Αναμένοντας την απογραφή του 2021 (στην οποία θα φανεί η μείωση του πληθυσμού κατά μισό εκ.), θυμόμαστε μια έρευνα για το δημογραφικό πρόβλημα της χώρας. Γιατί πέρα από μια φωτογραφία της στιγμής που είναι η απογραφή, καλό είναι –όσο  μπορούμε –να  δούμε το σενάριο όλης της ταινίας που λέγεται πληθυσμιακή συρρίκνωση της Ελλάδας.

Τι έλεγε αυτή η έκθεση που βγήκε το 2016;

1. Η χώρα είναι ήδη σε πτωτική τάση, δηλαδή ετησίως υπάρχουν λιγότερες γέννες από θανάτους
2. Σε βάθος τριακονταετίας (το 2050) το αισιόδοξο σενάριο προβλέπει συνολικό πληθυσμό 10 εκατομμυρίων, ενώ οι πιο απαισιόδοξες μετρήσεις δείχνουν 8,3 εκατομμύρια
3. Η διάμεση ηλικία (δηλαδή η ηλικία εκατέρωθεν της οποίας ισομοιράζεται ηλικιακά ο πληθυσμός) από 26 χρονών το 1951 και 44 χρονών που είναι σήμερα, εκτιμάται ότι θα αυξηθεί κατά 5 με 8 χρόνια
4. Ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός από 7 εκατομμύρια θα μειωθεί στα 4,8 με 5,5 εκατομμύρια.
5. Ο δείκτης γήρανσης που δείχνει την ταχύτητα γήρανσης μιας χώρας (που είναι το κλάσμα που στον αριθμητή του έχει τον πληθυσμό άνω των 65 ετών και στον παρονομαστή του τον πληθυσμό κάτω των 14 ετών) από 1,44 θα αυξηθεί σε 2,73.

Ας αναλογιστούμε τι θα σημαίνουν τα παραπάνω. Αν ισχύσει το παραπάνω σενάριο δεν θα μιλάμε για μια απλή δημογραφική μείωση. Η αύξηση του δείκτη γήρανσης σημαίνει ότι θα επιταχυνθεί αυτή η διαδικασία, ότι το πρόβλημα κάθε χρονιά θα είναι πιο σημαντικό από την προηγούμενη, ότι κάθε χρόνο θα γερνάμε πιο γρήγορα. Έχουμε μπει δηλαδή σε ένα φαύλο κύκλο, στον οποίο χρόνο με τον χρόνο το πρόβλημα αυξάνεται εκθετικά. Είναι πολύ απλό. Όταν έχεις λιγότερες γεννήσεις για δύο δεκαετίες, ο πληθυσμός που μπορεί να κάνει παιδιά θα είναι πολύ λιγότερος και αυτός με τη σειρά του δεν θα κάνει πολλά παιδιά, όπου αυτά με τη σειρά τους δεν θα κάνουν περισσότερα παιδιά κοκ…

Ας σκεφτούμε τι θα σημαίνει αυτό για τα ασφαλιστικά ταμεία. Με τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό να έχει μειωθεί κατά 20%. Και σε αυτό το ζήτημα η λύση δεν είναι να αυξήσουμε παραπάνω τα χρόνια συνταξιοδότησης ούτε να μειώσουμε τις συντάξεις, ούτε να ιδιωτικοποιήσουμε την ασφάλιση… Ή ας σκεφτούμε τι θα σημαίνει για το μέγεθος της χώρας ή την γεωπολιτική ισχύ, ακόμα και τι μπορεί να σημαίνει για ζητήματα εθνικής άμυνας. Ας τολμήσουμε να φανταστούμε τι μπορεί να σημαίνει για την κοινωνική ψυχολογία ενός γερασμένου πληθυσμού σε μια χώρα «γερόντων».

Αν τα παραπάνω φαίνονται υπερβολικές ας δούμε ένα παράδειγμα. Μια μικρή ευρωπαϊκή χώρα, η Λετονία, αναγκάστηκε να καταφύγει στο ΔΝΤ για δανεισμό όπως εμείς στην κρίση του 2008. Το ΑΕΠ της χώρας συρρικνώθηκε ακαριαία πάνω από 10% και η ανεργία ανέβηκε επίσης από το 7% κοντά στο 23%. Αυτό ήταν το αντίστοιχο αποτέλεσμα των μνημονίων στη χώρα της Βαλτικής. Τι σήμαινε αυτό για τον πληθυσμό της; Χωρίς να έχει υπολογιστεί ακριβώς, εκτιμάται ότι το πάνω από 400,000 αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν. Η Λετονία την περίοδο εκείνη ήταν μια χώρα των 2,2 εκατομμυρίων. Αυτό σημαίνει ότι περίπου το 20% της χώρας έφυγε στο εξωτερικό. Τι συμβαίνει σήμερα μια δεκαετία μετά; Τα «νούμερα» έχουν κάπως σταθεροποιηθεί, κάποιοι μπορεί να επέστρεψαν (αν και η αναμενόμενη νέα κρίση πιθανά να αμφισβητήσει και αυτό το γεγονός) αλλά τα αποτελέσματα των πολιτικών λιτότητας είναι ακόμα εκεί. Τα μνημόνια μπορεί να τελειώνουν, τα αποτελέσματά τους όμως δεν φαίνεται να τελειώνουν ποτέ.

