Άρθρο του Ιλάν Παπέ στο newleftreview.org.

Η επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου μπορεί να παρομοιαστεί με έναν σεισμό που πλήττει ένα παλιό κτίριο. Οι ρωγμές είχαν αρχίσει να εμφανίζονται, αλλά τώρα είναι ορατές στα ίδια τα θεμέλια του. Περισσότερα από 120 χρόνια από την ίδρυσή του, θα μπορούσε το σιωνιστικό σχέδιο στην Παλαιστίνη – η ιδέα της επιβολής ενός εβραϊκού κράτους σε μια αραβική, μουσουλμανική και μεσανατολική χώρα – να αντιμετωπίζει την προοπτική κατάρρευσης; Ιστορικά, μια πληθώρα παραγόντων μπορεί να προκαλέσει την κατάρρευση ενός κράτους. Μπορεί να προκύψει από συνεχιζόμενες επιθέσεις από γειτονικές χώρες ή από χρόνια εμφυλίου πολέμου. Μπορεί να ακολουθήσει τη διάλυση των δημόσιων θεσμών, οι οποίοι καθίστανται ανίκανοι να παρέχουν υπηρεσίες στους πολίτες. Συχνά, ξεκινά ως μια αργή διαδικασία αποσύνθεσης που αποκτά δυναμική και στη συνέχεια, σε σύντομο χρονικό διάστημα, καταρρίπτει δομές που κάποτε φαίνονταν σταθερές και αμετακίνητες.

Η δυσκολία έγκειται στο να εντοπίσουμε τα πρώιμα σημάδια. Εδώ, θα υποστηρίξω ότι αυτά είναι πιο ξεκάθαρα από ποτέ στην περίπτωση του Ισραήλ. Είμαστε μάρτυρες μιας ιστορικής διαδικασίας – ή, πιο σωστά, της αρχής μιας τέτοιας – που είναι πιθανό να καταλήξει στην πτώση του σιωνισμού. Και, αν η διάγνωσή μου είναι σωστή, τότε εισερχόμαστε και σε μια ιδιαίτερα επικίνδυνη συγκυρία. Διότι, μόλις το Ισραήλ αντιληφθεί το μέγεθος της κρίσης, θα εξαπολύσει μανιωδώς και ανεμπόδιστα την ισχύ του για να προσπαθήσει να την περιορίσει, όπως έκανε το καθεστώς του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική, κατά τις τελευταίες του ημέρες.

1.

Ένα πρώτο σημάδι είναι η διάσπαση της ισραηλινής εβραϊκής κοινωνίας. Προς το παρόν, αποτελείται από δύο αντίπαλα στρατόπεδα που δεν μπορούν να βρουν κοινό έδαφος. Η ρήξη προκύπτει από τις ανωμαλίες του να ορίσει κανείς τον Ιουδαϊσμό ως εθνικισμό. Ενώ η εβραϊκή ταυτότητα στο Ισραήλ είχε μερικές φορές φανεί ως κάτι περισσότερο από ένα θέμα θεωρητικής συζήτησης μεταξύ θρησκευτικών και κοσμικών παρατάξεων, τώρα έχει μετατραπεί σε μια πάλη για τον χαρακτήρα της δημόσιας σφαίρας και του ίδιου του κράτους. Αυτός ο αγώνας διεξάγεται όχι μόνο στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αλλά και στους δρόμους.

Το ένα στρατόπεδο μπορεί να χαρακτηριστεί ως το «Κράτος του Ισραήλ». Αποτελείται από πιο κοσμικούς, φιλελεύθερους και κυρίως αλλά όχι αποκλειστικά μεσαίας τάξης Ευρωπαίους Εβραίους και τους απογόνους τους, που ήταν καθοριστικοί στην ίδρυση του κράτους το 1948 και παρέμειναν ηγεμονικοί σε αυτό, μέχρι το τέλος του περασμένου αιώνα. Μην κάνετε λάθος, η υποστήριξή τους στις «φιλελεύθερες δημοκρατικές αξίες» δεν επηρεάζει τη δέσμευσή τους στο απαρτχάιντ σύστημα που επιβάλλεται, με διάφορους τρόπους, σε όλους τους Παλαιστίνιους που ζουν μεταξύ του ποταμού Ιορδάνη και της Μεσογείου. Η βασική τους επιθυμία είναι οι Εβραίοι πολίτες να ζουν σε μια δημοκρατική και πλουραλιστική κοινωνία, από την οποία οι Άραβες εξαιρούνται.

