Είναι φανερό ότι σε μια «λιγότερο ανεπτυγμένη», εξαρτημένη χώρα σαν την Ελλάδα, το να βρει κανείς (καλύτερη) δουλειά στο εξωτερικό και να ζήσει εκεί αποτελούσε και αποτελεί μία σκέψη για ένα μεγάλο κομμάτι του λαού. Μια σκέψη που γίνεται και πραγματικότητα για πολλούς, ιδιαίτερα σε συνθήκες όξυνσης της φτώχειας και της ανεργίας, όπως την περίοδο των μνημονίων, την οποία (ακόμα) διανύουμε.

Δεν είναι εύκολο να βρούμε τον ακριβή αριθμό των Ελλήνων μεταναστών που έφυγαν τα χρόνια των μνημονίων. Είμαστε δύσπιστοι ως προς τους αριθμούς που παρουσιάζουν δεξιοί κύκλοι (βλ.ΠΑΜΑΚ και Νέα Δημοκρατία) κυρίως για μια κάλπικη αντιπολίτευση (αφού και αυτοί ψήφισαν και εφάρμοσαν τα μνημόνια) και μιλούν για 500.000 μετανάστες με μεγάλο ποσοστό «brain drain» (δηλαδή κατόχους τουλάχιστον πτυχίου). Από την άλλη ο ΟΟΣΑ και η ΕΛΣΤΑΤ μιλούν για 300.000 ανθρώπους που έφυγαν από την Ελλάδα, εκ των οποίων οι 200.000 Έλληνες κι από αυτούς οι 116.000 τουλάχιστον πτυχιούχοι.

Σε κάθε περίπτωση και άσχετα με αυτούς ή τους άλλους αριθμούς, η τάση φυγής στο εξωτερικό γιγαντώθηκε ιδιαίτερα για τους νέους στα μνημονιακά χρόνια, ιδιαίτερα για τους κατόχους πτυχίου, μεταπτυχιακού κλπ, καθώς σε αυτή τη φάση οι «ανεπτυγμένες» χώρες ζητούν «μυαλά» και όχι εργατικά χέρια. Δεν υπάρχει παρέα νέων, όπου κάποιος ή κάποιοι να μην έχουν σκεφτεί σοβαρά την μετανάστευση και γι’ αυτό πρέπει να αιτιολογήσουμε και να απαντήσουμε καθαρά σε αυτό το ζήτημα.

Μεγάλη ιδεολογική εκστρατεία υπέρ της μετανάστευσης από την κυρίαρχη προπαγάνδα

Από τη δημιουργία του ελληνικού κράτους το 1831, η κυρίαρχη αστική τάξη συνέδεσε τις τύχες της με τις τότε Μεγάλες Δυνάμεις, μετέπειτα ιμπεριαλιστικές χώρες. Για να εξασφαλίσει την εξουσία της απέναντι στο λαό βασίστηκε σε αυτούς και έγινε ένα από τα τοπικά εξαρτήματά τους. Αυτή η κατάσταση φαίνεται πολύ περισσότερο σήμερα: η ντόπια ολιγαρχία δεν έφτιαξε ποτέ μια ανεξάρτητη οικονομία, δεν έφτιαξε ποτέ βαριά βιομηχανία, ενώ και η όποια βιομηχανία δέχτηκε χτυπήματα τα μνημονιακά χρόνια, καταστρέφει την ντόπια παραγωγή (με την Ελλάδα να θεωρούνταν η πιο γεωργική χώρα της ΕΕ, αναλογικά με τον πληθυσμό και την έκτασή της) και τους ντόπιους φτωχομεσαίους παραγωγούς, ξεπουλάει κάθε μέτρο γης της χώρας άλλη μια φορά και γενικά μετατρέπει τη χώρα σε ένα απέραντο τουριστικό θέρετρο με ζωτικό τομέα αυτόν των …υπηρεσιών, με πάνω από 20% ανεργία και πολύ περισσότερη φτώχεια. Αντάλλαγμα για όλα αυτά: η ντόπια ολιγαρχία κερδίζει μεταφέροντας πχ ξένο πετρέλαιο (εφοπλιστές), πουλώντας στο εσωτερικό τα προϊόντα που εισάγει και στήνοντας τις τράπεζές της με ξένο κεφάλαιο (τραπεζίτες).

