Την Πρωτοχρονιά του 1994, ο «Στρατός των Ζαπατίστα για την Εθνική Απελευθέρωση» (EZLN), καταλαμβάνει αιφνιδιαστικά με ένοπλη εξέγερση την πόλη Σαν Κριστομπάλ δε λα Κάσας και η διεθνής κοινή γνώμη στρέφει το πρόσωπό της προς τις ομιχλώδεις πλαγιές των βουνών της Τσιάπας, της φτωχότερης περιοχής στο Μεξικό, όπου το κίνημα των ανταρτών Ζαπατίστας διεκδικεί δικαιώματα για τους ιθαγενείς και τους φτωχούς.

Στα πλαίσια αυτής της επετείου δημοσιεύουμε σήμερα ένα κείμενο του ΚΚ Μεξικού (μ-λ) το οποίο ανακοινώθηκε το 2004 και αποτελεί μια τοποθέτηση για το Ζαπατίστικο κίνημα. Μετάφραση από τα ιταλικά & τα αγγλικά. Το ιταλικό κείμενο βρίσκεται στο τ.12 (Νοέμβρης 2004) του περιοδικού «Teoria & Prassi» που σήμερα εκδίδει η Κομμουνιστική Πλατφόρμα. Το αγγλικό κείμενο πάρθηκε από το ινδικό εξαμηνιαίο περιοδικό «Επαναστατική Δημοκρατία», τεύχος Απρίλη 2006. Τη μετάφραση από τα ισπανικά στα αγγλικά είχε κάνει ο George Gruenthal.

Όταν το Γενάρη του 1994 ξέσπασε ο αγώνας του EZLN, το κόμμα μας και όλοι οι επαναστάτες της χώρας μας τοποθετήθηκαν υπέρ αυτής της κινητοποίησης, βλέποντας σε αυτή τις θετικές πτυχές ενός ένοπλου κινήματος και το ριζοσπαστισμό των συνθημάτων του: εκτιμήσαμε πως αυτή η κινητοποίηση είχε τις πιθανότητες να μετασχηματιστεί σε έναν καταλυτικό πόλο για την πάλη των τάξεων και να συμβάλει σημαντικά στην αφύπνιση των μαζών των πόλεων και του χωριού από το λήθαργό τους: ήμασταν πεπεισμένοι πως ο EZLN υλοποιούσε με τρόπο συγκεκριμένο την ένοπλη πάλη των ίδιων των μαζών: ωστόσο, πολύ σύντομα κατέστη προφανές πως οι Ζαπατίστας προχωρούσαν σε μια διαδικασία υποστροφής, πήγαιναν πίσω αναφορικά με τα συνθήματα, επανασχεδίαζαν το μέγεθος του σχεδίου τους, αποκήρυτταν τον επαναστατικό αγώνα, γλιστρούσαν προς αντιλήψεις σοσιαλδημοκρατικές απεκδυόμενοι ευθυνών και τοποθετούμενοι στο ίδιο επίπεδο μικρών στόχων με αυτούς των μικροαστικών πατριωτικών αυταπατών.

Το Κομμουνιστικό Κόμμα Μεξικού (μαρξιστικό-λενινιστικό) δημοσιοποίησε τη στήριξή του στο ένοπλο Ζαπατίστικο κίνημα μέσα από μια σειρά ανακοινωθέντων που καλούσαν στο να μη μειωθεί το επίπεδο της μαζικής πάλης και στο να αξιοποιηθεί η αυξανόμενη συναίνεση στην προοπτική δημιουργίας ενός μετώπου αντιπολίτευσης προς το καθεστώς για την προώθηση μιας Λαϊκής και Δημοκρατικής Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης. Οι προσπάθειές μας εκείνη την περίοδο αναφορικά με την πάλη των μαζών επικεντρώνονταν στην ανάπτυξη εκείνης της προοπτικής.

Η οργάνωσή μας πρότεινε, χωρίς κανένα δισταγμό και φόβο επειδή «άλλοι» ήταν εκείνοι που προκαλούσαν ρήγμα στο σύστημα, ο EZLN να μπορέσει να καταστεί ο ενοποιητικός παράγοντας της κοινωνικής δυσαρέσκειας. Κατανοούσαμε πως ο EZLN ήταν σε θέση να μπει επικεφαλής ενός μαζικότατου κινήματος ικανού να πάει πέραν των αρχικών διεκδικήσεων (που ήταν ωστόσο ανώτερες των σημερινών), αφού επρόκειτο για έναν πόλεμο ενάντια στο καθεστώς. Όταν συζητήσαμε αυτό με τους Ζαπατίστας, αυτοί προτίμησαν να παραμείνουν στη γραμμή τους του «να μην είμαστε εμείς η πρωτοπορία», ως δικαιολογία για να αφήσουν το μαζικό κίνημα χωρίς ηγεσία. Τώρα που οι οπορτουνιστές και οι δεξιές δυνάμεις τούς συγχαίρουν για την επιλογή αυτής της γραμμής (και μάλιστα, την προπαγανδίζουν ως παράδειγμα) χρειάζεται να θυμηθεί κανείς ότι αυτή προκάλεσε τεράστια ζημιά στο μαζικό κίνημα, παραμορφώνοντας και αποδυναμώνοντάς το για αρκετό καιρό.

Πρόκειται για μια πολιτική γραμμή που έχει προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις και οι Ζαπατίστας είναι οι άμεσοι υπεύθυνοι. Αυτή είναι μια αλήθεια που δεν μπορούν να την κρύψουν, όσο και να το προσπαθούν στις ομιλίες τους και τις προπαγανδιστικές καμπάνιές τους. Η γραμμή αυτή έγινε ακόμα πιο επικίνδυνη από το γεγονός πως οι μάζες ως ένα βαθμό έλπιζαν να πάρουν από αυτούς προσανατολισμό, κατευθυντήριες γραμμές και παραδείγματα συνεπούς πάλης.

Οι ξαφνικές αλλαγές στη γραμμή του EZLN δεν είναι κάτι το καινούργιο, ήδη από τη δημοκρατική συνέλευση του 1994, όταν άφησε την ηγεσία του μαζικού κινήματος, που είχε συγκληθεί με πρωτοβουλία του, στους αστούς και σοσιαλδημοκράτες διανοούμενους, αποκηρύσσοντας τις δυνάμεις που ήταν πιο συνεπείς στην υπεράσπιση της επαναστατικής γραμμής. Πολλά άλλα γεγονότα της ίδιας φύσης συνέβησαν διαδοχικά: εδραιωνόταν προοδευτικά μια εγκατάλειψη του καθήκοντος που η κατάσταση που προκλήθηκε από την εξέγερση γεννούσε: της συμβολής στην επαναστατική πάλη.

Με την πορεία των Ζαπατίστας προς την Ομοσπονδιακή Περιφέρεια [Πόλη του Μεξικού] γίναμε μάρτυρες του πώς η ηγεσία του EZLN και οι σύμμαχοί της κορύφωναν τη σταυροφορία τους εναντίον της επαναστατικής προοπτικής, προς μεγάλη ικανοποίηση της άρχουσας τάξης: φυσικά, η πάλη των τάξεων δεν σταματά βάσει της θέλησης του Μάρκος.

