από το fb της Mika Agrafiotou

Χθες ο Κυριάκος Μητσοτάκης είπε χωρίς καμία ντροπή πως η Θεσσαλονίκη έχει “και Μετρό και αρχαία”.

Θα μπορούσε να είχε αποφύγει τέτοιου είδους δηλώσεις, αλλά γνωρίζει καλά πως η μνήμη του κόσμου είναι κοντή και κυρίως, πως στην ουσία οι αρχαιότητες της Βενιζέλου όπως και γενικότερα του μετρό, ενδιέφεραν ελάχιστους ανθρώπους.

Εργάστηκα ως αρχαιολόγος πεδίου στο σταθμό της Δημοκρατίας στον Βαρδάρη την περίοδο 2016-2017. Υπάρχει μια δόση συγκίνησης όταν αντικρίζεις τον χώρο που εργάστηκες να είναι πλέον λειτουργικός και να έχει πάρει τη μορφή για την οποία προοριζόταν.

Από την άλλη, είναι ακόμα ζωντανή η μνήμη μου για τις εποχές της ανασκαφής, δεν πέρασαν δα και τόσα πολλά χρόνια.

Δεν έχω ξεχάσει πως η ομαλή διεξαγωγή της ανασκαφικής διαδικασίας στο Μετρό Θεσσαλονίκης εξαρτιόταν στο μεγαλύτερο βαθμό της από τον εκάστοτε υπεύθυνο της Εφορίας Αρχαιοτήτων της πόλης και από την ίδια τη θέληση και το μεράκι των αρχαιολόγων που βρεθήκαμε σε εκείνα τα σκάμματα και ήμασταν αναγκασμένοι να ακολουθήσουμε μια παρωχημένη ανασκαφική μεθοδολογία προσπαθώντας να βγάλουμε ό,τι καλύτερο μπορούσαμε από αυτή.

Οι εταιρείες, φυσικά, έπαιζαν τον ρόλο που ξέρουν καλά, εκείνον του ευγενούς τραμπούκου, μιας πάγια ενοχλητικής δαμοκλείου σπάθης πάνω από τα κεφάλια μας που μας πίεζε να τελειώσουμε ακόμα και όταν μόλις είχαμε ξεκινήσει την ανασκαφή και δεν είχαμε ιδέα τι θα βρούμε από κάτω.

Τιτάνια σκάμματα και δεκάδες εργάτες που έπρεπε να συνεργαστείς μαζί τους για να βγει η δουλειά και μάλιστα με όσο το δυνατόν καλύτερο επιστημονικό τρόπο. Δραστικές αποφάσεις που έπρεπε να παρθούν γρήγορα και άμεσα για το αν μια αρχαιότητα θα παραμείνει in situ ή θα ξηλωθεί, με τις περισσότερες στάσεις να μην έχουν διατηρήσει σχεδόν τίποτα in situ, δηλαδή στη θέση του.

Το “Και μετρό και αρχαία” του Κυριάκου Μητσοτάκη δεν υφίσταται. Από τη στιγμή που οι αρχαιότητες στον σταθμό της Βενιζέλου και της Αγίας Σοφίας ξηλώθηκαν ολοσχερώς αυτό που έχουμε τώρα είναι ένα αρχαιολογικό εξάμβλωμα, άτοπο και άχρονο, τεμαχισμένο από τον αρχικό του χώρο και το αρχαιολογικό του στρώμα, μια καταστροφή άνευ επιστροφής που με τίποτα δεν διορθώνεται και με τίποτα δεν ανασυντίθεται και δεν τοποθετείται επακριβώς στο παρόν. Μια καρικατούρα που ακροβατεί ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν χωρίς ουσία, χωρίς ερμηνεία, χωρίς ουσιαστική συγκειμενικότητα.

Οι αρχαιότητες δεν “φιλοξενούνται” σε έναν τόπο, αλλά αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι αυτού του τόπου, τον χαρακτηρίζουν και τον κατασκευάζουν δυναμικά και δραστικά, μας δίδαξαν κάποτε στο πανεπιστήμιο.

Ο συγχωρεμένος ο Γιάννης Σακελλαράκης, ο αρχαιολόγος της Κρήτης, έλεγε πως εμείς οι αρχαιολόγοι είμαστε επιστήμονες τυμβωρύχοι και αν δεν θέλουμε να πραγματοποιήσουμε μια πραγματική λεηλασία του παρελθόντος, τότε οφείλουμε να σεβαστούμε με χειρουργικό τρόπο τα ίχνη του χρόνου που εμφανίζονται στη μύτη της σκαπάνης μας. Αλλιώς, σε τι διαφέρουμε από τους αρχαιοκάπηλους, από τους “αρχαιολόγους της νύχτας”;

Οι αρχαιότητες του μετρό μετατράπηκαν σε πολιτικό διακύβευμα από τυχάρπαστους κάθε είδους, έχτισαν καριέρες που δεν υπήρχε κανένας λόγος να χτιστούν, έγιναν η αιτία για αρκετά χρόνια να θεωρούμαστε εμείς οι αρχαιολόγοι ως η χειρότερη φάρα και οι μοναδικοί υπεύθυνοι που καθυστερούν την κατασκευή του μετρό και βουλιάζουν τη Θεσσαλονίκη στην ταλαιπωρία και το μποτιλιάρισμα, έγιναν θέμα μιας κίτρινης δημόσιας διαβούλευσης λες και ο καθένας μπορούσε να έχει επιστημονική άποψη για το ζήτημα και με αφορμή μιας υποτιθέμενης καθυστέρησης, το αίτημα της επιστημονικής κοινότητας να μείνουν οι αρχαιότητες στη θέση τους απορρίφθηκε και αυτές σφαγιάστηκαν στα γρήγορα για να γίνει το μετρό που και πάλι καθυστέρησε αρκετά χρόνια. Η οποιαδήποτε αντίδραση θεωρούνταν γραφική, αντιλήψεις ανθρώπων που πετάνε στα σύννεφα και θεωρούν πως η επιστήμη είναι ανώτερη από τον στυγνό τεχνοκρατισμό.

Βρώμικες ιστορίες, τόσο βρώμικες όσο τα ρούχα μας μετά από μια ημέρα ανασκαφής.

Και αν κάτι μου έγινε σαφές ως νέα συμβασιούχο αρχαιολόγο τότε -τα “έκτακτα κορίτσια” όπως μας φώναζε ο μακαρίτης ο Χουρμουζιάδης- είναι πως η αρχαιολογία θα είναι στο επίκεντρο μόνο όταν μπορεί να γίνει προϊόν εκμετάλλευσης για την κατασκευή μια τεχνητής ταυτότητας, για να παρουσιαστεί ως ο ακρογωνιαίος λίθος μια τραγελαφικής εθνικής ιδεολογίας.

Κατά τα άλλα, δεκάρα τσακιστή δεν δίνουν όλοι αυτοί που κόπτονται για τον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και για ένα σωρό άλλες ανοησίες, ούτε για το παρελθόν ούτε για τις αρχαιότητες, ούτε καν για την ιστορία της ίδιας τους της πόλης.

Στη συνείδησή τους, ερείπια ήταν και ερείπια παρέμειναν. Άχρονα και άτοπα, τεμαχισμένα και αποσπασμένα.