Η μάχη της Αμφιλοχίας έλαβε χώρα από την 12η μέχρι την 13η Ιουλίου του 1944 στην πόλη της Αμφιλοχίας Αιτωλοακαρνανίας στο Ξηρόμερο. Οι μάχη δόθηκε ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και τις γερμανικές και συμμαχικές προς αυτές δυνάμεις. Η μάχη της Αμφιλοχίας αποτελεί την μεγαλύτερη τακτική επιχείρηση του ΕΛΑΣ σε όλη την διάρκεια της ένοπλης δράσης του, τόσο από πλευράς δυναμικού όσο και από αυτήν των επιτευγμάτων και έδειξε ότι οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ ήταν εξίσου ικανές να μάχονται αποτελεσματικά και σε κατοικημένη περιοχή.

Η μάχη του ΕΛΑΣ αποφασίστηκε από το Γενικό Αρχηγείο του ΕΛΑΣ για δύο κυρίως λόγους

1) Για να αποδυναμωθεί η Γερμανική δύναμη στον δρόμο Ιωαννίνων Αγρινίου, δρόμος πολύ σημαντικός για τις διακινήσεις αγαθών και στρατευμάτων

2) Γιατί κατά τον Ιούλιο του 1944, με την ναζιστική Γερμανία να βρίσκεται σε υποχώρηση, η γερμανική διοίκηση στην Ελλάδα επιθυμούσε να έχει εξασφαλισμένη την οδική αρτηρία που ένωνε την χώρα με τα Βαλκάνια. Ο λόγος ήταν ότι σε περίπτωση υποχώρησης τους οι δρόμοι έπρεπε να είναι ανοιχτοί. Όμως με τον ΕΛΑΣ να δραστηριοποιείται στην Πίνδο και την Στερεά κάτι τέτοιο δεν ήταν εφικτό. Έτσι ήδη από τον Μάρτη του 1944 οι Γερμανοί ξεκινούν μεγάλη επίθεση στον ΕΛΑΣ Μακεδονίας, Στερεάς και Ηπείρου με δύο μεραρχίες και άλλα ενισχυμένα σώματα στρατού. Έτσι με την μάχη της Αμφιλοχίας ο εχθρός θα αποσπούσε δυνάμεις του και η πίεση σε άλλα μέτωπα θα ελαττώνονταν.

Στο άρθρο αυτό, σε πείσμα όσων έχουν παραχαράξει την ιστορική αυτή μάχη θα παρατεθεί ΟΛΗ Η ΑΛΗΘΕΙΑ. Πηγές μας, εκτός από διηγήσεις ανταρτών, αποτελούν πάμπολλα βιβλία όπως αυτό του Θέμη Μοσχάτου και του Φιλίππου Γελαδόπουλου καθώς και από τα Αρχεία του ΓΕΣ που επιβεβαιώνουν ακριβώς τ’ ανωτέρω ( βλ. ΓΕΣ, 2014, Χρονολόγιο Πολεμικών Γεγονότων του Ελληνικού Έθνους, σελ. 158). Η πληροφορίες έχουν διασταυρωθεί και εδώ θα αναφερθούν ΜΟΝΟ οι ιστορικά διαπιστωμένες. Ο λόγος που κάνουμε αυτή την διευκρίνιση τώρα είναι ότι τα στοιχεία για την μάχη αυτή έχουν πολλαπλώς παραποιηθεί από διάφορες φασιστικές πηγές του διαδικτύου…

Η μάχη της Αμφιλοχίας ξεκίνησε στις 12 Ιουλίου, όμως ήταν μια επιχείρηση που προετοιμάζονταν εβδομάδες παρθεί η τελική απόφαση για την υλοποίησή της. Αποφασίστηκε λοιπόν να εκτελεστεί σε συνδυασμό με γενικότερες μικρότερης κλίμακας επιχειρήσεις στην περιοχή. Η Αμφιλοχία αποτελεί σταυροδρόμι τριών οδικών οδών, μία πηγαίνει για Αγρίνιο (ανατολικά) , μια για Άρτα και Ιωάννινα (προς Βορρά) και η τελευταία (νοτιοδυτικά) για Βόνιτσα και Λευκάδα. Ο ΕΛΑΣ θέλοντας να εξασφαλίσει την απόλυτη επιτυχία στις επιχειρήσεις στην Αμφιλοχία, έκανε συντονισμένες επιχειρήσεις και κατά μήκος αυτών των τριών αρτηριών. Η ευθύνη για την επιχείρηση, αναλογούσε στην 8η Μεραρχία του ΕΛΑΣ που είχε ως χώρο ευθύνη της την περιοχή Βάλτου – Ξηρομέρου και σταθμό διοίκησης το χωριό Σταθά. Η σύσταση της Μεραρχίας ήταν η παρακάτω:

