Σκεφτόμουν ότι στη διαμόρφωση των αντιλήψεων και της κοσμοθεωρίας μας, οι αφηγήσεις και οι εικόνες που καταναλώνουμε μέσα από την τέχνη και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης παίζουν σημαντικό ρόλο. Αναφέρομαι στην τηλεόραση, σε σειρές και ταινίες που οι περισσότεροι έχουν δει.

            Αν και δεν είναι το μόνο μέσο από το οποίο λαμβάνουμε παραστάσεις, η τηλεόραση μέχρι πρότινος ήταν κυρίαρχο μέσο: εύπεπτο, είχε μπει σχεδόν σε κάθε σπίτι, η δύναμή της είναι η εικόνα, που διαμορφώνει εντυπώσεις με μια δύναμη την οποία ο λόγος δεν έχει.

            Αναρωτιόμουν, λοιπόν, τι παραστάσεις παίρνω για την αριστερά; Ποια είναι η εικόνα ενός αριστερού στη μικρή οθόνη; Πώς μοιάζει ένας αριστερός;

            Κι εγώ, αλλά και αρκετοί φίλοι που ρώτησα, έχουμε κοινή αναφορά το γιο του παππά από το “Καφέ της Χαράς”: μια καρικατούρα Τσε Γκεβάρα, αμφισβητία των πάντων, συναισθηματικά ασταθούς,  γενικά παθιασμένου με τα ιδανικά του, αλλά φαιδρού χαρακτήρα.

            Προσπαθώντας να θυμηθώ άλλους χαρακτήρες, έκανα μια μικρή λίστα, η οποία περιλαμβάνει: τον κουρέα από τις “Άγριες Μέλισσες”, τον πρωταγωνιστή της “Αστροφεγγιάς”, τον ιδεαλιστή βοηθό του “κακού Βεζίρη”, τον Θόδωρο πάλι από το “Καφέ της Χαράς”, τον πρώην πολυτεχνίτη Σπύρο από τους “Απαράδεκτους”, τον Μαρτσέλο ως παρωδία απεργού στο “Κόκκινο Δωμάτιο”…

            Αν τους βάλεις όλους μαζί στον αποχυμωτή, το απόσταγμα του τι είναι αριστερός (κατά την εγχώρια μικρή οθόνη, πάντα) θα μπορούσαμε να πούμε ότι βγαίνει σε μερικές ποικιλίες: ο βολεψάκιας που τα έχει γυρίσει, αλλά θυμάται το παρελθόν του στο Πολυτεχνείο όποτε τον συμφέρει (πχ. Σπύρος – “Απαράδεκτοι”, Μαρτσέλο – “Κόκκινο Δωμάτιο”), ο αλλοπαρμένος ιδεαλιστής, που είναι δοσμένος στις ιδέες του και δεν έχει την καλύτερη επαφή με την πραγματικότητα (Άρης – “Καφέ της Χαράς”, Λάζαρος – “Κακός Βεζίρης”).

            Αν πάρουμε και τις ταινίες – που ενίοτε προβάλλει η τηλεόραση – έχουμε διάφορα κειμήλια του παρελθόντος, όπως τον “εγώ είμαι με τους Κινέζους” γραφικό κομμουνιστή στο “Δεσποινίς διευθυντής” από τη μία και από την άλλη ταινίες όπως το “Τελευταίο Σημείωμα” ή τον “άνθρωπο με το Γαρύφαλλο”. Στη δεύτερη κατηγορία βλέπουμε την τραγωδία της αριστεράς στην ήττα της. Ήρωες που αναμετρώνται γενναία με δυνάμεις πολύ δυνατότερες από αυτούς και χάνουν όρθιοι -συχνά τη ζωή τους. Θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει ότι είναι μια πιο ραφινέ, αν και ηρωική, εκδοχή του αιθεροβάμονα ιδεολόγου, ειδικά ιδωμένη μέσα σε όλο το μωσαϊκό που προαναφέρθηκε.

            Αυτό είναι, από τη ματιά ενός σεναριογράφου στο μυαλό του μέσου ανθρώπου που παίρνει τις παραστάσεις του από το γυαλί, ένας αριστερός: ένας αιθεροβάμονας ή ένας οπορτουνιστής, καταδικασμένος να χάσει ή να προσαρμοστεί. Δεν τρέφω αυταπάτες ότι σε μια αστική κοινωνία με τα ΜΜΕ στα χέρια του κεφαλαίου δε θα προβάλλουν κυρίαρχα τις αντιλήψεις αυτού του κεφαλαίου. Αυτές οι αντιλήψεις περνάνε σε εμάς ως κοινές προσλαμβάνουσες και διαμορφώνουν την αντανάκλαση της πραγματικότητας στα κεφάλια μας μέσα από γυαλιά που δεν είναι δικά μας.