Το άλλο στρατόπεδο είναι το «Κράτος της Ιουδαίας», το οποίο αναπτύχθηκε μεταξύ των εποίκων της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης. Απολαμβάνει αυξανόμενα επίπεδα υποστήριξης μέσα στη χώρα και αποτελεί τη βάση των εκλογέων που εξασφάλισαν τη νίκη του Νετανιάχου, στις εκλογές του Νοεμβρίου 2022. Η επιρροή του στις ανώτερες βαθμίδες του ισραηλινού στρατού και των υπηρεσιών ασφαλείας αυξάνεται εκθετικά. Το Κράτος της Ιουδαίας θέλει το Ισραήλ να γίνει μια θεοκρατία που εκτείνεται σε ολόκληρη την ιστορική Παλαιστίνη. Για να το επιτύχει αυτό, είναι αποφασισμένο να μειώσει τον αριθμό των Παλαιστινίων στο ελάχιστο και σκέφτεται την κατασκευή ενός Τρίτου Ναού στη θέση του αλ-Άκσα. Τα μέλη του πιστεύουν ότι αυτό θα τους επιτρέψει να ανανεώσουν τη χρυσή εποχή των Βιβλικών Βασιλείων. Για αυτούς, οι κοσμικοί Εβραίοι είναι τόσο αιρετικοί όσο και οι Παλαιστίνιοι, εφόσον αρνηθούν να συμμετάσχουν σε αυτή την προσπάθεια.

Τα δύο αυτά στρατόπεδα είχαν αρχίσει να συγκρούονται βίαια, πριν από τις 7 Οκτωβρίου. Τις πρώτες εβδομάδες μετά την επίθεση, φάνηκε να βάζουν στην άκρη τις διαφορές τους μπροστά σε έναν κοινό εχθρό. Αλλά αυτό ήταν μια ψευδαίσθηση. Οι μάχες στους δρόμους έχουν ξαναρχίσει, και είναι δύσκολο να δει κανείς τι θα μπορούσε να φέρει τη συμφιλίωση. Το πιο πιθανό αποτέλεσμα ήδη εξελίσσεται μπροστά στα μάτια μας. Περισσότεροι από μισό εκατομμύριο Ισραηλινοί, που αντιπροσωπεύουν το Κράτος του Ισραήλ, έχουν φύγει από τη χώρα από τον Οκτώβριο, ένδειξη ότι η χώρα κατακλύζεται από το Κράτος της Ιουδαίας. Αυτό είναι ένα πολιτικό σχέδιο που ο αραβικός κόσμος, και ίσως και ο κόσμος στο σύνολό του, δεν θα ανεχθεί μακροπρόθεσμα.

2.

Το δεύτερο σημάδι είναι η οικονομική κρίση του Ισραήλ. Η πολιτική τάξη δεν φαίνεται να έχει κανένα σχέδιο για την εξισορρόπηση των δημόσιων οικονομικών, εν μέσω συνεχών ένοπλων συγκρούσεων, πέρα από την αυξανόμενη εξάρτηση από την αμερικανική οικονομική βοήθεια. Στο τελευταίο τρίμηνο του περασμένου έτους, η οικονομία σημείωσε πτώση σχεδόν 20%. Από τότε, η ανάκαμψη ήταν εύθραυστη. Η υπόσχεση της Ουάσινγκτον για 14 δισεκατομμύρια δολάρια είναι απίθανο να ανατρέψει αυτή την κατάσταση. Αντίθετα, το οικονομικό βάρος μονάχα θα επιδεινωθεί, εάν το Ισραήλ προχωρήσει στην πρόθεσή του να πάει σε πόλεμο με τη Χεζμπολάχ, ενώ εντείνει τη στρατιωτική δραστηριότητα στη Δυτική Όχθη, σε μια περίοδο που ορισμένες χώρες – συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας και της Κολομβίας – έχουν αρχίσει να επιβάλλουν οικονομικές κυρώσεις.

