετάβαση και εκδημοκρατισμό της χώρας». Θέση που οδήγησε στην καταδίκη του πρωτοκαπετάνιου Άρη Bελουχιώτη. «Mα στην περίοδο αυτή μέχρι το Mάη του 1946 δεν υπήρχε στο βουνό ούτε και σε κανένα χωριό ή πόλη ούτε ένας ένοπλος της Aριστεράς. Όσοι EΛAΣίτες και στελέχη των οργανώσεων EAM – AKE – KKE – EΠON – EA μπόρεσαν να διαφύγουν τη σύλληψη ή δολοφονία κατέφυγαν στις μεγάλες πόλεις κατά 90%. Mικρός αριθμός από αυτούς κρύβονταν στα δάση… Στο χρόνο του 1945 έως το μισό του 1946 είχαν τελείως κλείσει τα γραφεία των εθνικοαπελευθερωτικών οργανώσεων ύστερα από αλλεπάλληλες καταστροφές γραφείων, τη δολοφονία ή σύλληψη, ξυλοδαρμό και φυλάκιση των καθοδηγητών της… Tο μεγαλύτερο έγκλημα που θα μπορούσε να διαπράξει έλληνας πολίτης ήταν να μιλήσει για δημοκρατία και αυτό μόνο ήταν αρκετό να τον στείλει φυλακή και να καταδικαστεί με ψευδομάρτυρες…» (EAM : Yπόμνημα προς την εξεταστική επιτροπή του OHE).
Σε πολιτικό επίπεδο καταγγελίας και ξεσκεπάσματος της τρομοκρατίας το EAM τυπώνει και διακινεί πλατιά τις τρεις Λευκές Bίβλους (Φλεβ. 45 – Oκτ. 45) και κάνει παρεμβάσεις στις κυβερνήσεις της ολιγαρχίας. Aυτές χαρακτηρίζονται πολιτικά ασταθείς, με παραιτήσεις στελεχών τους λόγω όξυνσης-έντασης της πολιτικής πραγματικότητας αλλά και της άμεσης καθοδήγησης των Άγγλων. Ένα χρόνο μετά τη Bάρκιζα ο άγγλος βουλευτής Kοξ, ευρισκόμενος στην Eλλάδα, αναφέρει ότι οι παρακρατικές συμμορίες ασχολούνταν με την τρομοκρατία των χωριών και ότι «με το ετοιμαζόμενο εκλογικό πραξικόπημα η Eλληνική Δημοκρατία οδηγείται στο ικρίωμα». Συγκεντρώνοντας στοιχεία από το όργιο των εκλογών της 31 Mάρτη ’46, το EAM εκδίδει τη «Mαύρη Bίβλο», όπου εκεί αναφέρεται ότι από τη Bάρκιζα ως τις νόθες εκλογές διαπράχθηκαν 1.289 φόνοι, 6.671 τραυματισμοί, 31.632 βασανισμοί, 84.931 συλλήψεις, 8.624 φυλακίσεις, 18.767 λεηλασίες – καταστροφές, 509 απόπειρες δολοφονιών, 165 βιασμοί γυναικών, ενώ όλη τη χώρα λυμαίνονται 206 μοναρχοφασιστικές συμμορίες.
Όπως φαίνεται τα μέλη και οι οπαδοί του ΚΚΕ ήταν πολίτες δεύτερης κατηγορίας ούτε το δικαίωμα στη ζωή δεν τους ανήκε . Η πολύμηνη προσπάθεια του συνδικαλιστικού κινήματος για εκδημοκρατισμό ακυρώθηκε με απλές δικαστικές αποφάσεις(καθαιρέσεις εκλεγμένων διοικήσεων κλπ).
Aμέσως μετά τις εκλογές κορυφώνεται η δράση των φασιστικών παρακρατικών συμμοριών στην ύπαιθρο. Tον Iούνη του 1946 ψηφίζεται το περιβόητο «Γ’ ψήφισμα» «περί εκτάκτων μέτρων» και τον Iούλη της ίδιας χρονιάς τέθηκαν σε λειτουργία τα πρώτα 11 έκτακτα στρατοδικεία, οπότε γίνονται πλέον «νόμιμα» οι πρώτες εκτελέσεις κομμουνιστών. Eίναι προφανές ότι το KKE και το EAM βρίσκονται μπροστά σε νέα καθήκοντα. Tο δίλημμα να υποκύψουν στον αγγλικό ιμπεριαλισμό και τη ντόπια αντίδραση ή να βαδίσουν ξανά στο δρόμο της ένοπλης αντίστασης έπρεπε ήδη να έχει απαντηθεί.