Ο πληθυσμός της Λετονίας είναι σήμερα 1,92 εκατομμύρια, δηλαδή έχει μειωθεί κατά 13% σε 10 χρόνια. Η κατάσταση όμως είναι χειρότερη γιατί το πρόβλημα μεγαλώνει εκθετικά. Το Δεκέμβρη του 2020 σημειώθεκε αρνητικό ρεκόρ γεννήσεων των τελευταίων 100 ετών! Το αποτέλεσμα; Εκτιμάται ότι πάνω από 400 χωριά απειλούνται ή έχουν ήδη «κλείσει»… Αν αυτό δεν θέλουμε να είναι εικόνα από το μέλλον της Ελλάδας τότε κάτι πρέπει να γίνει και πρέπει να γίνει άμεσα.

Αν ακόμα όλα τα παραπάνω φαίνονται υπερβολικά ας προσπαθήσουμε να αμφισβητήσουμε αυτό το σενάριο. Υπάρχει μια πιθανότητα τα παραπάνω να μην συμβούν στην Ελλάδα; Σύμφωνα με τις δημογραφικές εκτιμήσεις, το απαισιόδοξο σενάριο λέει ότι το 2060 η Ελλάδα θα είναι μια χώρα των 8 εκατομμυρίων (ακόμα και το πιο αισιόδοξο σενάριο βέβαια εκτιμά μείωση του πληθυσμού). Το απαισιόδοξο σενάριο παίρνει ως δεδομένων ότι καμία θετική αλλαγή δεν θα υπάρξει και εκτιμά τα αποτελέσματα με βάση την σημερινή κατάσταση πραγμάτων στην χώρα.

Τι άλλο όμως θα ισχύει μέχρι το 2060 κατά μία διαβολική σύμπτωση; Η δέσμευση της Ελλάδας για πρωτογενή πλεονάσματα. Τι σημαίνει αυτό; Ότι η δημοσιονομική πολιτική της χώρας μας είναι δεμένη χειροπόδαρα για τα επόμενα 40 χρόνια. Καμία πολιτική ελάφρυνσης, δημόσιων επενδύσεων, φοροαπαλλαγών δεν μπορεί να μακροημερεύσει. Τα όρια για το οικονομικό πρόγραμμα της Ελλάδας είναι τόσο στενά που επί της ουσίας είναι δεδομένο από τώρα ότι καμία θετική αλλαγή δεν θα υπάρξει προς όφελος των νέων εργαζόμενων, που είναι και αυτοί που θα μπορούσαν να λύσουν πρακτικά το δημογραφικό ζήτημα. Δεν είναι καθόλου υπερβολικό να πούμε από τώρα ότι βαδίζουμε προς μια δημογραφική γενοκτονία, αυτό το γνωρίζει η άρχουσα τάξη της χώρας, δεν θέλει και δεν μπορεί να κάνει τίποτα για αυτό όμως, γιατί τα συμφέροντα που υπηρετεί δεν της το επιτρέπουν.

Τα επιδόματα τέκνου, οι άδειες μητρότητας και όλα τα κίνητρα για ένα νέο γονιό είναι σημαντικά και πρέπει να ενισχυθούν άμεσα από το κράτος. Αλλά δεν φτάνουν. Χρειάζονται πολιτικές σε βάθος χρόνο με πραγματικό αντίκτυπο στην απόφαση ενός νέου ζευγαριού να κάνει παιδιά. Χρειάζονται πολιτικές σήμερα των οποίων τα αποτελέσματα θα φανούν σε 10 ή 20 χρόνια. Και αυτό έχει να κάνει με τους μισθούς, την ασφάλιση, τον ελεύθερο χρόνο, το ύψος των ενοικίων, τους φόρους,  την προστασία της μητρότητας στην εργασία με νομοθετική κάλυψη, βρεφονηπιακούς σταθμούς και σχολεία και άλλα πολλά. Αλλιώς το να αυξηθεί ένα αστείο επίδομα κατά 50 ή 100 € είναι ασπιρίνη για τον καρκίνο, επικοινωνιακή πολιτική που κρύβει το πρόβλημα κάτω από το χαλί. Το δημογραφικό ζήτημα της χώρας είναι το ίδιο με το κοινωνικό ζήτημα των νέων εργαζόμενων, είναι ίδιο με το πολιτικό πρόβλημα της χώρας. Δεν πρόκειται να λυθεί αν συνεχίσουμε στην ίδια ασφυκτική πορεία λιτότητας και ξένης επιτροπείας.

Ο σοφός λαός λέει ότι «όπως έστρωσες θα κοιμηθείς». Το θέμα είναι ότι στην Ελλάδα όπως έχει στρώσει η πολιτική και οικονομική ελίτ, το αποτέλεσμα είναι νοσοκομεία χωρίς γιατρούς και μια χώρα χωρίς νέους γονείς.

Έπρεπε να έρθει η κρίση του Covid για να καταλάβουμε το έγκλημα που συνέβαινε στα νοσοκομεία της χώρας τις τελευταίες δεκαετίες. Ας μην περιμένουμε 40 χρόνια για μια γενοκτονία δια της οικονομικής ασφυξίας για να αντιληφθούμε ότι χρειάζεται αντιστροφή της πορείας τώρα.

Λάμπης Παπαθανασίου

πηγή: antapocrisis.gr