γράφει ο Γιώργος Βασιλείου

Πριν από 34 χρόνια ο καθηγητής Νίκος Τεμπονέρας δολοφονείται στην Πάτρα – Ένας άνθρωπος που βρισκόταν δίπλα του θυμάται

Το όνομα Νίκος Τεμπονέρας είναι χαραγμένο εδώ και πάνω από τρεις δεκαετίες στη μνήμη του εκπαιδευτικού κινήματος της χώρας, καθώς η δολοφονία του καθηγητή αφήνει το στίγμα της σε γενιές μαθητών, φοιτητών και εκπαιδευτικών.

Ακόμα και σήμερα, 34 χρόνια μετά, οι δρόμοι αντηχούν με το σύνθημα «ο Τεμπονέρας ζει», ενώ εκδηλώσεις μνήμης τιμής πραγματοποιούνται κάθε χρόνο, όπως και φέτος, καθώς η ΟΛΜΕ διοργανώνει συγκέντρωση έξω από το σχολείο όπου έγινε η δολοφονία και θα ακολουθήσει διαδήλωση την Πέμπτη 9 Ιανουαρίου.

Ο Χρήστος Tσουκαλάς, συνταξιούχος πλέον καθηγητής, ήταν αυτόπτης μάρτυρας της δολοφονίας και τραυματίας στα γεγονότα που εκτυλίχτηκαν έξω από το σχολείο στα Ψηλά Αλώνια, τη νύχτα της 8ης Ιανουαρίου 1991, όταν ομάδα κρούσης ΟΝΝΕΔιτών εισέβαλε στο σχολείο, με σκοπό να «σπάσει» την κατάληψη των μαθητών που στήριζαν γονείς και εκπαιδευτικοί.

Αλιεύουμε από το Reader.gr συνέντευξη που έδωσε ο Χρήστος Τσουκαλάς στο Γιώργο Βασιλείου

Ήταν η περίοδος της διακυβέρνησης του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, ο οποίος σχημάτισε κυβέρνηση την άνοιξη του 1990, μετά τις αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις του 1989 και του 1990.

Υπουργός Παιδείας ήταν ο Βασίλης Κοντογιαννόπουλος, ο οποίος μέσω ενός πολυνομοσχεδίου επιχειρούσε να εφαρμόσει ριζικές μεταρρυθμίσεις και να αλλάξει το πρόσωπο της εκπαίδευσης, κάτι που συνάντησε μαζικές και δυναμικές αντιδράσεις.

Τα προγράμματα που σχεδιάζονταν για το σχολείο «ήταν αρκετά συντηρητικά και πιεστικά, αντιδραστικού χαρακτήρα» και «προκάλεσαν πολύ μεγάλες αντιδράσεις στον μαθητικό πληθυσμό με πολλές καταλήψεις από την αρχή της σχολικής χρονιάς» τον Σεπτέμβριο του 1990, θα πει ο Χρήστος Τσουκαλάς.

«Το “πρόγραμμα” του Κοντογιαννόπουλου ήταν ένα είδος “στρατιωτικοποίησης” της μαθητικής ζωής, με στολές κλπ, εντελώς έξω από την εποχή, θα γυρίζαμε 50 χρόνια πίσω, με μέτρα περιοριστικά για τα παιδιά και για τους δασκάλους», θα πει ακόμα.

Με φόντο τον αναβρασμό αυτό, «τα κυβερνητικά επιτελεία πίστευαν ότι με τις διακοπές των Χριστουγέννων θα καταλάγιαζαν οι καταλήψεις». Όμως διαψεύστηκαν παταγωδώς.

Ως απάντηση στις αντιδράσεις της σχολικής κοινότητας, η ΟΝΝΕΔ, η νεολαία του κυβερνητικού κόμματος της Νέας Δημοκρατίας, επιχείρησε να καταστείλει τις κινητοποιήσεις και να επιβάλει την «κανονικότητα» στα σχολεία, όπως και αν την εννοούσε.