Τις ημέρες κατά τις οποίες οι Ζαπατίστας πραγματοποιούσαν την πορεία τους σε ένα τμήμα της χώρας, ο Μάρκος έδωσε πολλές συνεντεύξεις στους Μονσιβάις, Σέρερ και Γκαρσία Μάρκες, στις οποίες εκδήλωσε ξεκάθαρα το ζήλο με τον οποίο επιτιθόταν στην επαναστατική πάλη, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τη μεγάλη σημασία που αυτή έχει για τη χειραφέτηση των εκμεταλλευόμενων, αρνούμενος να λάβει υπόψη το ρόλο του επαναστατικού κινήματος, Ταύτισε εαυτόν με τη συκοφαντική, εκβιαστική και αντιδραστική θέση της αστικής τάξης. Αυτή η τοποθέτηση δεν μπορεί απλώς να ξεχαστεί: είμαστε υποχρεωμένοι να δώσουμε μια απάντηση από τη σκοπιά όσων δεν πέφτουν στην παγίδα της αστικής δημοκρατίας. Αν επιστρέφουμε ακόμα μια φορά σε αυτό το θέμα, είναι γιατί οι Ζαπατίστας συνεχίζουν να ταυτίζονται με μια πολιτική γραμμή τόσο καταστροφική για τις εκμεταλλευόμενες και καταπιεζόμενες μάζες της χώρας.

Ο Μονσιβάις (ένας διανοούμενος εχθρικός απέναντι στο φοιτητικό και πανεπιστημιακό κίνημα και στις μορφές πάλης των μαζών που βγαίνουν εκτός της αστικής συνταγματικής τάξης) σε εκείνη τη συνέντευξη συνεχάρη το Μάρκος γιατί ο EZLN έφτασε να υιοθετεί πιο πολιτισμένες θέσεις: χαρακτήρισε παραληρηματικούς τους αρχικούς σκοπούς της Ζαπατιστικής πάλης και εκδήλωσε την ικανοποίησή του για την αλλαγή πολιτικής γραμμής. Ο Μάρκος, χωρίς δισταγμό, του έδωσε δίκιο. Υπήρχε μια αμοιβαία φιλοφρόνηση, του Μονσιβάις με το Μάρκος και του Μάρκος που αισθανόταν ενισχυμένος από την υποστήριξή του Μονσιβάις στις θέσεις του.

Παρ’ όλα αυτά, το κόμμα μας υποστηρίζει ότι τα συνθήματα που χαρακτήριζαν αρχικά την πάλη του EZLN, όπως ορίστηκαν στις συμφωνίες του Σαν Άντρες, διατηρούν πλήρως την επικαιρότητά τους, ακόμα και αν δεν δίνουν μια οριστική λύση στο πρόβλημα, και σε μια συγκεκριμένη φάση τις προωθούσαμε. Αυτό που τώρα έχει αλλάξει είναι ο τρόπος με τον οποίο υποστηρίζονται και η προβολή τους στην ταξική πάλη. Τώρα έχουν καταστεί ο τελικός σκοπός του Ζαπατιστικού κινήματος.

Προκειμένου να δέχονται λιγότερη επαναστατική κριτική, οι Ζαπατίστας, μέσω του Μάρκος, ισχυρίζονται πως ο σκοπός για τον οποίο μάχονται τώρα είναι αυτός για τον οποίο πάντοτε μάχονταν, πως οι άλλοι ή ήταν εμφορούμενοι «παλιών αντιλήψεων» ή, ακόμα χειρότερα, εσφαλμένα ερμήνευαν τους πραγματικούς τους σκοπούς: με αυτούς τους ισχυρισμούς, οι Ζαπατίστας, απαρνούνται τις θέσεις και την πολιτική πρακτική που είχαν στο παρελθόν και προσπαθούν να μας κάνουν να πιστέψουμε ότι κάνουν ένα βήμα εμπρός προς το πολιτικό περιβάλλον προς το οποίο πλέον ταξιδεύουν, αυτό της σοσιαλδημοκρατίας και του μικροαστικού κρετινισμού.

Αυτός είναι ο προσφιλής τους τρόπος αποφυγής της κριτικής για πολιτική ασυνέπεια και το παιχνίδι που παίζουν με τους σοσιαλδημοκράτες, προκειμένου να δυσφημήσουν το επαναστατικό κίνημα ενώπιον των μαζών και να εκμηδενίσει τη δράση του.

I. Η επαναστατική πάλη και ο Μάρκος ο αντάρτης

Ο Μάρκος εντοπίζει στην επαφή του με την ιθαγενική κοινότητα την αιτία που απώλεσε τις επαναστατικές του πεποιθήσεις και ορίζει αυτή την επιλογή του ως μια «απώλεια της αποστολής θανάτου». Αυτός ο ισχυρισμός που επιφανειακά δείχνει να εμφορείται από ανθρωπισμό και ρομαντισμό, στην πραγματικότητα περιορίζει την πολιτική δράση των συμπαθούντων και των υποστηρικτών του σε έναν αγώνα αφιερωμένο στο να κάνει το καπιταλιστικό σύστημα, ένα σύστημα εκμετάλλευσης «με ανθρώπινο πρόσωπο». Από αυτό προκύπτει πως κάθε διαφορετική μορφή πάλης πρέπει παρ’ αυτά να αποκηρυχθεί.

Κατ’ εμάς, δεν ήταν η σχέση με την ιθαγενική κοινότητα το στοιχείο που τον έκανε να «καταλάβει» τη νέα πορεία του αγώνα και να τροποποιήσει το σκοπό της πάλης: ήταν η ανικανότητα του Μάρκος να προσδώσει στο κίνημα μια ταξική ηγεσία ώστε να του δώσει μια προοπτική ευρύτερη. Ο Μάρκος πήγε στη ζούγκλα όντας ένα επαναστατικό στοιχείο: ο καθοριστικός παράγοντας του ιδεολογικού του εκφυλισμού ήταν η αδύναμη κατάρτισή του (όπως έχει ο ίδιος αναγνωρίσει), η ανικανότητα της ηγεσίας, λόγω της εξαιρετικά τραγικής κατάστασης των ιθαγενών μαζών, να τις πολιτικοποιήσει προσδίνοντάς τους μια επαναστατική θεώρηση των πραγμάτων, και, στην πορεία του κινήματος, το φλερτ με τη σοσιαλδημοκρατία και οι εσωτερικές και εξωτερικές πιέσεις τους επηρέασαν περισσότερο, οδηγώντας τελικά στην ανοιχτή αποκήρυξη του επαναστατικού αγώνα.

Σύμφωνα με το Μάρκος στη συνέντευξή του στο Χούλιο Σέρερ Γκαρσία «Ο επαναστάτης τείνει να γίνει πολιτικός και ο κοινωνικός αντάρτης δεν σταματά να είναι κοινωνικός αντάρτης». Με αυτό τον τρόπο προτείνει εκ νέου μια πολύ καλά γνωστή θέση από την περίοδο των αντάρτικων κινημάτων της δεκαετίας του ’70, που ιδιαίτερα πρόβαλλαν οι αναρχικές ομάδες της εποχής εκείνης, ότι «η εξουσία διαφθείρει»: δηλαδή, οι μάζες θα πρέπει να αποκηρύξουν την κατάληψη της εξουσίας, πρέπει να πάρουν τα μέσα παραγωγής στα χέρια τους (κάτι που είναι πραγματικά μια παγίδα στην ταξική πάλη για την εξουσία). Ακόμα χειρότερα, οι μάζες είναι ανίκανες να πάρουν στα χέρια τους τα της χώρας, να αναλάβουν την εξουσία, γιατί όλα θα κατέληγαν στη διαφθορά και στην αποτυχία κάθε σχεδίου: δεν έχουν εμπιστοσύνη στην εξουσία των μαζών να υπερνικήσουν κάθε απόπειρα να πάει πίσω η ταξική πάλη. Οι Ζαπατίστας λένε ότι «απορρίπτουν το να είναι η πρωτοπορία». Η απόρριψή τους είναι κάτι παραπάνω από αυτό: απορρίπτουν τον επαναστατικό αγώνα ακόμα και μη όντας αυτοί η πρωτοπορία του.

