Αναδημοσιεύουμε άρθρο από το Λαϊκό Δρόμο της 6ης Νοέμβρη 2017

Απόλυτη απαίτηση του Μαρξισμού η συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης

Το ζήτημα του πολέμου και η στάση της αριστεράς και των κομμουνιστών ούτε απλό ούτε καινούριο είναι.

Αποτέλεσε και αποτελεί κομβικό σημείο ενότητας και διάσπασης της αριστεράς και των επαναστατικών ρευμάτων. Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, η Β΄ Διεθνής μετατράπηκε σε ανοιχτό, φιλοπολεμικό και σωβινιστικό κέντρο, αφού κάθε σοσιαλδημοκρατικό-εργατικό κόμμα τάσσονταν υπέρ της δικής του κυβέρνησης (Αγγλία-Γαλλία-Γερμανία) και ψήφιζε υπέρ των πολεμικών εξοπλισμών. Κατρακύ­λησαν αν­οι­­χτά στο βούρκο του σωβινισμού (λέξη προερχόμενη από τον Γάλλο Σωβέν που έβαζε την πατρίδα του πάνω από τις πατρίδες των άλλων), του σοσιαλπατριωτισμού και της προδοσίας των διεθνιστικών συμφερόντων. Ο Λένιν και η αριστερά της εποχής του (Λούξεμπουργκ-Λίμπνεχτ) υποστήριζε ανοιχτά τη διάσπαση της Β΄ Διεθνούς και την αποκόλληση απ’ τους «παλιούς πατριάρχες» του μαρξισμού (Κάουτσκι-Πλεχά­νοφ). Στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, ο αντιφασιστικός του χαρακτήρας «μπέρδεψε» -πάλι- τους τροτσκιστές που ήθελαν καθαρές λύσεις και αναγκάζει σήμερα την ηγεσία του ΚΚΕ, όπως θα δούμε παρακάτω, να ξαναγράφει την ιστορία  με υλικά ξένα προς το κομμουνιστικό κίνημα. Η επέμβαση των Γιαπωνέζων ιμπεριαλιστών στην Κίνα, το 1936, βάζει επί τάπητος ξανά το ζήτημα του πολέμου και τη στάση των κομμουνιστών. Η σημερινή κατάσταση, με την πολυπλοκότητα και τη ρευστότητα που τη χαρακτηρίζει, σε συνδυασμό με την απουσία ενός διεθνούς και αξιόπιστου σοσιαλιστικού κέ­ντρου, ξαναθέτει το ερώτημα σε δυσμενέστερο περιβάλλον. Ποια θα πρέπει να είναι η στάση των κομμουνιστών στο ενδεχόμενο ενός πολέμου; Πώς τίθεται το ζήτημα της ανεξαρτησίας; Πώς εκφράζεται η αντιιμπεριαλιστική πάλη και τι σημαίνει το σύνθημα της εθνικής ανεξαρτησίας; Τέλος, πώς τα παραπάνω συνδέονται με το ζήτημα της αυτοδιάθεσης, απόσχισης, ανεξαρτησίας;