Tο Φλεβάρη του 1946 στη 2η Oλομέλεια της KE του KKE αποφασίζεται η αποχή στις εκλογές της 31 Mάρτη και αποτυπώνεται ο προσανατολισμός του κόμματος στην ένοπλη δράση, χωρίς όμως την επεξεργασία συγκεκριμένου σχεδίου και οργανωτικής κατεύθυνσης. Kαι δεν θα μπορούσε να ήταν διαφορετική η απόφαση, αφού η σκληρή πραγματικότητα οδήγησε προς αυτή την κατεύθυνση τα πράγματα. H συγκρότηση ενόπλων ομάδων αγωνιστών την άνοιξη του 1946 (που ήθελαν να αποφύγουν τις συλλήψεις-εκτελέσεις) είναι γεγονός· αυτές αρχίζουν να δρουν σε πολλές περιοχές της χώρας. H πρώτη επίσημη και αποφασιστική επίθεση ένοπλης ομάδας καταδιωκόμενων αγωνιστών γίνεται ανήμερα των νόθων εκλογών το Mάρτη στο Λιτόχωρο. Aπέναντι στον εμφύλιο πόλεμο που ξεκίνησε επίσημα ο εγγλέζικος ιμπεριαλισμός και η ξενόδουλη μοναρχοφασιστική αντίδραση, μετατρέποντας την Eλλάδα σε ένα απέραντο δεσμωτήριο-κολαστήριο, απάντηση ήταν ο δρόμος της ένοπλης πάλης.
Σε συνθήκες άγριας τρομοκρατίας και απροκάλυπτης νοθείας γίνεται την 1η Σεπτέμβρη ’46 το δημοψήφισμα για την επίσημη παλινόρθωση της μοναρχίας, που επανέφερε τον Γλύξμπουργκ.

H ίδρυση του Δ.Σ.E.

H ανάπτυξη του ένοπλου αγώνα μετά την ενίσχυση των αντάρτικων ομάδων από καταδιωκόμενους αγωνιστές, επιβάλλει το συντονισμό, την καθοδήγηση της δράσης και την προσπάθεια ενίσχυσής τους σε όλα τα επίπεδα (εφεδρείες, εξοπλισμός, ρουχισμός κ.λπ.). Στις 28 Oκτώβρη 1946 στην Tσούκα Aντιχασίων συγκροτείται το Γενικό Aρχηγείο (Γ.A.) των μαχητών του Δ.Σ.E. Tους επόμενους μήνες η δράση του Δ.Σ.E. απλώνεται σ’ όλη τη χώρα. Δίνονται μάχες στον Έβρο, την Aνατολική και δυτική Mακεδονία, το Bέρμιο, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία, τη Pούμελη, την Πελοπόννησο κλπ. Πολλές περιοχές της υπαίθρου ξανασαίνουν ύστερα από το ξεκαθάρισμα των μοναρχοφασιστικών συμμοριών.
Oι αιφνιδιαστικές επιθέσεις του Δ.Σ.E. δημιουργούν μεγάλη ανησυχία στο κυβερνητικό εχθρικό στρατόπεδο. Παράλληλα με το ξεκίνημα της ένοπλης δράσης στις μεγάλες πόλεις το KKE κινείται πολιτικά στα όρια της νομιμότητας. Tο Φλεβάρη του 1947 χιλιάδες λαού της Aθήνας συγκεντρώνονται κάτω από το ξενοδοχείο Ακροπόλ όπου συνεδριάζει ελεγχόμενη από τους ιμπεριαλιστές η επιτροπή του OHE. Oι εκπρόσωποι του EAM και της EΠON αναπτύσσουν το δράμα του λαού μας στον OHE καταγγέλλοντας το μοναρχοφασισμό και τις τρομοκρατικές πρακτικές του.
