γράφει ο Χρήστος Γαρουνιάτης

Όπως γενιές ολόκληρες μάθαμε από την κυρίαρχη αστική τάξη και τα συναφή ιστορικά αναγνώσματα του κερκυραϊκού Τύπου που την υπηρέτησε εξαιρώντας από τις στήλες του τα μυστικά της, η Κέρκυρα έζησε τελείως εκ του μακρόθεν, σχεδόν χωρίς ν’ ανοίξει μύτη, τη σύγκρουση, τον σπαραγμό και το αίμα του τραγικού αθηναϊκού Δεκέμβρη του 1944. Συνέβησαν μόνο κάποιες λίγες αψιμαχίες και ο θάνατος ενός δικαστή, που οφειλόταν υποτίθεται, όπως μας είπαν, σε τοπική διένεξη, αποτελώντας εξαίρεση του κανόνα. Τι θα λέγατε όμως αν η αλήθεια είναι ότι μέσα σε λίγα 24ωρα εκείνου το Δεκέμβρη, του πρώτου μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον ναζιστικό ζυγό, μόνο στην πόλη περισσότεροι από 2.000 πρόγονοί μας, ξεσπιτωμένοι άντρες και γυναίκες της Κέρκυρας, που τους αναζητούσαν κρατικές και παρακρατικές έξαλλες ομάδες οπλισμένων, κρύβονταν μαζί με ολόκληρες οικογένειες κατοίκων της υπαίθρου ακόμη και σε σπηλιές, αρκετοί επί 55 μέρες, για να αποφύγουν τη σύλληψη, την μήνι και την ανείπωτη φρίκη που ήδη βίωναν σε κρατητήρια από τη μίαν άκρη της Κέρκυρας ως την άλλη 800 συλληφθέντες νυχτερινές ώρες, κυρίως, ομοϊδεάτες τους, υποστηρικτές του ΕΑΜ και του ΚΚΕ;

Ήρθε η ώρα, επιτέλους, η αλήθεια για τον κερκυραϊκό Δεκέμβρη του 1944 να ειπωθεί όλη ή μάλλον με ορισμένα βασικά, από τότε αθησαύριστα χαρακτηριστικά της μεγέθη ή, αν θέλετε, καλά κρυμμένα από την αστική τάξη μυστικά της!

Ουδέν κρυπτόν επί πολύ υπό τον ήλιο!

Για εκείνον τον τρομερό και στην Κέρκυρα Δεκέμβρη του 1944 μόνο μια γενική και αόριστη περιγραφή του κλίματος είχαμε ως τώρα, από την πλευρά των θυμάτων του, σε διήγηση του τότε επικεφαλής της Κομμουνιστικής Οργάνωσης Κέρκυρας του ΚΚΕ Βασίλη Άνθη, πέντε περίπου δεκαετίες έπειτα από εκείνον τον Δεκέμβρη. Δεν είχε ξεχάσει ότι ο ίδιος είχε συλληφθεί από τους πρώτους, σε μια κίνηση μάλιστα που προμήνυε όλο το κακό που θα ακολουθούσε εκείνον το Δεκέμβρη, ενώ στα ιδεολογικά ΕΑΜοκρατούμενα προάστια της μισοερειπωμένης από τους βομβαρδισμούς του πολέμου πόλη της Κέρκυρας, όπως και στα άλλο τόσο ταγμένα με το ΕΑΜ χωριά του νησιού, επίσης άνθιζαν ή και μοσχοβολούσαν πρόωρα, θαρρείς αναπνέοντας κι εκείνα ελεύθερα από τον τετραετή φασιστικό ζυγό, κρινάκια, νάρκισσοι, ιπομέες, κρασούλες και σέδα, ανάμεσα βέβαια σε πολλά άλλα δεκεμβριανά, χειμωνιάτικα λούλουδα του τόπου. Ο ίδιος, ενώ είχε χαμηλώσει τους τόνους του εν ονόματι κάποιας ανάγκης για «εθνική συνεννόηση» στο αδιέξοδο πνεύμα του «ευρωκομμουνιστικού δρόμου» της περιόδου, έγραψε γενικόλογα, χωρίς συγκεκριμένες αναφορές και στοιχεία για το τι ακριβώς συνέβη μισόν αιώνα νωρίτερα:

«Στην Κέρκυρα δεν είχαμε ούτε σύγκρουση του Δεκέμβρη ούτε εμφύλιο πόλεμο. Είχαμε (…) αδυσώπητο, το μονόπλευρο πόλεμο εξόντωσης των αγωνιστών και κατατρομοκράτησης του λαού με νέα θύματα, ανάμεσα στα οποία και γνωστά στελέχη του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ». Έκανε λόγο, βέβαια, για «μέρες της πρωτόγνωρης τρομοκρατίας που ξαπόλυσε κατά του κερκυραϊκού λαού ο στρατός του ΕΔΕΣ, που κυνηγημένος από τον ΕΛΑΣ στην Ήπειρο κατέφυγε για να σωθεί στο νησί μας».

Μα γιατί λόγια για κερκυραϊκά λουλούδια και εικόνες με λουλούδια σ’ ένα τέτοιο θέμα, θα αναρωτηθήκατε ίσως ήδη. Όλα του κερκυραϊκού Δεκέμβρη του 2022 είναι στις εικόνες. Αντιπροσωπεύουν έναν φόρο τιμής ημών και μιας καλής φίλης στη μνήμη όλων εκείνων που υπέφεραν, βασανίστηκαν, έπαθαν ψυχικά και σωματικά είτε λύγισαν είτε όχι στα βασανιστήρια και υπό την απειλή βασανισμού, μάτωσαν, πληγώθηκαν ανεξίτηλα, έμειναν ανάπηροι ή έχασαν κιόλας τη ζωή τους, όλων κιόλας όσων έζησαν με συντριβή και με πολλούς τρόπους συμμερίστηκαν τα πάθη όλων αυτών, εκείνον το «μαύρο» κερκυραϊκό Δεκέμβρη του 1944.

Τι μαυρίλα, κανονική πίσσα ήταν!