8η Μεραρχία ΕΛΑΣ

• 6η Ταξιαρχία (περιοχή αλβανικών συνόρων)
• 7η Ταξιαρχία ( Σύνταγμα 2/39, 24ο Σύνταγμα)
• Συγκρότημα Τζουμέρκων ( 3/40 Σύνταγμα, 5ο Σύνταγμα, ιταλική ορεινή πυροβολαρχία 7,5 χιλ)

Στην μάχη της Αμφιλοχίας μέρος θα έπαιρναν το 2/39 Σύνταγμα, το 24ο και το 3/40. Παρακάτω παραθέτουμε την δική τους σύσταση, σύμφωνα με το Αρχείο Εθνικής Αντίστασης.

2/39 Σύνταγμα

1ο Τάγμα:               290 άνδρες   174 τυφέκια  36 στεν  28 οπλ/λα  4 πολυβόλα
2ο Τάγμα:               310 άνδρες   158 τυφέκια  38 στεν  26 οπλ/λα  4 πολυβόλα
3ο Τάγμα:               340 άνδρες   186 τυφέκια  37 στεν  28 οπλ/λα  4 πολυβόλα
Λόχος μηχ/των:      48   άνδρες   39   τυφέκια  8   στεν  1   οπλ/λα  3 ομαδικοί όλμοι
Διμοιρία ΕΠΟΝ:    37  άνδρες   25   τυφέκια   9  στεν   3  οπλ/λα
Διμοιρία Κατ/φων 18  άνδρες    15   τυφέκια   3  στεν

24ο Σύνταγμα

Άνδρες                          430
Τυφέκια                         181
Στεν                                 28
Οπλ/λα                              9
Πολυβόλα                         2
Ομαδικοί Όλμοι                1

3/40 Σύνταγμα

1ο Τάγμα:                  370 άνδρες   218  τυφέκια   67 στεν  27   οπλ/λα   6 πολυβόλα
Ουλαμός Βαθμ/ων      90   άνδρες   52  τυφέκια  18  στεν    6   οπλ/λα
Διμοιρία ΕΠΟΝ           42  άνδρες    20  τυφέκια  15  στεν     3   οπλ/λα
Διμοιρία Κατ/φών      16  άνδρες    12  τυφέκια    4  στεν
Λόχος Μηχ/των          60  άνδρες    41  τυφέκια    9  στεν      2  οπλ/λα   1 πολυβόλα  2 όλμους
2ο Τάγμα                  450 άνδρες    319  τυφέκια  34  στεν   28   οπλ/λα   4 πολυβόλα
ΙΒ Πυροβολαρχία      85   άνδρες    65  τυφέκια  10  στεν     3   οπλ/λα   2 πολυβόλα 2 πυροβόλα

Πρόσωπα του προσωπικού της 8ης Μεραρχίας

• Στρατηγός: Γεράσιμος Αυγερόπουλος
• Ταγματάρχης :Πεζικού Κώστας Καρπουζής
• Ταγματάρχης: Πεζικού Στάθης Αρέθας
• Διευθυντής Γραφείου Επιχειρήσεων: Θέμης Μοσχάτος
• Διευθυντής Κρυπτογραφικού : Γεράσιμος Πρίφτης
• Λοχαγός Καταστροφών: Λάμπρος Παναγιώτου
• Διοικητής 3ου Τάγματος 2/39: Βασίλης Σκιαδάς (Επαμεινώνδας)
• Καπετάνιος Πάνος Γιαννούλης: καπετάνιος ομάδας του 3ου Λόχου του 2/39
• Καπετάνιος Βασίλης Τσούνης : καπετάνιος ομάδας του 3ου Λόχου του 2/39
• Καπετάνιος Νίκος Παπαζέκος : καπετάνιος ομάδας του 3ου Λόχου του 2/39
• Καπετάνιος Γ. Στάικος : καπετάνιος ομάδας του 3ου Λόχου του 2/39
• Καπετάνιος Γ. Κατσαρός: καπετάνιος ομάδας του 3ου Λόχου του 2/39
• Καπετάνιος Γ. Γκαραβέλος : καπετάνιος ομάδας του 3ου Λόχου του 2/39