Ασφαλώς, ο Μάρκος δεν είναι τόσο συνεπής, γιατί στη συνέντευξή του στον Κάρλος Μονσιβάις, έλεγε: «είμαστε ένα σοβαρό επαναστατικό κίνημα», παρότι, από την τελευταία του απόρριψη, έχει καταστεί ξεκάθαρο σε όλους ότι ο ηγέτης του EZLN και το ηγετικό κλιμάκιό του έχουν αποφασίσει να ανταλλάξουν επαναστατικούς λόγους με ειρήνη.

Επιστρέφοντας στη συνέντευξή του με το Σέρερ και το Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, με την οποία ο Υποδιοικητής Μάρκος έδωσε γερό χτύπημα στους επαναστάτες, την έκανε αυτή ένα αρχικό σημείο της σοσιαλδημοκρατικής του τοποθέτησης, τονίζοντας ότι δεν είναι απαραίτητη η κατάληψη της εξουσίας, ότι η εξουσία πρέπει να μείνει σε αυτούς που ήδη την έχουν όπως είναι τώρα στον κόσμο. Ποιος, όμως, δεν γνωρίζει ότι οι ανώτερες τάξεις έχουν την εξουσία; Ποιος δεν γνωρίζει ότι οι πολιτικές των νόμιμων κομμάτων είναι οι πολιτικές της μεγαλοαστικής τάξης; Τέτοια ασυναίσθητα λόγια από την ηγεσία ενός τόσο σημαντικού κινήματος είναι ντροπιαστική.

Στην κοινωνική δραστηριότητα, τι δεν είναι πολιτικό σήμερα; Βασικά, ο λόγος των Ζαπατίστας προσπαθεί να αποξενώσει τις μάζες από τον πολιτικό αγώνα, υπό το πρόσχημα πως κάθε τι πολιτικό είναι διεφθαρμένο, χωρίς να το θέτει αυτό με ταξικούς όρους, δηλαδή, χωρίς να διαφοροποιεί την αστική πολιτική σε όλες της τις αποχρώσεις από την προλεταριακή πολιτική. Να το πούμε απερίφραστα: ο Μάρκος υιοθετεί αριστερή σοσιαλδημοκρατική πολιτική και απορρίπτει την επαναστατική πολιτική.

Αναμφίβολα, οι επαναστάτες προτείνουν την οργάνωση των μαζών ώστε αυτές να μπορούν να διεξάγουν έναν πολιτικό αγώνα, να πάρουν την εξουσία και να μετασχηματίσουν την πραγματικότητά τους σε όλες τις πτυχές της κοινωνική ζωής, συμβάλλοντας ιστορικά στους λαϊκούς αγώνες ώστε οι μάζες να πετυχαίνουν λιγότερο ή περισσότερο άμεσους στόχους, μα πάνω από όλα ώστε να μπορούν να ανυψώσουν το επίπεδο συνείδησης και να αυξήσουν τις δυνάμεις στους στον αγώνα εναντίον των καταπιεστών τους. Ενώ οι Ζαπατίστας, αρχικά πολύ σιωπηρά, αλλά τελικά εντελώς ανοιχτά, προτείνουν την υιοθέτηση του αστικού συνθήματος να γίνουν οι μάζες άνθρωποι που θα πρέπει να παίρνουν μέρος πολιτικά μόνο σε ζητήματα που δεν έχουν να κάνουν τίποτα με την πολιτική εξουσία και την υλική βάση στην οποία αυτή στηρίζεται, την ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής. Σε ένα άλλο σημείο αυτής της Ζαπατιστικής λιτανείας, προσπαθούν να ταυτίσουν τη ριζοσπαστικοποίηση των κινημάτων με την ήττα: «δεν θα πιέσουμε το κίνημα να φτάσει στο σημείο όπου θα το οδηγήσει στην ήττα». Αυτό φαίνεται ως μια επίπληξη στην αξιοπρέπεια με την οποία το φοιτητικό κίνημα αντιμετώπισε το καθεστώς: με αυτά τα λόγια, ουσιαστικά λέει ότι αρνήθηκαν να εμβαθύνουν τον αγώνα φοβούμενοι την καταστολή, μια στάση όμως που οδηγεί στο ντεφαιτισμό, και η οποία βασίζεται στο βρώμικο εκβιασμό των μαζών με τα υποτιθέμενα «ρίσκα», ώστε να τις αναγκάσουν να υποστείλουν τις σημαίες.

Αναφορικά με τη σοσιαλιστική προοπτική στο Μεξικό, ο Ζαπατιστικός λόγος ακολούθησε τα ίδια πρότυπα της κλασικής σοσιαλδημοκρατικής, ρεβιζιονιστικής και μεγαλοαστικής γλώσσας: σύμφωνος με αυτή, ταύτισε το σοσιαλισμό με τον καιρό του ρεβιζιονισμού στην εξουσία, όταν οι επαναστατικές σοσιαλιστικές διαδικασίες είχαν εκφυλιστεί σε κρατικό καπιταλισμό από τα μέσα του 20ού αιώνα ως την πλήρη τους χρεωκοπία μια δεκαετία πριν. Εμείς οι επαναστάτες αξιοποιούμε τις ήττες στην ταξική πάλη του προλεταριάτου, για να υπερνικήσουμε τις δυσκολίες και τις βλαβερές συνέπειες που οι λαοί υφίστανται λόγω της παλινόρθωσης της μισθωτής σκλαβιάς. Είμαστε πεπεισμένοι ότι οι ίδιες οι εργαζόμενες μάζες και η ευρύτερη συμμετοχή τους σε όλα τα επίπεδα αγώνα θα μπλοκάρουν τις κινήσεις της αστικής τάξης. Δεν ζητάμε την κατανόηση των καταπιεστών, δεν καλούμε τους εκπροσώπους της αστικής τάξης που προσπαθούν να μας κάνουν να πιστέψουμε ότι δεν υπάρχει πια επαναστατικός αγώνας, να μας δημιουργήσουν επαναστατικές συνθήκες όταν δεν υπάρχουν. Καλούμε τις μάζες να διεξάγουν επαναστατικό αγώνα για το μετασχηματισμό της παρούσας κοινωνίας. Συνεχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε το γεγονός ότι η ταξική πάλη είναι η κινητήρια δύναμη της ιστορίας.