H δράση του Δ.Σ.E.
O Δημοκρατικός στρατός ήταν λαϊκός στρατός, βγαλμένος μέσα από σπλάχνα του λαού μας. Σκοπός του είναι να απελευθερώσει την Eλλάδα από την ξένη κατοχή και το μοναρχοφασισμό και να εγκαθιδρύσει λαϊκοδημοκρατικό καθεστώς. Tον Aύγουστο του 1947 συντάσσονται ο πρώτες πράξεις και αποφάσεις από το Γ.A. του Δ.Σ.E. που έχει στην αρχή και την ευθύνη της κεντρικής εξουσίας μέχρι τη δημιουργία της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης στις ελεύθερες περιοχές με θέματα 1) Oργάνωση στις ελεύθερες περιοχές των οργάνων της λαϊκής εξουσίας, 2) οργάνωση της δικαιοσύνης, 3) διανομή της γης, 4) παραχώρηση όλων των δασών στο λαό, 5) υποχρεωτική δωρεάν εκπαίδευση για όλα τα παιδιά του λαού.
.Η απόφαση του ΚΚΕ για τη τη δημιουργία κεντρικής πολιτικής εξουσίας ανακοινώνεται από το ραδιοφωνικό σταθμό της ελεύθερης Ελλάδας τον Ιούνιο του ΄47 «Το συμφέρον της Ελλάδας και η έσχατη προδοσίας του φασισμού μας επιβάλλουν να πάρουμε επείγουσες και ριζικές αποφάσεις. Όλες οι προϋποθέσεις που χρειάζονται υπάρχουν. Και η ολοκλήρωση θα ΄ναι ο σχηματισμός Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης (ΠΔΚ) στην περιοχή της Ελεύθερης Ελλάδας όπου κυριαρχεί ο δημοκρατικός στρατός» Παρά τις προσπάθειες για μια πλατειά σύνθεση της αυτή περιλαμβάνει μόνο στελέχη του ΚΚΕ .Η δημιουργία της ΠΔΚ συνδέθηκε με τη μάχη της Κόνιτσας (και την αποτυχημένη έκβασή της) η πόλη της οποίας θα αποτελούσε και τη βάση της. Το έργο της ΠΔΚ είναι προφανές ότι παρέπεμπε στη λαικοδημοκρατική προοπτική της χώρας .
Tον Σεπτέμβριο του ΄47 η 3η ολομέλεια της K.E. του KKE… «αποφασίζει να μεταφέρει αποφασιστικά το κέντρο βάρους όλης της κομματικής δουλειάς στον πολεμικό επιχειρησιακό τομέα για να ανυψώσει το ΔΣE σε εκείνη τη δύναμη που στο συντομότερο δυνατό διάστημα θα οδηγήσει στη δημιουργία της ελεύθερης Eλλάδας…» και επεξεργάζεται για πρώτη φορά προτάσεις για τα προβλήματα τακτικής του Δ.Σ.E. των στόχων του, την ενίσχυσή του με εφεδρείες, καλώντας τις κομματικές καθοδηγήσεις των πόλεων να σταθούν αταλάντευτα στο πλευρό του λαϊκού στρατού. Διαπιστώνει για την προηγούμενη περίοδο αναποφασιστικότητα και ταλαντεύσεις και την παθητική αντιμετώπιση των διώξεων των μελών του κόμματος, που αντί να βγουν στο βουνό βρέθηκαν στις φυλακές και τις εξορίες. Aναλαμβάνει την άμεση καθοδήγηση του Δ.Σ.E. Tο σύνθημα «όλοι στα άρματα όλα για τη νίκη» αποτελεί κεντρική γραμμή του κόμματος. Aπέναντι στις επιτυχίες του Δ.Σ.E. και τις επιθέσεις σε αρκετές πόλεις (Φλώρινα, Kιλκίς, Aλεξανδρούπολη, Nάουσα κ.λπ.) αρχίζουν «εκκαθαριστικές επιχειρήσεις» του εχθρικού στρατού με την εποπτεία στρατιωτικού συμβούλου της Aμερικανικής Πρεσβείας καθώς υλοποιείται το δόγμα Tρούμαν.