Η κρίση επιδεινώνεται περαιτέρω από την ανικανότητα του Υπουργού Οικονομικών, Μπεζαλέλ Σμότριτς, ο οποίος συνεχώς διοχετεύει χρήματα στους εβραϊκούς εποικισμούς στη Δυτική Όχθη, ενώ παράλληλα φαίνεται ανίκανος να διαχειριστεί το υπουργείο του. Η σύγκρουση μεταξύ του Κράτους του Ισραήλ και του Κράτους της Ιουδαίας, μαζί με τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου, προκαλεί εν τω μεταξύ τη μεταφορά κεφαλαίων από μέρος της οικονομικής και χρηματοοικονομικής ελίτ εκτός του κράτους. Αυτοί που σκέφτονται να μετεγκαταστήσουν τις επενδύσεις τους, αποτελούν σημαντικό μέρος του 20% των Ισραηλινών που πληρώνουν το 80% των φόρων.

3.

Το τρίτο σημάδι είναι η αυξανόμενη διεθνής απομόνωση του Ισραήλ, καθώς σταδιακά μετατρέπεται σε ένα κράτος-παρίας. Αυτή η διαδικασία ξεκίνησε πριν από τις 7 Οκτωβρίου, αλλά έχει ενταθεί από την έναρξη της γενοκτονίας. Αντικατοπτρίζεται από τις άνευ προηγουμένου θέσεις που υιοθετήθηκαν από το Διεθνές Δικαστήριο και το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Παλαιότερα, το παγκόσμιο κίνημα αλληλεγγύης προς την Παλαιστίνη μπορούσε να κινητοποιήσει ανθρώπους να συμμετέχουν σε πρωτοβουλίες μποϊκοτάζ, αλλά απέτυχε να προωθήσει την προοπτική διεθνών κυρώσεων. Στις περισσότερες χώρες, η υποστήριξη προς το Ισραήλ παρέμεινε αμετακίνητη μεταξύ του πολιτικού και οικονομικού κατεστημένου.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι πρόσφατες αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου και του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου – ότι το Ισραήλ ενδέχεται να διαπράττει γενοκτονία, ότι πρέπει να σταματήσει την επίθεσή του στη Ράφα, ότι οι ηγέτες του πρέπει να συλληφθούν για εγκλήματα πολέμου – πρέπει να θεωρηθούν ως μια προσπάθεια να ληφθεί υπόψη η γνώμη της παγκόσμιας κοινωνίας των πολιτών, αντί να αντικατοπτρίζουν απλώς την άποψη της ελίτ. Τα δικαστήρια δεν έχουν μετριάσει τις βίαιες επιθέσεις κατά του λαού της Γάζας και της Δυτικής Όχθης. Αλλά έχουν συμβάλει στη διευρυνόμενη πολυφωνία κριτικής που ασκείται στο ισραηλινό κράτος, η οποία ολοένα και περισσότερο προέρχεται τόσο από πάνω όσο και από κάτω.

4.

Το τέταρτο σχετικό σημάδι είναι η αλλαγή που παρατηρείται στους νεαρούς Εβραίους σε όλο τον κόσμο. Μετά από τα γεγονότα των τελευταίων εννέα μηνών, πολλοί φαίνεται ότι είναι πρόθυμοι να εγκαταλείψουν τη σύνδεσή τους με το Ισραήλ και τον Σιωνισμό και να συμμετέχουν ενεργά στο κίνημα αλληλεγγύης προς τους Παλαιστίνιους. Οι εβραϊκές κοινότητες, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, κάποτε παρείχαν αποτελεσματικά ασυλία στο Ισραήλ, έναντι κριτικής. Η απώλεια, ή τουλάχιστον η μερική απώλεια, αυτής της υποστήριξης έχει σημαντικές συνέπειες για την παγκόσμια θέση της χώρας. Το AIPAC εξακολουθεί να βασίζεται στους Χριστιανούς Σιωνιστές για να παράσχει υποστήριξη και να ενισχύσει τις εγγραφές του, αλλά δεν θα είναι το ίδιο ισχυρό ως οργανισμός, χωρίς μια σημαντική εβραϊκή κοινότητα. Η επιρροή του λόμπι βρίσκεται σε σε πτώση.

5.

