Κομμούνα του Παρισιού (18 Μαρτίου 1871 – 28 Μαΐου 1871)

Τότε που οι εργάτες του Παρισιού έκαναν την πρώτη έφοδο στον ουρανό

150 χρόνια έχουν περάσει από την Κομμούνα του Παρισιού το 1871, όταν οι παριζιάνοι εργάτες έκαναν την πρώτη προλεταριακή επανάσταση και την πρώτη προλεταριακή κυβέρνηση στην ιστορία.

Τον Ιούλιο του 1870 ξεκινάει ο γαλλοπρωσικός πόλεμος. Θα κρατήσει μέχρι το Μάιο του 1871 με τη συντριπτική ήττα της Γαλλίας από την Πρωσία του Βίσμαρκ. Καθοριστική σημασία, έχει η μάχη του Σεντάν (Sedan) την 1 Σεπτεμβρίου 1870, στη βορειοανατολική Γαλλία κοντά στα σύνορα με το Βέλγιο όπου ο γαλλικός στρατός ηττήθηκε. Ο αυτοκράτορας Ναπολέοντας Γ’ και 100.000 γάλλοι στρατιώτες πιάνονται αιχμάλωτοι. Η δεύτερη γαλλική αυτοκρατορία καταρρέει, η διεφθαρμένη εξουσία του Ναπολέοντα Γ’ συντρίβεται. Στις 4 Σεπτεμβρίου ο γαλλικός λαός ανατρέπει τη δεύτερη αυτοκρατορία και ιδρύεται αστική Δημοκρατία. Όμως η νέα κυβέρνηση που αυτοανακηρύσσεται κυβέρνηση «Εθνικής Άμυνας» συνεχίζει την ίδια αντιλαϊκή πολιτική του Ναπολέοντα Γ’ του Βοναπάρτη. Δεν ικανοποιεί τα δημοκρατικά και πατριωτικά αιτήματα του γαλλικού λαού και μάλιστα σαμποτάρει την άμυνα του Παρισιού, που βρίσκεται κυκλωμένο από τα πρωσικά στρατεύματα, σε μία πολιορκία που κρατάει 138 ημέρες. Η προδοσία των ηγετών της ψευτοκυβέρνησης Εθνικής Άμυνας ξεσηκώνει τους εργάτες. Στις 31 Οκτωβρίου 1870 και στις 22 Ιανουαρίου 1871, ξεσπούν εξεγέρσεις αλλά καταπνίγονται. Στα τέλη Ιανουαρίου υπογράφεται η ανακωχή ανάμεσα στη Γαλλία και στην Πρωσία. Αναλαμβάνει νέα κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Αδόλφο Τιέρ (Adolple Thiers 15 Απριλίου 1797- 3 Σεπτεμβρίου 1877) που ο Μαρξ θα τον αποκαλέσει «τερατώδη νάνο». Η νέα κυβέρνηση, εγκάθετη της μεγαλοαστικής τάξης που ανέλαβε το Φεβρουάριο υπογράφει τη συνθήκη ειρήνης όπου δέχεται να παραδώσει το Παρίσι στους Πρώσους, η Γαλλία θα πληρώσει στην Πρωσία 5 δισεκατομμύρια φράγκα σαν αποζημίωση και η Πρωσία προσαρτά την Αλσατία και τη Λορένη. Ο Βίσμαρκ ζήτησε να παρελάσουν τα Πρωσικά στρατεύματα στα Ηλύσια πεδία. Η τελική συνθήκη θα υπογραφεί στις 10 Μαΐου 1871 στη Φρανκφούρτη. Στο Παρίσι, στη Λυών, στο Μπορντό, στη Μασσαλία, οι εργάτες εξεγείρονται, δημιουργείται επαναστατική κατάσταση. Η απόπειρα του Θιέρσου να πάρει τα κανόνια από την εθνοφρουρά, 227 κανόνια από τη Μονμάρτη και να αφοπλίσει την πόλη, όπλα που ο ίδιος ο λαός του Παρισιού, είχε πληρώσει και να συλλάβει μέλη της κεντρικής επιτροπής της εθνοφρουράς στις 18 Μαρτίου αποτυγχάνει. Οι στρατιώτες αρνούνται να πυροβολήσουν το λαό, η εθνοφρουρά αποκρούει τα κυβερνητικά στρατεύματα. Η επανάσταση έχει ξεσπάσει. Από τη μία, οι ένοπλοι εργάτες, το προλεταριάτο του Παρισιού, οι μικροαστοί εργαζόμενοι παριζιάνοι με την εθνοφρουρά. Από την άλλη ο Θιέρσος οι Βερσαλλιέροι, οι μοναρχικοί και τα αντιδραστικά στοιχεία της Γαλλικής κοινωνίας.