Ο Λένιν για τον πόλεμο

Ο Β. Ι. Λένιν αναπτύσσει ολοκληρωμένα τη θέση του για τους πολέμους στο έργο του «Σοσιαλισμός και πόλεμος. Η στάση του ΡΣΔΕΚ απέναντι στον πόλεμο» (Λένιν, ΑΠΑΝΤΑ, Τόμος 26, σελ.313-358), καθώς και στα έργα του «Σχετικά με τη γελοιογραφία του μαρξισμού και τον ιμπεριαλιστικό οικονομισμό», στον «Αριστερισμό» και στις θέσεις του για την Αυτοδιάθεση των Εθνών. Η πρώτη μπροσούρα βγήκε τον Αύγουστο του 1915, μεσούντος του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, που δίχασε πολιτικά και τσάκισε οικονομικά όλο τον γνωστό κόσμο. Ποια είναι η βασική παρακαταθήκη του Β. Ι. Λένιν, η οποία πηγάζει από τον μεγάλο θεωρητικό του πολέμου, Πρώσο Κλαούζεβιτς (1870-1831); Πως ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα (συγκεκριμένα με βίαια) μέσα. Αυτή είναι η πεμπτουσία της πολιτικής των κομμουνιστών. Οφείλουμε λοιπόν να καταδικάζουμε τον πόλεμο ανάμεσα στους λαούς σαν κάτι βάρβαρο κι απάνθρωπο. Ο πόλεμος καταστρέφει ανθρώπους, την υλική βάση των κοινωνιών, εκβαρβαρίζει τον πολιτισμό, τα ήθη και τα έθιμα. Όμως, η στάση μας απέναντι στον πόλεμο διαφέρει από αυτήν των ειρηνιστών (πασιφιστών) καθώς και των αναρχικών που μιλάνε γενικά για τον άνθρωπο, τον πόλεμο, τη «χαρά» και τη «λύπη». Οι μαρξιστές, όταν αναλύουν τα κοινωνικά γεγονότα, μιλούν πάντα συγκεκριμένα, θέλουν να κάνουν (άσχετα αν το επιτυγχάνουν πάντα) «συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης». Κάθε γεγονός διεξάγεται στον συγκεκριμένο χώρο-χρόνο, έχει ιστορικότητα, αφορά συγκεκριμένες πολιτικές, δεν υπάρχει ένα εργαλείο για πάσαν χρήση. Έγραφε ο Λένιν: «Από μαρξιστική άποψη, όμως, τέτοιοι γενικοί και αφηρημένοι ορισμοί, όπως ο «μη πατριωτισμός», δεν έχουν καμία απολύτως αξία. Η πατρίδα, το έθνος, είναι ιστορικές κατηγορίες. Αν σε καιρό πολέμου πρόκειται για την υπεράσπιση της δημοκρατίας ή για αγώνα ενάντια στο ζυγό που καταπιέζει ένα έθνος, εγώ δεν είμαι καθόλου ενάντια σ’ έναν τέτοιο πόλεμο και δεν φοβάμαι τις λέξεις «υπεράσπιση πατρίδας» όταν αναφέρονται σ’ έναν τέτοιου είδους πόλεμο ή εξέγερση. Οι σοσιαλιστές τάσσονται πάντοτε με το μέρος των καταπιεζόμενων και συνεπώς δεν μπορούν να είναι αντίπαλοι των πολέμων που έχουν σκοπό τη δημοκρατική ή σοσιαλιστική πάλη ενάντια στην καταπίεση». (Λένιν: «Γράμμα προς τον Μπορίς Σουβάριν»). Για να γίνει πιο συγκεκριμένος: «Και από τους πασιφιστές και από τους αναρχικούς οι μαρξιστές διαφέρουμε γιατί παραδεχόμαστε την ανάγκη να μελετιέται ιστορικά ο κάθε πόλεμος χωριστά (από τη σκοπιά του διαλεκτικού υλισμού του Μαρξ)» (Λένιν, «Σοσιαλισμός και πόλεμος»). Μ’ αυτή την άποψη επιχειρεί μια τυπολογία των πολέμων διακρίνοντάς τους σε δίκαιους και άδικους. Έτσι, διακρίνει τρεις τύπους πολέμων: α) ανάμεσα σε ιμπεριαλιστικές χώρες, όπου η επαναστατική σοσιαλδημοκρατία πρέπει να ρίξει το σύνθημα «ήττα της κυβέρνησής της» και «συναδέλφωση στα χαρακώματα» β) ανάμεσα σε καταπιεστικά και καταπιεσμένα έθνη όπου οι μαρξιστές είναι αναφανδόν με τα δεύτερα γ) ανάμεσα σε λαούς όπου το «θέμα είναι πιο σύνθετο».

Πόλεμος και πατρίδα

«Κοντολογίς: ο πόλεμος ανάμεσα σε ιμπεριαλιστικές μεγάλες δυνάμεις (δηλαδή σε δυνάμεις που καταπιέζουν μια ολόκληρη σειρά ξένους λαούς, που τους τυλίγουν με τα δίχτυα της εξάρτησης από το χρηματιστικό κεφάλαιο κτλ) ή σε συμμαχία μ’ αυτές, είναι ιμπεριαλιστικός πόλεμος. Τέτοιος είναι ο πόλεμος του 1914-1918. Η «υπεράσπιση της πατρίδας» από μέρους της εθνικά καταπιεζόμενης χώρας ενάντια στην καταπιέζουσα δεν είναι απάτη και οι σοσιαλιστές δεν είναι διόλου ενάντια στην «υπεράσπιση της πατρίδας» σ’ ένα τέτοιο πόλεμο.» (Λένιν, «Σχετικά με τη Γελοιογραφία του Μαρξισμού και τον Ιμπεριαλιστικό Οικονομισμό»). Έχει επικρατήσει σε κύκλους ή ομάδες της αριστεράς πως το ζήτημα της πατρίδας είναι ξεπερασμένο και παλιομοδίτικο. Πως ισχύει στον «αιώνα τον άπαντα» η φράση του Μαρξ πως «οι προλετάριοι δεν έχουνε πατρίδα» και πως η υπεράσπιση της πατρίδας, του αστικού χώρου όπως λένε,

