Του Γιώργου Κ. Καββαδία

Μετά την περιβόητη αριστερο – δεξιά κυβέρνηση Τζαννή Τζαννετάκη 1989 (Ιούλιος – Οκτώβριος 1989) Ν.Δ. – ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ (ΕΑΡ – ΚΚΕ) και την «οικουμενική κυβέρνηση» (ΝΔ – ΠΑΣΟΚ – ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ) Ξενοφώντος Ζολώτα 1989 (Νοέμβριος 1989 – Απρίλιος 1990), όταν για δεύτερη φορά μέσα σε ένα χρόνο, κανένα κόμμα δεν κατάφερε να αποκτήσει αυτοδυναμία ανοίγει ο δρόμος για αυτοδύναμη κυβέρνηση της ΝΔ. Όσο η αριστερά της συναίνεσης και της υποταγής, όπως εκφράζεται από τον Ενιαίο Συνασπισμό, ερωτοτροπεί με την κυβερνητική εξουσία και οδηγείται στη συγκυβέρνηση με τη Νέα Δημοκρατία, το «βρώμικο ‘89», και με το ΠΑΣΟΚ στην οικουμενική κυβέρνηση, τόσο οξύνονται τα προβλήματα στην κοινωνία και την εκπαίδευση. Άλλωστε το 1992 για την αστική τάξη είναι ένας σταθμός για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Γι’ αυτό κι ο άνεμος της συντηρητικής αντεπίθεσης στην οικονομία και την κοινωνία ξεδιπλώνεται απειλητικός και ορμητικός.

Η Νέα Δημοκρατία, και ειδικότερα ο Μητσοτάκης, με επιδέξιους χειρισμούς πέτυχαν να κρύψουν τους ογκόλιθους των σκανδάλων του συστήματος πίσω από το ευτραφές σκάνδαλο Κοσκωτά και να βάλουν σοβαρές υποθήκες για την αναρρίχησή τους στην κυβέρνηση. Τον Απρίλιο του 1990 η Νέα Δημοκρατία σχηματίζει κυβέρνηση (Κωνσταντίνος Μητσοτάκης) και Υπουργός Παιδείας αναλαμβάνει ο Βασίλης Κοντογιαννόπουλος.

Τον Μάιο του 1990, ξεσπά μια από τις μεγαλύτερες αναταράξεις στο χώρο της Μέσης Εκπαίδευσης (απεργίες, συγκεντρώσεις διαδηλώσεις εκπαιδευτικών, απειλή καταλήψεων εξεταστικών κέντρων, αναβολή για ένα μήνα των Γενικών εξετάσεων) με φόντο «την εκφρασμένη διάθεση του κυβερνώντος κόμματος για επιβολή λιτότητας στη δημόσια εκπαίδευση και ιδεολογική χειραγώγηση εκπαιδευτικών και εκπαιδευομένων» (Ανακοίνωση ΟΛΜΕ 16/5/1990).

Το Δ’ συνέδριο της ΟΛΜΕ (Αθήνα 29/6 – 1/7/1989) πέρασε στην εκπαιδευτική ιστορία αθόρυβα και απλά, όπως αναμενόταν. Εμφανής είναι ακόμα η αδυναμία του ριζοσπαστικού εκπαιδευτικού κινήματος ν’ απαντήσει συνολικά και επιθετικά, δημιουργώντας ουσιαστικά ρήγματα στις κυρίαρχες παρατάξεις και στη λογική τους. Η ΔΑΚΕ κερδίζει 4 έδρες στο συνέδριο και η ΔΕΕ, συνεργαζόμενη με ένα μεγάλο τμήμα της κίνησης «Δ. Γληνός» στο πλαίσιο του Ενιαίου Συνασπισμού της Αριστεράς, αναδεικνύεται δεύτερη δύναμη με 4 έδρες, ενώ η ΠΑΣΚ χάνοντας σημαντικές δυνάμεις έχει απώλεια μιας έδρας.