Το όνομα ενός δρόμου παραπέμπει μόνο, σήμερα στην πόλη μας, σ’ εκείνη τη φρίκη. Είναι η οδός Πρωτοδίκη Παναγιώτη Γίδα κοντά στο παλιό λιμάνι, όπου εκείνον το Δεκέμβρη είχε αποβιβαστεί από αγγλικά καράβια ένας μανιασμένος ανθρώπινος συρφετός με το κοινό όνομα Εθνικές Ομάδες Ελλήνων Ανταρτών (ΕΟΕΑ), κυνηγημένος στην Ήπειρο από τον Άρη Βελουχιώτη και τον ΕΛΑΣ του ΕΑΜ για συνεργασία με τους Γερμανούς. Από ένα τέτοιο καράβι είχε ξεπροβάλλει και σεργιανούσε στην πόλη πάνω σε αγγλικό τανκ και ο στρατηγός του ΕΔΕΣ κι όλων εκείνων των αποκαλούμενων ΕΟΕΑ ομάδων του Ναπολέων Ζέρβας, στην εξουσία του οποίου ήδη από τις 10 Οκτώβρη 1944, δηλαδή την ημέρα της αποχώρησης από την Κέρκυρα και του τελευταίου αποσπάσματος της ναζιστικής δύναμης, σύμφωνα με ένα αγγλοαμερικανικό φιρμάνι όφειλαν τυφλή υποταγή όλοι οι Κερκυραίοι και οι Κερκυραίες. Τέσσερις περίπου δεκαετίες από τότε που εκείνος ο δικαστής – στέλεχος του κερκυραϊκού ΕΑΜ είχε κλείσει τα μάτια, καθώς οι βασανιστές του τον είχαν λιώσει, με πρόταση του Δικηγορικού Συλλόγου Κέρκυρας ο Δήμος του νησιού έδωσε το όνομά του στον δρόμο. Η τραγωδία που βίωσε ήταν, υποτίθεται, ένα μεμονωμένο φαινόμενο.

Ο εντοπισμός κάποιων φύλλων της τοπικής ΕΑΜικής εφημερίδας «Η Φωνή του Λαού» και μαζί τους ορισμένων της τοπικής εφημερίδας του ΚΚΕ «Νέα Ζωή», σωσμένων μάλιστα σε μεγάλο κυρίως σε ιδιωτικό αρχείο Κερκυραίου εκδότη της εποχής, επιτρέπει να «μιλήσουν» για πρώτη φορά από τότε για εκείνον το Δεκέμβρη του 1944, οι πλέον αρμόδιοι. Αυτοί που τον υπέστησαν. Τα θύματά του. Με στοιχεία και περιγραφές που συγκλονίζουν. Εκείνοι «μιλούν», οκτώ σχεδόν δεκαετίες μετά, στις γραμμές που ακολουθούν.

Η «Φωνή του Λαού» της Κέρκυρας διέσωσε σε μεστό σαν καρδιά ιστορικό δημοσίευμά της στο φύλλο της με αριθμό 105 και ημερομηνία 2 Δεκέμβρη 1945 τι είχε συμβεί. Τον Δεκέμβρη του 1944, βλέπετε, με χίλια ζόρια φαίνεται να είχε καταφέρει να βγάλει ένα μόνο φύλλο, στις αρχές του μήνα, όπως και η «Νέα Ζωή», αφού με προφορικό αστυνομικό φιρμάνι όλα τα τυπογραφεία του νησιού αρνήθηκαν να τυπώσουν άλλο τέτοιο φύλλο. Θα χρειαζόταν μάλλον, όπως καθιστούν πιθανό κάποια στοιχεία, να περάσει κι ο Γενάρης κι ο Φλεβάρης κι ο Μάρτης ίσως του 1945, για να βρεθεί υπό όρους μυστικότητας κάποιο διαθέσιμο τυπογραφείο και να ξαναδεί το φως φύλλο της «Φωνής του Λαού», με μια νέα εκδοτική – τυπογραφική ομάδα αγωνιστών. Ενώ το φύλλο της με ημερομηνία 10 Δεκέμβρη 1944 έφερε τον αριθμό 11 και ήδη η εφημερίδα κυκλοφορούσε κάθε επτά ή δέκα μέρες, το επόμενο εντοπισμένο φύλλο της, με ημερομηνία 13 Μάη 1945, ήταν το 18ο, αντί, όπως θα περίμενε κανείς υπό ομαλές συνθήκες, γύρω στο 30ό τουλάχιστον, καθώς είναι διαπιστωμένο πως η εφημερίδα κυκλοφορούσε στη συνέχεια, αν όχι και από πολύ νωρίτερα, κάθε τέσσερις ή πέντε μέρες, πριν γίνει καθημερινή. Εκείνο το 18ο φύλλο ήταν «Τύποις Κ. Καρύδης – Σ. Μπαλός, Προϊστάμενος Τυπ. Γ. Κόερος».

Μίλησαν τον Δεκέμβρη του 1945 με μια φωνή οι ΕΑΜίτες της Κέρκυρας, για όσα είχαν συμβεί ακριβώς έναν χρόνο νωρίτερα τόσο στην Αθήνα όσο και στην Κέρκυρα. Ήταν γι’ αυτούς «εθνική παρακαταθήκη» ο αγώνας της Αθήνας.

Να λοιπόν, από το ίδιο φύλλο, το Χρονικό εκείνου του κερκυραϊκού Δεκέμβρη. Τα λόγια «Ο Δεκέμβρης στην Κέρκυρα – Χρονικό του 1944 – Το μαρτύριο ενός λαού» ήταν ο τίτλος του πρωτοσέλιδου δημοσιεύματος του φύλλου αυτού της «Φωνής του Λαού» των κομμουνιστών, σοσιαλιστών και άλλων πολλών με διάφορες ιδεολογικές προτιμήσεις αγωνιστών του ΕΑΜ, υπεύθυνος για την ύλη της οποίας ήταν ο αργότερα σκοτωμένος από κρατικά πυρά Αλέκος Πρίφτης. Προειδοποιούσε πως «όσα χρόνια κι αν περάσουν, οποιαδήποτε γεγονότα κι’ αν μεσολαβήσουν, ποτέ δεν θα σβηστεί από τη μνήμη του Ελληνικού Λαού η ανάμνηση εκείνου του φοβερού και πύρινου Δεκέμβρη του 1944».

Τι κι αν οι Κερκυραίοι αντιστασιακοί αγωνιστές της εποχής δεν μπόρεσαν να σώσουν πολλές γραπτές μαρτυρίες για τα κατά περίπτωση μαρτύριά τους – που κάποιες πέρασαν από στόμα σε στόμα – καθώς διώκονταν με πολλούς τρόπους για δεκαετίες και δεν τους ενδιέφερε η δική τους υστεροφημία, αφού αγωνίζονταν καθένας για όλους. Εσώθηκε μερικώς έστω για να τα πει για όλους τους η «Φωνή του Λαού», η φωνή του καθενός τους.

