Στους δεκάδες τόπους του μαρτυρίου που λειτούργησαν σε όλη τη χώρα, η μεγάλη πλειονότητα των αγωνιστών άντεξε και έμεινε πιστή στις ιδέες και στα ιδανικά της, μέχρι τέλους. Η συνείδηση και η βαθιά πίστη στον σκοπό της πάλης τους ήταν τα δύο βασικά στοιχεία που τους οδήγησαν να σταθούν όρθιοι στα βασανιστήρια και στις κακουχίες, να ξεπεράσουν ακόμη και τον φόβο του θανάτου

Αρκετά έχουν γραφτεί στον εγχώριο και διεθνή Τύπο για τους πολιτικούς κρατούμενους, τους φυλακισμένους και εξόριστους στην Ελλάδα. Εχουν γραφτεί βιβλία για τη Μακρόνησο, την Αίγινα, τον Αϊ-Στράτη κ.λπ. Οσα κι αν γράφτηκαν και θα γραφτούν, το θέμα είναι ανεξάντλητο. Δεκάδες χιλιάδες αγωνιστές, αριστεροί, κομμουνιστές, πέρασαν από κρατητήρια, στρατόπεδα συγκέντρωσης, στρατοδικεία, φυλακές και εξορίες.

Οι συγκεκριμένοι δοκίμασαν τη βάρβαρη μεταχείριση παρακρατικών οργανώσεων και κυβερνήσεων. Με τις αφηγήσεις και τα γραπτά τους αποκάλυψαν τη βαρβαρότητα, τα βασανιστήρια και τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης που βίωσαν. Μέσα από το συγκεκριμένο άρθρο προσπαθούμε να αποτυπώσουμε ώς έναν βαθμό την πολυβασανισμένη ζωή αυτών των ανθρώπων, που αγωνίστηκαν για τα ιδανικά και την κοσμοθεωρία τους.

Οι φυλακές Κέρκυρας

Οι φυλακές Κέρκυρας χτίστηκαν από την αγγλική αρμοστεία το 1836, με σκοπό την αυστηρή απομόνωση και δέχτηκαν πλήθος πολιτικών κρατουμένων της μεταξικής δικτατορίας, του Εμφυλίου και της χούντας. Το κτίριο είχε σχήμα οκταγώνου, με δέκα ακτίνες κράτησης αριθμημένες με τα γράμματα του αλφαβήτου (από το Α έως το Κ). Στο κέντρο της φυλακής, όπου κατέληγαν όλες οι ακτίνες, υπήρχε το διοικητήριο, το «κουλούρι». Κελιά απομόνωσης αλλά και οι «Γολγοθάδες», όπου περνούσαν την τελευταία τους νύχτα όσοι το πρωί, πριν βγει για τελευταία φορά γι’ αυτούς ο ήλιος, θα έπαιρναν τον δρόμο για το Λαζαρέτο. Οι συνθήκες κράτησης την περίοδο ειδικά 1946-1949 ήταν απάνθρωπες. Τα θολωτά κελιά είχαν διαστάσεις 2×3, με ύψος 3 μέτρα και έναν μικρό φεγγίτη στα 2,5 μέτρα. Αν και τα κελιά προορίζονταν για έναν κρατούμενο, στοίβαζαν εκεί μέσα 3 και 4 πολιτικούς κρατουμένους, που τους κρατούσαν κλεισμένους περίπου 16 ώρες την ημέρα. Στην ακτίνα Θ κρατούνταν οι πολιτικοί κρατούμενοι. Από τα κελιά των φυλακών της Κέρκυρας πέρασαν εκατοντάδες μέλη και στελέχη του ΚΚΕ, αλλά και αγωνιστές της Αριστεράς. Ανάμεσά τους ο Νίκος Ζαχαριάδης, πριν μεταφερθεί στα κρατητήρια της Ασφάλειας στην Αθήνα και από εκεί παραδοθεί στους Γερμανούς κατακτητές, ενώ στις 22 Νοέμβρη 1938 δολοφονήθηκε ύστερα από φρικτά βασανιστήρια ο γραμματέας της ΟΚΝΕ, Χρήστος Μαλτέζος.

Οι φυλακές Αίγινας

Οπως κάθε τόπος μαρτυρίου του λαού μας στην πάλη του για την κατάργηση της εκμετάλλευσης, έτσι και οι φυλακές της Αίγινας κρατάνε ζωντανά τα παραδείγματα του ηρωισμού, της αντοχής, της δύναμης, των χαρακτηριστικών που συνοδεύουν τη δίκαιη πάλη των ανθρώπων που γαλουχήθηκαν μέσα σε αυτές. Ενα ορφανοτροφείο, το «Καποδιστριακό», που τελικά για 105 χρόνια λειτούργησε ως φυλακή, «φιλοξένησε» βαριά ονόματα στα κελιά του. Μια «υψίστης ασφαλείας» φυλακή για κομμουνιστές-λαϊκούς αγωνιστές, όπως οι Μήτσος Παπαρήγας, Νίκος Μπελογιάννης, Χαρίλαος Φλωράκης, Αρης Βελουχιώτης, είναι μερικοί μόνο από όσους πέρασαν από τις φυλακές της Αίγινας.