Από τη συγκέντρωση στο Υπουργείο Παιδείας 4 Ιουλίου 1990 (Ελευθεροτυπία 5 – 7 – 90)

Η «άλλη αριστερά» (Συσπειρώσεις-Παρεμβάσεις-Κινήσεις) κατοχύρωσε για πρώτη φορά το ρόλο της και αυτό είναι ελπιδοφόρο. Από τη διακήρυξή της προσδιορίζονται οι βασικοί στόχοι της εκπαιδευτικής πολιτικής, οι οποίοι επιγραμματικά είναι:

«1. O έλεγχος και η συμμόρφωση του εκπαιδευτικού.

Η καθήλωση της αμοιβής των εκπαιδευτικών.
H διοικητική και εργασιακή αναδιάρθρωση στην εκπαίδευση, με την αύξηση του διοικητικού ρόλου των διευθυντών, των σχολικών συμβούλων, με τη δημιουργία ασφυκτικού κλίματος μέσα στα σχολεία, με τη σύνδεση μισθού-αποδοτικότητας, με το ιδεολόγημα της αξιοκρατίας κ.λπ.
Η υποβάθμιση και περιθωριοποίηση της δημόσιας εκπαίδευσης.
Η παράλληλη προώθηση της ιδιωτικοποίησης της εκπαίδευσης.
Η σύνδεση με τα εοκικά προγράμματα, η συνομωσία σιωπής για τις αναδιαρθρώσεις και τα σχέδια εν όψει του 1992.
Η υποβάθμιση της ποιότητας των σπουδών, τα αδιέξοδα απολυτήρια».
Σ’ αυτές τις συνθήκες τα «αντιτετράδια» επισημαίνουν: «Η δημιουργία ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ απέναντι στην επίθεση που έρχεται, αλλά και ουσιαστικής ανάδειξης όλων των ζητημάτων που σχετίζονται, τόσο με την ΕΟΚ και τις ρυθμίσεις της, όσο και με το περιεχόμενο της εκπαίδευσης (ταξικοί φραγμοί, δημόσιο σχολείο, εργασιακές σχέσεις), είναι απαράβατος όρος για να βγούμε από την ομολογουμένως δύσκολη φάση που περνάμε, αν όχι “σώοι και αβλαβείς”, τουλάχιστον με τις λιγότερες δυνατόν αβαρίες. Η ευθύνη πέφτει στους ώμους των πρωτοπόρων συνδικαλιστών και των ριζοσπαστικών κινήσεων και ομάδων».1

Η Γ.Σ. των Προέδρων ΕΛΜΕ (Οργανωτική ΙΙ 17-2-1990) εκτιμά ότι «η κατάσταση της Δημόσιας Μέσης Εκπαίδευσης και του Καθηγητή χειροτερεύει συνεχώς. Η Οικουμενική Κυβέρνηση δεν πήρε κανένα μέτρο για την αντιμετώπιση αυτής της κρίσιμης κατάστασης». Οι διεκδικήσεις επικεντρώνουν στην αύξηση των μισθών, στη μειωση του ορίου συνταξιοδότησης και στην αύξηση των διορισμών. Οι καθηγητές διεκδικούν: αύξηση 18.000 δρχ. στους μισθούς, γνήσια ΑΤΑ, νομοθετικά κατοχυρωμένη, συντάξιμες αποδοχές στο 80% των εν ενεργεία αποδοχών, άμεση δημιουργία 4000 νέων οργανικών θέσεων, αύξηση των δαπανών για την παιδεία, 6000 νέες αίθουσες, πρωινό και μειωμένο ωράριο.