Δίνουμε τον λόγο σ’ εκείνους, σε όσα μας παρέδωσαν τότε για τον δικό τους Δεκέμβρη, στα λόγια τα δικά τους:

«Από τη μακρυνή τούτη ελληνική γωνιά, που πάντα στις μεγάλες στιγμές της ελληνικής ιστορίας στάθηκε πιστή στον καθήκον, και παρούσα στην έπαλξη του αγώνα, παρακολουθήσαμε το μεγάλο δράμα, που παίζονταν στην ιερή τούτη γη. Κι’ όταν ήρθεν η ώρα να προσφέρουμε κ’ εμείς τη συμβολή μας στη Μεγάλη Θυσία, που μας καλούσε το συμφέρον του Έθνους και του Λαού, δοθήκαμε ολόψυχα, χωρίς συμβιβασμούς ή λιποψυχίες.

»Ο ρόλος, που μας εκάλεσε να παίξουμε η ιστορική στιγμή, υπήρξε βαρύς. Βαρύς, όχι γιατί ζητούσε μεγάλες θυσίες, αλλά γιατί παθητικά έπρεπε να δεχτούμε μια ΒΑΡΒΑΡΗ και ΑΠΡΟΚΛΗΤΗ επίθεση. Γιατί έπρεπε να υφιστάμεθα το εγκληματικό όργιο των νικημένων ορδών ενός δοσίλογου τυχοδιώκτη, που ήρθε να κορέσει το πάθος του στο μαρτυρικό αυτό νησί, αφού ΕΓΚΑΤΕΛΕΙΨΕ ΑΝΑΝΔΡΑ, και χωρίς να ρίξει ούτε μία ντουφεκιά, το πεδίο της μάχης.

»Κάτω από τα μάτια των επίσημων κρατικών Αρχών, κάτω από τα μάτια των συμμαχικών δυνάμεων, άρχισε στις 21 του Δεκέμβρη ο φοβερός διωγμός του Κερκυραϊκού Λαού από τους ληστοσυμμορίτες του Ζέρβα και από τους ντόπιους επιτελείς του ΕΔΕΣ, που οι περισσότεροι υπήρξαν ανοιχτοί συνεργάτες των καταχτητών.

»Οι φυλακές γέμισαν από δημοκρατικούς πολίτες, που αφού συλλαμβάνονταν, οδηγούνταν στο Φρουραρχείο και στο Κάστρο, και υποβάλονταν σε φρικιαστικά βασανιστήρια. Οχτακόσιοι και πάνω ήταν οι συλληφθέντες από όλο το νησί, και περισσότεροι από δύο χιλιάδες οι καταδιωκόμενοι, στην πόλη ΜΟΝΟ.

»Τα χωριά ξανάζησαν τις μέρες της κατοχής. Οι κάτοικοι πολλών χωριών υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν ομαδικά τα σπίτια τους, και να καταφύγουν σε σπηλιές και σε χαράδρες.

»Και το κορύφωμα της τρομοκρατίας – που ούτε οι Ιταλοί ούτε οι Γερμανοί είχαν εξαπολύσει στο νησί – ήταν οι ακρωτηριασμοί και οι δολοφονίες.

»Ο λευκός Πρωτοδίκης Παναγιώτης Γίδας πεθαίνει στις 27 Δεκεμβρίου, ύστερ’ από μεσαιωνικά βασανιστήρια. Επί τρία τέταρτα της ώρας τον χτυπούσαν 15 άνδρες των “ενδόξων” ΕΟΕΑ με σανίδες.

»Ο διαβόητος Σα(…..), οπλαρχηγός του “στρατηγού” Ζέρβα, δολοφονεί άγρια δύο μέλη της οικογένειας Παρηγόρη και το Βορειοηπειρώτη Μαξακούλη.

»Στα σκουπίδια των φυλακών βρίσκεται το πτώμα του συναγ. Λεβέτσου και ο συναγ. Χαράλαμπος Χατζηγεωργιάδης χάνει και τα δυό του πόδια, ύστερ’ από τα απερίγραπτα μαρτύρια, που τράβηξε στο Φρουραρχείο του ΕΔΕΣ, όπου οι “γενναίοι Έλληνες” του συνεργάτη των Γερμανών Ζέρβα, έφθασαν μέχρι του σημείου να αποπατήσουν μέσα στο στόμα του.

»Στη Λευκίμμη δολοφονείται άνανδρα ο συναγ. Γαστεράτος. Και το όργιο δεν παίρνει τέλος.

»Πενήντα πέντε ολόκληρες μέρες τα χτήνη του ΕΔΕΣ δολοφονούν, ατιμάζουν γυναίκες, κλέβουν, βασανίζουν και ρίχνουν στη φυλακή τους Κερκυραίους δημοκρατικούς, με την ανοχή των επισήμων Αρχών και με τη συγκατάθεση της Επιτροπής Εθνικού Αγώνος. Πενήντα πέντε μέρες στυγνής τρομοκρατίας και πένθους.

»Κ’ εδώ θα πρέπει να καταμερίσουμε τις ευθύνες.

»ΠΡΩΤΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ο Κυβερνητικός Αντιπρόσωπος Λ. Μακκάς, που στις 21 Δεκεμβρίου, 18 ολόκληρες μέρες ύστερ’ από την έναρξη της λαϊκής αντίστασης, και χωρίς να μεσολαβήσει, τοπικά, κανένα τέτοιο γεγονός, που να δικαιολογεί τέτοιο μέτρο, κήρυξε νύχτα το στρατιωτικό νόμο και παρέδωσε τον Κερκυραϊκό Λαό στη μανία των προδοτών και των επικηρυγμένων ληστών του ΕΔΕΣ.

»ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ η Τοπική Επιτροπή Εθνικού Αγώνος, που πρέπει να θεωρηθεί ΗΘΙΚΟΣ ΑΥΤΟΥΡΓΟΣ των εγκλημάτων, που διέπραξεν ο ΕΔΕΣ στην Κέρκυρα.

»ΤΡΙΤΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ η Αγγλική Στρατιωτική Αποστολή, που ενώ ήρθε για να τηρήσει την τάξη, ανέχθηκε το όργιο, χωρίς να επέμβει σε καμμιά περίπτωση.

»ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ οι τοπικές Αρχές.

»Δώσαμε με όλη τη δυνατή συντομία την εικόνα, που παρουσίασε η Κέρκυρα, ύστερ’ από την επιδρομή του ΕΔΕΣ στο νησί μας, και δεν επιμείναμε σε λεπτομέρειες, ούτε παραθέσαμε ντοκουμέντα που βρίσκονται στα χέρια μας, γιατί σκοπός μας ήταν να ξαναζωντανέψουμε απλώς μία σκοτεινή σελίδα της πρόσφατης ιστορίας μας.

»Κι’ όταν θάρθει η ώρα να αποκατασταθεί στη χώρα μας η δημοκρατική τάξη, τότε η λαϊκή Νέμεση, εκπροσωπούμενη από τη Νέα Αντιφασιστική Δικαιοσύνη, θα καλέσει τους δήμιους του Κερκυραϊκού Λαού και τους συνενόχους τους, να δώσουν λόγο των ανήκουστων εγκλημάτων τους.

»ΓΙΑΤΙ Ο ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΟΣ ΛΑΟΣ ΔΕΝ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΝΑ ΞΕΧΑΣΕΙ ΠΟΤΕ!».

Τα είχαν υποστεί όλα αυτά «παθητικά», καθώς η αγγλική και η αμερικανική Συμμαχική Αποστολή, όπως και ο ηπειρωτικός ΕΔΕΣ, ερμηνεύοντας ιδιοτελώς τη Συμφωνία της Καζέρτας του Σεπτεμβρίου του 1944 μεταξύ του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ, τις 10 Οκτώβρη 1944 με φιρμάνι της – πιο πάνω δημοσιεύεται για πρώτη φορά ίσως στην πλήρη μορφή του όπως είχε τυπωθεί συγχρόνως στα ελληνικά και στα ιταλικά – είχε αξιώσει από τον κερκυραϊκό λαό υποταγή στον ΕΔΕΣ και τον Ναπολέοντα Ζέρβα, πράγμα που για χάρη της επιδιωκόμενης «εθνικής ενότητας» είχαν με έντονες διαμαρτυρίες προς κάθε πλευρά αποδεχθεί τελικά το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ της Κέρκυρας με άνωθεν προσωρινές οδηγίες. Χωρίς να αντιδράσουν αποτελεσματικά στη συνέχεια, για τον ίδιο λόγο, αλλά πάλι χωρίς να συμφωνήσουν, ούτε σε βίαιο και δόλιο αφοπλισμό του ΕΛΑΣ Κέρκυρας. Είχαν βάλει πάνω απ’ όλα την ψευδεπίγραφη «εθνική ενότητα» και, όπως πίστευαν, το καλό ολόκληρης της Ελλάδας. Ακόμα κι όσοι είχαν κρύψει κάποια όπλα για αυτοάμυνα προβλέποντας τι θα ακολουθούσε, είχαν εντολή να αντιδρούν «παθητικά».

Είχαν γίνει εξάλλου γνωστές πια, σε γενικές γραμμές, οι μυστικές συμφωνίες – που αργότερα αποκάλυψε ντοκουμενταρισμένα ο Κερκυραίος δημοσιογράφος Κώστας Δαφνής – μεταξύ Άγγλων, ΕΔΕΣ και Γερμανών για ανενόχλητη από τον ΕΔΕΣ αποχώρηση των Γερμανών από το νησί, με αντάλλαγμα την ανοχή τους σε αποβίβαση στο νησί ηπειρωτικής δύναμης του ΕΔΕΣ, προκειμένου αυτός με τη συνεργασία του ισχνού και αναξιόπιστου τοπικού ΕΔΕΣ να επιβάλει στην Κέρκυρα αδρανοποίηση του ΕΛΑΣ και μονοκρατορία εν ονόματι της Συμφωνίας της Καζέρτας, ενώ ήδη στο Σούλι και τη Λάκκα της Ηπείρου είχε «βάλει πλάτες» στους Γερμανούς για να τους σώσει από επίθεση του ΕΛΑΣ. Δεν δίσταζαν πια στο ΕΑΜ να κάνουν λόγο για ΕΔΕΣίτες συνεργάτες των Γερμανών με αρχηγό έναν αδίστακτο πολιτικό τυχοδιώκτη.

Η τοπική οικονομική και πολιτική ελίτ, θέτοντας στην προπαγανδιστική υπηρεσία της μιαν Επιτροπή Εθνικού Αγώνος που υποτίθεται ότι ενδιαφερόταν κυρίως για τα θέματα της Βορείου Ηπείρου, διέδιδε ότι τάχα οι κομμουνιστές της Κέρκυρας και της γειτονικής Αλβανίας σχεδίαζαν, με αλβανικά και άλλα όπλα, κατάληψη του νησιού!

Η εφημερίδα «Ελευθερία», τοπικό όργανο του ΕΔΕΣ, πλειοδοτούσε σε λάσπη και συκοφαντίες εναντίον του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Δεν είχε διστάσει να γράψει τις 16 Οκτώβρη στην – εικονιζόμενη πάνω – πρώτη σελίδα του φύλλου της, ενώ είχε βουίξει η Κέρκυρα για τη συμπαιγνία με τους Γερμανούς και τους Άγγλους, ότι… «οι συνεχείς ηρωικοί αιματηροί αγώνες των ανταρτών του ΕΔΕΣ και η αιφνιδιαστική απόβασή τους στο νησί μας, χαρίσαν τη λευτεριά στην Κέρκυρα», καθώς και ότι «η ευγνωμοσύνη μας τους ανήκει και η δάφνη δική τους»!

Ο «κεντρώος» τοποτηρητής της κυβέρνησης του Γεώργιου Παπανδρέου και κατοπινός βουλευτής του Συναγερμού του Αλέξανδρου Παπάγου, Λέων Μακκάς, που το ΕΑΜ τον είχε υποδεχθεί με ζητωκραυγές υπέρ του ιδίου και της «εθνικής ενότητας» που υποτίθεται ότι αντιπροσώπευε, τον Δεκέμβρη είχε κηρύξει στρατιωτικό νόμο για να διευκολύνει τους ανήσυχους προύχοντες στο έργο που υλοποιούσαν για λογαριασμό τους κρατικές και παρακρατικές συμμορίες.