Τα προπαρασκευαστικά στάδια περιλαμβάνουν πλήθος αναφορών για τις δυνάμεις του εχθρού σε όλη την περιοχή. Επίσης δίνεται εντολή στο ΕΑΜ και την Κομματική Οργάνωση Αμφιλοχίας να παρέχουν το συντομότερο δυνατό, πληροφορίες για τις θέσεις και τους αριθμούς του εχθρού. Την επιχείρηση αυτή αναλαμβάνει ο Βασίλης Στραβομύτης (Κόκκινος), υπεύθυνος του ΕΑΜ Αμφιλοχίας.
Οι πληροφορίες που συγκεντρώνονται στον σταθμό διοίκησης της Μεραρχίας είναι ανησυχητικές και όλα δείχνουν ότι η μάχη θα είναι μεγάλη και δύσκολη. Οι πληροφορίες για τις γερμανικές δυνάμεις στην περιοχή ήταν οι παρακάτω:

• 400 Γερμανοί οπλίτες στην Άρτα
• 50 Γερμανοί οπλίτες στο φυλάκιο στο Κομποτί ν. Άρτας
• 100 Γερμανοί οπλίτες στο χωριό Μενίδι με δύο πεδινά κανόνια
• 30 – 40 Γερμανοί οπλίτες στο φυλάκιο του Μακρινόρους
• 80 – 90 Γερμανοί οπλίτες στο φυλάκιο στο Κρίκελο σε πλήρη οχύρωση
• 30 Γερμανοί οπλίτες στο φυλάκιο Αράπη με βαριά πυροβόλα και νάρκες
• 260 Γερμανοί οπλίτες στην Αμφιλοχία οργανωμένοι σε τρία φυλάκια, στις τρεις εισόδους της πόλης
• 80 Γερμανοί οπλίτες στο ισχυρό φυλάκιο του Ρίβιου στον δρόμο Αμφιλοχίας – Αγρινίου
• 200 Γερμανοί οπλίτες στην Βόνιτσα
• 180 Γερμανοί οπλίτες στο Μοναστηράκι με δύο βαρείς όλμους
• Στο Αγρίνιο τεράστια δύναμη Γερμανών, που όμως ήταν εκτός της περιοχής ευθύνης της 8ης Μεραρχίας

Συνολικά στον τομέα δράσης της η 8η Μεραρχία είχε να κάνει με περίπου 1200 άρτια εξοπλισμένους Γερμανούς με μικρή δύναμη ταγματασφαλητών.

Μέσα στην Αμφιλοχία οι Γερμανοί ήταν οργανωμένοι σε τρία φυλάκια, ένα σε κάθε έξοδο της πόλης. Στην πόλη υπήρχε αποθήκη καυσίμων, στρατώνας, αποθήκες πυρομαχικών, σταθμός οχημάτων και περίπου 200 άλογα και μουλάρια. Οι Γερμανοί διέθεταν πολυβόλα, όλμους και ανεξάντλητα πυρομαχικά. Επίσης πολλά σπίτια είχαν επιταχθεί για να γίνουν στρατώνες, γραφεία ή αποθήκες. Τέλος σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι η πόλη ήταν αρτίως συνδεδεμένη με ασύρματο δίκτυο επικοινωνίας.
Μπροστά σε αυτές τις συνθήκες η διοίκηση της Μεραρχίας αποφασίζει τα παρακάτω:

• Ολοκληρωτική κατάληψη της Αμφιλοχίας
• Ολοκληρωτική κατάληψη του Μενιδίου
• Χτύπημα και απομόνωση φυλακίου Κρίκελου
• Χτύπημα και απομόνωση φυλακίου Ρίβιου
• Καταστροφή και φραγή των δρόμων Αγρινίου – Αμφιλοχίας, Βόνιτσας – Αμφιλοχίας, Άρτας – Αμφιλοχίας

Η διοίκηση με το σχέδιό της αυτό αποφασίζει έξυπνα την απομόνωση της Αμφιλοχίας από κάθε δρόμο ή περιοχή που οι Γερμανοί θα μπορούσαν να έχουν στείλει ενισχύσεις. Οι εντολές είναι σαφείς και στοχεύουν σε δύο άξονες: Πλήρη αιφνιδιασμό και οικονομία δυνάμεων. Ο ΕΛΑΣ δεν είχε την δυνατότητα να ανεφοδιάζεται εύκολα ούτε σε προσωπικό ούτε σε υλικά και αν ο αιφνιδιασμός δεν ήταν επιτυχής, η φανερή υπεροχή εξοπλισμού των Γερμανών και η ικανότητά τους για γρήγορα μετακίνηση θα κατέστρεφε την επιχείρηση.
Για τα σώματα του ΕΛΑΣ της 8ης Μεραρχίας αποφασίζονται λοιπόν τα παρακάτω:

• Το πρώτο Τάγμα του 2/39 Συντάγματος με εξαίρεση ένα λόχο, θα κινούνταν να εξουδετερώσει το φυλάκιο του Ρίβιου και να ανατινάξει και να ναρκοθετήσει τον δρόμο για Αγρίνιο.
• Το δεύτερο Τάγμα του 2/39 θα χτυπούσε το φυλάκιο του Κρίκελου
• Το τρίτο Τάγμα του 2/39 ενισχυμένο με το λόχο του πρώτου Τάγματος θα έμπαινε στην Αμφιλοχία
• Το 3/40 Σύνταγμα θα τοποθετούνταν αμυντικά στο δρόμο Κομποτί -Μενιδίου
• Το 24ο Σύνταγμα θα και τα εφεδρικά της 7ης Ταξιαρχίας θα καταλάμβαναν το Μενίδι και θα ανατίναζαν τον δρόμο Βόνιτσας – Αμφιλοχίας

Επικεφαλής στην μάχη της Αμφιλοχίας, επιτελικά, τέθηκε ο ταγματάρχης Στάθης Αρέθας και υπεύθυνος της επιχείρησης στην γραμμή πυρός ο διοικητής του 3ου Τάγματος του 2/39, Βασίλης Σκιαδάς. Το προσωπικό που θα πλαισίωνε τον Σκιαδά ήταν εμπειροπόλεμο ενώ αποφασίσθηκε να μην λάβει μέρος στην μάχη κανένας κάτοικος Αμφιλοχίας (με εξαίρεση μόνο στελέχη) για να μην γίνουν αντίποινα στις οικογένειές τους.

Το σχέδιο μάχης που ακολουθήθηκε είναι το παρακάτω και το παραθέτουμε βασιζόμενοι σε αυθεντικό χάρτη που μοιράσθηκε σε όλους τους μαχητές του ΕΛΑΣ.
Σύνθημα της επιχείρησης : “Φ’σέκι στους φασίστες”.

Με κόκκινο οι θέσεις και οι κινήσεις των ανταρτών, με μαύρο τα κτίρια των ΓερμανώνΈτσι στήθηκε η επιχείρηση της Αμφιλοχίας από το επιτελείο της 8ης Μεραρχίας και εκτελέσθηκε με στρατιωτική ακρίβεια. Στην συνέχεια μέσα από προσωπικές μαρτυρίες θα πάμε κοντά στους αντάρτες του 2/39 καθώς αυτοί μάχονται δρόμο το δρόμο και σπίτι το σπίτι μέσα στην πόλη της Αμφιλοχίας.

