Ντίνα Δασκαλοπούλου

Τα ακίνητα δέντρα κάνουν ένα ταξίδι στον χρόνο, είναι το ίδιο το ταξίδι. Ιστορικά η διαδρομή τους είναι μεγαλύτερη από τον άνθρωπο. Είναι μια κομμουνιστική κοινότητα, συνυπάρχουν χωρίς να επιβάλλονται το ένα στο άλλο. Μεταφέρουν χρόνο παρελθόντα σε ένα διαρκές παρόν και φέρουν υπόσχεση για το μέλλον.

«Εγώ, το δέντρο» είναι η τελευταία φωτογραφική δουλειά του Ηλία Μπουργιώτη (εκδόσεις Τόπος), αλλά αυτή ήταν μόνο η αφορμή για να μιλήσουμε. Με μια κάμερα στο χέρι από τα εφτά του χρόνια καταγράφει ασταμάτητα τους τόπους και τους ανθρώπους, από τα πανηγύρια στις μικρές γωνιές της χώρας μέχρι τα παρασκήνια από τις ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου.

«Από εφτά χρονών ξεκίνησα να φωτογραφίζω σε καλοκαιρινές διακοπές με δανεική φωτογραφική μηχανή. Οταν εμφάνισα το φιλμ, τίποτα δεν βγήκε όπως το έβλεπα όταν φωτογράφιζα, αφού δεν είχα γνώση. Μετά είδα έναν περιπλανώμενο φωτογράφο με ξύλινη μηχανή να εμφανίζει σε χαρτί την εικόνα ταυτότητας που με τράβηξε -ήταν αρνητικό και μετά το ξαναφωτογράφισε για να γίνει θετικό- και εκεί ξεκίνησε το δικό μου ταξίδι. Στα οχτώ πήρα μια κοκάλινη μηχανή από ένα περίπτερο. Στα έντεκά μου απέκτησα μια ρωσική μηχανή με ταχύτητες και διάφραγμα με τα λεφτά από τα κάλαντα.

Δεν σπούδασα, δεν επηρεάστηκα από δασκάλους. Μέχρι το 2004 βιοπορίστηκα από τη φωτογραφία-ντοκουμέντο σε εφημερίδες και περιοδικά, αλλά δεν μου ταίριαζε. Το πρώτο μου βιβλίο ήταν η “Αθέατη Ελλάδα” των πανηγυριών, το δούλευα επί εφτά χρόνια. Επιστρέφω στο ίδιο μέρος πολλές φορές, το κάθε βιβλίο είναι ένα απόσταγμα με επιλογή από χιλιάδες φωτογραφίες.

Τώρα έχουν αλλάξει οι συνθήκες, η φωτογραφία έχει αντικατασταθεί από το βίντεο, η εικόνα στα social media καταναλώνεται γρήγορα, δεν υπάρχουν περιοδικά και εφημερίδες. Εξελίσσεται η φωτογραφία, αλλά ακολουθεί και μια μόδα, είναι η εποχή τού φαίνεσθαι με ένα κενό ναρκισσισμό και χωρίς οι καλλιτέχνες να έχουν επαφή με την κοινωνία. Κυριαρχεί το hot news ρεπορτάζ, πολλοί φωτορεπόρτερ πιστεύουν ότι είναι αντικειμενικοί, αλλά αυτό δεν μπορεί να ισχύει. Μας το αποδεικνύουν οι φωτογραφίες πολέμου.

Φωτογράφισα τις τελευταίες ταινίες του Αγγελόπουλου, πάντα με συγκινούσαν οι ταινίες του. Πήγα στην Κερκίνη για το “Λιβάδι που δακρύζει”. Είναι πολύ σημαντικό να βλέπεις πώς δημιουργεί ένας τόσο σπουδαίος σκηνοθέτης. Με ενδιέφερε η διαδικασία της σκηνής πίσω από την κάμερα. Ετσι έφτασα μέχρι την τελευταία μέρα, στο τελευταίο του γύρισμα στο Κερατσίνι.

Μετά από κάθε δουλειά ήθελα χρόνο στη φύση. Η παρατήρησή μου επικεντρωνόταν στα δέντρα, το πιο λιτό και πλήρες σύμβολο της ζωής. Τα ακίνητα δέντρα κάνουν ένα ταξίδι στον χρόνο, είναι το ίδιο το ταξίδι. Ιστορικά η διαδρομή τους είναι μεγαλύτερη από τον άνθρωπο. Είναι μια κομμουνιστική κοινότητα, συνυπάρχουν χωρίς να επιβάλλονται το ένα στο άλλο. Μεταφέρουν χρόνο παρελθόντα σε ένα διαρκές παρόν και φέρουν υπόσχεση για το μέλλον. Ζωή σημαίνει κίνηση, σημαίνει ταξίδι. Ζωή είναι ο δρόμος και ο χρόνος του.

Ταξίδι, όμως, δεν σημαίνει πάντοτε απόσταση. Υπάρχουν άνθρωποι που από τον τόπο τους δεν έφυγαν ποτέ, άνθρωποι που ταξίδεψαν πολύ ψάχνοντας κάπου να ριζώσουν, άνθρωποι-δέντρα ή άνθρωποι-πουλιά. Και τα πουλιά στα δέντρα φωλιάζουν. Ετσι υπάρχουν και ταξίδια ασταμάτητα, ήσυχα και εσωτερικά, που δεν έχουν ανάγκη το βήμα. Ετσι υπάρχει το δέντρο που ταξιδεύει τη ζωή εντός του μένοντας μεγαλειωδώς ακίνητο.

Σε βάθος χρόνου αναπτύσσεται μια διαλεκτική με το θέμα μου, δεν με ενδιαφέρει να κάνω τις λέξεις εικόνες, αλλά το αντίθετο. Θέλω να έχω την ελευθερία να βγαίνω και να φωτογραφίζω ό,τι με συγκινεί, την κίνηση της στιγμής που περνάει στην ακινησία της αιωνιότητας».