Μια ερευνήτρια της Microsoft έρχεται να καταρρίψει τους μύθους για την «άυλη», «υπεράνθρωπη» και «αδέκαστη» λειτουργία της τεχνητής νοημοσύνης και των αλγορίθμων που χρησιμοποιούνται από εταιρείες και κράτη. Και όλα ξεκινούν με ένα ασανσέρ που κατεβάζει εργάτες ορυχείου στα έγκατα της γης.
Όσοι αποφασίζουν να ασχοληθούν με την τεχνητή νοημοσύνη (Τ.Ν), συνήθως φαντάζονται ότι πρέπει να ξεκινήσουν από κάποιο υπερσύγχρονο, πεντακάθαρο εργαστήριο της Σίλικον Βάλεϊ, όπου ερευνητές επιχειρούν να αντικαταστήσουν τις λειτουργίες του ανθρώπινου εγκεφάλου χρησιμοποιώντας δεδομένα που είναι αποθηκευμένα σε κάποιο υπολογιστικό νέφος (cloud computing).
Λιγότερο αιθεροβάμων, η δρ. Κέιτ Κρόφορντ, πανεπιστημιακός που ειδικεύεται στην Τ.Ν. και τη θεωρία των υπολογιστών, ξεκίνησε την έρευνά της από εγκαταλειμμένα και ενεργά ορυχεία. Το ταξίδι της την έφερε από τις πόλεις-φαντάσματα στη Νεβάδα των ΗΠΑ (όπου κάποτε χτυπούσε ο πυρετός του χρυσού και αργότερα ξεκίνησε εξόρυξη λιθίου για μπαταρίες) μέχρι τα ορυχεία σπάνιων γαιών σε χώρες του Τρίτου Κόσμου, όπου ανήλικοι εργάτες δουλεύουν σε συνθήκες σκλαβιάς εξασφαλίζοντας τα υλικά που χρησιμοποιούνται στα κινητά και στους υπολογιστές μας – και παράλληλα καταστρέφοντας άθελά τους το φυσικό περιβάλλον.
Όπως αναφέρει στο νέο της βιβλίο, με τίτλο «Atlas of AI» (Άτλαντας της Τεχνητής Νοημοσύνης), οι ανελκυστήρες που κατεβάζουν τους εργάτες στα βάθη των ορυχείων είναι η αντεστραμμένη προέκταση των ασανσέρ που ανεβάζουν τα στελέχη των εταιρειών αλλά και τους ερευνητές της Τ.Ν. στους ουρανοξύστες του Μανχάταν και της Σίλικον Βάλεϊ.
Θεωρητικά βέβαια η ίδια ανήκει στη δεύτερη κατηγορία, καθώς εκτός από καθηγήτρια σε ορισμένα από τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου είναι και μια από τις βασικότερες ερευνήτριες του Microsoft Research, του ιδρύματος που δημιούργησε ο Μπιλ Γκέιτς για τη μελέτη των σύγχρονων τάσεων στον χώρο της θεωρίας των υπολογιστών. Αντί όμως να επιτρέψει σε μια πολυεθνική να καθορίσει το ερευνητικό της έργο, όπως συμβαίνει συνήθως με τη διασύνδεση πανεπιστημίων με επιχειρήσεις, η Κρόφορντ θεωρείται σήμερα από τους σημαντικότερους επικριτές του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιούν οι εταιρείες και τα κράτη την Τεχνητή Νοημοσύνη.
Αναζητώντας, όπως λέει, την πολιτική οικονομία και την υλική διάσταση της Τεχνητής Νοημοσύνης, η Κρόφορντ δεν επιθυμεί απλώς να φέρει στο προσκήνιο τους αφανείς εργάτες που στηρίζουν τη λειτουργία των υπερσύγχρονων δικτύων ηλεκτρονικών υπολογιστών. Ουσιαστικά αμφισβητεί ορισμένα από τα «αξιώματα» που μας κληροδότησαν οι πρωτεργάτες των υπολογιστών, όπως ο Άλαν Τούρινγκ, τα οποία αντικατοπτρίζουν αντιλήψεις και προσδοκίες της εποχής του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου αλλά έχουν καταρριφθεί από τις εξελίξεις.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη, όπως λέει, δεν είναι ούτε τεχνητή ούτε νοήμων (neither artificial nor intelligent) και όσο επιμένουμε να αγνοούμε την υλική της διάσταση και να της δίνουμε υπερφυσικές διαστάσεις, επιτρέπουμε σε κάποιους να τη χρησιμοποιούν για να διαιωνίζουν στερεότυπα και σχέσεις εκμετάλλευσης.