Η αθέτηση της Κυβέρνησης «των δεσμεύσεων και αντιμετώπιση των αιτημάτων του κλάδου, οδήγησε στην ομόφωνη απόφαση του Δ.Σ. της ΟΛΜΕ για απεργιακές κινητοποιήσεις μετά το Πάσχα μέχρι και την περίοδο των εξετάσεων, ανεξάρτητα από την κυβέρνηση που θα εκλεγόταν από τις εκλογές της 8ης Απριλίου» (Ομόφωνη Απόφαση του Δ.Σ της ΟΛΜΕ στις 29-3-90, Μηνιαίο Πληροφοριακό Δελτίο της ΟΛΜΕ, τευχ. 620/1991, σ.4).

Στις 22 και 23 Μαίου 1990 πραγματοποιείται διήμερη απεργία των καθηγητών και στις 6 Ιουνίου ακολουθεί νέα μονοήμερη απεργία. Από το δεύτερο 15νθήμερο του Μαΐου μέχρι και για δύο περίπου μήνες πραγματοποιούνται 10 συλλαλητήρια στην Αττική και αντίστοιχα σε όλες σχεδόν τις πρωτεύουσες νομών. Αποφασίζεται από το ΥΠΕΠΘ αναβολή των Γενικών Εξετάσεων και παράταση του διδακτικού έτους μέχρι 31 Ιουλίου 1990. Στις 16 Ιουλίου 1990 πρώτη μέρα των Γενικών Εξετάσεων «σε βαριά ατμόσφαιρα και με συλλαλητήρια των εκπαιδευτικών έξω από τα εξεταστικά κέντρα πραγματοποιούνται τελικά οι εξετάσεις» (Ανακοίνωση ΟΛΜΕ 16/7/1990).2

Η απεργία πείνας

Να θυμίσουμε ότι την Πέμπτη 12/7 είχε αρχίσει να λειτουργεί στα «πόδια» του ΥΠΕΠΘ ένα ιδιότυπο «απεργιακό κέντρο». Ο Π. Αντωνόπουλος, ταμίας της ΟΛΜΕ, ο Θ. Τσιριγώτης, Γ. Γραμματέας της Γ΄ ΕΛΜΕ Δ. Αττικής και ο Γρ. Δαφνής από την Γ ΄ΕΛΜΕ Αθήνας ξεκίνησαν απεργία πείνα έξω από το ΥΠΕΠΘ. Μέσα σ΄ αυτές τις κρίσιμες μέρες (12- 15/7) πέτυχαν να δημιουργήσουν έναν πόλο συσπείρωσης των εκαπιδευτικών, μια «διαρκή συγκέντρωση» διαμαρτυρίας και καταγγελίας. Η απεργία έληξε το βράδυ της Κυριακής 15/7 μετά από την επέμβαση των δυνάμεων καταστολής που χτύπησαν άγρια και τραυμάτισαν πολλούς από τους διαδηλωτές και τον απεργό πείνας Θ. Τσιριγώτη σοβαρά στο κεφάλι.

Η γραμμή του διαλόγου της ΟΛΜΕ και η Αριστερά του συνβιβασμού και της υποταγής ναρκοθέτησαν την απεργία!