• 12 Ιουλίου, ώρα 20:00:Το σώμα των ανταρτών είναι σε κίνηση στα εξωτερικά υψώματα της πόλης. Το κάπνισμα απαγορεύεται και οι μονάδες αρχίζουν να παίρνουν μία μία τις θέσεις τους. Μια αδύναμη φωτούλα εμφανίζεται στο ύψωμα Παναγίτσα κοντά στην εκκλησία. Σε λίγο σβήνει. Ο 10ος Λόχος είναι εκεί και ξεκινά να κατεβαίνει προς την πόλη.
• 23:45 :Δύο κόκκινες φλόγες στο ύψωμα κοντά στο Αη – Γιώργη. Τα δύο πολυβόλα είναι στην θέση τους.
• 23:45:Μία πράσινη λάμψη στην Παναγία. Το φυλάκιο του Αη- Γιώργη έχει πέσει. Τρεις Γερμανοί σκοποί που βρίσκονταν εκεί είναι νεκροί. Οι αντάρτες στήνουν μικρό όλμο στραμμένο προς την θάλασσα φοβούμενοι την έλευση σκαφών.
• 24:00:Περίπου 500 ΕΛΑΣίτες βρίσκονται ακροβολισμένοι στις παρυφές της πόλης περιμένουν το σύνθημα της επίθεσης
• 24:05: Μια τεράστια έκρηξη δονεί την ατμόσφαιρα. Ο δρόμος προς Άρτα έχει ανατιναχθεί από τον 11ο Λόχο. Στο Κρίκελο ξεκινά η μάχη, οι αντάρτες χτύπησαν και εκεί. Οι Γερμανοί  αιφνιδιάζονται και δεν προλαβαίνουν να εφαρμόσουν το σχέδιο συναγερμού τους. Απομονωμένοι σε σπίτια και κτίρια προσπαθούν να συνδεθούν με την διοίκηση με φωνές, σφυρίγματα και φωτοβολίδες. Κάθε σπίτι, κάθε παράθυρο είναι μια φωλιά πολυβόλου που ξερνάει καυτό σίδερο στους αντάρτες. Ντόπιοι δωσίλογοι χτυπούν και αυτοί από τα παράθυρα. Σε αυτούς προστίθενται και άνδρες του Ζέρβα και του Χούτα που βρίσκονται στην πόλη. Η Χωροφυλακή δεν λαμβάνει μέρος στην μάχη. Έχει συμφωνήσει να μην χτυπήσει τον ΕΛΑΣ και να μην δεχθεί την δική του επίθεση.
• 13 Ιουλίου ώρα 3:00:Το φυλάκιο κοντά στον δρόμο του Αγρινίου και πολλές άλλες εστίες αντίστασης φλέγονται. Ένας πολίτης βγαίνει στο παράθυρο με ένα δίκαννο και ΄ριχνει στους αντάρτες φωνάζοντας “Βοήθεια Έλληνες”. Οι αντάρτες του ρίχνουν και τον σκοτώνουν. Ο κάτοικος αυτός προφανώς πανικοβλήθηκε ή δεν κατάλαβε τι γίνεται και έριξε. Ήταν ένα καθ’ όλα ατυχές περιστατικό.
• 3:30:Καίγεται το σπίτι του προδότη Τσικνιά. Οι οικογένειά του έχει οδηγηθεί έξω από τους αντάρτες.  Τους δίνεται χειρόγραφη προειδοποίηση και αφήνονται ελεύθεροι. Στον τομέα του 10ου Λόχου καίγεται το σπίτι του Ευγένιου Στράτου. Η μάχη μαίνεται σκληρή . Ξεσπά βροχή. Ιαχές, κραυγές και πυροβολισμοί ακούγονται μαζί με τις βροντές του ουρανού.
• 4:00 :Στον σταθμό διοίκησης φθάνουν οι πρώτες αναφορές. Γερμανοί σκοτωμένοι και αιχμάλωτοι πάνω από 100, ανάμεσά τους και λίγοι camissa nera (ιταλοί μελανοχίτωνες). Σύμφωνα με τις αναφορές η μάχη πρέπει να πλησιάζει στο τέλος της, όμως τα πράγματα δεν είναι καθόλου έτσι. Αποβραδίς, στην πόλη έχουν έρθει 7 καμιόνια γεμάτα Γερμανούς στρατιώτες που τοποθετήθηκαν σε διάφορα σπίτια. Οι Γερμανοί αυτοί, που ως τώρα δεν είχαν ρίξει λόγω της νύχτας και του ότι δεν είχαν συνδεθεί, με το ξημέρωμα αρχίζουν να ρίχνουν. Νέες εστίες ξεφυτρώνουν σε ολόκληρη την πόλη. Κανείς δεν γνωρίζει ακόμα που και πόσοι είναι. Η στρατηγική πλέον αλλάζει, στο σημείο αυτό εάν δεν υπήρχε η παλικαριά και η αυτοθυσία των ανταρτών και των καπεταναίων τους όλα θα είχαν χαθεί.
• 6:00:Η μάχη συνεχίζεται σκληρή και αποφασιστική και από τις δύο μεριές. Ο ήλιος ανεβαίνει. Στο ύψωμα του κάστρου τοποθετούνται όργανα της μπάντας του ΕΛΑΣ και παίζουν το “Μαύρη ειν’ η νύχτα στα βουνά”, το δοξασμένο τραγούδι του αλβανικού. Οι αντάρτες παίρνουν νέα δύναμη. Ξαφνικά ενώ έχει συμφωνηθεί διαφορετικά οι Χωροφύλακες αρχίζουν να ρίχνουν σε δύο τραυματισμένους ΕΛΑΣίτες που περνάνε κοντά στο κτίριο της Χωροφυλακής. Ομάδα του 3ου λόχου θα κινηθεί αργότερα προς τα εκεί και θα πάρει θέσεις. Στις φωνές των ανταρτών οι χωροφύλακες θα απαντήσουν με σφαίρες. Οι αντάρτες κινούνται αποφασιστικά και καίνε ολόκληρο το κτίριο της Χωροφυλακής με το περιεχόμενό του. Άλλο ένα παράδειγμα του δωσιλογισμός των χωροφυλάκων της κατοχής.