μυρίζει εθνικισμό, σωβινισμό και προδοσία. Σεβόμαστε απολύτως την παραπάνω ανοησία που παραδίδει τον πατριωτισμό στη Χρυσή Αυγή, καταριέται το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, δείχνει να μισεί το χώμα που πατάμε. Αλλά το παραπάνω, ακόμα κι όταν εκφράζεται από τροτσκιστές ή νεοαριστερούς οππορτουνιστές (πχ ΝΑΡ), δεν έχει σταγόνα λενινισμού. Γράφει για το ζήτημα ο Β. Ι. Λένιν: «Οι πόλεμοι είναι η συνέχιση της πολιτικής, γι’ αυτό, μια και διεξάγεται πάλη υπέρ της δημοκρατίας, είναι δυνατός και ο πόλεμος υπέρ της δημοκρατίας, η αυτοδιάθεση των εθνών είναι μόνο μία από τις δημοκρατικές διεκδικήσεις που καταρχήν δεν διαφέρει καθόλου από τις άλλες. Η «παγκόσμια κυριαρχία» είναι, με λίγα λόγια, το περιεχόμενο της ιμπεριαλιστικής πολιτικής, που συνέχισή του είναι ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος. Το να αρνείται κανείς την «υπεράσπιση της πατρίδας», δηλαδή τη συμμετοχή σε δημοκρατικό πόλεμο, είναι παραλογισμός που δεν έχει τίποτα το κοινό με τον μαρξισμό. Το να εξωραΐζει κανείς τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, εφαρμόζοντας σ’ αυτόν την έννοια της «υπεράσπισης της πατρίδας», δηλαδή παρουσιάζοντάς τον για δημοκρατικό, σημαίνει ότι εξαπατά τους εργάτες, ότι περνά με το μέρος της αντιδραστικής αστικής τάξης». Λένιν: «Σχετικά με τη Γελοιογραφία του Μαρξισμού και τον ‘Ιμπεριαλιστικό Οικονομισμό’» και ακόμα «Μήπως ο Μαρξ και ο Ένγκελς τα μπέρδευαν και έλεγαν άλλα σήμερα άλλα αύριο; Όχι. Κατά τη γνώμη μου, η αναγνώριση της «υπεράσπισης της πατρίδας» στον εθνικό πόλεμο ανταποκρίνεται απόλυτα στο μαρξισμό. Το 1891 οι Γερμανοί σοσιαλδημοκράτες πραγματικά θα έπρεπε να υπερασπίσουν τη χώρα τους στον πόλεμο ενάντια στον Μπουλανζέ και τον Αλέξανδρο τον Γ΄. Αυτό θα ήταν μία ιδιόμορφη παραλλαγή εθνικού πολέμου.» (Λένιν «Γράμμα στην Ι.Φ. Αρμάντ»). Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς των «καθαρών» (οππορτουνιστών) δεν χρειάζεται συγκεκριμένη ανάλυση για τον χαρακτήρα των πολέμων, των επεμβάσεων, αλλά η εφαρμογή του δόγματος «τάξη ενάντια σε τάξη» και πως παντού και πάντα στην ημερήσια διάταξη είναι η σοσιαλιστική επανάσταση. Ωραία σύλληψη ενάντια στους Κινέζους κομμουνιστές όταν πρότειναν σύμφωνα με την υπόδειξη του Μάο Τσετούνγκ το «αντιγιαπωνέζικο μέτωπο» ακόμα και σε συνεργασία με τους αστούς εθνικιστές του Τσανγκ Κάι Σεκ. Μετεξελίχθηκε το αντιγιαπωνέζικο μέτωπο; Βεβαίως. Μετατράπηκε ο αντικατοχικός, αντιγιαπωνέζικος αγώνας σ’ εμφύλιο πόλεμο ενάντια στον δεξιό Τσανγκ Κάι Σεκ, ως την κατάληψη της εξουσίας; Βεβαιότατα! Θα γίνονταν τίποτα από τα παραπάνω, ενιαίο μέτωπο, αντιγιαπωνέζικος αγώνας, αγώνας για τη «Νέα Δημοκρατία» και την εξουσία, αν εφαρμόζονταν οι κοκαλιασμένες αντιλήψεις των κάθε λογής αριστεριστών; Όχι βέβαια. Να πώς έθετε το ζήτημα ο Β. Ι. Λένιν: «Είναι ολοφάνερο πως σ’ αυτό το