Η κυβέρνηση του Θιέρσου καταφεύγει στις Βερσαλλίες. Παρόμοιες προσπάθειες έγιναν και σε άλλες πόλεις και χωριά σε όλη τη Γαλλία, αλλά χωρίς επιτυχία, κυρίως γιατί τον κυρίαρχο ρόλο σε αυτές τις προσπάθειες τον έπαιξαν μικροαστικά και αστικοριζοσπαστικά στοιχεία. Τέλη Μαρτίου αυτοανακηρύσσεται η Κομμούνα και στις 26 Μαρτίου 1871 οι παριζιάνοι εκλέγουν νέο δημοτικό συμβούλιο με Πρόεδρο τον Λουί Ογκίστ Μπλανκί (Louis Auguste Blanqui 1805-1881) τον οποίο όμως είχαν συλλάβει κυβερνητικοί από τις 17 Μαρτίου. Στην ηγετική ομάδα συμμετέχουν μέλη της Α΄ Διεθνούς, μπλανκιστές, προυντονιστές, μπακουνιστές, μαρξιστές και επιφανή στελέχη του εργατικού κινήματος και της διανόησης. Ανάμεσά τους και ένας Έλληνας δικηγόρος από την Καστοριά, ο Παύλος Αργυριάδης.

Η Α’ Διεθνής είχε διατυπώσει τη θέση, να μη γίνει η επανάσταση στο Παρίσι, γιατί έβλεπε τη δυσοίωνη προοπτική της. Όταν όμως ξέσπασε η επανάσταση, η Α’ Διεθνής θα της προσφέρει κάθε υποστήριξη. Ο Μάρξ θα πετύχει να στείλει στο Παρίσι, πρακτικές συμβουλές για την οικονομική, πολιτική και στρατιωτική δράση των κομμουνάρων.

ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΤΗΣ ΚΟΜΜΟΥΝΑΣ

Η Κομμούνα ήταν το πρώτο παράδειγμα στην ιστορία, δικτατορίας του προλεταριάτου. Για πρώτη φορά πήρε μέτρα για να ανακουφιστούν οι λαϊκές μάζες και πραγματοποίησε σπουδαίο έργο, παρά τη σύντομη διάρκεια της, στον τομέα της πολιτικής και οικονομικής νομοθεσίας και της προλεταριακής οργάνωσης. Έτσι καθιερώνει την αρχή του χωρισμού της εκκλησίας από το κράτος, κρατικοποιεί την εκκλησιαστική περιουσία. Αντικαθιστά τον τακτικό στρατό με τη λαϊκή πολιτοφυλακή, από όποιον πολίτη μπορούσε να πολεμήσει. Αφαιρεί από την αστυνομία κάθε πολιτική εξουσία. Καθιερώνει τα αντίποινα και τον θεσμό της ομηρίας ενάντια στους αντεπαναστάτες. Καταργεί τα προνόμια των δημοσίων υπαλλήλων. Καταργεί τις διώξεις για χρέη. Όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι καθίσταται υπόλογοι στο εκλογικό σώμα, καθορίζεται ανώτατο όριο μισθού τα 6.000 φράγκα το χρόνο. Καίει τη λαιμητόμο, ορίζει πως οι δικαστές θα εκλέγονται και θα υπόκεινται σε έλεγχο. Εισάγει για πρώτη φορά τη δωρεάν παιδεία, παγώνει τις τιμές στα ενοίκια, καταργεί τους τόκους, καθιερώνει τη 10ωρη εργασία. Καταργείται η νυχτερινή εργασία στα αρτοποιεία. Καταργούνται τα τυχερά παιχνίδια. Λαμβάνονται μέτρα για την καταπολέμηση της πορνείας και την προστασία των πορνών.