• 7:00Η μάχη φθάνει στο αποκορύφωμά της. Οι απώλειες είναι πολλές. Η αποφασιστικότητα των ανταρτών, οδηγεί την πλάστιγγα της μάχης να γείρει προς το μέρος τους. Ο αντάρτης από την Αμφιλοχία Οδυσσέας (Αναστασίου) βρίσκει τον μικρό του αδελφό νεκρό σε μια έφοδο. Σκύβει τον φυλάει και του κλείνει τα μάτια. Του ψιθυρίζει δύο λόγια και μετά ορμάει στην μάχη φωνάζοντας “Πάντα μπροστά παιδιά”. Αργότερα θα βρει και εκείνος τον θάνατο.
• 8:00: Ο αγώνας έχει μεταβληθεί σε αγώνα θέσεων. ο γιατρός Νικολάου επιδένει και πολεμά. Το ισχυρότερο κτίριο των Γερμανών είναι το σπίτι του καπετάνιου Παπαζέκου. Είναι τρίπατο και σε ύψωμα. Γύρω γύρω είναι ενωμένο με τα δύο διπλανά σπίτια και στα παράθυρα έχουν στηθεί πολυβόλα. Εκεί φθάνει ο καπετάνιος Τσούνης με την ομάδα του. Ο ίδιος δυστάζει να κάψει το σπίτι του φίλου του. Από την απέναντι μεριά ο Παπαζέκος του φωνάζει “Κάφτο γαιδάρα” (τον φώναζε χαιδευτικά έτσι λόγω του ύψους του). Ο Τσούνης δεν θα το κάψει και έτσι θα έρθει ο ίδιος ο Παπαζέκος με δύο βαρέλια βενζίνη και θα το πυροπολήσει ολοσχερώς. Το σπίτι που ήταν γεμάτο πυρομαχικά ανατινάζεται βίαια.
• 9:00:Την νίκη θα καθορίσουν πια οι εφεδρείες. Στην μάχη ρίχνονται δύο ομάδες του 9ου Λόχου του 2/39 , με αρχηγό τον Παπαζέκο θα ανατινάξουν τις αποθήκες πυρομαχικών των Γερμανών. Η έκρηξη είναι τέτοια που κάμπτει το ηθικό του εχθρού. Ελάχιστες εστίες αντίστασης μένουν πια. Ένα σπίτι στον τομέα του 11ου λόχου προβάλλει ακόμα αντίσταση. Όλα βαίνουν καλώς μέχρι την στιγμή που μιά σφαίρα τρυπάει τον πνεύμονα του Βασίλη Σκιαδά. Ο Σκιαδάς τοποθετείται σε φορείο και μεταφέρεται άμεσα στα Σερδίνια για να εγχειριστεί. Θα καταφέρει να επιβιώσει μέχρι το 1946 που θα δολοφονηθεί από τους χωροφύλακες. Η διοίκηση δίνεται στον Βασίλη Τσούνη. Το ματωμένο χειρόγραφο του Σκιαδά φθάνει στα χέρια του και το νέο φαίνεται να ατσαλώνει του αντάρτες παρά να τους πτωεί.
• 11:00Το σπίτι στον τομέα το 11ου λόχου θα βομβαρδιστεί άγρια με όλμους και θα τυλιχθεί στις φλόγες. Ελάχιστες εστίες αντίστασης απομένουν πιά. Η Αμφιλοχία έχει απελευθερωθεί.
• 12:00 -17:00: Η πόλη είναι ελεύθερη, οι κάτοικοι βγαίνουν σιγά σιγά στους δρόμους και αγκαλιάζουν τους αντάρτες. Δύο μικρές εστίες μένουν ακόμα αλλά είναι απομονωμένες και δεν ενοχλούν τους αντάρτες. Η γαλανόλευκη κυματίζει στην πλατεία της Αμφιλοχίας δίπλα στην θάλασσα.
• 18:30Ενώ αντάρτες προσπαθούν να σηκώσουν σημαία στο διοικητήριο. Ακούγεται ο βόμβος από τρία πλοιάρια που πλησιάζουν στον κόλπο. Παράλληλα γερμανικά τανκ εμφανίζονται από τον δρόμο προς Αγρίνιο και ρίχνουν στα υψώματα. Έχει έρθει η ώρα της σύμπτυξης και της υποχώρησης. Οι κάτοικοι δακρύζουν.
• 18:50 – 19:00: Τα τανκ και οι νέες γερμανικές δυνάμεις μπαίνουν στην Αμφιλοχία. Οι αντάρτες όντας πεζοί καταφέρνουν να γλιτώσουν χάρη σε ένα τυχαίο περιστατικό. Ο καπετάνιος Γιαννούλης βλέποντας τους σορούς από πτώματα των Γερμανών αποφάσισε να τα τακτοποιήσει πάνω στον δρόμο. Έτσι όταν τα τανκ βρέθηκαν σε αυτό το σημείο βρέθηκαν στο δίλημμα του να τα πολτοποιήσουν ή να χάσουν χρόνο μαζεύοντάς τα. Τελικά επέλεξαν το δεύτερο αφήνοντας τους αντάρτες να διαφύγουν.