ζήτημα (όπως και στην αντίληψη για τον «πατριωτισμό»), δεν είναι ο αμυντικός ούτε ο επιθετικός χαρακτήρας του πολέμου, μα τα συμφέροντα της ταξικής πάλης του προλεταριάτου ή μάλλον τα συμφέροντα του διεθνούς κινήματος του προλεταριάτου, που αποτελούν τη μοναδική δυνατή σκοπιά από την οποία μπορεί να εξεταστεί και να λυθεί το ζήτημα της στάσης των σοσιαλδημοκρατών απέναντι στο ένα ή το άλλο φαινόμενο στις διεθνείς σχέσεις». (Λένιν: «Ο Πολεμοχαρής Μιλιταρισμός και η Αντιμιλιταριστική Τακτική της Σοσιαλδημοκρατίας»). Και φυσικά δεν ισχύει το ζήτημα «ποιος έριξε πρώτος μια ντουφεκιά» ούτε, φυσικά, ποιος πέρασε πρώτος τα σύνορα. Τα παραπάνω, όλα τα παραπάνω είναι ενδείξεις, συμπαρομαρτούντα, ασ­κή­σεις για τα πανεπιστήμια των στρατιωτικών ακαδημιών. Το βασικό ερώτημα είναι ο ογκόλιθος της λενινιστικής σκέψης. Αν ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής ισχύει το ποιος, ποιον και γιατί. «Ο ιμπεριαλισμός είναι το ανώτατο στάδιο της ανάπτυξης του καπιταλισμού. Το κεφάλαιο στις προχωρημένες χώρες ξεπέρασε τα πλαίσια των εθνικών κρατών, έβαλε στη θέση του συναγωνισμού το μονοπώλιο και δημιούργησε έτσι όλες τις αντικειμενικές προϋποθέσεις για την πραγματοποίηση του σοσιαλισμού. Γι’ αυτό, στη Δυτική Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες, μπαίνει στην ημερήσια διάταξη η επαναστατική πάλη του προλεταριάτου για την ανατροπή των κεφαλαιοκρατικών κυβερνήσεων, για την απαλλοτρίωση της αστικής τάξης. Ο ιμπεριαλισμός, σπρώχνει τις μάζες σε μια τέτοια πάλη, οξύνοντας σε τεράστιο βαθμό τις ταξικές αντιθέσεις, χειροτερεύοντας την κατάσταση των μαζών και από οικονομική άποψη -τραστ, ακρίβεια- και από πολιτική: ανάπτυξη του μιλιταρισμού, συχνότεροι πόλεμοι, δυνάμωμα της αντίδρασης, σταθεροποίηση και επέκταση της εθνικής καταπίεσης και της αποικιακής ληστείας. Ο νικηφόρος σοσιαλισμός θα πραγματοποιήσει απαραίτητα την πλήρη δημοκρατία και, συνεπώς, όχι μόνο θα εφαρμόσει την πλήρη ισοτιμία των εθνών, μα και θα κάνει πραγματικότητα το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των καταπιεζόμενων εθνών, δηλαδή το δικαίωμα του ελεύθερου πολιτικού αποχωρισμού. Τα σοσιαλιστικά κόμματα που δε θ’ απόδειχναν με όλη τους τη δράση και τώρα, και τον καιρό της επανάστασης, και ύστερα από τη νίκη της, ότι θ’ απελευθερώσουν τα υποδουλωμένα έθνη και θα ρυθμίσουν τη στάση τους απέναντι σ’ αυτά πάνω στη βάση της ελεύθερης ένωσης- και χωρίς την ελευθερία του αποχωρισμού η ελεύθερη ένωση είναι ψεύτικη φράση- τα κόμματα αυτά θα διέπρατταν προδοσία ενάντια στο σοσιαλισμό. Βέβαια, η δημοκρατία είναι μορφή κράτους που θα εξαφανιστεί όταν εξαφανιστεί το κράτος, αυτό, όμως, θα γίνει μόνο με το πέρασμα από το σοσιαλισμό, που θα έχει νικήσει και σταθεροποιηθεί οριστικά στον κομμουνισμό.» (Λένιν: «Η σοσιαλιστική Επανάσταση και το Δικαίωμα Αυτοδιάθεσης των Εθνών»).