Δεν βρέθηκε αντιμέτωπος κυρίως με απλούς, τίμιους ΕΔΕΣίτες που υποτίθεται ότι πειθαρχούσαν σε εντολές, ο λαός της Κέρκυρας. Ο Γρηγόρης Παπαδόπουλος, διοικητής του ΕΛΑΣ στην περιοχή της Λευκίμμης, διέσωσε σε γραπτή μαρτυρία του – που διατηρεί η κόρη του Βιργινία Παπαδοπούλου – ετούτο: «Άρχισαν στην Κέρκυρα να φθάνουν με κάθε μέσο και με την προστασία των Άγγλων όλος ο δοσιλογισμός απ’ όλη την  Ελλάδα (…) Χωροφύλακες, Ράλληδες, Χίτες και κάθε εθνοπροδότης ήρθανε εδώ και μπήκανε υπό την προστασία των Άγγλων (…) Δύναμη του ΕΔΕΣ μπήκε στην όμορφη Κέρκυρα, διωγμένη απ’ όλη την Ήπειρο. Τότε, εκείνες τις μέρες, όλη η Ελλάδα ήτανε στα χέρια του ΕΛΑΣ, εκτός από την άτυχη Κέρκυρα. Με τον ερχομό του ΕΔΕΣ και όλων των δοσίλογων στην Κέρκυρα ξέσπασε σε λίγες μέρες μια χωρίς προηγούμενο τρομοκρατία στο νησί (…) Οι ΕΔΕΣίτες και οι ντόπιοι δοσίλογοι λύσσαξαν. Χωρίς καμιά αιτία έπιαναν και βασάνιζαν κάθε έναν που μάθαιναν ότι ήτανε οργανωμένος (…) Οι οργανώσεις πέρασαν στην παρανομία και οι συλλήψεις και οι βασανισμοί των αγωνιστών έδιναν και έπαιρναν». Ζόφος. Τρόμος.

Έρρεε, βλέπετε, πολύ χρήμα στο νησί. Μεγάλες «άγιες» περιουσίες και παλιά και νέα «τζάκια» και υποτελείς τους κινδύνευαν. Ενθαρρυμένος από το γεγονός ότι μόνο στην Κέρκυρα σχεδόν απ’ όλη την Ελλάδα «έκανε κουμάντο» ο ΕΔΕΣ, ένας εσμός ακροδεξιών από διάφορα σημεία της χώρας είχε καταφύγει στην πόλη της, πυκνώνοντας τις τάξεις του και λειτουργώντας ως μίσθαρνο όργανο στο πλαίσιό του. Εξ ου κιόλας η τόση φρίκη που ακολούθησε. Εκών – άκων, αργά το βράδυ της 11ης Νοέμβρη και καθώς είχαν συγκεντρωθεί στην πόλη χιλιάδες άντρες και γυναίκες της υπαίθρου ενόψει διαδήλωσης του ΕΑΜ την επομένη, ο Λέων Μακκάς είχε διατάξει την άμεση διενέργεια συλλήψεων και ερευνών για σημαίνοντα πρόσωπα, με την κατηγορία της ιδιοτελούς συνεργασίας με τον κατακτητή.

Έχει εντοπιστεί και άλλο φύλλο της «Φωνής του Λαού», το 121ο της με ημερομηνία 21 Δεκέμβρη 1945, με περιγραφή όσων συνέβησαν στην Κέρκυρα εκείνον το Δεκέμβρη του 1944, πέρα από κατά καιρούς αναφορές σε προσωπικές μαρτυρικές περιπτώσεις. «Μια θλιβερή επέτειος» είναι ο τίτλος του σχετικού – πιο πάνω εικόνα του – δημοσιεύματος.

Να τι ανέφερε:

«Πέρασε ένας χρόνος. Σαν χτες οι ορδές του Ζέρβα, σπείρες κακοποιών, άνθρωποι δίχως καμιάν υπόσταση, συντρίματα και κατισχημένοι εχθροί του Λαού, πατούσαν τα ειρηνικά και πολιτισμένα χώματα του νησιού μας.

»Βαρύτατα ένοιωσε η Κέρκυρα το βάρβαρο πέρασμα των καταχτητών Ιταλών και Γερμανών. Όμως τέτοιο κακό, τέτοιους κανίβαλους, που έστειλε στα χώματά μας μια πληρωμένη αντεθνική πολιτική δε μπόρεσε ο Λαός του νησιού ποτέ ούτε να φανταστή ακόμα. Διωγμένοι από ένα απλό χωνί που απηχούσε τη φωνή ενός ηρωικού και βασανισμένου λαού, ήρθαν εδώ, δονκιχώτηδες του ηρωισμού να δείξουν τις αρετές που μπορούσε να εμπνεύσει στα πλάσματα αυτά το αργύριο και η ανόσια για την Ελλάδα μορφή ενός χρεοκοπημένου “αρχηγού”.

»Δεν πρόκειται τη στιγμή αυτή να δείξουμε το αντεθνικό περιεχόμενο της βάρβαρης αυτής επιδρομής.

»Όμως, στη ζωή του λαού ενός νησιού, που σ’ οποιοδήποτε οξύ σημείο κι αν έφτασαν οι πολιτικοί αγώνες δεν είχε γνωρίσει ποτέ ούτε ένα έκτροπο ακόμα, οι Ζερβικές ορδές μάς απόδειξαν πόσο χαμηλά στεκόνταν οι άνθρωποι αυτοί και στο πεδίο του στοιχειώδους ακόμη ανθρωπισμού. Έκλεψαν, σκότωσαν, έδειραν, έκαψαν, κρέμασαν, εβίασαν ένα λαό που δεν ήξεραν παρά να υποφέρει και να φωνάζει για την Εθνική του Λευτεριά.

»Με συχαμάρα, αποτροπιασμό και αγανάχτηση φέρνουμε στη μνήμη μας την ημέρα της Ζερβικής επιδρομής.

»Το αισθητήριο του αγνού λαού μας τοποθέτησε όπου πρέπει αρχηγούς, εκτελεστές και πολιτικούς συμβούλους και με τον καιρό θα δώσει, το ανάλογο μάθημα».