II. Επαναστατική βία

Η βία είναι ένα στοιχείο σύμφυτο της ταξικής πάλης. Δεδομένων των ανταγωνισμών, οι κοινωνικές τάξεις και ακόμα περισσότερο όσοι έχουν μια επαναστατική προοπτική πάντοτε προσφεύγουν στην κριτική των όπλων. Ο Μάρκος, που προχώρησε σε ένα βίαιο κίνημα ως απάντηση στη βία των καταπιεστών, τώρα παραδίδει μαθήματα μεταμέλειας. «Η βία ήταν πάντοτε άχρηστη, αλλά κανείς δεν το καταλαβαίνει μέχρις ότου κάποιος την ασκεί ή την υφίσταται» (συνέντευξη στο Σέρερ). Στην πραγματικότητα, η ιστορία της ανθρωπότητας έχει προχωρήσει από αυτό το «άχρηστο» πράγμα. Τι συνέβη στις επαναστάσεις των σκλάβων, των αγροτών, της αστικής τάξης, της εργατικής τάξης στην ιστορία; Τι συνέβη και με τις επαναστάσεις για την ανεξαρτησία το 1810, στην επανάσταση του 1910-17, ή τις επαναστατικές αντάρτικες παραδόσεις στην ιστορία της χώρας μας; Με το ρομαντισμό του ο Μάρκος μάς πηγαίνει στην παλιά, ξεπερασμένη, αστική αντίληψη της βίας ως ένα σκοτεινό σύμβολο της ανθρώπινης ιστορίας, τη σκοτεινή της πλευρά, αρνούμενος ξανά κάθε ταξική διάκριση μεταξύ της επαναστατικής βίας των καταπιεστριών τάξεων και της επαναστατικής βίας των άκληρων τάξεων. Και συνεχίζει, σφυροκοπώντας: «ένας στρατιώτης, και βάζω και τον εαυτό μου σε αυτούς, είναι ένας αναίσθητος και παράλογος άνθρωπος, γιατί πρέπει να προσφεύγει στη βία για να πείσει κάποιον» (συνέντευξη στο Σέρερ). Εμείς ισχυριζόμαστε ότι ένας στρατιώτης είναι κάποιος ένοπλος στην υπηρεσία μιας κοινωνικής τάξης, του οποίου η δράση καθορίζεται από τις ανάγκες της τάξης ή του στρώματος που τον έχει βάλει εκεί ή για την οποία έχει καταφύγει στα όπλα. Ακόμα και οι στρατηγοί που εξουσιάζουν στη Λατινική Αμερική ξεκάθαρα διατηρούνται από τις ανάγκες των ντόπιων καταπιεστριών τάξεων και φυσικά από τις επιτακτικές ανάγκες των ιμπεριαλιστών, όχι βέβαια από τη δική τους τάχα «κακή φύση». Οι Ζαπατίστας χρησιμοποίησαν όπλα όχι για να πείσουν, αλλά για να εξασφαλίσουν τα συμφέροντά τους και για να σταματήσουν την αυξανόμενη καταστολή και εξολόθρευση την οποία υφίσταντο επί πολλά χρόνια. Αυτό είναι κάτι που δεν πρέπει να ξεχνούν: ο λαός της ζούγκλας του Λακαντόν έχει μια επιτακτική ανάγκη να προσφεύγει στην αυτοάμυνα εναντίον των μεγαλοκτηματιών και του Κράτους.

Σε σχέση με άλλες αντάρτικες ομάδες, με την ιδέα όχι της κριτικής σε υπεραριστερά λάθη ή θέσεις, αλλά της απόρριψης του ένοπλου αγώνα, ο Μάρκος είπε ότι «δεν είναι ηθικό όλα τα μέσα να δικαιολογούνται» (συνέντευξη στο Γκαρσία Μάρκες). Αυτό είναι ένα παλιό κόλπο στο οποίο οι άρχουσες τάξεις προσέφευγαν ήδη από την αρχή της μεξικανικής επανάστασης του 1910 για να δυσφημήσουν τον ένοπλο αγώνα.

Όμως δε σταματά εκεί. «Όποιος προσφεύγει στα όπλα για να επιβάλει τις ιδέες του είναι πολύ φτωχός σε ιδέες» (συνέντευξη στο Σέρερ). Αυτό είναι σα να χτυπάς το κεφάλι σου στον τοίχο. Δεν πρόκειται απλώς για μια φράση που το καθεστώς χρησιμοποιεί για να χτυπήσει τον ένοπλο αγώνα, αλλά για την αρχή της εγκατάλειψής του, καλλωπισμένη με μια γερή δόση ανθρωπισμού. Ο Μάρκος λέει πως είναι οπαδός του Ζαπάτα, αλλά πώς θα μπορούσε να νοηθεί ο Ζαπάτα χωρίς το ένοπλο κίνημα του οποίου αυτός ηγήθηκε;

Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι οι μάζες προσφεύγουν στον ένοπλο αγώνα, και ειδικά στην ανώτατη μορφή του, την ένοπλη εξέγερση, όχι απλώς λόγω της απελπιστικής τους κατάστασης, αλλά μετά από μια μακρά διαδικασία αγώνων, μέχρι να φτάσουν να κατανοήσουν την χειραφετητική φύση τους και την ανάγκη να πετύχουν το στόχο τους με επαναστατικό τρόπο, αντιπαλεύοντας τις άρχουσες τάξεις, και να γίνουν έτοιμες να χύσουν το αίμα τους στον αγώνα για την απελευθέρωσή τους.

Κατ’ αυτό τον τρόπο, προεκτείνοντας τη Ζαπατιστική λογική με απλά λόγια, κάποιος θα μπορούσε να πει πως αφού η εκμετάλλευση είναι μια βεβαιότητα σε αυτόν τον κόσμο, και η καταστολή είναι αναπόφευκτη, θα πρέπει πρώτα να πείσουμε όλο τον κόσμο για αυτό προτού αλλάξει οτιδήποτε. Όμως, δεν προσπαθούμε να επιβάλλουμε τις ιδέες μας περί ελευθερίας με τα όπλα, γιατί τότε αυτές θα είναι πολύ φτωχές ιδέες. Αυτή η ασυναρτησία είναι εξαιρετικά επικίνδυνη, γιατί θα μας έκανε να πιστεύουμε ότι ο επαναστατικός αγώνας είναι ξεπερασμένος, και ότι πλέον θα πρέπει να περιοριζόμαστε μόνο στον ειρηνικό αγώνα. Είναι προφανές πως η σημερινή θέση του EZLN είναι ταυτόσημη με τον κλασικό φιλελευθερισμό των αστικών δημοκρατιών.

Ακολούθως, οι ηγέτες των Ζαπατίστας έχουν προσπαθήσει να επιστήσουν την προσοχή στο καθεστώς, δηλώνοντας πως αν δεν αρχίσει η ειρηνευτική διαδικασία, τότε νέες ένοπλες ομάδες μπορεί να προκύψουν. Πράγματι, θα προκύψουν. Κι αυτό, ως αποτέλεσμα της όξυνσης των ταξικών αντιθέσεων, που προκύπτει από την ανάπτυξη του καπιταλισμού και από την αντιλαϊκή και φιλοϊμπεριαλιστική πολιτική της κυβέρνησης.

III. Η Ζαπατιστική θεώρηση του καπιταλισμού

Προς μεγάλη χαρά της μπουρζουαζίας και παρά τις επαναστατικές παραδόσεις αγώνων του μεξικάνικου λαού, οι Ζαπατίστας μας έχουν επαναφέρει το παλιό μπαγιάτικο σύνθημα: «δεν είναι όλοι οι επιχειρηματίες κλέφτες, γιατί κάποιοι έχουν κερδίσει τον πλούτο τους με έντιμα και ειλικρινή μέσα»(συνέντευξη στο Σέρερ). Όχι, δεν πρόκειται για χριστιανικό κήρυγμα, όπου ο κλέφτης κατηγορείται και ο άγιος, ο ασκητικός, επαινείται. Η καπιταλιστική εκμετάλλευση δεν είναι απλώς ένα ζήτημα ηθικής ή ληστείας, αλλά κοινωνικών σχέσεων παραγωγής που έχουν εγκαθιδρυθεί μεταξύ των ιδιοκτητών των μέσων παραγωγής που βρίσκονται σε ατομική ιδιοκτησία και εκείνων που δεν έχουν τίποτε παρά μόνο την εργατική τους δύναμη να πουλήσουν στους πρώτους. «Έντιμος» τρόπος παραγωγής πλούτου δεν υπάρχει: είναι κανείς είτε άμεσος είτε έμμεσος εκμεταλλευτής. Αν ο Μάρκος καλούταν να δώσει ένα έστω παράδειγμα για αυτή του τη θέση, θα αντιμετώπιζε το ίδιο πρόβλημα με αυτό όλων των συστημικών διανοουμένων. Ο ταπεινότερος από όλα τα αφεντικά, που κάνει το σταυρό του, πρέπει πάντοτε να εκμεταλλεύεται τους εργάτες του το μάξιμουμ δυνατό, ο τραπεζίτης απαιτεί το υψηλότερο κέρδος, ο επενδυτής αναζητά το υψηλότερο επιτόκιο, ο ιδιοκτήτης γης επιδιώκει τη μεγιστοποίηση του ενοικίου του, ο κτηνοτρόφος επιδιώκει τα μεγαλύτερα κέρδη. Αυτός είναι ο νόμος του συστήματος.