Η Κρόφορντ επιχειρεί να καταρρίψει την πρόβλεψη του Τούρινγκ ότι τα δίκτυα υπολογιστών θα αντικαταστήσουν τις λειτουργίες του ανθρώπινου εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος και έτσι θα αποκτήσουν τη δική τους ανεξάρτητη σκέψη. Δεν είναι τυχαίο, όπως εξηγεί η ίδια, ότι για περισσότερο από μισό αιώνα μας έμαθαν να μετράμε τις επιτυχίες της Τεχνητής Νοημοσύνης με το πόσο καλά μπορεί να παίζει σύνθετα παιχνίδια στρατηγικής όπως το σκάκι.
Τα παιχνίδια αυτά, όμως, αποτελούν «κλειστούς κόσμους, με προκαθορισμένες παραμέτρους και σαφή διάκριση νικητών και ηττημένων», δηλαδή συνθήκες που δεν συναντάς στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Αντίθετα, κάθε φορά που εταιρείες και κράτη ανέθεσαν σε εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης σύνθετες δραστηριότητες (όπως το να εξετάσουν χιλιάδες βιογραφικά για να επιλέξουν υπαλλήλους για πρόσληψη) απλώς αναπαρήγαγαν και γιγάντωσαν σεξιστικά, φυλετικά και ταξικά στερεότυπα που είχαν οι δημιουργοί τους.
Όπως είχαμε εξηγήσει και παλιότερα, η Amazon αναγκάστηκε πριν από μερικά χρόνια να απομακρύνει προγράμματα ΑΙ που χρησιμοποιούσε σε προσλήψεις καθώς οι εφαρμογές έδειχναν σαφή προτίμηση στα βιογραφικά αντρών – όχι γιατί έβλεπαν περισσότερα προσόντα ή προϋπηρεσία αλλά γιατί αναπαρήγαν σεξιστικά πρότυπα που ενυπήρχαν, έστω και συγκαλυμμένα, στη λειτουργία του τμήματος προσωπικού της εταιρείας.
Σύμφωνα με την Κρόφορντ, η συμπεριφορά ενός ατόμου εξαρτάται και από ασυνείδητες και υποσυνείδητες λειτουργίες του εγκεφάλου, καθώς και κοινωνικές επαφές και σχέσεις που δεν μπορούν να αντικατασταθούν από την Τεχνητή Νοημοσύνη. Αυτό δεν σημαίνει φυσικά ότι η ίδια πέφτει στην παγίδα ενός σύγχρονου λουδιτισμού, που χαρακτηρίζει πολλούς από τους ερευνητές, κυρίως της Αριστεράς, οι οποίοι ασκούν κριτική στην Τεχνητή Νοημοσύνη. Αντίθετα, απομυθοποιώντας την Τ.Ν. και τοποθετώντας την στην υλική της βάση, δείχνει τις πραγματικά επαναστατικές δυνατότητες που μπορεί να προσφέρει στην ανθρωπότητα.
Info:
Διαβάστε
Atlas of AI (εκδ. Yale University Press)
Με αναφορές στους Χαρντ και Νέγκρι, μια «υπάλληλος της Microsoft» επανατοποθετεί τη συζήτηση για την Τεχνητή Νοημοσύνη στην υλική και υλιστική της βάση.
Ψηφιακή εποχή (εκδ. Τόπος)
Ο Γιάννης Τόλιος πραγματοποιεί μια «µαγνητική τοµογραφία» των ψηφιακών τεχνολογιών και της Τεχνητής Νοημοσύνης στη ζωή και τη λειτουργία του σύγχρονου καπιταλισμού.
‘Αρης Χατζηστεφάνου – info-war.gr
e-prologos.gr