Για να καλύψει τις ιστορικές ευθύνες της για τα παραπάνω, η ντόπια ολιγαρχία επιδίδεται σε μια μεγάλη εκστρατεία εξωραϊσμού των ιμπεριαλιστών: «είναι φίλοι μας», «μοιραζόμαστε τις ίδιες αξίες», ή «δεν μπορούμε δίχως αυτούς». Ως συνέχεια, ιδιαίτερα στα χρόνια των μνημονίων, η κυρίαρχη προπαγάνδα αφού δίνει μάχες υπέρ των μνημονίων που διαμόρφωσαν εδώ μια ζοφερή κατάσταση για το λαό, διαστρεβλώνει τις συνθήκες που επικρατούν στο εξωτερικό και παρουσιάζει στην εργατική τάξη και το λαό ως εναλλακτική τη …μετανάστευση στις «ανεπτυγμένες» χώρες που είναι «οργανωμένες» κλπ.

Ιδιαίτερο ρόλο σε αυτή την εκστρατεία έχουν τα προγράμματα Erasmus (όχι μόνο στην εξαρτημένη Ελλάδα, αλλά σε όλες τις «αδύναμες», εξαρτημένες χώρες της ΕΕ), τα οποία είναι προγράμματα με τα οποία μπορεί κάποιος φοιτητής να σπουδάσει για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (3-12 μήνες) σε χώρες της ΕΕ (και σε μερικές ακόμα) ή και να κάνει πρακτική. Μάλιστα, παρουσιάζονται σαν δυνατότητα να γνωρίσει κάποιος φοιτητής ανθρώπους άλλης εθνικότητας, άλλου πολιτισμού ή και να πάει απλά επιδοτούμενες διακοπές και όσον μας αφορά δεν αρνούμαστε καθόλου ότι η πρώτη σκέψη χιλιάδων φοιτητών που πήγαν Erasmus ή που θα πάνε θα είναι αυτή και μόνο.

Αφήνουμε εδώ ασχολίαστο το ότι όλα αυτά τα ωραία περί γνωριμίας πολιτισμών κλπ μας τα προσφέρει απλόχερα η ΕΕ, για να τονίσουμε μια άλλη πτυχή του ζητήματος που αφορά τους φοιτητές εξαρτημένων χωρών σαν την Ελλάδα: αν ο φοιτητής της Γερμανίας (ή της Αγγλίας και της Γαλλίας) έρχεται Erasmus στην Ελλάδα μόνο για διακοπές συμβαίνει γιατί προφανώς δεν βλέπει το επαγγελματικό του μέλλον στην Ελλάδα, αλλά στην «ισχυρότερη» Γερμανία (ή την αντίστοιχη χώρα του). Αντίστροφα, όμως, ο Έλληνας φοιτητής, εκτός από διακοπές, πηγαίνει Erasmus ακριβώς για να δει πώς είναι τα πανεπιστήμια και η δουλεία στο εξωτερικό γιατί τη «λύση» της μετανάστευσης την έχει σκεφτεί μάλλον προ πολλού. Κι αν δεν την είχε ήδη σκεφτεί, τη σκέφτεται αφού πάει Erasmus. Άλλωστε, αυτό το διαπιστώνουμε αν δούμε στις «Εμπειρίες Φοιτητών» (σε ιστοσελίδα για το Erasmus του Παν. Πελοποννήσου), όπου διαβάζουμε για εμπειρίες φοιτητών, οι οποίοι βρήκαν δουλειά σε «ανεπτυγμένη» χώρα και για να τους προσλάβουν σε αυτή τη δουλειά προσμετρήθηκε το Erasmus που είχαν κάνει εκεί!