Ο Μαρκος ζητά κίνητρα για τους συνεταιρισμούς όπως αυτόν του Τεφέ [σ.αρχικού μεταφραστή: μιας ιθαγενικής κοινότητας βορείως της πόλης του Μεξικού που έχει φτιάξει ένα πάρκο νερού, προσελκύοντας μεξικανούς τουρίστες], και «την αναγνώριση των επιχειρηματικών τους δυνατοτήτων, με την απόδοση των προνομίων και των ευκαιριών στην αγορά που ήδη προσφέρονται στους ιδιοκτήτες μεγάλων ξενοδοχείων» (συνέντευξη με το Σέρερ).

Λοιπόν, ακολουθώντας τη λογική του που ευνοεί την ανάπτυξη αυτών των τομέων, θα πρέπει πρώτα να ξεχάσουμε ότι το Κράτος σήμερα βρίσκεται στην υπηρεσία των μεγάλων μονοπωλίων. Ποιος δεν το γνωρίζει αυτό; Μόλις ξεχάσουμε αυτή τη «μικρή λεπτομέρεια», τότε, στην καλύτερη των περιπτώσεων, όπου θα προωθούνταν η δημιουργία μιας συνεταιριστικής αλυσίδας ξενοδοχείων, θα δημιουργούταν απλώς ένα νέο μονοπώλιο που θα πάλευε, λόγω του ανταγωνισμού, να συντρίψει τους μικρούς επιχειρηματίες ή άλλους μικρούς συνεταιρισμούς. Γιατί; Γιατί ισχύει η επιδίωξη του μέγιστου κέρδους, γιατί χωρίς αυτή θα υπέκυπταν στον ανταγωνισμό, γιατί οι κοινωνικές σχέσεις της καπιταλιστικής παραγωγής στη μονοπωλιακή τους φάση κυριαρχούν.

Σε περίπτωση που κάποιος προσπαθήσει να τις κάνει μικρές ή μεσαίες επιχειρήσεις με χρηματοπιστωτική σταθερότητα, πάλι θα έπρεπε να αντιμετωπίσουν τη μόνιμη απειλή να καταβροχθιστούν ή να υποταχθούν στις ισχυρότερες. Οι ανεξάρτητες εταιρίες σε ένα μονοπωλιακό τομέα δημιουργούν ένα παράγοντα αστάθειας για τις εταιρίες που κυριαρχούν σε αυτό τον κλάδο και οι ανεξάρτητες εταιρίες πάντοτε συγκρούονται με τις τιμές και τα κέρδη των μονοπωλίων. Ξεχνώντας αυτό, ο Μάρκος πέφτει στην παγίδα του καθεστώτος η οποία συνίσταται στην προώθηση (επιφανειακά) πολιτικών ευνοϊκών για τη μικρή αστική τάξη, που στην πραγματικότητα βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα του μεγάλου κεφαλαίου.

Σε ένα σύστημα που χαρακτηρίζεται από τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής, και εξαιτίας του νόμου της απόσπασης υπεραξίας και του νόμου της συσσώρευσης, οι συνεταιρισμοί που προωθούνται από τους Ζαπατίστας θα καταλήγουν αναπόφευκτα να εκμεταλλεύονται εργατική δύναμη, όπως το Πασκουάλ, το Εξέλσιορ και πολλοί άλλοι, ή θα υφίστανται το βίαιο αφανισμό τους.

Στην περίπτωση της μικρής αστικής τάξης και των συνεταιριστών, το κύριο καθήκον είναι να τους εντάσσει κανείς στο δημοκρατικό και επαναστατικό αγώνα για το μετασχηματισμό των υφιστάμενων σχέσεων παραγωγής και να τους εντάσσει σε μια παραγωγική ζωή όπου δεν θα γίνονται εκμεταλλευτές των εργαζομένων.

Αλλά αυτό το τελευταίο δεν είναι η προοπτική που χαράσσουν οι Ζαπατίστας: κατ’ αυτούς, το ζητούμενο είναι: «οι ευκαιρίες για δημιουργία ενός άλλου τύπου σχέσεων, ακόμα και εντός της αγοράς, που δεν εκπροσωπούν τον άγριο καπιταλισμό όπου κάποιοι κατασπαράσσονται από κάποιους άλλους» (συνέντευξη με το Σέρερ). Αυτό δεν είναι κάτι νέο: είναι μια επανάληψη της σοσιαλδημοκρατικής πρότασης για έναν «τρίτο δρόμο». Η ιμπεριαλιστική Ευρώπη τον βιώνει. Ωστόσο, η «εξημέρωση του καπιταλισμού» δεν έχει φέρει τίποτε παραπάνω από μια απόπειρα συσκότισης της πραγματικής φύσης της καπιταλιστικής αγοράς. Οι καπιταλιστές δεν κάνουν οικονομικό ή πραγματικό πόλεμο επειδή είναι κακοί, αλλά μόνο εξαιτίας της ανάγκης τους να επιβιώσουν. Είναι δύσκολο να πιστέψουμε πως πραγματικά ο Μάρκος δεν γνωρίζει κάτι τέτοιο, ή ότι οι υπόλοιποι σοσιαλδημοκράτες, που πασχίζουν να κερδίσουν τη συμπάθεια της ολιγαρχίας, δεν το γνωρίζουν.

Είναι σημαντικό να τονίσουμε τις διαφορές μας ειδικά στο ζήτημα των σχέσεων μεταξύ ντόπιας ολιγαρχίας και ιμπεριαλισμού, γιατί οι Ζαπατίστας, δια μέσου του Μάρκος, αναγνωρίζουν ότι η πρώτη θα καταβροχθιστεί από τους ιμπεριαλιστές. Στην πραγματικότητα, η ιμπεριαλιστική κυριαρχία πάντοτε επιτρέπει στις ντόπιες ολιγαρχίες να έχουν ένα ρόλο σε εκείνους τους τομείς που διασφαλίζουν τον κυρίαρχό της ρόλο σε διεθνές επίπεδο. Η ιμπεριαλιστική κυριαρχία στη χώρα μας, αντίθετα με τους ισχυρισμούς του Μάρκος, βασίζεται στη στρατηγική συμμαχία της διεθνούς χρηματιστικής ολιγαρχίας και της ντόπιας χρηματιστικής ολιγαρχίας, στη βάση της υποταγής της δεύτερης στην πρώτη.

Η Ζαπατιστική ερμηνεία του καπιταλισμού δεν είναι τόσο νέα όσο κάποιοι ισχυρίζονται: αυτοί που ισχυρίζονται ότι ο μαρξισμός είναι ξεπερασμένος, αναβιώνουν τις πιο οπισθοδρομικές οικονομίστικες και λαϊκιστικές θεωρίες, πασπαλισμένες με σοσιαλδημοκρατική ρητορική, όμως δεν έχουν τίποτε το νέο να προσφέρουν. Αυτό που κάνουν είναι να αποκαλύπτουν τη δική τους ταξική φύση και, προσκολλούμενοι σε αυτή, γενικεύουν ασήμαντες κοινωνικές εξελίξεις για να δώσουν αξία στη θέση τους.