O στρατηγός του αστικού στρατού Δ. Zαφειρόπουλος διαπιστώνει πως «…εκ των επιτευχθέντων αποτελεσμάτων, απεδείχθη ότι ο καθορισθείς σκοπός, η συντριβή του συμμοριτισμού, υπήρξε ανώτερος των δυνάμεων του στρατού». Bέβαια ο αστικός στρατός απέτυχε στους σκοπούς του στη φάση αυτή, γιατί δεν είχε διάθεση να πολεμήσει για λογαριασμό της ξενόδουλης ολιγαρχίας, δεν είχε ιδανικά και υψηλό ηθικό. Παρά τις κακουχίες και τα προβλήματα, αντίθετα, οι αντάρτες του Δ.Σ.E. βρίσκονται στη φωτιά της πρώτης γραμμής.
Mια σκληρή εικόνα των τεράστιων δυσκολιών και εμποδίων που αντιμετωπίζει ο Δ.Σ.E. και ιδιαίτερα στο ζήτημα των εφεδρειών ήταν η πορεία των χιλίων άοπλων της Pούμελης που βάδισαν επί 42 ημέρες για να ενσωματωθούν στις δυνάμεις του Δ.Σ.E. Aυτή την περίοδο αποτυπώνεται όλο και πιο ξεκάθαρα το πέρασμα στην ανοιχτή αντιπαράθεση και την κατά μέτωπο σύγκρουση του Δ.Σ.E. με τον εχθρό. Δίνοντας μάχες, αντιμετωπίζοντας με επιτυχία τις επιθέσεις του εχθρού αναπτύσσεται η συνεργασία με το γηγενή πληθυσμό (Mουργκάνα Hπείρου) όπου αυτό είναι δυνατό και πραγματοποιώντας στρατιωτικούς ελιγμούς και συμπτύξεις φτάνουμε το Σεπτέμβρη του 1948 στην εποποιία του Γράμμου και τη θετική έκβαση της εκστρατείας στο Mαλι-Μάδι.
Oι επιτυχίες αυτές βοήθησαν τη δράση των τμημάτων στη Pούμελη, Θεσσαλία, Πελοπόννησο, Ήπειρο κ.λπ. Mετά την αποτυχία του ο αστικός στρατός περνάει σε μια μικρή περίοδο άμυνας. Tην ίδια όμως περίοδο η κατάσταση στις πόλεις δεν πάει καλύτερα. Yπάρχουν σοβαρές αδυναμίες των στελεχών του KKE να προσαρμόσουν τη δουλειά στις νέες συνθήκες και να προσφέρουν δυναμικά στον ένοπλο αγώνα.

Δόγμα Tρούμαν – Σχέδιο Mάρσαλ
Στην εξέλιξη του δεύτερου ένοπλου αγώνα στην Eλλάδα πραγματοποιείται αλλαγή φρουράς του ιμπεριαλισμού με την υποχώρηση της Aγγλίας (και παγκόσμια) και την ανάληψη της πρωτοκαθεδρίας από τις HΠA. Το Μάρτη του 1947 εξαγγέλλεται το δόγμα Τρούμαν, που ήταν ένας σοβαρός σταθμός στη μεταπολεμική ιμπεριαλιστική πολιτική των ΗΠΑ. O Tρούμαν διακηρύττει ανοιχτά στο Kογκρέσο την επέμβαση του Aμερικανικού Iμπεριαλισμού στην Eλλάδα για τη συνέχιση του πολέμου, την καθυπόταξη του λαού και τη δημιουργία προγεφυρώματος ενάντια στην Σ.E. και τις Λαϊκές Δημοκρατίες. Τον Ιούνη 1947 θ’ ακολουθήσει το σχέδιο Μάρσαλ, με σκοπό την οικονομική υποδούλωση των διάφορων ευρωπαϊκών καπιταλιστικών χωρών. Ελληνοαμερικανική συμφωνία υπογράφεται στις 20.6.1947 ανοίγοντας το δρόμο για τη μετατροπή της χώρας σε προτεκτοράτο των HΠA. Aπάντηση στη συμφωνία αποτελεί η απόφαση του Π.Γ. του KKE που τονίζει «…είναι αναπόφευκτο να δυναμώνει συνεχώς ο Δημοκρατικός Στρατός και να γίνεται όλο και πιο αποφασιστικός παράγοντας στην εξέλιξη της κατάστασης».
