Αλιεύσαμε από το 6ο τεύχος των Αντιτετραδίων της Εκπαίδευσης (άνοιξη 1989) το παρακάτω γράμμα τής κυρίας Κατίγκως στον ανιψιό της Κορνήλιο Καστοριάδη. Το παραθέτουμε μαζί με τη σύντομη εισαγωγή των Αντιτετραδίων.
Κατά τύχην όλως ή πιο σωστά από δαιμονική σύμπτωση, περιέπεσε στα χέρια της σύνταξης των «α.τ.ε.» το παρακάτω γράμμα της θειάς του διάσημου έλληνα στοχαστή και φιλόσοφου Κορνήλιου Καστοριάδη, της κυρίας Κατίγκως Καρδάρα (το γένος Καστοριάδη).
O αδρός προσωπικός λόγος της κυρίας Κατίγκως, η θαυμάσια χρήση απαρεμφατικού λόγου, ο σεβασμός της προς την αρχαία γλώσσα και παράδοση, φωτίζουν μιάν άλλη πλευρά της σκέψης και της προσωπικότητας του διάσημου φιλόσοφου. Τα «α.τ.ε.», πιστεύοντας, όπως εξ άλλου και η γνωστή κινέζικη παροιμία δηλώνει, ότι «της θείας μας τα γράμματα τα βλέπει ο Βούδας και ζηλεύει», άποψη στην οποία έρχεται συνηγορήσει και το γνωστό εκείνο νεοελληνικό ημιδημώδες: «Τα γραμμένα της Κατέρως τα χαρακτηρίζει o Έρως» παραδίδουν -σ’ αυτό το τεύχος- στο φως της δημοσιότητας και της ιστορίας την επιστολή – ντοκουμέντο.
Πέρα από κάποιες μικρές ορθογραφικές διορθώσεις, καθώς επίσης και κάποιες αλλαγές σε κάποια σημεία στίξης, αναγκαίες για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου, σεβαστήκαμε στις βασικές του γραμμές το ύφος, το χαρακτήρα και την αμεσότητα του κειμένου.
Πολυαγαπημένε και αξέχαστε ανεψιέ Κορνήλιε
Κατά πρώτον ερωτώ διά την καλήν σου υγίειαν -πνευματικήν και σωματικήν- και εύχομαι όπως το γράμμα μου σε εύρει εν άκρα υγεία και χαρά. Μάθε αγαπητό ανηψούδι, ότι εδώ όλο μας το είναι καλά είναι, όσο για το έχειν μας κι αυτό τίποτε δεν έχει. Οι άλλοι συγγενείδες σου εδώ καλά είναι. Μονάχα της θειάς σου της Κοντύλως αλγεί λιγουλάκι ο οδούς· ο τελευταίος που της έχει απομείνει της κακομοίρας. Αλλά τί να κάνουμε καϋμένε Κορνήλιε. Ου γαρ έρχεται μόνον, το ρημάδι. Αυτό την λέω κι αυτηνής της καψερής, Τώρα που μείναμε φαφούτηδες -κυρά Κοντύλω- καιρός να τα πούμε έξω απ’ τα δόντια, της λέω.
Τα παιδιά με τα γράμματα καλά τα πάνε. Τα λαμβάνουν που λέμε. O Ευριπίδης όλο για σένα μιλάει. Διαβάζει απ’ το πρωτότυπο Ξενοφώντα, την εισαγωγή στη Κύρου Ανάβυσσο, κι όλο απαγγέλλει: «Δαρείου και Παρυσάτιδος γίγνονται παίδες δύο» (χώρια τα μπάσταρδα, τον πειράζει ο πατέρας του). Τώρα έχει καθήσει μπροστά στο στέρεο και ακούει ένα καινούργιο τραγούδι: «Ούρσουλα, Ούρσουλα χάσαμε τον μπούσουλα». Τι να σου κάνει και το παιδί. Να ξεσκάσει κι αυτό λιγουλάκι. Και που να δεις την ξαδερφούλα σου, την Παρθενόπη. Αυτή άδει κιόλας στα αρχαία όλα τα σουξέδια της εποχής. Άκου, μου λέει, μαμά πόσο όμορφα ακούγεται το γνωστό χυδαίο νεοελληνικό άσμα: «με τελείωσες, με τελείωσες» στο ζωντανό παλλόμενο αρχαιοελληνικό λόγο: «Επεράτωσάς με, επεράτωσάς με, καίτοι εγενόμην δι’ εσέ αεί σφάγιον» ή εκείνο το μιξο βάρβαρο σολοικίζον Γερακίνα: « Ήρχετο κινείν ορνέου κόρη ύδωρ, ψυχρόν ύδωρ ενεγκείν, οίμοι οίμοι τοιγαρούν τα ενώτια βοούν».