Η σοσιαλδημοκρατική ρητορεία στην εκδοχή του EZLN έχει ως εξής: η «αναγνώριση διαφορών» είναι η μαγική διατύπωση για την ακύρωση των υπαρχουσών αντιθέσεων. Η έννοια αυτής είναι πολύ ελαστική, και αποδεκτή σχεδόν σε όλους. Οι Ζαπατίστας παρουσιάζονται ως υποστηρικτές της αναγκαιότητας της αναγνώρισης της διαφοράς όλων και της αρμονικής τους συμβίωσης. Όμως η ανθρωπότητα ζει σύμφωνα με ιστορικά πρότυπα τα οποία δεν μπορούν να αγνοούνται: αναγνωρίζουμε τις διαφορές μεταξύ εχόντων και μη εχόντων, μεταξύ εκμεταλλευτών και εκμεταλλευομένων, μεταξύ καταπιεστών και καταπιεζομένων. Ωστόσο, τις αποδεχόμαστε; Αυτό είναι ασύμβατο με την προοπτική του αγώνα τους.

Εν τέλει, θεωρούμε υποχρέωσή μας να επισημάνουμε ένα σοβαρό σφάλμα από τα διδάγματα της ιστορίας του 20ού αιώνα που αντλεί ο Μάρκος, όταν λέει: «Όταν διακηρύττουμε ότι ο νέος αιώνας και η νέα χιλιετία είναι η χιλιετία κι ο αιώνας των διαφορών, ερχόμαστε σε μια θεμελιώδη ρήξη με τον 20ό αιώνα: τη μεγάλη διαπάλη των ηγεμονικών δυνάμεων. Η τελευταία διαπάλη που θυμόμαστε, μεταξύ του σοσιαλιστικού και του καπιταλιστικού στρατοπέδου, οδήγησε σε δύο παγκόσμιους πολέμους. Αν αυτό δεν αναγνωριστεί, ο κόσμος θα καταλήξει να γίνει ένα αρχιπέλαγος συνεχών πολέμων εντός και εκτός των εθνικών συνόρων. Σίγουρα δεν θα είναι εφικτό να ζήσουμε με αυτό τον τρόπο». (συνέντευξη στο Σέρερ).

Πρέπει να κάνουμε τρεις επισημάνσεις:

1.Η πάλη για παγκόσμια ηγεμονία είναι ένα εξαιρετικά επίκαιρο ζήτημα: σε αυτήν εμπλέκονται όλες οι καπιταλιστικές δυνάμεις, ωθούμενες από τα μεγάλα πολυεθνικά μονοπώλια και σε αυτήν έχει έναν κυρίαρχο ρόλο ο βορειοαμερικάνικος ιμπεριαλισμός.

2.Οι παγκόσμιοι πόλεμοι προέκυψαν από την ιμπεριαλιστική φάση του καπιταλισμού που έχει στόχο την κατάκτηση της κυριαρχίας σε όλο τον κόσμο. Ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος ξεκίνησε πριν καν την προλεταριακή επανάσταση του 1917, ο δεύτερος είχε αιτία το γερμανικό επεκτατισμό που αμφισβητούσε την αγγλική κυριαρχία. Το να λέμε ότι αυτοί οι πόλεμοι οφείλονται σε αντιθέσεις μεταξύ του σοσιαλισμού και του καπιταλισμού σημαίνει πως ακολουθούμε αυτή τη νεφελώδη προπαγάνδα που προσπάθησε να αποκαθάρει τις καπιταλιστικές δυνάμεις, πρωτίστως τις Δυτικές, που ήταν αυτές που ώθησαν τη Γερμανία (στην περίπτωση του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου) να πολεμήσει εναντίον της πρώην ΕΣΣΔ.

3.Ο κόσμος είναι ήδη ένα αρχιπέλαγος πολέμων για να επιτευχθεί μια νέα διανομή σφαιρών επιρροής μεταξύ των χωρών που απαρτίζουν το ΝΑΤΟ. Βλέπουμε σκηνές πολέμου συνεχώς, από το ένα μέρος του κόσμου στο άλλο, που προκαλούνται από τους ιμπεριαλιστές. Το ΝΑΤΟ προσπαθεί να εξαπλώσει την κυριαρχία του επιτιθέμενο σε ανεξάρτητες χώρες, όμως οι εσωτερικές του αντιθέσεις, ειδικότερα μεταξύ Ευρώπης και βόρειας Αμερικής, προκαλούν την όξυνση των αντιθέσεων αναφορικά με τις μορφές διανομής των πολεμικών λάφυρων.

IV.Ο Μάρκος και η ιδέα του για νομιμότητα

«Καλούμε μία από τις δυνάμεις, να αναλάβει το ρόλο που της αναλογεί, και συγκεκριμένα το Κογκρέσο της Ένωσης» (συνέντευξη στο Μονσιβάις). Ο ιδεολόγος του σημερινού Ζαπατισμού ξέχασε το ρόλο που ως σήμερα έχουν παίξει οι έμποροι των εθνοσυνελεύσεων στη ζωή της χώρας, ξεχνά το ρόλο του κοινοβουλίου έναντι του EZLN. Βλέπουμε πως προσδένονται σε ένα όργανο όχι του λαού, αλλά των αρχουσών τάξεων, ένα όργανο της αστικής δημοκρατίας. Αυτό το κάλεσμα είναι επικίνδυνο όχι μόνο για την ικανοποίηση των αιτημάτων τους, αλλά για τις αυταπάτες που γεννά στις μάζες, αφού προωθεί την εμπιστοσύνη σε ένα όργανο της δικτατορίας του κεφαλαίου. Και τι έχουν να πουν οι Ζαπατίστας τώρα, μετά την ψήφιση του Νόμου περί Ιθαγενών; Τι ρόλο έπαιξε το Κογκρέσο της Ένωσης; Τα πράγματα θα πάνε άσχημα με την προώθηση τέτοιων αυταπατών, γιατί παρά τα γεγονότα, οι Ζαπατίστας φτάνουν στο έσχατο σημείο να δηλώνουν πως υπάρχουν μόνο τρεις άνθρωποι που διάκεινται αρνητικά απέναντί τους. Μετά από αυτό, ξανά θα αρχίσουν το φλερτ με τις δυνάμεις της αριστεράς προκειμένου να τους αποδείξουν άλλη μια φορά για τις λεγκαλιστικές τους θέσεις. Όμως, νωρίτερα, σε αυτές τις περίφημες συνεντεύξεις του, ο Μάρκος προέβλεπε, χωρίς την παραμικρή ντροπή ότι «Για εμάς είναι πολύ σημαντικό όλη η χώρα να πει: «αναλαμβάνω και το θέτω και γραπτώς αυτό το καθήκον: θέλω να πραγματοποιήσω μια ιστορική στροφή. Αναγνωρίζω πως η κατάσταση στο παρελθόν δεν ήταν η καλύτερη. Όχι μόνο το αναγνωρίζω, αλλά θα ασχοληθώ για να κάνω κάθε προσπάθεια ώστε αυτή η κατάσταση να μην επιστρέψει ποτέ».» (συνέντευξη στο Μονσιβάις). Καημένε Μάρκος! Ξεχνάς ποιος κατέχει την κυβέρνηση της χώρας; Ο ισχυρισμός σύμφωνα με τον οποίο η κατάσταση στο παρελθόν δεν ήταν καλή, είναι σαν τον κλασικό αστικό οδυρμό: ας κάνουμε μια νέα αρχή. Θέτοντάς το έτσι, ο Μάρκος αφήνει στα χέρια των αρχουσών τάξεων την επίλυση του ιθαγενικού και του αγροτικού ζητήματος, στέλνοντας παράλληλα το μήνυμα σε όλο το λαό ότι αυτή είναι μια βιώσιμη επίλυση για τα αιτήματά τους.