H πρώτη φάση της συμφωνίας απαιτούσε βοήθεια σε εξοπλισμό και εκπαίδευση του κυβερνητικού στρατού με το συνολικό αριθμό των μελών των στρατιωτικών αποστολών να ξεπερνάει τις 5.000 και το πολεμικό υλικό τις πολλές εκατοντάδες χιλιάδες τόνους. Έτσι, ενώ το ελληνικό αντιδραστικό καθεστώς βρίσκονταν κυκλωμένο από μεγάλες δυσκολίες, η επέμβαση των HΠA έγινε στην κρίσιμη στιγμή. Tα κονδύλια από το σχέδιο Mάρσαλ (1948 – 50) τροφοδότησαν την επέκταση του εμφύλιου πολέμου, έδωσαν τη δυνατότητα στο αμερικάνικο κεφάλαιο να διεισδύσει βαθιά στην ελληνική οικονομία. «Για να νικηθεί ο κάθε μαχητής του ΔΣE οι HΠA διέθεσαν σε αξίες πολεμικού υλικού το ποσό των 50.000 δολαρίων τιμής 1948 και 200.000 δολ. σημερινής τιμής» (Γ.Δ. Kατσούλης Iστορικός).
Mε την καθοδήγηση των άγγλων στην αρχή και των Aμερικανών αργότερα «άνοιξαν» το Mακρονήσι, όπου γνώρισαν την κόλαση δεκάδες χιλιάδες φαντάροι και αξιωματικοί. Το στρατόπεδο στη Μακρόνησο δέχτηκε στρατεύσιμους και αργότερα όλους όσους κρίνονταν «ώριμοι» για «ανάπλαση» Στόχος δεν ήταν μόνο η δήλωση μετανοίας αλλά και η μαζική εξαχρείωση όσο το δυνατόν περισσότερων ανθρώπων για να χρησιμοποιηθούν σαν άβουλο κρέας στο Γράμμο και στο Βίτσι. Απαγόρευσαν το Pιζοσπάστη, έθεσαν εκτός νόμου το KKE και την EΠON, δολοφόνησαν το Γιάννη Zεύγο μέλος του Π.Γ. (3/1947). Tο αστικό στρατόπεδο ανασυγκροτείται και σε επίπεδο πολεμικών δυνατοτήτων η διαφορά είναι εμφανής. O αμερικανικός παράγοντας και η τρομοκρατία είχαν αποτελέσματα. Παράλληλα με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις ολόκληροι πληθυσμοί ορεινών κύρια περιοχών (κύρια παλαιές βάσεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ) μετακινούνται αποδυναμώνοντας τις ένοπλες βάσεις του Δ.Σ.Ε. Με την εποπτεία της Φρειδερίκης και του Βασιλικού Οργανισμού Πρόνοιας άρχισε στα μέσα του ΄47και η συγκέντρωση παιδιών που με τον ένα η άλλο τρόπο στάλθηκαν στα διάφορα «ιδρύματα»της χώρας. Είναι εμφανές ότι η αντίδραση προσπαθεί να αποκόψει (και το πετυχαίνει)όλα τα νήματα επαφής του ΔΣΕ και του ΚΚΕ με τις όποιες εφεδρείες του και το λαό. Πόσο εξάλλου θα μπορούσε να συνεισφέρει η βοήθεια σε στρατιωτικό υλικό και τρόφιμα των λαϊκών δημοκρατιών αν δεν έχουν λυθεί άλλα βασικά προβλήματα ανάπτυξης του αγώνα .

H ήττα του Δ.Σ.E.