Τα «τετράδια της απεργίας» είναι μία έκτακτη έκδοση των αντιτετραδίων στα τέλη Σεπτεμβρίου του 1990 που αφιερώνεται στη μεγάλη απεργία στις εξετάσεις. «Η κινητοποίηση του Ιουνίου-Ιουλίου λύγισε πριν ακόμα αρχίσει, ενώ ξεκίνησε με καλές προδιαγραφές. Πιο συγκεκριμένα αντιπαρήλθε από τον Μάη τις δικαστικές διώξεις, την κρατική βία, την ιδεολογική απομόνωση, τις ψυχολογικές πιέσεις, τους παιδαγωγικούς εκβιασμούς, τη σχετική οικονομική αφαίμαξη, αλλά αυτά ήσαν αψιμαχίες, διαξιφισμοί, αναγνωριστικές βολές (…). Η γραμμή του διαλόγου, λοιπόν, ήταν βασικός άξονας, [της ΟΛΜΕ], ενώ το πρωΐ της Δευτέρας [16/7] η απεργία φαινόταν ότι τελείωσε, πριν καλά-καλά αρχίσει. Στην ουσία, το παιχνίδι είχε παιχτεί από την Παρασκευή 13 Ιουλίου, με την αναχώρηση και φανερή αποστράτευση του χώρου του Συνασπισμού. Η ΔΑΚΕ είχε ήδη διαχωρίσει τη θέση της και η μισή ΠΑΣΚ «ήθελε, αλλά δεν μπορούσε»… Από το 1988 είναι γνωστή η στάση της «επίσημης» αριστεράς στο θέμα των εξετάσεων ή διαφορετικά η επιμονή τους να μη θιχτούν τα ιερά και όσια της αστικής εκπαίδευσης (…) Έτσι και φέτος. Ο Συνασπισμός, η Αυγή, ο Ριζοσπάστης και τα κόμματα που στεγάζονται σ’ αυτόν το σχηματισμό, κεντρικά, πολιτικά και προκλητικά στράφηκαν ενάντια στην κινητοποίηση με τους εξής τρόπους: α) με την ανοιχτή ή καλυμμένη διαβολή, β) με τις παρασκηνιακές επαφές με το κυβερνητικό κόμμα, γ) με την ενεργοποίηση και κάλυψη της ΑΣΓΜΕ, και δ) με την υπονόμευση από τα μέσα…».3

Η πολιτική του ΚΚΕ

Το 1990 μέσα από τον τότε ενιαίο Συνασπισμό η ηγεσία του Κ.Κ.Ε. υπονομεύει την απεργία με δούρειο ίππο την ΑΣΓΜΕ. Συστηματικά μέσα από τις στήλες του Ριζοσπάστη οι κινητοποιήσεις θάβονταν ή παρουσιάζονταν σαν αντίθεση των καθηγητών με τους γονείς. Η καλλιέργεια αυτής της μικροαστικής και αντιαπεργιακής γραφής έφτασε στο αποκορύφωμά της με τρομοκρατικά πρωτοσέλιδα. «Υπάρχει η ταλαιπωρία των χιλιάδων μαθητών». Η προσφορά στην κυβέρνηση Μητσοτάκη πολύτιμη! «Το έδαφος για έναν παρόμοιο διακανονισμό έχει προετοιμασθεί σε επανειλημμένες συναντήσεις αντιπροσωπειών της Ν.Δ. και του ΣΥΝ, με επικεφαλής τους κ.κ. Σγαρδέλη και Καραγκουλέ, στις οποίες διαφάνηκε η διάθεση της κυβέρνησης ν’ αποφευχθεί η μετωπική σύγκρουση και να διεξαχθούν κανονικά οι εξετάσεις» (εφημερίδες, 12 – 7 – 90).

«Άκαιρη και αναποτελεσματική όξυνση» σύμφωνα με τον Γρηγόρη Φαράκο!

Στο βιβλίο του Γρ. Φαράκου, ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, την επίμαχη περίοδο (1989-1991), ανάμεσα σε άλλα αποκαλυπτικά διαβάζουμε και τα παρακάτω:

«Μια κάποια σημασία είχε η αντιμετώπιση από τη μεριά του ΚΚΕ της μεγάλης αναταραχής στα Λύκεια μέσης εκπαίδευσης -Δεκέμβριος 1990-Ιανουάριος 1991-που οδήγησε σε νεκρούς σε Αθήνα και Πάτρα. Με επιμονή μου έγινε προσπάθεια να υπάρξει μια πιο υπεύθυνη στάση από το συνδικαλιστικό κίνημα των εκπαιδευτικών που οι θέσεις του απλώς οδηγούσαν σε άκαιρη κι αναποτελεσματική όξυνση. Πήρα την πρωτοβουλία για τηλεφωνική επαφή και συνάντηση με τον Υπουργό Παιδείας Β. Κοντογιαννόπουλο. Έδειξε κατανόηση στις προτάσεις για απόσυρση των διαταγμάτων που είχαν σταθεί η αφορμή για το μαθητικό ξεσηκωμό. Τις ίδιες σκέψεις ανέπτυξα σε συνάντηση και με τον Πρωθυπουργό». (Οι υπογραμμίσεις δικές μου) 4