Όσον αφορά την ιδεολογική εκστρατεία υπέρ του εξωτερικού έχουμε να σημειώσουμε 2 ακόμα πράγματα:

1) Διαστρεβλώνεται η πραγματικότητα για τις ιμπεριαλιστικές, τις «ανεπτυγμένες» χώρες. Ούτε εκεί τα πράγματα είναι εύκολα για τους εργαζόμενους, κάθε άλλο. Για παράδειγμα το να παρουσιάζεται ως μεγάλη ευκαιρία το να είσαι εργαζόμενος με 800, 1000 ή και 1500 ευρώ στην Γερμανία, όταν με 900 εκεί θεωρείσαι φτωχός, αυτό είναι τουλάχιστον ψέμα.

2) Η εκστρατεία υπέρ της μετανάστευσης έχει ενταθεί στα χρόνια των μνημονίων και για έναν ακόμη λόγο: ο λαός αυτά τα χρόνια βγήκε στο δρόμο, προβληματίστηκε, πίστεψε την τριετία 2010-12 ότι μπορεί να κερδίσει με τον αγώνα. Ακριβώς για να μην αναζητά ο λαός τη λύση στον αγώνα για την αλλαγή της κατάστασης στον τόπο του, η κυρίαρχη προπαγάνδα του προβάλλει το «απλό»: «τι κάθεσαι να αγωνίζεσαι και να τρέχεις, πήγαινε αλλού που είναι καλύτερα τα πράγματα».

Η δική μας στάση

Οι αριστερές δυνάμεις δεν αντιμετωπίζουν με εχθρότητα όσους πάρουν το δρόμο της μετανάστευσης. Έχουν όμως καθήκον να τους πουν την αλήθεια, να μην αφήσουν το λαό να εξαπατηθεί από την ψευτολύση της μετανάστευσης. Η άποψή μας συνοψίζεται σε δύο σημεία: Πρώτον, η ζωή μετανάστη θα είναι πάντα ζωή μετανάστη. Ακόμα κι αν καταφέρει παροδικά να βρει «καλές ευκαιρίες», το πόσο καλές είναι σχετικό, καθώς θα είναι πάντα ο ξεριζωμένος, ο χωρίς πολιτιστικούς και κοινωνικούς δεσμούς με τον τόπο στον οποίο βρίσκεται και ο διπλά εκμεταλλευόμενος. Ας μην ξεχνάμε μάλιστα ότι θα είναι πάντα ο αποδιοπομπαίος τράγος για τον φασισμό, όπου κι αν βρίσκεται, διότι θα «παίρνει τη δουλειά από τους ντόπιους». Δεύτερον, αποτελεί ύψιστο πατριωτικό καθήκον η παραμονή στη χώρα και η αλλαγή της κατάστασης εδώ. Το «πάω αλλού γιατί τα πράγματα εδώ είναι δύσκολα» αποτελεί μια σιωπηρή ή και ρητή μοιρολατρική αποδοχή της κατάστασης, της υποχώρησης των αγώνων. Και αυτό πρέπει να αντιπαλέψουμε! Ο μόνος δρόμος με τον οποίο κατακτήθηκαν τα δικαιώματα είναι ο αγώνας και μόνο έτσι θα ξανακατακτηθούν και στο σήμερα. Και προοπτικά ο μόνος τρόπος ώστε να εκλείψει το «brain drain», η μετανάστευση, η φτώχεια και η εκμετάλλευση είναι τα «μυαλά» να παλέψουν από κοινού με τα εργατικά χέρια για μια Ελλάδα εθνικά ανεξάρτητη και μια άλλη κοινωνία δίχως εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Γιώργος Ρ.
Το άρθρο είναι δημοσιευμένο στο περιοδικό Πορεία που μόλις κυκλοφόρησε.