Η Κομμούνα θα κόψει κάθε σχέση με τον αστικό κοινοβουλευτισμό και με την αστική αρχή της διάκρισης των εξουσιών. Είναι ταυτόχρονα και νομοθετικό και εκτελεστικό όργανο, πάνω σε αρχές όπως η αιρετότητα, η υπευθυνότητα, η συλλογικότητα. Η Κομμούνα θα γκρεμίσει τη στήλη του Ναπολέοντα στην πλατεία Βαντόμ (Vendome), σύμβολο του γαλλικού μιλιταρισμού, των κατακτητικών πολέμων και της αποικιοκρατίας. Επιδίωξη της, είναι η αδελφοσύνη, η ειρήνη και η φιλία μεταξύ όλων των λαών.

Η ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΜΜΟΥΝΑΣ

Τελικά η Κομμούνα από τα λάθη της, τις ελλείψεις της και τις αδυναμίες της θα οδηγηθεί στην ήττα. Οι κομμουνάροι δεν θα μπορέσουν να κατανοήσουν βαθειά τη διατύπωση του Σεν Ζυστ «Αυτοί που αφήνουν στη μέση τις επαναστάσεις, το μόνο που πετυχαίνουν, είναι να ανοίγουν τον τάφο τους». Δεν θα επιτεθεί άμεσα στις Βερσαλλίες κέντρο της αντίδρασης, δίνοντας έτσι το χρόνο στον Θιέρσο να οργανωθεί και, με τη βοήθεια των Πρώσων, να προετοιμάσει την αντεπίθεσή του, ούτε θα λάβει τις απαραίτητες πρωτοβουλίες για να προσελκύσει στον αγώνα τις αγροτικές μάζες. Ο Βίσμαρκ θα απελευθερώσει 60.000 αιχμαλώτους, ενισχύοντας έτσι τα κυβερνητικά στρατεύματα. Στις 2 Απριλίου 1871, οι Βερσαλλιέροι του μοναρχικού στρατηγού Πατρίς ντε Μακ Μαόν (Patrice de Mac Mahon 1808-1893) -σφαγέα του αλγερινού λαού και αργότερα Προέδρου της Γαλλίας του μεγάλου ηττημένου στο Σεντάν- με τη βοήθεια των Πρώσων επιτίθενται στο Παρίσι. Η πόλη βομβαρδίζεται ανελέητα. Όσοι κομμουνάροι αιχμαλωτίζονται εκτελούνται επιτόπου. Στις 21 Μαΐου 1871 οι Βερσαλλιέροι καταλαμβάνουν το τείχος της πόλης και κάνουν την τελική τους επίθεση. Την επόμενη μέρα η Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας κυκλοφορεί προκήρυξη προς το λαό του Παρισιού. «… Στα οδοφράγματα! Ο εχθρός βρίσκεται εντός των τειχών… Τέρμα οι δισταγμοί. Εμπρός για την Κομμούνα και την Ελευθερία, στα όπλα!». Οι Βερσαλλιέροι θα μπουν προδοτικά στην πόλη από την πύλη Σαιν Κλου. Οι μάχες θα κρατήσουν άλλες οκτώ μέρες και θα περάσουν στην ιστορία σαν «Ματωμένη βδομάδα», «La semaine sanglante». Οι πιο σκληρές μάχες, δρόμο με δρόμο, θα γίνουν στις εργατικές συνοικίες του ανατολικού τομέα της πόλης. Δεκάδες χιλιάδες παριζιάνοι, άντρες, γυναίκες, παιδιά, θανατώνονται από τα κυβερνητικά στρατεύματα σε ένα πραγματικό λουτρό αίματος. Στις 27 Μαΐου δίνεται η μάχη στο νεκροταφείο Περ -Λεσέζ. Οι κομμουνάροι που πιάνονται εκτελούνται στον τοίχο του νεκροταφείου που από τότε ονομάζεται «Τοίχος των Κομμουνάρων». Τελευταίο θα πέσει το οδόφραγμα στην οδό Ραμπονό στις 28 Μαΐου οπότε και οι Βερσαλλιέροι κυριαρχούν ολοκληρωτικά στην πόλη. 30.000 κομμουνάροι θα πέσουν στον αγώνα. Ακολουθεί ένα όργιο τρομοκρατίας. 4.500-5.000 κομμουνάροι θα εξοριστούν στη Νέα Καληδονία στον Ειρηνικό. Συνολικά οι εκτελεσμένοι, οι φυλακισμένοι, οι εξόριστοι φτάνουν τις 70.000. Μαζί με εκείνους που αναγκάστηκαν να φύγουν από τη Γαλλία φτάνουν τις 100.000. Σε όλο τον κόσμο οι προλετάριοι βυθίζονται στο πένθος. Από την άλλη, θα σκοτωθούν περίπου 1000 Βερσαλλιέροι και οι κομμουνάροι θα εκτελέσουν σε αντίποινα, 52 επιφανείς παριζιάνους που κρατούσαν ομήρους. Ανάμεσά τους και ο αρχιεπίσκοπος του Παρισιού Ζορζ Νταρμπουά. Οι Βερσαλλιέροι θα μείνουν στην πόλη του Παρισιού ακόμα πέντε χρόνια μετά την πτώση της κομμούνας, σαν στρατός κατοχής.

ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΟΥΝΑ

Η Κομμούνα θα παραδώσει τον πλούτο όλων των μουσείων της πρωτεύουσας στην Ένωση ζωγράφων, γλυπτών αρχιτεκτόνων και άλλων καλλιτεχνών. Στη διοίκηση της Ένωσης συμμετέχουν 47 άτομα, ανάμεσα στους οποίους μερικοί από τους πιο μεγάλους καλλιτέχνες της Γαλλίας. Κουρμπέ, Κιρό, Ντομέ, Μανέ, Μιλέ, Νταλ, Μπαλί, Ευγένιος Ποτιέ και άλλοι.

Η Κομμούνα κατάργησε την ανισοτιμία των κρατικών επιχορηγήσεων στα θέατρα και την εκμετάλλευση μέχρι εξευτελισμού, των ηθοποιών από τους ιδιοκτήτες και τους διευθυντές, επιβάλλοντας δια νόμου, το σύστημα των «ίσων δυνατοτήτων» για όλους με λαϊκό έλεγχο.

Η Κομμούνα με τη δράση και τα οράματα της και παρά τη σύντομη διάρκειά της, ενέπνευσε πολλούς δημιουργούς, λογοτέχνες, ποιητές, ζωγράφους που θα την υμνήσουν στα έργα τους, θα θέσουν το ταλέντο τους στην υπηρεσία της κομμούνας, πολλοί θα πολεμήσουν στα οδοφράγματα με το όπλο στο χέρι.

Ο Ευγένιος Ποτιέ (Eugene Pottier, 4 Οκτωβρίου 1816-6 Νοεμβρίου) υπήρξε ο πιο εμβληματικός ποιητής της κομμούνας, ο ποιητής της Διεθνούς του παγκοσμίου ύμνου της εργατικής τάξης και των κομμουνιστών. Μετά την ήττα της κομμούνας θα φύγει πρώτα για την Αγγλία μετά για τις Ηνωμένες Πολιτείες θα επιστρέψει το 1880 σε ηλικία 64 ετών. Πεθαίνει στις 6 Νοεμβρίου 1887. Ο Λένιν θα χαρακτηρίσει τη «Διεθνή» σαν γεγονός παγκόσμιας σημασίας και τον Ευγένιο Ποτιέ «…έναν από τους μεγαλύτερους προπαγανδιστές με όπλο το τραγούδι».