Μια μικρή μπροσούρα του 1961, έκδοση των κρατουμένων σε μέγεθος σπιρτόκουτου, δίνει με στατιστικά στοιχεία την εικόνα των φυλακών. 468 πολιτικοί κρατούμενοι στις φυλακές της Αίγινας συμπλήρωσαν, στις 31/5 του 1961, 6.463 χρόνια φυλακής. Το νησί του Αργοσαρωνικού έγραψε τη δική του Ιστορία με τη φυλακή χτισμένη πάνω του. Στις ηρωικές σελίδες της ξεχωρίζει η απόδραση των οχτώ κομμουνιστών, η εκτέλεση των 17 στις απαρχές του Εμφυλίου, αλλά και η καθημερινή οργάνωση της ζωής μέσα στα κελιά που αποτελούν ύμνο στη δύναμη της οργανωμένης πάλης.

Αν τα παραπάνω αδυνατούν να δώσουν στον αναγνώστη ικανοποιητικά μια γεύση από τον ηρωισμό και την ψυχή των πρωτοπόρων αγωνιστών, ακόμα πιο δύσκολο είναι να νιώσει κανείς την καθημερινότητα στη φυλακή της Αίγινας. Να αντιληφθεί πόσο αυτή καταδεικνύει ότι η αφοσίωση των ανθρώπων στη μόρφωση και στον πολιτισμό, στην προσπάθεια να ξεπερνούν τον εαυτό τους δεν γνωρίζει διαλείμματα και εμπόδια. Μέσα στη φυλακή μάθαιναν γράμματα, «σπούδαζαν» τον μαρξισμό-λενινισμό κάτω από τη μύτη των δεσμοφυλάκων και οργάνωναν πλούσια πολιτιστικά δρώμενα.

Η μόρφωση στα χρόνια της κράτησης είχε τον χαρακτήρα κυρίως της ιδεολογικής προετοιμασίας και του εξοπλισμού της μετέπειτα δράσης. Σχεδόν κάθε πολιτικός κρατούμενος είχε μια ομιλία ή μια διάλεξη στο ενεργητικό του. Τα θέματα αναπτύσσονταν βασιζόμενα σε σκελετό και αυτό γινόταν για λόγους ασφάλειας, αλλά και για τη σκόπιμη καλλιέργεια της άνεσης και ετοιμότητας των ομιλητών. Ταυτόχρονα διατηρούνταν μυστική βιβλιοθήκη με υπεύθυνο που βοηθούσε τους μαθητές. Οι φυλακές της Αίγινας θεωρούνταν από τους εξόριστους πρότυπο μορφωτικής εστίας.

Αντί επιλόγου

Η καταδίκη και ο εγκλεισμός τους ήταν αποτέλεσμα της σκληρής ταξικής πάλης, σε περιόδους που η αστική εξουσία επέλεξε να τσακίσει με τη βία το λαϊκό κίνημα. Αυτόν τον τρόπο βίας ακολούθησε για δεκαετίες ολόκληρες το κράτος. Το διάστημα 1946-1951 από τα έκτακτα στρατοδικεία που στήθηκαν σε όλη τη χώρα, καταδικάστηκαν πάνω από 45.000 άντρες και 4.700 γυναίκες σε θάνατο ή πολύχρονες εξορίες και φυλακίσεις.

Η ανακοίνωση της Κ.Ε. του ΚΚΕ στις 7/3/1951 έκανε λόγο για πάνω από 40.000 φυλακισμένους και εξόριστους. Από τους καταδικασμένους σε θάνατο, 3.033 είχαν εκτελεστεί μέχρι τον Οκτώβρη του 1949 και άλλοι 2.289 περίμεναν το εκτελεστικό απόσπασμα.

Στους δεκάδες τόπους του μαρτυρίου που λειτούργησαν σε όλη τη χώρα, η μεγάλη πλειονότητα αυτών των ανθρώπων (αριστερών, αγωνιστών, κομμουνιστών) άντεξε και έμεινε πιστή στις ιδέες και τα ιδανικά της, μέχρι τέλους. Η συνείδηση και η βαθιά πίστη στον σκοπό της πάλης τους ήταν τα δύο βασικά στοιχεία που τους οδήγησε να σταθούν όρθιοι στα βασανιστήρια και στις κακουχίες, να ξεπεράσουν ακόμη και τον φόβο του θανάτου. Το περιεχόμενο της ζωής τους ήταν πρωτοπόρο, αγωνιστικό και ελπιδοφόρο, παρ’ όλο που τους είχαν στερήσει την ελευθερία και τους είχαν καταδικάσει να ζουν σε συνθήκες εξόντωσης.

Πηγή: Αλέξανδρος Πηγαδάς – efsyn.gr