Τις 20 Δεκέμβρη 1944 είχε φτάσει στο νησί, μετά την πρώτη, δεύτερη αποστολή του ΕΔΕΣ υπό τον Ναπολέοντα Ζέρβα, από την Ήπειρο, με πλοία του αγγλικού Στόλου. Εκείνη η δεύτερη πολυπληθής αποστολή ήταν χειρότερη από την πρώτη ανάλογη, που με το που πάτησε το πόδι της στο νησί, πριν φύγει με την κάλυψή της και ο διοικητής της ναζιστικής δύναμης, απειλούσε ανοιχτά ότι θα «πνίξει στο αίμα» κάθε λαϊκή «απειθαρχία» στις εντολές της, με πρόσχημα τη Συμφωνία της Καζέρτας.

Ο ματωμένος Δεκέμβρης της Κέρκυρας είχε αρχίσει βέβαια στην πραγματικότητα, ως προάγγελος μάλιστα όσων θα επακολουθούσαν στο νησί και από τις 3 Δεκέμβρη 1944 στην Αθήνα με τη μαζική δολοφονική επίθεση εναντίον της διαδήλωσης του ΕΑΜ στην πλατεία Συντάγματος, όπως έχουμε αναλυτικά υποστηρίξει σε άλλο θέμα μας, ήδη από τις 10 Οκτώβρη 1944. Από την ημέρα, δηλαδή, που η Κέρκυρα απελευθερώθηκε από τους Ναζί. Ένοπλα είχε χτυπηθεί, με πυροβολισμούς πάνω από τα κεφάλια και βία εις βάρος των ανθρώπων του ΕΑΜ της πόλης, η λαϊκή συγκέντρωση που είχε γίνει τη μέρα εκείνη στην πλατεία Σαρόκου για να γιορταστεί η απελευθέρωση.

Τα αιματηρά γεγονότα της Αθήνας τις 3 Δεκέμβρη 1944, που σήμαναν την έναρξη όσων συνοψίζονται στον πραγματικά φοβερό και «ηρωικό Δεκέμβρη» του λαού της Αθήνας, δεν κλόνισαν το ΕΑΜ και τον λαό της Κέρκυρας.

«Η Κέρκυρα στο πλευρό της Αθήνας», ξεκαθάριζε η «Φωνή του Λαού» σε φύλλο – ήταν το 11ο – που πρόλαβε και εξέδωσε τις 10 Δεκέμβρη 1944, πριν γίνει αδύνατη επί μακρόν η συνέχιση της έκδοσής της. Το κύριο θέμα – άρθρο της, που εξηγούσε όσα είχαν συμβεί στην Αθήνα και συνοδευόταν από θέμα με αναφορές στις αιτίες της κυβερνητικής κρίσης, είχε τον τίτλο «Η εσωτερική αντίδραση έσπρωξε το Έθνος σε καινούργιο ματοκύλισμα». Δεν λύγισε ούτε τότε το ΕΑΜ της Κέρκυρας, όσα ανάλογα κι αν ήδη συνέβαιναν στο νησί. Ολόκληρη η πρώτη σελίδα και μεγάλο μέρος της δεύτερης σελίδας του φύλλου αφορούσαν στο ίδιο θέμα.

Έθετε ως εξής το καθήκον του λαού του νησιού, που πράγματι υλοποιήθηκε:

«Με παλλαϊκά ψηφίσματα προς την Κυβέρνηση, προς τις Κυβερνήσεις των μεγάλων συμμάχων μας, προς την Ανώτερη Διοίκηση των συμμαχικών στη χώρα μας στρατιωτικών δυνάμεων, προς όλον τον φιλελεύθερο και πολιτισμένο κόσμο, πρέπει να εκφράσει ο Κερκ. Λαός την αγανάχτησή του για το έγκλημα που διαπράττει η εσωτερική αντίδραση σε βάρος του Λαού της Αθήνας και Πειραιά».

Διέβλεπε σωστά, με ταξικό κριτήριο, αν και με κάποιες αυταπάτες ενδεχομένως, η εφημερίδα. Δεν ήταν μόνον οι Άγγλοι υπεύθυνοι για όσα συνέβαιναν, ήταν άλλο τόσο αν όχι και περισσότερο, όπως γνωρίζουμε πια, η ελληνική ολιγαρχία.

Το ΕΑΜ Κέρκυρας δεν είχε μείνει στα λόγια. Είχε προκαλέσει σύσκεψη των οργανώσεων του λαού που έγινε το πρωί της επομένης των τραγικών αθηναϊκών γεγονότων της 3ης Δεκέμβρη, το πρωί κιόλας της 4ης Δεκέμβρη, όπως πιστοποιεί σχετικό δημοσίευμα στη δεύτερη σελίδα του ίδιου φύλλου της εφημερίδας του με τον τίτλο «Σύσκεψη αντιπροσώπων των οργανώσεων Κέρκυρας». Με επιστολή της Νομαρχιακής Επιτροπής του είχε παρακαλέσει τον Μητροπολίτη Κέρκυρας Μεθόδιο να τη συγκαλέσει κι εκείνος, συναισθανόμενος προφανώς την κρισιμότητα των στιγμών, το είχε πράξει, αφού εξασφάλισε σχετική άδεια από τον ΕΔΕΣίτη στρατιωτικό διοικητή του νησιού. Στο Μητροπολιτικό Μέγαρο συγκεντρώθηκαν τις 9 το πρωί της 4ης Δεκέμβρη 1944 εκπρόσωποι και διοικητικά στελέχη των εμπορικών, βιομηχανικών, επαγγελματικών και τεχνικών Επιμελητηρίων, του Εργατικού Κέντρου, των επιστημονικών συλλόγων των γιατρών, δικηγόρων, φαρμακοποιών, οδοντογιατρών και συμβολαιογράφων, των συλλόγων αναπήρων πολέμων, πολεμοπαθών και Βορειοηπειρωτών, τραπεζών και άλλων δημόσιων υπηρεσιών και φορέων, μεταξύ των οποίων και του ΕΑΜ και του ΕΔΕΣ, αλλά όχι ο δήμαρχος, ούτε εκπρόσωποι της Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών και της Δικαιοσύνης.

Είχε προκαλέσει τη σύσκεψη καθώς ήδη, με ποικίλα διαβήματα εκατοντάδων κάθε φορά πολιτών προς τον κυβερνητικό αντιπρόσωπο και σειράς τοπικών Αρχών, ο λαός ζητούσε, όπως αναφέρει το δημοσίευμα, την ενιαία δράση τους για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων του και «την αποκατάσταση των ελευθεριών του». Στα διαβήματα ζητούσαν να γίνουν σεβαστές οι λαϊκές ελευθερίες, να ληφθούν μέτρα για την κατοχύρωση αυτών, να απελευθερωθούν – αφού ήδη κάποιοι είχαν συλληφθεί – κρατούμενοι αγωνιστές, να αντιμετωπιστούν προβλήματα που αφορούσαν την κρατική διανομή τροφίμων στον πενόμενο λαό, την ανεργία, τη στέγαση πολεμοπαθών, την Υγεία και άλλα θέματα.