            Οι εικόνες αυτές υπάρχουν στο υποσυνείδητό μας. Όταν ο συνάδελφος μας καλεί σε απεργία, μαζί με την εργοδοτική τρομοκρατία και τα λοιπά κωλύματα, έρχεται η εικόνα του Μαρτσέλο από το “Κόκκινο Δωμάτιο”, που οργάνωσε απεργία στο ξενοδοχείο που δούλευε επειδή βαριόταν να κάνει σωστά τη δουλειά του, και χωρίς να το καταλάβεις, μπορεί να ταυτίσεις με αυτή την προσωπικότητα το συνδικαλιστή συνάδελφό σου, να τον βλέπεις με περισσότερη καχυποψία. Όποτε ο φίλος σου σού μιλάει για μια δικαιότερη κοινωνία, μαζί με τα “όποιος επικαλείται μια δικαιότερη κοινωνία είναι ένα τέρας” των νεοφιλελεύθερων/ νεοσυντηρητικών, έρχεται η εικόνα του ονειροπόλου και ταυτίζεται με τον καημένο αυτό φίλο σου, που ονειρεύεται ξύπνιος στα μάτια σου.

            Κι αν είναι η πρώτη φορά που έρχεσαι σε επαφή με αριστερό, πρώτα θα θυμηθείς την εικόνα που πήρες από την τηλεόραση και μετά θα τον ακούσεις πραγματικά.

            Φυσικά, πάει και αμφίδρομα. Οι καρικατούρες των αριστερών παρουσιάζονται όπως όπως τις έχει μέσες άκρες μεγάλη μερίδα του κόσμου στο μυαλό του και υπάρχει και κομμάτι αλήθειας: ο βολεψάκιας πρώην αριστερός είναι μια πραγματική φιγούρα που έχει κατασυκοφαντησει το χώρο, για παράδειγμα. Πόσοι πολιτικοί εξαργύρωσαν το αριστερό τους παρελθόν και χώθηκαν από τη σοσιαλδημοκρατία μέχρις τις παρυφές της ακροδεξιάς; Ζήσαμε ή όχι, δε, μόλις μερικά χρόνια πριν, τη μεταστροφή του πρώην μετριοπαθούς και ρεβιζιονιστικού, νυν σοσιαλδημοκρατικού ΣΥΡΙΖΑ*;

            Ο τραγικός ήρωας-αριστερός συχνά προκύπτει από την ήττα της αριστεράς σε μάχες που έδωσε στη χώρα μας, με έργα που γράφτηκαν ή έχουν αναφορά σε αυτές τις ιστορικές φάσεις. Ο άνθρωπος που σου παρουσιάζει έναν κόσμο διαφορετικό απ’ ότι τον έχεις στο μυαλό σου, μια διαφορετική προοπτική, κόντρα στο κυρίαρχο αφήγημα, φυσικά μοιάζει να είναι εκτός πραγματικότητας, ρομαντικός, ονειροπόλος στα μυαλά πολλών.

            Έλα που η φωνή της πραγματικής αριστεράς έχει περιορισμένο χώρο να εκφραστεί και λίγες δυνατότητες να ακουστεί. Είναι δύσκολο όχι μόνο να σπάσουμε τις προκαταλήψεις που έχει ο κόσμος απέναντί μας, αλλά και να μας δει, να ξέρει ότι υπάρχουμε, πώς μοιάζουμε, ρε αδερφέ, να ξέρει ότι δεν έχουμε κέρατα και χαυλιόδοντες.

            Αυτή τη φωνή που έχουμε, όμως, οφείλουμε να την αξιοποιήσουμε. Η φωνή μας να φτάσει όσο πιο μακριά μπορούμε. Μπορεί να μην έχουμε στη διάθεσή μας κανάλια και εταιρίες παραγωγής, τουλάχιστον υπάρχει το διαδίκτυο και, ακόμα πιο σημαντικό, η επαφή με τους κοντινούς μας ανθρώπους.

*Ας ευλογήσω τα γένια μας και ας τονίσω ότι ο πολιτικός χώρος του περιοδικού μας την περίμενε αυτή τη μεταστροφή λόγω της φύσης του ΣΥΡΙΖΑ (ως ρεβιζιονιστικού χώρου, ντε!) και διόλου δεν πέσαμε από τα σύννεφα.

Χρυσάνθη Κ.

πηγή: περιοδικό Πορεία, τ.53