Το ίδιο έγινε και στην Πάτρα το βράδυ της 8ης Ιανουαρίου στο σχολικό συγκρότημα του 3ου και 7ου Γυμνασίου και Λυκείου της πόλης. Δράστης της δολοφονίας ήταν ο Γιάννης Καλαμπόκας, δημοτικός σύμβουλος της Νέας Δημοκρατίας στην Πάτρα και πρόεδρος της τοπικής ΟΝΝΕΔ. 

«Δεν φαντάζεσαι ότι θα γίνει δολοφονία μπροστά στα μάτια κόσμου, ήταν σοκαριστικό»

«Σε διάφορες περιοχές και εδώ στην Πάτρα υπήρχε ένα είδος παρακρατικού μηχανισμού που στήθηκε από την ΟΝΝΕΔ, τη νεολαία της κυβερνητικής παράταξης, με διασυνδέσεις με υπουργεία και άλλους κρατικούς μηχανισμούς -την αστυνομία, νομάρχες- και σχεδίασαν τις αντικαταλήψεις, ως δυναμικό τρόπο αντιμετώπισης της κατάστασης», εξιστορεί ο κ. Τσουκαλάς.

«Όταν το πληροφορηθήκαμε, οι καθηγητές πήγαμε στα σχολεία που βρίσκονταν σε κατάληψη να δούμε τι γίνεται. Περάσαμε από διάφορα και φτάσαμε στα “Ψηλά Αλώνια”, στο σχολικό συγκρότημα που λέγεται σήμερα “Νίκος Τεμπονέρας”.

Εκεί είχαν μπει με παρακρατικό τρόπο οι ΟΝΝΕΔίτες, οπλισμένοι με ρόπαλα και άλλα αντικείμενα για να τα χρησιμοποιήσουνε για σύγκρουση κλπ», αναφέρει ακόμα και συνεχίζει:

«Μαζεύτηκε κόσμος, μέχρι και ο δήμαρχος της Πάτρας πήγε εκεί, μπήκε μέσα στον χώρο που είχαν καταλάβει οι ΟΝΝΕΔίτες, οι οποίοι τού είπαν ότι “εμείς είμαστε οι κυρίαρχοι του χώρου και αύριο το σχολείο θα λειτουργήσει κανονικά”, θα επέστρεφε στην “κανονικότητα” κατά την αντίληψή τους. Στη συνέχεια έγινε η δολοφονία του Τεμπονέρα και μάλιστα μπροστά στα μάτια κόσμου».

Άνοιξε η πόρτα και η ομάδα κρούσης επιτέθηκε. «Ήταν βράδυ βέβαια, αλλά υπήρχε συγκεντρωμένο πλήθος, δεν έγινε κρυφά κάπου», θα πει ο Χρήστος Τσουκαλάς, καθώς «τουλάχιστον 100 άτομα βρίσκονταν εκεί, από τη στιγμή που είχαν κυκλοφορήσει τα νέα» της εισβολής στο σχολείο και της προσπάθειας αντικατάληψης.

«Είχαν μπει μέσα ως κυρίαρχοι του χώρου, χωρίς κανένα σεβασμό στις αρχές, ακόμα και τον δήμαρχο τον απέπεμψαν, τού λένε “εμείς είμαστε εδώ”», υπογραμμίσει ο καθηγητής.

«Χτύπησαν τον Τεμπονέρα με έναν σιδερολοστό».«Εμένα με ένα καρεκλοπόδαρο. Υπήρξαν κάποιοι άλλοι τραυματισμοί, αλλά όχι με τέτοιο τρόπο», αναφέρει ο Χρήστος Τσουκαλάς. Μετά το χτύπημα αυτό «λάκισαν, έφυγαν και κρύφτηκαν για να αποφύγουν το αυτόφωρο».

«Ήταν στημένο το πράγμα, η αστυνομία δεν ήταν πουθενά και η αποχώρησή της ήταν μεθοδευμένη, με κάλυψη, αλλά βέβαια ήταν κάτι πρωτόγνωρο», λέει ο καθηγητής και τονίζει: «Δεν φαντάζεσαι ότι θα γίνει δολοφονία μπροστά στα μάτια κόσμου από μία παράταξη νεολαίας, κυβερνητικής μάλιστα. Ήταν σοκαριστικό».