Ηγεσία του ΚΚΕ. Ξαναγράφοντας την ιστορία  (ή πώς ο τροτσκισμός τρύπωσε στον Περισσό)

Η τωρινή ηγεσία του ΚΚΕ βρίσκεται σε απόλυτη σύγχυση, όχι μόνο στο ζήτημα του πολέμου. Παρότι σηκώνει τόνους διαμαρτυρίας ενάντια στην αναθεώρηση της ιστορίας, είναι η πρώτη που κάνει κάτι τέτοιο. Αρχηγοί του ιστορικού αναθεωρητισμού είναι το δίδυμο Μ. Μαΐλης και Ελ. Μπέλλου που αναπαράγουν ό,τι τροτσκιστική σύλληψη έχει πέσει στην αντίληψή τους.

Διαβάζοντας προσεκτικά τα κείμενα της ηγεσίας του ΚΚΕ μένει κανείς έκπληκτος από την επιχείρηση αναθεώρησης της ιστορίας. Κυριολεκτικά δεν έχουν αφήσει λίθο επί λίθου, κράτησαν από το (ιστορικό) καρύδι μόνο το τσόφλι· δεν υπάρχει ίχνος ψίχας. Ας παρακολουθήσουμε ένα μικρό απάνθισμα των θέσεων της ηγεσίας του σημερινού ΚΚΕ για τους πολέμους, τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, το περίφημο πρώτο γράμμα του Ν. Ζαχαριάδη για τη στάση των κομμουνιστών ύστερα από την ιταλική επιδρομή…

-«Στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο η ΕΣΣΔ αγωνιζόταν από δίκαιες θέσεις. Έκανε πρώτα από όλα πόλεμο υπεράσπισης της εργατικής εξουσίας, άρα και της σοσιαλιστικής πατρίδας, πόλεμο αντικαπιταλιστικό(!)» (Τμήμα Ιστορίας του ΚΚΕ. Το ΚΚΕ στον ιταλοελληνικό πόλεμο). Ώστε, η ΕΣΣΔ του Στάλιν έκανε αντικαπιταλιστικό αγώνα συμμαχώντας με καπιταλιστικά- ιμπεριαλιστικά κράτη όπως η Αγγλία και οι ΗΠΑ; Και στις 9 Μάη το ΚΚΕ γιορτάζει «την αντιφασιστική νίκη των λαών;» Περίεργη λογική.

-«Η υπεράσπιση της πατρίδας δεν έχει κανένα νόημα αν η χώρα δεν είναι σοσιαλιστική» (!) ΚΟΜΕΠ, τεύχος 1, 2013. Τύφλα να έχουν οι Κινέζοι κομμουνιστές, η Ινδοκίνα κλπ. Η ηγεσία του ΚΚΕ υποτάσσει την ιστορία στη μέγγενη του τωρινού αντικαπιταλισμού της και το ΕΑΜ φαντάζει παραφωνία αφού ο αντιφασιστικός αγώνας δεν γινόταν για την υπεράσπιση της σοσιαλιστικής πατρίδας.

-Ο φασισμός εξομοιώνεται με την αστική δημοκρατία, «Διακήρυξη του ΚΚΕ για τα 70 χρόνια της αντιφασιστικής νίκης», και ας αναιρεί ο φασισμός όλα τα τυπικά στοιχεία των αστικοδημοκρατικών ελευθεριών.