Αποτελέσματα της μάχης

• • Οι απώλειες των Γερμανών ήταν συντριπτικές:270 νεκροί Γερμανοιταλοί, εκτός αυτών που αποτεφρώθηκαν. Πιάστηκαν 57 αιχμάλωτοι.

 

• Οι απώλειες των ανταρτών ήταν και αυτές μεγάλες.

Λάφυρα

Η μάχη της Αμφιλοχίας ήταν πολύ σημαντική και λόγω της μεγάλης ποσότητας πολεμικού υλικού που καταλήφθηκε από τον ΕΛΑΣ. Συγκεκριμένα καταλήφθηκαν: 300 μάουζερ , 400 βαριά και ελαφρά αυτόματα όπλα, 65 μεταγωγικά γεμάτα τρόφιμα και πυρομαχικά (δύο φορτηγά τροφίμων μοιράσθηκαν στον κόσμο). Πολύ υλικό ιματισμού και υπόδησης. Πολλά φάρμακα και τηλεφωνικό υλικό. Πάνω από 60 μουλάρια και άλογα. Η λευκή φοράδα με την οποία ο Άρης Βελουχιώτης μπήκε στην Λαμία ήταν δώρο του 2/39 από την μάχη της Αμφιλοχίας. Στο σημείο αυτό να διορθώσουμε και μια ανακρίβεια: Η επιχείρηση του ΕΛΑΝ στο Λεσίνι δεν είχε καμία σχέση οργανωτικά με τις επιχειρήσεις στην Αμφιλοχία.

Το τηλεγράφημα του Ζέρβα

Η τεράστια νίκη του ΕΛΑΣ στην Αμφιλοχία δεν μπορούσε να περάσει απαρατήρητη και από την διοίκηση της ΕΟΕΑ-ΕΔΕΣ. Η νίκη αυτή σήμαινε αύξηση των δυνάμεων του ΕΛΑΣ στην περιοχή του Βάλτου πράγμα που περιόριζε ακόμα περισσότερο τον Ζέρβα. Έτσι ο τελευταίος στέλνει το παρακάτω τηλεγράφημα στο Γενικό Αρχηγείο ΕΛΑΣ.

“Απελευθερωτικός στρατός σας εισβάλων πόλιν Αμφιλοχίας έκαυσε εδήωσε και κατέσφαξε άνδρας γυναίκας και αθώα παιδιά Διεμαρτυρήθημεν διά απάνθρωπον δράσιν απελευθερωτικού σας στρατού εις πάντα έχοντα ανθρώπινην συνείδησιν”*

* Για το τι έγινε με τους αμάχους θα μιλήσουμε παρακάτω

Το τηλεγράφημα του ΕΛΑΣ που στάλθηκε σε απάντηση του Ζέρβα ήταν το παρακάτω:

“Απελευθερωτικός μας στρατός μάχεται κατακτητήν και τους εντόποιους συμμάχους του. Απελευθερωτικός μας στρατός μάχεται υπέρ πατρίδος και ουχί υπέρ προδοτών ων ευαίσθητος πάτρων εκηρύχθητε…”

O τραγικός πατέρας…

Καμιά φορά, τόσο σε αυτή την ιστοσελίδα όσο και στην πραγματικότητα αναλογιζόμαστε ιστορίες και συμβάντα που γνωρίζουμε ότι έγιναν χωρίς να μπορούμε 100% να νιώσουμε όπως οι πρωταγωνιστές τους. Έτσι και εδώ που μιλήσαμε για την ηρωική μάχη του ΕΛΑΣ στην Αμφιλοχία δεν θα μπορούσαμε να έρθουμε στην θέση των ανθρώπων που μάχονταν αλλά και των όσων τους βλέπανε έντρομοι από τα παράθυρά τους. Ο Κ. Αναστασίου είχε τρία παιδιά: τον Θύμιο τον Χαράλαμπο και τον Γιώργο. Στην μάχη της Αμφιλοχίας, ο πατέρας αυτός έχασε τα δύο. Οι Γερμανοί αφού ανακατέλαβαν την πόλη είχαν μαζέψει τα πτώματα των πεσόντων στην πλατεία και αρνούνταν να τα θάψουν. Ο πατέρας αυτός τότε, μέσα σε όλη του την τραγικότητα πήγε ένα σκοτεινό βράδυ με ένα σακί και ένα μαχαίρι και έκοψε κρυφά τα κεφάλια από τα παιδιά του. Δεν μπορούσε ο τραγικός αυτός πατέρας να τα σηκώσει και τα δυο στα χέρια και να τα θάψει χωρίς να τα δουν. Έτσι αποφάσισε να θάψει μοναχά τα κεφάλια. Τα έθαψε στον βορινό τοίχο του  νεκροταφείου.