Το πέμπτο σημάδι είναι η αδυναμία του ισραηλινού στρατού. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο IDF παραμένει μια ισχυρή δύναμη με σύγχρονα όπλα στη διάθεσή του. Ωστόσο, οι περιορισμοί του αποκαλύφθηκαν στις 7 Οκτωβρίου. Πολλοί Ισραηλινοί νιώθουν ότι ο στρατός στάθηκε εξαιρετικά τυχερός, καθώς η κατάσταση θα μπορούσε να ήταν πολύ χειρότερη, αν η Χεζμπολάχ συμμετείχε σε συντονισμένη επίθεση. Από τότε, το Ισραήλ έχει δείξει ότι εξαρτάται απεγνωσμένα από μια περιφερειακή συμμαχία, με επικεφαλής τις ΗΠΑ, για να αμυνθεί ενάντια στο Ιράν, του οποίου η προειδοποιητική επίθεση τον Απρίλιο, έφερε την ανάπτυξη περίπου 170 drones, συν βαλλιστικών και κατευθυνόμενων πυραύλων. Περισσότερο από ποτέ, το Σιωνιστικό εγχείρημα εξαρτάται από την ταχεία παράδοση τεράστιων ποσοτήτων εφοδιασμού από τους Αμερικανούς, χωρίς τον οποίο δεν θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ούτε έναν μικρό στρατό ανταρτών στο νότο.

Υπάρχει τώρα μια ευρεία αντίληψη για την απροετοιμασία και την αδυναμία του Ισραήλ να αμυνθεί, ανάμεσα στον Εβραϊκό πληθυσμό της χώρας. Αυτό οδήγησε σε μεγάλη πίεση για την κατάργηση της στρατιωτικής απαλλαγής των υπερορθόδοξων Εβραίων – σε ισχύ από το 1948 – ώστε να ξεκινήσει η επιστράτευσή τους κατά χιλιάδες. Αυτό δύσκολα θα φέρει κάποια μεγάλη διαφορά στο πεδίο μάχης, αλλά αντικατοπτρίζει την αύξηση του πεσιμισμού, αναφορικά με τον στρατό – ο οποίος, αντίστοιχα, βαθαίνει τις πολιτικές διαμάχες στο εσωτερικό στο Ισραήλ.

6.

Το τελευταίο σημάδι είναι η ανανέωση της δυναμικής στη νεότερη γενιά των Παλαιστινίων. Είναι πολύ πιο ενωμένη, οργανικά συνδεδεμένη και σαφής, σχετικά με τις προοπτικές της, από την παλαιστινιακή πολιτική ελίτ. Δεδομένου ότι ο πληθυσμός της Γάζας και της Δυτικής Όχθης είναι ανάμεσα στους νεότερους στον κόσμο, αυτή η νέα γενιά θα έχει τεράστια επίδραση στην πορεία του απελευθερωτικού αγώνα. Οι συζητήσεις που διεξάγονται μεταξύ παλαιστινιακών ομάδων νέων δείχνουν ότι αυτοί είναι αφοσιωμένοι στην ίδρυση μιας πραγματικά δημοκρατικής οργάνωσης – είτε μια ανανεωμένη PLO, είτε μια εντελώς νέα οργάνωση – η οποία θα επιδιώκει μια προοπτική χειραφέτησης που είναι αντίθετη με την καμπάνια της Παλαιστινιακής Αρχής για αναγνώριση κράτους. Φαίνεται ότι υποστηρίζουν την λύση ενός κοινού κράτους, παρά το μη αξιόπιστο μοντέλο των δύο κρατών.

Θα είναι σε θέση να αντιδράσουν αποτελεσματικά στην εξασθένιση του Σιωνισμού; Αυτό είναι ένα δύσκολο ερώτημα να απαντηθεί. Η κατάρρευση ενός κράτους-project δεν ακολουθείται πάντα από μια καλύτερη εναλλακτική. Αλλού στη Μέση Ανατολή – στη Συρία, το Υεμένη και τη Λιβύη – έχουμε δει πόσο αιματηρά και παρατεταμένα μπορούν να είναι τα αποτελέσματα. Σε αυτή την περίπτωση, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί αποαποικιοποίηση, και ο προηγούμενος αιώνας έχει δείξει ότι οι μετα-αποικιακές πραγματικότητες δεν βελτιώνουν πάντα την αποικιακή κατάσταση. Μόνο η βούληση των Παλαιστινίων μπορεί να μας οδηγήσει προς τη σωστή κατεύθυνση. Πιστεύω ότι, αργά ή γρήγορα, η εκρηκτική συνάντηση αυτών των δεικτών θα οδηγήσει στην καταστροφή του σιωνιστικού εγχειρήματος στην Παλαιστίνη. Όταν αυτό συμβεί, πρέπει να ελπίζουμε ότι θα υπάρχει ένα αποτελεσματικό κίνημα απελευθέρωσης για να γεμίσει το κενό.