Η βασική πρόταση του ΕΑΜ στην εν λόγω σύσκεψη, στην οποία προήδρευσε ο Σεβασμιότατος Δεσπότης Μεθόδιος, είχε γίνει δεκτή, παρά το ότι συνεχίζονταν, όπως αναφέρει, οι προσπάθειες συκοφάντησης της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης. Αναφέρει το δημοσίευμα για τους εκπροσώπους των άλλων οργανώσεων και φορέων που μετείχαν:

«Στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων, αποδείχνοντας ότι συναισθάνονται τις σοβαρότατες έναντι του Κερκ. Λαού υποχρεώσεις τους και δέχτηκαν να συγκροτηθεί η εκ των παρισταμένων επιτροπή. Να βγει δε έκκληση προς τον Κερκυραϊκό Λαό, υπογεγραμμένη από όλους τους παρευρεθέντες και ανακοίνωση για τη Σύσκεψη και τα πορίσματά της».

Ποια ήταν η συνέχεια;

«Ο κ. Κυβερνητικός Αντιπρόσωπος με τη συνεργασία του Σεβασμ. δυστυχώς χαρακτήρισε σαν παράνομη τη Σύσκεψη και απαγόρευσε τη δημοσίευση της έκκλησης και τη συγκρότηση της Επιτροπής»!

Ήταν 4 Δεκέμβρη 1944 εκείνη η σύσκεψη, ενώ την προηγούμενη μέρα με την εν ψυχρώ δολοφονία διαδηλωτών του ΕΑΜ στην πλατεία Συντάγματος της Αθήνας άρχιζε ο αθηναϊκός «Δεκέμβρης», το μακελειό.

Τις 3 Δεκέμβρη 1944, την ίδια μέρα, φίλες και φίλοι, άρχισαν και στην Κέρκυρα οι φόνοι και η πιο έξαλλη βία εις βάρος των υποστηρικτών του ΕΑΜ, κομμουνιστών και άλλων δημοκρατών αγωνιστών και υποστηρικτών της Εθνικής Αντίστασης και των λαϊκών δικαίων.

Εκείνη τη μέρα έπεσε νεκρός στην περιοχή της Λευκίμμης ο Σπύρος Γαστεράτος. Αυτός, επειδή υποστήριζε το ΕΑΜ και το ΚΚΕ, ήταν το πρώτο, γνωστό τουλάχιστον, θύμα των «Δεκεμβριανών» της Κέρκυρας. Ήταν υποστηρικτής του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Εκείνη τη μέρα δύναμη της Χωροφυλακής και του ΕΔΕΣ είχε εξαπολύσει πογκρόμ διώξεων εις βάρος μελών του ΚΚΕ και του ΕΑΜ στη Λευκίμμη. Διέσωσε σε γραπτή μαρτυρία του ο μη κομμουνιστής δικηγόρος Στέφανος Γκούσης, επικεφαλής του ΕΑΜ στην περιοχή: «Όταν άρχισε ο πόλεμος αυτός, εδώ, στις 3 Δεκεμβρίου 1944 (…) έτρεξαν τη φρικαλέα εκείνη νύχτα, χωρίς να υπάρχει αιτία, για να συλλάβουν ΕΑΜίτες. Πήγαν πρώτα στο σπίτι του Στέφανου Γαστεράτου (Κράμπα) για να συλλάβουν το γιό του το Μουτσάτσο, αλλά δεν τον βρήκαν εκεί. Βρήκαν όμως τον αδελφό του Σπύρο Γαστεράτο που προσπάθησε να τους διαφύγει, αλλά ο επικεφαλής ενωμοτάρχης τον πυροβόλησε και τον σκότωσε. Με κλάματα και οδυρμούς οι αδερφές του έτρεξαν αμέσως στη γειτονιά μας για να ζητήσουν βοήθεια από το γιατρό Δημ. Γκούση και τρομαγμένες συγχρόνως μου φώναζαν: “Δικηγόρε, κρύψου, έρχονται να σε σκοτώσουν, όπως σκότωσαν τον αδερφό μας”». Ήταν και δεν ήταν 25 ετών ο Σπύρος Γαστεράτος.

Διέσωσε σε γραπτή μαρτυρία του ο αγωνιστής Κώστας Σαμοΐλης για κάποια άλλα γεγονότα εκείνων των ημερών, αν όχι και της ίδιας μέρας, στη Λευκίμμη: «Ένα μεσημέρι δύο καμιόνια γεμάτα από ΕΔΕΣίτες σταμάτησαν στο Καμπούλι και έστησαν δύο πολυβόλα, ένα στου Θρασύβουλου και ένα στο σπίτι μου· άλλο ένα στου Θανάση Τσαραντώνιου. Σκοπός τους ήταν να μας συλλάβουν και για έρευνα στα σπίτια μας. Ευτυχώς δεν έπιασαν κανένα (…) Φύγαμε (…) για να δουλέψουμε στον παράνομο μηχανισμό της Οργάνωσης Πόλης». Ο Θανάσης ήταν ο Θανάσης Βλάσσης. Ο Θρασύβουλος ήταν ο Θρασύβουλος Βλάσσης.

Ξάδερφοι. Αμφότεροι εκτελέστηκαν στα Γιάννενα το 1949.

Αυτός ήταν ο «ήπιος», όπως μας έλεγαν τόσοι και τόσοι, κερκυραϊκός Δεκέμβρης του 1944!

