Ένα χρόνο πριν (Δημοσιεύουμε παρακάτω ένα κείμενο του Costas Zambas που αλιεύσαμε τέτοιο καιρό πέρσι)

Ήταν ισχυρό το αισθητικό σοκ που υπέστην το βράδυ του Σαββάτου 5/7/2020, όταν εποχούμενος έφτασα στη διασταύρωση των οδών Βασ. Αμαλίας και Βασ. Σοφίας και αντίκρισα τη συστοιχία των καυλών με τις φούντες στην κεφαλή παρατεταγμένους στην Πανεπιστημίου μπροστά στο ξενοδοχείο της Μεγάλης Βρετανίας (φωτ. 1). Πέρασα με κόκκινο αποσβολωμένος και αναρωτιόμουν αν εκτός από τον Δήμαρχο, που είναι περιχαρής για το έργο του, υπάρχει έστω και ένας Αρχιτέκτονας, Πολεοδόμος, Συγκοινωνιολόγος, Κηποτέχνης που θα υπέγραφε αυτόν τον αισθητικό βιασμό στην καρδιά της πόλης. Συνέχισα σκεπτόμενος ότι θα τρίζουν τα κόκκαλα του Σταμάτη Κλεάνθη και του Εδουάρδου Σάουμπερτ που συνέταξαν το πρώτο πολεοδομικό σχέδιο της Αθήνας και του Κώστα Μπίρη και του Ιωάννη Τραυλού που μελέτησαν την πολεοδομική εξέλιξη της πόλης και άφησαν πολύτιμα συγγράμματα.

Κάθε πόλη έχει κάποιες κεντρικές αρτηρίες• την λεωφόρο Champs-Elysées το Παρίσι, την Unter den Linden το Βερολίνο κλπ κλπ. Κοινά χαρακτηριστικά τους είναι η ευρύτητα και η ελεύθερη θέα προς τα τοπόσημα -μνημεία της πόλης. Η Αθήνα διαθέτει ελάχιστες τέτοιες αρτηρίες• συγκλίνουν στην πλατεία Συντάγματος, που συνδέεται με όλες τις μεγάλες ιστορικές στιγμές της νεότερης πόλης και χρειάζεται σεβασμό. Με ποια συγκεκριμένη μελέτη, με ποιες εγκρίσεις, με ποιες υπογραφές έγινε αυτή η αισθητική ρύπανση στην καρδιά της πόλης;
Σήμερα Κυριακή είπα να περπατήσω στον τόπο του εγκλήματος. Ήδη έξω από την Αθηναϊκή Τριλογία βλέπεις ένα μπούκωμα στην άκρη του δρόμου προς το Σύνταγμα• ένα συνονθύλευμα του παλιού αστικού πρασίνου με μια σειρά ξύλινων κορμών (φ. 2). Έξω από το Πανεπιστήμιο και έξω από την Εθνική Τράπεζα υπάρχουν φοινικοειδή μικρού ύψους, όπως αυτά που υπήρχαν στην Αθήνα από τις αρχές του 19ου αι. και σήμερα είναι πολλά διάσπαρτα σε όλη την πόλη.

Μετά τη διασταύρωση με την οδό Αμερικής (φ. 3) περνάς από ένα στενό χώρο με πλάτος μικρότερο του μέτρου (φ. 4) ανάμεσα στους θάμνους στου αστικού πρασίνου και στην ογκώδη σιδερένια γλάστρα με διαστάσεις 3Χ3Χ1.20μ και αναρωτιέσαι γιατί χρειαζόταν να προστεθούν σε απόσταση μόλις 3 μέτρα από τις παλαιές δενδροστοιχίες, οι 22 σιδερένιοι όγκοι με τους υψίκορμους φοίνικες, που είναι το σήμα κατατεθέν του Μαλιμπού, αλλά είναι αισθητικά θλιβεροί στην κορυφή της οδού Πανεπιστημίου (φ. 6,7);
Από όπου και να το δεις, από την Βουκουρεστίου (φ. 8) από τη διασταύρωση Πανεπιστημίου και Βασ. Σοφίας (φ. 9,10) από την Πλατεία Συντάγματος (φ. 11) παντού οπτικά εμπόδια• η σχέση όγκων, μεγεθών, γραμμών είναι σοκαριστική. Ανάμεσα στα πολλά φαιδρά είναι και τα κάγκελα του παλαιότερου δημάρχου που χωρίζουν πια το πεζοδρόμιο από τον “πεζόδρομο” (φ. 12).
Δεν θα μπορούσε ο Δήμαρχος να φροντίσει το αστικό πράσινο, που είναι εγκαταλειμμένο σε όλη την πόλη αντί να στήνει ένα σκηνικό ψευδο-Μαλιμπού στην Αθήνα;

Ένας διακεκριμένος αρχιτέκτονας, ο Πρόδρομος Νικηφορίδης, βραβευμένος μελετητής της περίφημης ανάπλασης της παραλίας Θεσσαλονίκης τα είπε όλα με δυο φράσεις: “Ο δημόσιος χώρος έχει ανάγκη από σοβαρότητα. Δεν παίζουμε στο δημόσιο χώρο”. Τι λένε οι άλλοι ειδικοί; Τι λέει ο Νάσος Ηλιόπουλος της αξιωματικής αντιπολίτευσης; Τι λέει ο πρώην υπουργός Πολιτισμού Παύλος Γερουλάνος, ο Νίκος Σοφιανός και οι άλλοι επικεφαλής των δημοτικών παρατάξεων, το ΤΕΕ και ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων;
Το κεντρικό ερώτημα είναι τι κάνουμε τώρα. Μήπως στο χώρο που έχουν γίνει οι σημαντικότερες συγκεντρώσεις της σύγχρονης ιστορίας μας πρέπει να πρωτοτυπήσουμε και να κάνουμε μια συγκέντρωση με σύνθημα “Όχι στο βιασμό της πόλης”; Σημειώνω ότι ο αόριστος “βίασαν” του τίτλου αυτού του σημειώματος περιέχει μια ελπίδα: Οι καυλοί του Δημάρχου θα εκκαυλιστούν αμέσως (για να παραφράσουμε τον Αριστοφάνη).**
* Από την ποικιλία των νοημάτων της λέξης “καυλός” κυριολεκτούμε με τα εξής: κορμός, καλάμι, κοντάρι. Μεταφορικά χρησιμοποιούμε το νόημα που έχει το υποκοριστικό της λέξης. Βλ. Λεξικό Δημητράκου 3826-3827. (φ.14)
**Πρβλ. Αριστοφάνης Ιππής 823-826: “καὶ πλεῖστα πανοῦργα δεδρακώς. ὁπόταν χασμᾷ, καὶ τοὺς καυλοὺς τῶν εὐθυνῶν ἐκκαυλίζων καταβροχθίζει, κἀμφοῖν χειροῖν μυστιλᾶται τῶν δημοσίων”. ή “έκανε παλιοδουλειές όσες κανένας άλλος. Όταν εσύ χασμουριέσαι, ετούτος ανοίγει σαν καρδιά καρπουζιού και καταβροχθίζει το έχει όσων λογοδοτούν στο δημόσιο και με τις δύο του χερούκλες σουφρώνει τα δημόσια έσοδα” (Μετ. Ηλ. Συρόπουλος).

Πηγή: Costas Zambas