Εγώ δεν τα καταλαβαίνω όλα αυτά, αλλά για να μην τα καταλαβαίνω καλά, λέω, θάναι. Σάμπως κι αυτά που λες εσύ τα καταλαβαίνω η έρμη; Γι’ αυτό λέω στα παιδιά μάθουν πέντε σπυριά γράμματα, για να γίνουν άνθρωποι χρήσιμοι στον εαυτό τους και στην κοινωνία. Να μη μείνουν σαν εμάς ξύλα απελέκητα…
Την κατάσταση εδώ θα τη διαβάζεις από τις εφημερίδες. Ρεζίλι γίναμε Κορνήλιε, ρεζίλι. Ντροπής πράματα. Καλά τους τάπες όμως. Αντί να κάτσουν να διαβάσουν, να βγάλουν κάνα βιβλίο της προκοπής και να γράψουν κάνα επαναστατικό άρθρο σε κανένα περιοδικό, μήπως και γίνουν κι αυτοί κάποια μέρα καθηγηταί στα Πανεπιστήμια, αυτοί τρέχουν στα γήπεδα και στα πανηγύρια. Μωρέ καλά έλεγε εκείνος ο μακαρίτης (ο Ροΐδης ήταν;): «Ω Αθήνα πρώτη χώρα τι γαϊδάρους τρέφεις τώρα!». Δεν γράφω παρακάτω γι’ αυτά τα πράματα, γιατί μου ανεβαίνει το ζάχαρο κι η ποίηση.
Στενοχωρηθήκαμε πάντως, που τόσες μέρες εδώ, κι ούτε ένα τηλέφωνο δεν μας πήρες. Να περάσεις και μια μέρα απ’ το σπίτι να σού φτιαχνα κι εκείνο το ιμάμ – μπαϊλντί που τόσο σ’ άρεσε μικρός. Αλλά που να θυμάσαι το ιμάμ – μπαϊλτνί της θείτσας σου της Κατίγκως. Τόσα χρόνια στην κακούργα ξενητειά, όλους κι όλα τα ξέχασες καϋμένες Κορνήλιε. Δεν πειράζει όμως, εσύ νάσαι καλά…
Εγώ πάντως ήρθα στο Γαλλικό Ιστιτούτο να σ’ ακούσω. Αλλά πολύς κόσμος ρε Κορνήλιε. Ούτε υποδοχή του Ντέταρι νάτανε. Θυμάμαι, που λες, όταν μικρό παιδάκι σε κρατούσε στα γόνατά του ο θείος σου ο Επαμεινώνδας (τον θυμάσαι καθόλου;) και έλεγε: αυτό το παιδί ή μεγάλος ποδοσφαιριστής σπεσιαλίστας στις κεφαλιές, ή μεγάλος φιλόσοφος θα γίνει. Κι οι δύο με το κεφάλι δουλεύουν, συμπλήρωνε o μακαρίτης και χαμογελούσε εκείνο το ροζιασμένο του χαμόγελο. Πάει κι αυτός, αλλά τι να κάνομε; «Το πετρωμένον φαγείν αδύνατον», κατά πως λέει κι η θειά σου η Κοντύλω.
Και στη Πάντειο όμως ήρθα. Με το ταξί ήρθα και με ταξί έφυγα (στο γυρισμό μάλιστα άκουσα και κείνο το ωραίο τραγούδι του Διονυσίου το «Ύπαγε με, όποι βούλει ω ηνίοχε» (όπως θα τόλεγε κι η Παρθενόπη). Για να σε δω και να σε καμαρώσω ήρθα. Κι όλο νοήματα σου έκανα, μήπως και με δεις, αλλά εσύ ηγρόν αγόρασες Με λύπησε πάντως που εκεί στην Πάντειο δεν είπες τίποτα για τη θειά σου τη Κατίγκω, που σε κουνάρησε και μικρό παιδάκι σε ξεσκάτιαζε, για να γίνεις την σήμερον ημέραν μεγάλος και τρανός. Βέβαια, με τόσους καθηγητάς, τόσους τιμίους υπουργούς και τόσους άλλους μεγάλους γύρω σου, εμένα θα θυμόσουν. Εδώ ο Πέτρος -που ήταν και άγιος- αποκήρυξε τον Κύριό τον και μάλιστα όχι άπαξ αλλά τρίπαξ.
Κι ύστερα σε διάβαζα και σε έβλεπα κάθε μέρα στις εφημερίδες και στα περιοδικά και να το δάκρυ μου κορόμηλο. Πως να το κάνουμε, Κορνήλιε παιδί μου, το αίμα νερό δεν γίνεται. Αλλά εκείνο το «Κλάνε Πέτρο με το μέτρο», που σου ’γραψε κάποιος Μαρωνίτης στο «Βήμα» -κι έλεγε τάχατες πως αυτό είναι η μετάφραση του αρχαιοελληνικού εκείνου «Μέτρον άριστον»- στο λαιμό μου κάθησε. Ρωμέικο, Κορνήλιε παιδί μου. Να μη δουν άνθρωπο να προκόψει, κι ίσα να πέσουν απάνω του να τον φάνε.
Τι άλλο να σου γράψω ανιψιέ μου. Γράψε μας κι εσύ όταν ευκαιρέσεις δύο αράδες. Έχεις χαιρετισμούς απ’ τον Ευριπίδη, την Παρθενόπη, τη θειά σου την Ευθαλία και όλους τους άλλους συγγενείς.
Πολλά, πολλά φιλιά
Η αγαπημένη θείτσα σου
Κατίγκω
e-prologos.gr