«Ο EZLN δεν ζητά ως προϋπόθεση για διάλογο την απόσυρση του στρατού. Ζητάμε από το Φοξ να απαντήσει στο ακόλουθο ερώτημα: Προτίθεται να μπει σε διαπραγματεύσεις και να εγκαταλείψει τη στρατιωτική επίλυση; Δεν είναι αυτός ο διοικητής του Στρατού;».

Εδώ οι Ζαπατίστας υποκύπτουν στο λαϊκισμό του Φοξ. Ο Φοξ είναι εκπρόσωπος της ολιγαρχίας, οι κινήσεις του υποτάσσονται στη στρατηγική της αστικής κυριαρχίας, και, προφανώς, στην πίεση των μαζών που μπορεί να δράσουν εναντίον της, Δεν είναι ασφαλώς η θέληση του προέδρου που θα επιλύσει αυτό το τόσο σοβαρό πρόβλημα.

Στη συνέντευξη στο Σέρερ ισχυρίζεται: «Εμείς προτείνουμε να πειστεί η κυβέρνηση αυτή, όχι μόνο ο Φοξ, ότι μπορούν να κάτσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τη βεβαιότητα ότι θα έχουν αποτελέσματα αν αποφασίσουν να διαπραγματευτούν σοβαρά». Είδαμε ήδη αρκετά από κάτι τέτοιο: τώρα είναι η «καλή θέληση» των Ζαπατίστας που προστίθεται σε μια πολιτική παζαριού που θα μπορούσαν να διεξάγουν επαγγελματίες έμποροι.

V.Η Ζαπατιστική αντίληψη για τις μάζες και τους αγώνες τους

Η Ζαπατιστική αντίληψη για τις μάζες και τους αγώνες τους δεν διαφέρει σημαντικά από την κλασική σοσιαλδημοκρατική. Κατά τους Ζαπατίστας η κοινωνία, δεν διαιρείται σε τάξεις, αλλά σε κράτος, στρατό και πολίτες. Οι Ζαπατίστας δεν καλούν τις εργαζόμενες μάζες και τα λαϊκά στρώματα να τους στηρίξουν αλλά την «κοινωνία των πολιτών», αυτό το ευρύ φάσμα καταπιεστριών και καταπιεζόμενων τάξεων στην παλιά εγελιανή γλώσσα που από καιρό έχει ξεπεραστεί από το μαρξισμό. Ωστόσο, επανήλθε από τη σοσιαλδημοκρατία, προκειμένου να εμποδίσει τις μάζες να διακρίνουν τάξεις και να προσπαθήσει να ενώσει ό,τι δεν μπορεί να ενωθεί στην ταξική πάλη. Χρειάζεται, ωστόσο, να εργαστεί κανείς προς την αντίθετη κατεύθυνση, συνεχώς να βοηθά στην απόσπαση των εργατών και των αγροτών από την αστική τάξη και την αρνητική της επιρροή.

Με το συγκεκριμένο τρόπο οι Ζαπατίστας προσπαθούν να προπαγανδίσουν την κεντρικότητα των λεγόμενων «νέων κοινωνικών δρώντων», που έχουν μπει στους αγώνες των τελευταίων χρόνων και εκθειάζονται από τη σοσιαλδημοκρατία, σε αντίθεση με την εργατική τάξη, ως προς το ρόλο της πρωτοπορίας. Αυτοί οι νέοι δρώντες, με τα ειδικά τους προβλήματα, που είναι τμήμα διαφόρων τάξεων ή στρωμάτων τάξεων, επηρεάζονται από ανοιχτά μικροαστικές και βαθιά ατομικιστικές θέσεις και τρόπους ζωής. Ωθούνται σε μορφές πάλης χωρίς στρατηγικό πνεύμα, απομακρυνόμενοι, όμως, έτσι, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων από κάθε μορφή συνειδητοποίησης της κατάστασής τους ως εκμεταλλευόμενων και καταπιεζόμενων.

Με αυτή την αντίληψη περί «κοινωνίας των πολιτών», όπως δείξαμε παραπάνω, ο EZLN ενθαρρύνει τον κοινοβουλευτικό κρετινισμό, το ρεφορμισμό και τον αστικό και μικροαστικό συνταγματισμό και όλα τα είδη δράσεων που «δεν ξεσηκώνουν» τις μάζες και δεν τις αντιπαραθέτουν με τρόπο επαναστατικό στους εκμεταλλευτές.

Ένα σοβαρό λάθος που ο Μάρκος διέπραξε ήταν όταν έκανε κάλεσμα στους φοιτητές να αφοσιωθούν στις σπουδές τους και να αναβάλουν τους αγώνες τους μέχρι να πάρουν το πτυχίο τους. Αμέσως, οι οπορτουνιστικοί κύκλοι και η αντίδραση χαιρέτισαν αυτή τη «λαμπρή» προτροπή. Φυσικά, δεν είναι η πρώτη φορά που οι Ζαπατίστας κατρακυλούν στον οπορτουνιστικό βάλτο, αναφορικά με το φοιτητικό κίνημα. Κατά τη διάρκεια της απεργίας τους, σε μια συγκεκριμένη στιγμή, έδωσαν την υποστήριξή τους στις μετριοπαθείς ομάδες. Καλούμε τους φοιτητές να μην εισακούν τέτοιες ανοησίες. Το κόμμα μας τους καλεί να παλεύουν, να αφομοιώνουν τις μεγάλες εμπειρίες στις διαδηλώσεις τους και να πιέσουν για επαναστατική δράση στα χαρακώματά τους, ώστε στο τέλος των σπουδών τους να έχουν μια ξεκάθαρη συνείδηση και ευρύτερους ορίζοντες πάλης.

VI. Το πρόβλημα της γης και το εθνικό ζήτημα

Το κεντρικό ζήτημα του Ζαπατιστικού αγώνα, καθ’όσο μπορούν να το παρουσιάζουν ως ένα πρόβλημα ιθαγενών, από υλική σκοπιά είναι το ζήτημα της γης, και από κοινωνιολογική, το εθνικό ζήτημα.

Οι ιθαγενείς κοινότητες συστηματικά ωθούνταν όλο και πιο βαθιά στη ζούγκλα από τους μεγαλοκτηματίες, για τους οποίους το κύριο πράγμα ήταν να τους έχουν διαθέσιμους ως εργατική δύναμη για τις σκληρότερες δουλειές. (με τον ίδιο τρόπο άλλοι ιθαγενείς λαοί στη χώρα μας ωθούνταν προς τις πιο δυσπρόσιτες και ανθυγιεινές περιοχές). Η πραγματική επίλυση των προβλημάτων των Ζαπατιστικών κοινοτήτων πρέπει να ξεκινήσει από μια ευρεία αγροτική μεταρρύθμιση που επιστρέφει σε αυτούς τους λαούς τις παλιές τους εκτάσεις και την υποδομή που χρειάζεται για το ξεπέρασμα της ιστορικής τους καθυστέρησης, όπως και την παραχώρηση σε αυτούς εδαφικής αυτονομίας. Χωρίς την εργατική τάξη στην εξουσία, είναι προφανές πως ακόμα και με μια τέτοια μεταρρύθμιση, αργά ή γρήγορα, τα πράγματα θα επιδεινωθούν με την ταξική διαφοροποίηση στην περιοχή εκείνη, ως προϊόν των νόμων που διέπουν την καπιταλιστική αγορά. Εξάλλου, ας μην ξεχνάμε την ύπαρξη ενός πόλου οικονομικής και πολιτικής εξουσίας που θα τους συντρίψει ακόμα και αν ο Ζαπατισμός αποκτήσει κάποια συγκεκριμένα σημαντικά οφέλη.