Ο άμαχος πληθυσμός

Το σημείο αυτό του άρθρου βρίσκεται εδώ για να ρίξει φως στην άκρατη λασπολογία και διαστρέβλωση της ιστορίας που έχει υποστεί σαν ιστορικό γεγονός, η μάχη της Αμφιλοχίας. Λόγος πολύς έχει γίνει από διάφορα φιλοναζιστικά blog και ιστοσελίδες για την “στυγερή δολοφονία αθώων” στην μάχη της Αμφιλοχίας και αρκεί μονάχα να πούμε ότι αυτά τα αίσχη λέγονται βασισμένα σε ψεύτικες καταθέσεις με τις οποίες χαλκεύτηκαν κατηγορίες ενάντια σε πολλούς ηρωικούς μαχητές του ΕΛΑΣ που έλαβαν μέρος στην μάχη, εν έτη 1945.  Συγκεκριμένα οι καπετάνιοι Τσούνης , Γκαραβέλος και Παπαζέκος καταδικάστηκαν 9 φορές εις θάνατον ερήμην τους για δολοφονίες αμάχων και χωροφυλάκων. Για τους μεν χωροφύλακες εξηγήσαμε το περιστατικό, αν και ο κ. Τσούνης μας εξήγησε ότι εκείνος δεν βρίσκονταν εκεί στο συμβάν. Για τους αμάχους δε, θα μιλήσουμε τώρα.

Οι νεκροί άμαχοι της μάχης της Αμφιλοχίας (τα στοιχεία από αυτόπτες μάρτυρες, εν ζωή μαχητές, Βιβλία των Θέμη Μοσχάτο, Φιλ. Γελαδόπουλο)

• Ελισάβετ Τσιρογιάννη, ετών 80, θανούσα από αδέσποτη σφαίρα στο παράθυρο του σπιτιού της.
• Αγγελική Τριανταφύλλου, ετών 78, θανούσα κατά την ανταλλαγή πυρών ανάμεσα σε Γερμανούς και αντάρτες. Πέθανε στην αυλή του σπιτιού της.
• Δημήτρης Φλώρος, πυροβολήθηκε από αντάρτη αφού του έριξε με το δίκαννο, πιθανότατα μπερδεύτηκε αφού έριχνε φωνάζοντας βοήθεια Έλληνες , ας σημειωθεί ότι εν λόγω αντάρτης ερωτηθείς από τον καπετάνιο του Βασίλη Τσούνη του είπε ότι ενέργησε αντανακλαστικά.
• Αλέκος Βαζούρας, ετών 70, σκοτώθηκε από αδέσποτη σφαίρα ενώ στο σπίτι του είχαν οχυρωθεί Γερμανοί
• Γιώργος Φίλος, ετών 75 σκοτώθηκε από αδέσποτη σφαίρα κατά την ανταλλαγή πυρών.
• ( βλ. ΓΕΣ, 2014, Χρονολόγιο Πολεμικών Γεγονότων του Ελληνικού Έθνους, σελ. 158)

Τα παραπάνω είναι τα ονόματα των νεκρών . Ας σημειωθεί ότι στην δίκη που έγινε για τις “δολοφονίες” των παραπάνω μάρτυρας κατηγορίας ήταν γνωστή πόρνη του Αγρινίου, που παρουσιάσθηκε ως αυτόπτης μάρτυρας. Οι παραπάνω ήταν ασφαλώς άνθρωποι που δεν έφταιγαν σε τίποτα και κάποιοι σκοτώθηκαν ασφαλώς και από αντάρτες . Όμως σε μια σύγκρουση περίπου χιλίων ανθρώπων και μάλιστα σε κατοικημένη περιοχή πως είναι δυνατόν να μην υπάρξουν και τέτοια ατυχή περιστατικά;

Τέλος θα θέλαμε να θέσουμε και μερικούς προβληματισμούς:

1) Οι χωροφύλακες όταν χτυπούν τους πατριώτες δεν γίνονται προδότες;
2) Για ποιο λόγο ο ΕΛΑΣ που βάσιζε την δύναμή του στον απλό λαό να αρχίσει να σκοτώνει αδιακρίτως ;
3) Πως είναι δυνατόν οι αντάρτες να “αφαίρεσαν διά ξιφολόγχης το έμβρυο από την κοιλιά της κας Τσιρογιάννη “αφού εκείνη ήταν 80 ετών;
4) Γνωρίζουμε ότι η κυρία Τσιρογιάννη ήταν συγγενής του Στυλιανού Χούτα του ΕΔΕΣ , και ίσως ο θάνατός της να φαίνεται ύποπτος είναι δυνατόν όμως να την δολοφόνησε το ανίψι της ο Καπετάνιος Τσούνης , που εκείνη την ώρα βρίσκονταν στο σταθμό διοίκησης;

Πηγή: ethniki-antistasi-dse.gr