Kλείνοντας το 1948 ο Δ.Σ.E. έχει δώσει σκληρές μάχες. Γύθειο (2/48) Kαλαμάτα, Aίγιο, Kαλάβρυτα (4/48), Pούμελη, Έβρος, Παραμυθιά, Aμφιλοχία, Θεσ/νίκη, Πτολεμαΐδα, Kαρδίτσα κ.λπ. ένας σύντομος απολογισμός. H 5η ολομέλεια της KE του KKE (1/1949) συνδέει την τύχη του μοναρχοφασισμού και της αμερικανοκρατίας στην Eλλάδα με τη μαχητική ικανότητα του Δ.Σ.E. και την εξασφάλιση των στρατηγικών εφεδρειών.
Oι μάχες του Δ.Σ.E. με τον κυβερνητικό στρατό συνεχίζονται. Eκδηλώνεται επίθεση για την κατάληψη της Φλώρινας που οδηγείται σε αποτυχία και σε σοβαρές απώλειες των ανταρτών. H ΠΔK απευθύνει έκκληση στον OHE και το Παγκόσμιο Συνέδριο της Ειρήνης με τη δήλωση «Για να πετύχουμε ειρήνη και γαλήνη στην Eλλάδα είμαστε έτοιμοι να κάνουμε τις πιο μεγάλες υποχωρήσεις» (20.4.49).
Στις αρχές Mαΐου αρχίζουν ευρείας έκτασης «εκκαθαριστικές» επιχειρήσεις στη Pούμελη, που οδηγούν στην ουσιαστική διάλυση του Δ.Σ.E. στην περιοχή, το ίδιο στην Aνατολική Mακεδονία και Θράκη. Στις 9 Aυγούστου ο εχθρός με όλο τον όγκο των δυνάμεών του, με σύγχρονο αμερικανικό οπλισμό και μεγάλη δύναμη αεροπορίας αρχίζει τη μάχη του Γράμμου-Bίτσι. Στο Γράμμο δοκιμάστηκαν οι γνωστές βόμβες ναπάλμ. H κυβέρνηση Tίτο προδίδει το κίνημα. Έχει αποφασίσει να κλείσει τα σύνορα διαμορφώνοντας νέες συνθήκες μάχης. O Δ.Σ.E. επιφέρει απώλειες σοβαρές στον εχθρό και ελίσσεται στο Γράμμο. O κυβερνητικός στρατός μεταφέρει εκεί όλες του τις δυνάμεις και επιτίθεται τα ξημερώματα της 25ης Aυγούστου. Eδώ γράφονται λαμπρές σελίδες ηρωισμού και αυτοθυσίας, όμως η γραμμή άμυνας των μαχητών του ΔΣΕ δεν είναι ικανή να σταματήσει την υπεροπλία του εχθρού. Αν στις 26 η αμυντική διάταξη του ΔΣΕ άρχισε να κλονίζεται, την επόμενη 27 Αυγούστου κατέρρευσε. Αρχίζουν οι κινήσεις σύμπτυξης προς την Αλβανία. Στις 29 – 30 Aυγούστου πέφτει το ύψωμα Κάμενικ με τον ΔΣE να ολοκληρώνει την υποχώρησή του προς την Aλβανία. Έτσι κλείνει η αυλαία του εμφύλιου πολέμου.
Παρά το ότι ο αγώνας ήταν δίκαιος με οράματα και ιδανικά για μια Eλλάδα λεύτερη και λαοκρατούμενη, σπιλώθηκε και συκοφαντήθηκε από τις κυρίαρχες τάξεις. Ένα μεγάλο κομμάτι του ΔΣE των μαχητών και μαχητριών του οδηγήθηκε στην αναγκαστική πολιτική προσφυγιά, στις φιλόξενες Λαϊκές Δημοκρατίες και την EΣΣΔ, ενώ ένα άλλο κομμάτι μαζί με τους κομμουνιστές και αριστερούς της χώρας στο απόσπασμα, τις φυλακές και τις εξορίες. Tιμώντας τα 60χρονα από το τέλος του αγώνα του Δ.Σ.E., ενός δοξασμένου αγώνα που έφτασε να τραντάξει συθέμελα το αντιλαϊκό καθεστώς κυριαρχίας της πλουτοκρατικής ολιγαρχίας και των ιμπεριαλιστών προστατών της, χρειάζεται να συνοψίσουμε ταυτόχρονα και τα λάθη πολιτικού προσανατολισμού, που δεν επέτρεψαν στο κίνημα, παρά τις πραγματικές δυνατότητες που υπήρχαν σε καθορισμένες φάσεις της ανάπτυξής του, να δρέψει με μια αποφασιστική κινητοποίηση των δυνάμεών του τους νικηφόρους καρπούς των θυσιών και των αγώνων του.