-Η Ελλάδα είναι εδώ και δεκαετίες ιμπεριαλιστική χώρα (Μ. Μαΐλης, Το αστικό πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα). Η παραπάνω θέση για την «ιμπεριαλιστική Ελλάδα» χωρίς να λέγεται πότε, η αστική μας τάξη ολοκλήρωσε τα κλασικά γνωρίσματα του ιμπεριαλισμού (συγχώνευση του κεφαλαίου, ανεξαρτησία, κέρδισμα της εσωτερικής αγοράς, εξαγωγές κεφαλαίων, πόλεμος για αγορές) διαχέεται -πλέον- από τον Περισσό ως την τελευταία τροτσκιστική ομάδα, περνώντας βέβαια από το ΝΑΡ. Τα παραπάνω, όπως και η συνολική κριτική στην Γ’ Διεθνή (7ο συνέδριο – αντιφασιστικά μέτωπα), η στάση απέναντι στον Ν. Ζαχαριάδη, η αντιμετώπιση όλων των σύγχρονων ζητημάτων (Καταλωνία: πάλη ανάμεσα σε μονοπώλια) διαπερνούν όλη την προβληματική της νέας ηγεσίας του ΚΚΕ. Αυτήν που πέρασε από τις κυβερνήσεις Ζολώτα-Τζανετάκη και τον ενιαίο συνασπισμό με ηγεσία Χ. Φλωράκη στον τροτσκισμό και την αριστερίστικη αναθεώρηση της ιστορίας. Πρόκειται για όψεις του ίδιου νομίσματος. Πρόκειται για τις μεταλλάξεις του παλιού ρεβιζιονισμού, που αλλάζει σαν το λύκο τρίχα αλλά όχι «γνώμη».

Επίλογος

Σε μια περίοδο που οξύνονται οι αντιθέσεις ανάμεσα στα μεγάλα ιμπεριαλιστικά κέντρα (ΗΠΑ, ΕΕ, Ρωσία, Κίνα, Ιαπωνία), αυξάνονται οι επεμβάσεις των -πλανητικά- κυρίαρχων (Ουκρανία, Ιράκ, Συρία, Λιβύη), δυναμώνουν οι πιέσεις των ΗΠΑ (Λ.Δ. Κορέας, Ιράν) και μαίνεται ο οικονομικός πόλεμος, είναι απολύτως αναγκαίο να ξαναδούμε μαρξιστικά το ζήτημα του πολέμου, της ανεξαρτησίας και της πατρίδας και να διαμορφώσουμε μία συμπαγή, λαϊκή, πολιτική και ιδεολογική γραμμή. Για να πολεμηθεί όμως αποτελεσματικά ο ιμπεριαλισμός πρέπει να γίνει αδιάλλακτος αγώνας ενάντια σε κάθε μορφή οππορτουνισμού. Ο δεξιός οππορτουνισμός, που είναι ισχυρότερος, θέλει να σύρει τα εργατολαϊκά στρώματα και την αριστερά κάτω  από τις φτερούγες της αστικής πολιτικής. Να περάσει τον εθνικισμό, το σωβινισμό και την ηγεμονία της κυρίαρχης τάξης. Την υποταγή στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Ο αριστερός οππορτουνισμός -που είναι υπαρκτός- θέλει στο όνομα του ταξικισμού και της καθαρότητας να περάσει τον εθνικό μηδενισμό, το «ποια σύνορα;», την εγκατάλειψη του αγώνα για την εθνική ανεξαρτησία και την υπεράσπιση της πατρίδας αν χρειαστεί, και από την πίσω πόρτα να μπάσει πάλι την πανκυριαρχία του ιμπεριαλισμού. Οι φωνές του αριστερισμού, είτε προέρχονται από τις τροτσκιστικές ομάδες είτε από την ΑΝΤΑΡΣΥΑ και το ΚΚΕ, προκαλούν σύγχυση στους αριστερούς και ζημιά στο κίνημα. Οι κομμουνιστές οφείλουν να βλέπουν τα ζητήματα, πρώτον στη συγκεκριμένη πολιτική διάσταση, δεύτερον να τα εντάσσουν στο μεγάλο δρόμο της κοινωνικής απελευθέρωσης. Για να μην ξεπέφτουμε σε αριστεροδεξιά σφάλματα, πρέπει να ‘χουμε την υπόδειξη του «Μεγάλου Τιμονιέρη».

Η πολιτική αποφασίζει για όλα και μ’ αυτό τον τρόπο να μελετάμε τη σύγχρονη και παλιότερη ιστορία. Δεν παραγνωρίζουμε την πράξη και την πολιτική πάλη. Απλώς, συχνά-πυκνά, επαναλαμβάνουμε πως η πράξη χωρίς θεωρία και πολιτική είναι εντελώς τυφλή. Στο ζήτημα του πολέμου πρέπει να είμαστε υλιστές και Μαρξιστές.