Οι ΟΝΝΕΔίτες, σύμφωνα με τον ίδιο, «είχαν περάσει και από άλλα σχολεία, όπως εκείνο που βρισκόταν στο “Παράρτημα” στην Πάτρα», χωρίς να μπορέσουν να διώξουν τους μαθητές.

Επεισόδιο, με τραυματισμό μαθητή αυτή τη φορά, υπήρξε όμως και σε άλλη σχολική μονάδα. «Έναν μαθητή στα σχολεία “Μαρούδα” του είχαν τραβήξει μία “ξυραφιά” στο χέρι. Είχαν και εκεί ομάδα κρούσης».

Μετά τα τραγικά επεισόδια ακολούθησαν μεγάλες κινητοποιήσεις στην Πάτρα και σε όλη τη χώρα. «Υπήρχε το κίνημα των καταλήψεων, αντιδράσεις μαθητών και καθηγητών, μεγάλη αναταραχή στη νεολαία και στον κόσμο μετά τη δολοφονία που ανάγκασαν σε φυγή τον Κοντογιαννόπουλο από τη θέση του υπουργού. Έτσι, δεν προχώρησε το νομοθέτημα μετά τη μεγάλη αυτή κατακραυγή», αναφέρει ο καθηγητής.

34 χρόνια μετά «καλλιεργείται ένα σχολείο “παράξενο”, ένα σχολείο της αμάθειας»

«Έχουν περάσει τόσα χρόνια και τα πράγματα δυσκολεύουν πάλι για το σχολείο και έχουν γίνει πολλές αλλαγές από τότε», θα πει ο Χρήστος Tσουκαλάς 34 χρόνια μετά, συνεχίζοντας:

«Υπάρχει όμως η μεθόδευση από τότε, μεθόδευση που έχει προχωρήσει τώρα, με τη διάλυση του ενιαίου σχολείου σε διάφορους τύπους. Θα έλεγα ότι καλλιεργείται ένα σχολείο “παράξενο”, ένα σχολείο της αμάθειας που ναι μεν μαθαίνει στα παιδιά πράγματα, αλλά με τέτοιο τρόπο που δεν σέβεται την ανθρώπινη φύση του μαθητή και με τρόπο που τα παιδιά δεν αγαπούν το σχολείο».

«Στις μέρες μας αυτή η κατάσταση είναι πιο έντονη για τη νεολαία και τους καθηγητές με αυτό που πάει να περάσει για αξιολόγηση που ουσιαστικά είναι πειθάρχηση και χειραγώγηση, για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους», εξηγεί ο κ. Τσουκαλάς.

Πώς μπορεί να βλέπει τους μαθητικούς και εκπαιδευτικούς αγώνες του 1990-91 σήμερα, ένας άνθρωπος που όχι μόνο συμμετείχε σε αυτούς, αλλά η πραγματικότητα τα έφερε έτσι, ώστε να βρεθεί στο επίκεντρο των εξελίξεων;

«Για τους αγώνες που είχαν δοθεί τότε και όσα είχαμε κερδίσει ή όσα καθυστερήσαμε, υπάρχει μία αίσθηση απώλειας για τους ανθρώπους, για τη νεολαία, για τους μαθητές, για τους καθηγητές και τους δασκάλους.

Κατά την άποψή μου, είμαστε σε μία εποχή που μεθοδικά αμφισβητείται η επιστημονική αλήθεια και η κρίση και προβάλλεται ένας σκοταδισμός, αυτό που λέμε “ψεκασμένος”, ένας άνθρωπος που δεν μπορεί να κρίνει, η κρίση του κλονίζεται», λέει ο κ. Τσουκαλάς και καταλήγει:

«Να έχεις έναν υπουργό και να σού λέει “δεν γουστάρω την Κοινωνιολογία γιατί κάνει τους ανθρώπους αριστερούς”, δηλαδή λες και η επιστήμη είναι α λα καρτ, μπορείς να σέβεσαι τη μία επιστήμη, αλλά δεν σέβεσαι την άλλη; Αυτός είναι μεθοδευμένος σκοταδισμός από τα κυρίαρχα στρώματα και αυτό γίνεται αντιληπτό από τη νεολαία και αντιδρά με τον τρόπο που αντιδρά».