Εξετάσεις τρομοκρατίας – Δικαίωση του αγώνα!

Σε πλήρη κινητοποίηση οι κατασταλτικοί μηχανισμοί του κράτους. Από τα ΜΑΤ και τη «δικαιοσύνη» μέχρι πλοία του στόλου για τη μεταφορά μαθητών. «Η απεργία, όμως, είχε και σημαντικές νίκες. Πρώτον, γιατί ξεπέρασε τρομοκρατικούς νόμους. Δεύτερον, γιατί κατάφερε να συσπειρώσει τη βάση των καθηγητών (…), Τρίτον, γιατί το ταμπού των εξετάσεων, το άβατο των εξετάσεων, έπεσε. Οι καθηγητές, όσο κι αν αυτό έγινε ανολοκλήρωτα, απήργησαν μέσα στις εξετάσεις για πρώτη φορά και στα τελευταία 25 χρόνια. Τέταρτον, και το πιο σημαντικό, γιατί η απεργιακή κινητοποίηση άνοιξε ένα διαφορετικό δρόμο απέναντι στις υπομονομεύσεις του ρεφορμισμού (…) η απεργία πολιτικά και συνδικαλιστικά δικαιώθηκε».5

Με ένταση σφυροκοπούνται από την «άλλη αριστερά» (Συσπειρώσεις-Παρεμβάσεις-Κινήσεις) στην εκπαίδευση και τα «Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης – Εκπαιδευτικός Όμιλος» οι κυρίαρχες θεωρίες για το θεσμό της εκπαίδευσης και τις εξετάσεις. Αποκαλύπτεται ο ρόλος των εξετάσεων και συνολικά των μηχανισμών αξιολόγησης στην εκπαίδευση. Μεγάλο κομμάτι της βάσης των εκπαιδευτικών προβληματίζεται και αμφισβητεί «τα ιερά και τα όσια» της αστικής εκπαίδευσης. Φιλοξενούνται κείμενα για το περιεχόμενο της εκπαίδευσης και των σχολικών βιβλίων, για το ρόλο των εκπαιδευτικών, για τις παιδαγωγικές θεωρίες. 6

Σημειώσεις – Βιβλιογραφία

1.Αντιτετράδια της εκπαίδευσης, «Kαι όμως… “H Kαρχηδόνα πρέπει να καταστραφεί”», τ. 11, καλοκαίρι 1990.
2.Χρ. Κάτσικας – Κ. Θεριανός, Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης, Εκδ. Σαββάλας, Αθήνα 2004.

3.«Tετράδια της Aπεργίας», Σημειώσεις για το μέλλον, έκτακτη έκδοση του περιοδικού «αντιτετράδια της εκπαίδευσης», Σεπτέμβριος-Oκτώβριος 1990.

4. Γρηγόρης Φαράκος, Μαρτυρίες και στοχασμοί 1941-1991 – 50 χρόνια πολιτικής δράσης, Εκδ. Προσκήνιο 1993.
   5. «Tετράδια της Aπεργίας», Aποτίμηση, Eκτιμήσεις, Συμπεράσματα της Aπεργίας στις Eξετάσεις, ό.π.
   6. Γιώργος Κ. Καββαδίας, Αφιέρωμα: 30 χρόνια «Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης» – Η τριακονταετία των εκπαιδευτικών και κοινωνικών αγώνων (1988 – 2018)