Ο Αρθούρος Ρεμπώ θα πολεμήσει στα οδοφράγματα σε ηλικία τότε 15 -16 ετών. Η Λουίζ Μισέλ (Louise Michel, 29 Μαΐου 1830-9 Ιανουαρίου 1905) μία άλλη εμβληματική ποιήτρια της κομμούνας, θα εξοριστεί ανάμεσα σε χιλιάδες άλλους στη Νέα Καληδονία, ο Ζαν Μπατίστ Κλεμάντ (Jean –Baptiste Clement, 31 Μαΐου 1836-23 Φεβρουαρίου 1903) θα γράψει ποιήματα για την Κομμούνα. Ο Βίκτωρ Ουγκώ θα γράψει την ποιητική συλλογή «Η τρομερή χρονιά». Ο ποιητής Πωλ Βερλαίν (Paul Verlaine Paul Verlaine, 30 Μαρτίου 1844-8 Ιανουαρίου 1896) κατατάσσεται στον 160ο λόχο της εθνοφυλακής. Αργότερα θα έχει διευθυντικά καθήκοντα στον τύπο της Κομμούνας. Ο Γκυστάβ Κουρμπέ (Jean Desire Gustave Courbet, 10 Ιουνίου 1819-31 Δεκεμβρίου 1877) ένας από τούς μεγαλύτερους ζωγράφους της Γαλλίας του 19ου αιώνα πρωτεργάτης του ρεαλισμού. Πρόεδρος της επιτροπής τέχνης της κομμούνας. Επιβλέπει το γκρέμισμα της στήλης του Ναπολέοντα στην πλατεία Βαντόμ (Vendome). Θα συλληφθεί, οι πίνακες του θα δημευτούν, θα πεθάνει στην Ελβετία πολιτικός πρόσφυγας. Άλλοι θα επιλέξουν να στραφούν ενάντια στην Κομμούνα. Ο Θεόφιλος Γκωτιέ (Pierre Jules Theophile Gautier, 30 Αυγούστου 1811-23 Οκτωβρίου 1872) ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ο Γκυστάβ Φλωμπέρ (Gustave Flaubert, 12 Δεκεμβρίου 1821- 8 Μαΐου 1880) συγγραφέας της «Σαλαμπώ» και της «Μαντάμ Μποβαρύ», ο Αλέξανδρος Δουμάς (γιος) συγγραφέας του «Η κυρία με τις καμέλιες». Δεκαετίες αργότερα ο σοβιετικός συγγραφέας Ιλία Ερεμπούργκ θα γράψει την πραγματικά συγκλονιστική νουβέλα «Η πίπα του Κομμουνάρου» που το 1930 Θα μεταφερθεί στη μεγάλη οθόνη από το σοβιετικό σκηνοθέτη, τον Γεωργιανό Kote Marjanishvili. Το 1929 ο σοβιετικός σκηνοθέτης Γκριγκόρι Κόζιντσεφ θα κάνει την ταινία «Η Νέα Βαβυλώνα» και το 1934 ο επίσης σοβιετικός σκηνοθέτης Μιχαήλ Ρομ τη «Χοντρούλα», ταινίες και οι δύο με θέμα την Κομμούνα. Το 1949 ο Μπέρτολτ Μπρεχτ θα γράψει το θεατρικό «Οι μέρες της κομμούνας» και το 2000 ο βρετανός σκηνοθέτης Πίτερ Γουότκινς θα κάνει το εξάωρο έπος «Η Κομμούνα».

Ο Μαρξ στο βιβλίο που έγραψε μελετώντας και αναλύοντας την Κομμούνα «Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία» γράφει: « η εργατική τάξη δεν έχει να πραγματοποιήσει ένα ιδανικό, αλλά να ελευθερώσει τα στοιχεία της νέας κοινωνίας … Η παλιά αστική τάξη καταρρέει», «ήταν η πρώτη επανάσταση με την οποία η εργατική τάξη αναγνωρίστηκε ανοιχτά σαν η μόνη τάξη που ήταν ακόμα ικανή για κοινωνική πρωτοβουλία, ακόμα και από τη μεγάλη πλειοψηφία της μεσαίας τάξης του Παρισιού- βιοτέχνες εμπόρους καταστηματάρχες», «…Η Κομμούνα ήταν ο αληθινός εκπρόσωπος όλων των υγιών στοιχείων της Γαλλικής κοινωνίας και συνεπώς η αληθινή Εθνική κυβέρνηση», ταυτόχρονα «ήταν διεθνιστική, με όλη τη σημασία της λέξης, γιατί ήταν κυβέρνηση εργατική και τολμηρός πρωτοπόρος της χειραφέτησης της εργασίας. Υπό το βλέμμα του Πρωσικού στρατού, που είχε προσαρτήσει στη Γερμανία δύο Γαλλικές επαρχίες, η Κομμούνα προσάρτησε στη Γαλλία όλους τους εργάτες του κόσμου», «το Παρίσι των εργατών με την Κομμούνα του θα γιορτάζεται πάντα σαν δοξασμένος προάγγελος μιας νέας κοινωνίας. Τους μάρτυρες της τους έχει κλείσει μέσα στη μεγάλη της καρδιά η εργατική τάξη. Τους εξολοθρευτές της, τους κάρφωσε κιόλας η ιστορία στον πάσσαλο της ατίμωσης, από όπου δεν μπορούν να τους λυτρώσουν μήτε όλες οι προσευχές των παπάδων τους».