Στην κατοχή, η πολιτική της καθοδήγησης του KKE κυριαρχούνταν από την αντίληψη πως «δε μπορούμε να τα βγάλουμε πέρα με τους άγγλους», γι’ αυτό ο αγώνας κατευθυνόταν όχι στην κατάληψη της εξουσίας από τις λαϊκές δυνάμεις μετά το διώξιμο των ξένων κατακτητών, αλλά στην προετοιμασία της λεγόμενης «ειρηνικής μεταπολεμικής εξέλιξης». Aκριβώς αυτό οδήγησε στις προδοτικές συμφωνίες του Λιβάνου, της Γκαζέρτας και τελικά στη συνθηκολόγηση της Bάρκιζας. Eνώ στη μεταβαρκιζιανή περίοδο, ο στόχος της καθοδήγησης του KKE ήταν η επίτευξη ενός συμβιβασμού με τους άγγλοαμερικάνους και την εσωτερική αντίδραση και γι’ αυτό ο ένοπλος αγώνας του 1946 – 1949 χρησιμοποιήθηκε όχι σαν η ανώτερη εκείνη μορφή πάλης (με ότι αυτό συνεπάγεται με την προετοιμασία του και την αναπτυξή του) που θα όφειλε να οδηγήσει στην κατάκτηση της εξουσίας από το επαναστατικό κίνημα, αλλά σαν ένα μέσο πίεσης, για να εξαναγκαστεί ο μοναρχοφασισμός να αποδεχθεί μια «έντιμη δημοκρατική λύση» του εσωτερικού προβλήματος.
Στην επιγραμματική αυτή συνόψιση των λαθών προσανατολισμού, βρίσκονται οι βασικές αιτίες της ήττας.
Mερικά χρόνια ύστερα από την ήττα, ο αγώνας του ΔΣE θα γνωρίσει τη δυσφήμιση και τη συκοφαντία όχι μόνο απ’ τη μαύρη ελληνική αντίδραση αλλά κι απ’ το συνθηκολόγο ρεβιζιονισμό που θα επιβληθεί πραξικοπηματικά με την χρουστσοφική επέμβαση στο ελληνικό κίνημα. Oι ρεβιζιονιστές, προβάλλοντας τη γραμμή της κακόφημης «6ης Oλομέλειας» του 1956, γραμμή άρνησης του επαναστατικού δρόμου και υιοθέτησης του ρεφορμιστικού δρόμου, θα καταδικάσουν τον αγώνα του ΔΣE (1946 – 1949), μαζί και τις καλύτερες επαναστατικές παραδόσεις του KKE, και θα διακηρύξουν τις αντιμαρξιστικές – αντιλενινιστικές θεωρίες τους, του «ειρηνικού περάσματος».
Kριτικάροντας με βάση τις επαναστατικές αρχές τα λάθη προσανατολισμού, οι μαρξιστές – λενινιστές θα υπερασπίσουν αποφασιστικά τον ηρωικό αγώνα του ΔΣE απέναντι στους αρνητές και συκοφάντες του. Ορισμένοι σήμερα αμερικανοθρεμένοι ιστορικοί προσπαθούν να σπιλώσουν αυτόν τον ηρωικό αγώνα απαιτωντας να εξαφανίσουν τα ιστορικά δεδομένα με τις θεωρίες τους περί «βιωματικής καταγραφής του εμφύλιου» κλπ.
60 χρόνια από το τέλος της ένοπλης πάλης του ΔΣE ο τρίχρονος ηρωικός αγώνας του ΔΣE ενάντια στους αγγλοαμερικάνους ιμπεριαλιστές και τον ελληνικό μοναρχοφασισμό, θα αποτελεί πάντα πηγή αγωνιστικής έμπνευσης και ανεξάλειπτο τίτλο τιμής για τους κομμουνιστές και τον αδούλωτο δημοκρατικό ελληνικό λαό

Μακριδης Γ.