Για περισσότερα από 56 χρόνια, αυτό που ονομαζόταν ως «ειρηνευτική διαδικασία» – μια διαδικασία που δεν οδήγησε πουθενά – ήταν στην πραγματικότητα μια σειρά από αμερικανο-ισραηλινές πρωτοβουλίες, στις οποίες ζητήθηκε από τους Παλαιστινίους να αντιδράσουν. Σήμερα, η «ειρήνη» πρέπει να αντικατασταθεί με την αποαποικιοποίηση, και οι Παλαιστίνιοι πρέπει να μπορούν να διατυπώσουν το δικό τους όραμα για την περιοχή, με τους Ισραηλινούς να κληθούν να αντιδράσουν. Αυτό θα σημάνει για πρώτη φορά, τουλάχιστον για πολλές δεκαετίες, ότι η παλαιστινιακή κίνηση θα ηγηθεί στη διατύπωση των προτάσεών της για μια μετα-αποικιακή και μη σιωνιστική Παλαιστίνη (ή όπως αλλιώς θα ονομαστεί η νέα αυτή οντότητα). Προχωρώντας, πιθανώς θα αναζητήσει στην Ευρώπη (ίσως στα ελβετικά καντόνια και το βελγικό μοντέλο) ή, πιο κατάλληλα, στις παλιές δομές της ανατολικής Μεσογείου, όπου εκκλησιαστικές ομάδες μετατράπηκαν σταδιακά σε εθνοπολιτισμικές ομάδες που ζούσαν πλάι-πλάι στον ίδιο χώρο.

Ανεξαρτήτως εάν οι άνθρωποι καλωσορίζουν την ιδέα ή την τρέμουν, η κατάρρευση του Ισραήλ έχει γίνει προβλέψιμη. Αυτή η πιθανότητα πρέπει να ενσωματωθεί στην μακροπρόθεσμη συζήτηση για το μέλλον της περιοχής. Θα επιβληθεί στην ατζέντα, καθώς οι άνθρωποι θα συνειδητοποιούν ότι, αυτή η αιωνόβια απόπειρα, η οποία ξεκίνησε από την Βρετανία και στη συνέχεια από τις Ηνωμένες Πολιτείες, να επιβάλει ένα εβραϊκό κράτος σε ένα αραβικό κράτος, πλησιάζει αργά αλλά σταθερά στο τέλος της. Είχε αρκετή επιτυχία ώστε να δημιουργήσει μια κοινωνία εκατομμυρίων εποίκων, πολλοί από αυτούς δεύτερης και τρίτης γενιάς πλέον. Αλλά η παρουσία τους εξαρτάται ακόμα, όπως έκανε όταν ήρθαν, από την ικανότητά τους να επιβάλουν βίαια τη θέλησή τους σε εκατομμύρια αυτόχθονες, οι οποίοι ποτέ δεν έχουν εγκαταλείψει τον αγώνα τους για αυτοδιάθεση και ελευθερία στην πατρίδα τους. Στις επόμενες δεκαετίες, οι εποίκοι θα πρέπει να εγκαταλείψουν αυτήν την προσέγγιση και να δείξουν την προθυμία τους να ζουν ως ίσοι πολίτες, σε μια απελευθερωμένη και αποαποικιοποιημένη Παλαιστίνη.

—-

Σημείωση: Το άρθρο μεταφράστηκε με αφορμή την παρουσίαση σήμερα 10/7 στην ΕΣΗΕΑ του βιβλίου «Για την Παλαιστίνη», το οποίο ο Ίλαν Παπέ έχει συγγράψει με τον Νόαμ Τσόμσκι.

πηγή: kosmodromio.gr