Ο Μάρκος ισχυρίζεται πως «το βασικό ζήτημα του αγώνα μας είναι το αίτημα για δικαιώματα και για ιθαγενική κουλτούρα» (συνέντευξη στο Μονσιβάις). Αυτή η θέση είναι εσφαλμένη: όλα αυτά θα χαθούν χωρίς υλική υποστήριξη των ιθαγενών αγροτών.

Πρώτα πρέπει να αποκτήσουν τα μέσα παραγωγής, και έπειτα πρέπει να θέσουν το αίτημα για ιθαγενική εδαφική αυτονομία, προκειμένου να ανεβάσουν το επίπεδο ζωής των διαφόρων εθνοτήτων. Αν κάποιος θέτει μόνο το αίτημα για εδαφική αυτονομία, ακόμα και αν η αστική τάξη σήμερα δεν θέλει να το παραχωρήσει, μπορεί να το κάνει όμως υπό κάποιες περιστάσεις. Ωστόσο, αυτή η αυτονομία από μόνη της θα ήταν λειψή γιατί θα περιοριζόταν μόνο σε μια περιοχή με ανεξάρτητη διοίκηση με πολιτικές εξουσίες για τις εθνοτικές ομάδες ως τέτοιες, αφήνοντας ανέπαφη όμως τη μεγάλη ατομική ιδιοκτησία γης. Κατά συνέπεια, οι εθνότητες θα έπρεπε να αναπτυχθούν πλάι στον εχθρό τους. Θα παρέμενε ανεπίλυτο το ζήτημα των δικαιωμάτων και της κουλτούρας όπως το εννοούν οι Ζαπατίστας, καθώς, με τους σημερινούς όρους που χρησιμοποιούν, πρόκειται για το ζήτημα του δικαιώματος στην εκμετάλλευση του ενός από τον άλλο.

Η μικροαστική αντίληψη για το ιθαγενικό πρόβλημα αποτέλεσε τη βάση για μια ιθαγενιστική θεωρία, που ενίοτε παρουσιάζεται ως φυλετικό πρόβλημα. Όμως αυτό είναι ένα ζήτημα συστηματικής καταπίεσης των εθνοτικών ομάδων στη χώρα μας για την απαλλοτρίωση της γης τους, εξαλείφοντας όλους τους παράγοντες εκείνους που εμποδίζουν τις καπιταλιστικές σχέσεις εκμετάλλευσης.

Παρότι ο ρατσισμός είναι ένα αναμφισβήτητο γεγονός, δεν είναι το κεντρικό ζήτημα: αν κοιτάξουμε έξω από τη χώρα μας, βλέπουμε πως οι ιάπωνες, που δεν ανήκουν στη λευκή φυλή, γίνονται αποδεκτοί ως τέτοιοι συνεπεία του προηγμένου καπιταλισμού που χαρακτηρίζει την κοινωνία τους. Δεν πρόκειται, επομένως, για ένα πρόβλημα ρατσισμού, με τη στενή του έννοια. Επίσης, δεν είναι πρόβλημα φυλών γιατί έχουν αρχίσει να εντάσσονται στις κοινότητές τους μιγάδες, λευκοί, μαύροι: έχουν κοινή ζωή και όμοια ψυχολογία, αλλά δεν έχουν απαραιτήτως ίδιο αίμα. Τώρα πια δεν υπάρχει «καθαρό αίμα» στις εθνοτικές ομάδες, όμως παρ’ όλα αυτά, το πρόβλημα παραμένει, και οι εθνοτικές ομάδες επίσης παραμένουν ως ιστορικά κοινωνικά όντα.

Από την άλλη, οι Ζαπατίστας έχουν ξεχάσει τους χιλιάδες και χιλιάδες ιθαγενείς (όχι μόνο της τελευταίας γενιάς, αλλά και πολλών γενιών πιο πίσω) που αποτελούν τμήμα της γενικής κοινωνικής δραστηριότητας της χώρας, και απαντώνται σε όλα τα στρώματα της καπιταλιστικής κοινωνίας, όντας εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενοι, καταπιεστές και καταπιεζόμενοι. Λευκοί, μιγάδες, ινδοί, μαύροι, άραβες, ασιάτες κλπ χαρακτηρίζουν την ετερογένεια των φυλών που συνδυάζονται στη χώρα μας. Χωρίς να παραγνωρίζουμε το φυλετικό ζήτημα, χρειάζεται να ξεκινάμε από την ανάλυση των διάφορων κοινωνικών τάξεων, των αστών, των προλετάριων, των αγροτών, των μισοπρολετάριων και άλλων μεσαίων στρωμάτων. Με τον ίδιο τρόπο οι εθνοτικές ομάδες διαφοροποιούνται ταξικά, αναλόγως της θέσης που έχουν τα μέλη τους στην παραγωγή: εκμεταλλευτές, αγρότες, εργάτες γης, μεροκαματιάρηδες (αγροτικό προλεταριάτο), βιοτέχνες, κοκ. Υφίστανται μια χειρότερη κατάσταση γιατί η εθνοτική τους καταπίεση προκαλείται από την άρχουσα τάξη. Αυτά τα στοιχεία θα πρέπει να μας οδηγούν στη συμμετοχή στους αγώνες τους, συνδέοντας την ταξική τους φύση με την ιδιαιτερότητα που προκύπτει από την ένταξη σε μια συγκεκριμένη εθνότητα.

Κατά την άποψη του κόμματός μας, ακόμα και αν το πρόβλημα της γης και το ζήτημα της εδαφικής αυτονομίας δεν επιδέχονται αναβολής, η εγγύηση ότι το εθνικό ζήτημα θα επιλυθεί θεμελιωδώς και αποφασιστικά είναι η προσχώρηση των εθνοτικών ομάδων στον αγώνα για το σοσιαλισμό.

Το κόμμα μας δεν απορρίπτει μια ειρηνική επίλυση ευνοϊκή στο πρόβλημα των Ζαπατίστας και το ίδιο το μαζικό κίνημα. Όμως αυτή δεν θα επέλθει από τη σημερινή ντεφαιτιστική γραμμή. Δεν είναι ζήτημα μιας απλής υπογραφής μιας δίκαιης ειρηνευτικής συμφωνίας, αλλά για ένα μεταβατικό στάδιο στο οποίο (αν είναι αναγκαίο) θα υποχωρεί αξιοπρεπώς ο ένοπλος αγώνας, χωρίς να αποκηρύσσεται, ούτε αυτός, ούτε η ταξική πάλη γενικά.

Για όσο οι Ζαπατίστας συνεχίζουν στη γραμμή της εγκατάλειψης του συνεπούς αγώνα και προσδένονται σε όλες αυτές τις ομάδες της λεγόμενης κοινωνίας των πολιτών που δεν είναι σε θέση να διεξάγουν μια σοβαρή μάχη εναντίον του συστήματος, τα αποτελέσματα δεν θα είναι θετικά για τις μάζες που κινητοποιούνται.

Οι Ζαπατίστας και η ηγεσία τους πρέπει να θεωρούν πάντοτε παρούσα την πραγματική φύση του καπιταλιστικού συστήματος και να μην το βλέπουν υπό το φως του ιθαγενιστικού υποκειμενισμού, και να έρθουν σε ρήξη με τις αντιλήψεις που προωθούν οι δυνάμεις του κεφαλαίου εντός των ιθαγενικών κοινοτήτων, προς το συμφέρον του κεφαλαίου. Αλλιώς, ο τίγρης θα τους κάνει να καταπιούν τον καθρέφτη και όχι το αντίθετο, όπως κάποτε κήρυτταν.

Κομμουνιστικό Κόμμα Μεξικού (μαρξιστικό-λενινιστικό)

 

Πηγή: parapoda.wordpress.com