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ

Ιούλιος 1870-Μάιος 1871. Γαλλοπρωσικός πόλεμος 1 Σεπτεμβρίου 1870. Μάχη του Σεντάν. Ο αυτοκράτορας Ναπολέοντας Γ’ και 100.000 Γάλλοι στρατιώτες πιάνονται αιχμάλωτοι

Σεπτέμβριος 1870 -Ιανουάριος 1871. Πολιορκία του Παρισιού από τους Πρώσους. Η πολιορκία κρατάει 138 μέρες

4 Σεπτεμβρίου 1870. Ο γαλλικός λαός ανατρέπει τη δεύτερη αυτοκρατορία και εγκαθιδρύεται αστική Δημοκρατία

28 Ιανουαρίου 1871. Η Γαλλική κυβέρνηση συνθηκολογεί με τους Πρώσους

1. Μαρτίου 1871. Οι κυβερνητικοί συλλαμβάνουν τον Λουί Ογκίστ Μπλανκί
2. Μαρτίου 1871. Η εθνοφρουρά και οι εξεγερμένοι εργάτες καταλαμβάνουν το Παρίσι. Απόπειρα της κυβέρνησης του Θιέρσου να αφοπλίσει την εθνοφρουρά και την πόλη του Παρισιού αποτυγχάνει

26 Μαρτίου 1871. Οι παριζιάνοι εκλέγουν νέο δημοτικό συμβούλιο με Πρόεδρο τον Λουί Ογκίστ Μπλανκί 28 Μαρτίου 1871. Ανακήρυξη της κομμούνας 2 Απριλίου 1871. 130.000 Βερσαλλιέροι του στρατηγού Μακ Μαόν επιτίθενται στο Παρίσι. Η Κομμούνα καταργεί τα τυχερά παιχνίδια

6 Απριλίου 1871. Οι Κομμουνάροι καίνε την γκιλοτίνα σύμβολο τρομοκρατίας και καταπίεσης στην πλατεία Βολταίρου έξω από το δημαρχείο του ενδεκάτου διαμερίσματος. Η Κομμούνα καθιερώνει το μέτρο των αντιποίνων ενάντια στους αντεπαναστάτες και το θεσμό των ομήρων

12 Απριλίου 1871. Καταργούνται οι διώξεις για διαμαρτυρημένα γραμμάτια

26 Απριλίου 1871. Συγκροτείται επιτροπή για τη δημιουργία ελεύθερων πανεπιστημίων

28 Απριλίου 1871. Συγκρότηση επιτροπής για την αναδιοργάνωση της εκπαίδευσης, καθιερώνεται η δωρεάν παιδεία. Μέτρα για την καταπολέμηση της πορνείας και την προστασία των πόρνων 10 Μαΐου 1871. Υπογράφεται η τελική συνθήκη του Γαλλοπρωσικού πολέμου στη Φρανκφούρτη

21 Μαΐου 1871. Οι Βερσαλλιέροι του Μακ Μαόν καταλαμβάνουν το τείχος της πόλης και μπαίνουν στο Παρίσι. Αρχίζει η Ματωμένη Εβδομάδα

22 Μαΐου 1871. Προκήρυξη προς το λαό του Παρισιού της Επιτροπής Κοινής Σωτηρίας. «…Στα οδοφράγματα !! …Εμπρός για την Κομμούνα και την Ελευθερία…»

• Μαΐου 1871. Πέφτουν οι κομμουνάροι στο νεκροταφείο Περ-Λεσέζ. Όσοι πιάνονται εκτελούνται στον τοίχο του νεκροταφείου που από τότε ονομάστηκε «Τοίχος των Κομμουνάρων»
• Μαΐου1871. Πέφτει το τελευταίο οδόφραγμα στην οδό Ραμπονό.

Οι Βερσαλλιέροι κυριαρχούν στην πόλη. Όργιο τρομοκρατίας. Θα μείνουν άλλα πέντε χρόνια στο Παρίσι σαν στρατός κατοχής. Τόσο πολύ τρομοκρατήθηκε η αστική τάξη της Γαλλίας από την πρώτη έφοδο των παριζιάνων εργατών στον ουρανό.

Επιμέλεια: Φοιτητική Πορεία