Έτσι στερεώθηκε στην Κέρκυρα, όπως και στην Αθήνα, η αστική εξουσία που είχε χρεοκοπήσει στη συνείδηση του λαού. Ήταν υπέρτερες βέβαια στο νησί, όπως και στην Αθήνα, οι εξωτερικές δυνάμεις, με τον καλά οπλισμένο ηπειρωτικό ΕΔΕΣ και την ισχυρή βρετανική δύναμη, που είχε ελλιμενιστεί στην πόλη της Κέρκυρας, έχοντας να αντιμετωπίσουν τον άοπλο λαό. Αλλά γι’ αυτό κιόλας ο ηρωισμός και η αντίστασή του αποτελούν ισχυρή παρακαταθήκη. Όπως και στην Αθήνα, έτσι και στην Κέρκυρα, δυστυχώς, οι δυνάμεις του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ δεν είχαν προετοιμαστεί κατάλληλα για τη διαφαινόμενη ταξική σύγκρουση, που θα μπορούσε, κάτω από κάποιες συνθήκες, να αποβεί νικηφόρα. Έγινε πιστευτό ότι η νίκη του λαού μπορούσε να εξυπηρετηθεί από μια κυβέρνηση ψευδεπίγραφης και αταξικής «εθνικής ενότητας» και δίκαιες ερμηνείες συμφωνιών σαν εκείνη της Καζέρτας που καταχρηστικά επικαλέστηκαν στο νησί μας ο ΕΔΕΣ οι Άγγλοι, αφού αφορούσε το χτύπημα των Ναζί.

Ο ηρωικός δικαστής Παναγιώτης Γίδας ήταν ίσως το στερνό θύμα που πλήρωσε με τη ζωή του εκείνον το «μαύρο» κερκυραϊκό Δεκέμβρη. Αποκαμωμένος από τα βασανιστήρια ΕΔΕΣιτών που εκτελούσαν «διατεταγμένη υπηρεσία», ξεψύχησε τις 27 Δεκεμβρίου 1944.

Ας παραθέσουμε εδώ και ένα άλλο, ενδεικτικό για τις πιέσεις που ασκούνταν στη Δικαιοσύνη, δημοσίευμα της «Φωνής του Λαού», σχετικά με τον πάντα αξιομνημόνευτο δικαστή, από το 127ο φύλλο της – έχουμε διαγράψει το αναφερόμενο επίθετο – με ημερομηνία 25 Δεκέμβρη 1944, σχεδόν ακριβώς δώδεκα μήνες μετά τη δολοφονία του. Ο βασικός κατηγορούμενος για τη φυσική εξόντωσή του είχε αφεθεί με κάποιαν εγγύηση ελεύθερος. «Ο δολοφόνος του Γίδα ελεύθερος!».

Τις 27 Νοέμβρη 1944 κιόλας, πέντε μέρες πριν από την αιματηρή 3η Δεκέμβρη της Αθήνας και με κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας» υποτίθεται στην Αθήνα, ο Γραμματέας της Κομμουνιστικής Οργάνωσης Κέρκυρας Βασίλης Άνθης είχε ήδη βγει στην παρανομία. Τον καταζητούσαν για προσβολή δοσιλόγων και προετοιμασία, με… δημόσια προκήρυξη, κάποιας «επανάστασης». Προκήρυξη της Κομμουνιστικής Οργάνωσης Κέρκυρας του ΚΚΕ τις 24 Νοέμβρη, με την οποία κατήγγειλε όργιο τρομοκρατίας, αναίτιων συλλήψεων στελεχών της από δοσίλογους αξιωματικούς, ξυλοδαρμών, αρπαγών, έφερε τον χαρακτήρα Ανοιχτής Επιστολής προς τον αντιπρόσωπο της κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου στο νησί, θέτοντάς τον προ των ευθυνών του.

Να τι έλεγε, μεταξύ άλλων, εκείνο το – εικονιζόμενο πιο πάνω – «Ανοιχτό Γράμμα» της Κομμουνιστικής Οργάνωσης Κέρκυρας με την υπογραφή του επικεφαλής της:

«Εδώσατε το δικαίωμα στους δοσίλογους αξιωματικούς της αστυνομίας σας να πιάνουν στελέχη  (…) και μάλιστα χωρίς ένταλμα (…) Δεν πήρατε κανένα μέτρο εναντίον εκείνων που πυροβόλησαν στην πρώτη παλλαϊκή συγκέντρωση κατά του Λαού (…) Οι ελευθερίες σου, Κερκυραϊκέ Λαέ, που με τόσες θυσίες απόκτησες, βρίσκονται σε κίνδυνο. Το πρόγραμμα της εθνικής σου κυβέρνησης καταπατιέται. Μόνο με μαζική κινητοποίηση και την παλλαϊκή πάλη θα εξασφαλίσεις την εφαρμογή του και τις ελευθερίες σου».

Κατήγγειλε συλλήψεις, ξυλοδαρμούς, απειλές, αρπαγές εις βάρος αγωνιστών και καταπάτηση των λαϊκών ελευθεριών.

Αυτή η δημόσια επιστολή θεωρήθηκε, σκοπίμως βέβαια, ως ένδειξη ή προμήνυμα… ανταρσίας και υποκίνησης σε εξέγερση. Ο Βασίλης Άνθης, που την υπέγραφε, με τη συγκατάθεση της Οργάνωσής του κι εκείνης του ΕΑΜ παρουσιάστηκε αυτοβούλως στον αρμόδιο Εισαγγελέα. Το αποτέλεσμα; Οδηγήθηκε στην Αστυνομία. Αντί να δοθούν εξηγήσεις για τη στάση έστω των δικαστικών ή των αστυνομικών αρχών, συνελήφθη και φυλακίστηκε στο αγγλικό μπουντρούμι της Κέρκυρας μέχρι το δεύτερο μισό του Φλεβάρη και την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας!

Ο διωγμός εις βάρος των ΕΑΜιτών είχε ξεκινήσει, όπως προαναφέραμε, την πρώτη κιόλας μέρα της απελευθέρωσης.

Ο Άνθης δεν ήταν ο πρώτος ή ο μοναδικός ΕΑΜίτης φυλακισμένος, ήδη από τότε. «Το κελί του αρχηγού μας σ. Ζαχαριάδη ξαναφιλοξενεί αγωνιστές του λαού», τιτλοφορούσε η εφημερίδα «Νέα Ζωή» δημοσίευμα στο φύλλο της με ημερομηνία 4 Δεκέμβρη 1944, παραπέμποντας στο γεγονός ότι ένα από τα κελιά, στα οποία ήδη κάποιοι αγωνιστές είχαν κλειστεί στις φυλακές της Κέρκυρας για πολιτικούς λόγους, ήταν εκείνο όπου η δικτατορία Μεταξά είχε φυλακίσει επί τέσσερα σχεδόν χρόνια τον ηγέτη του ΚΚΕ και τότε ακόμη κρατούμενο στο ναζιστικό στρατόπεδο Νταχάου, Νίκο Ζαχαριάδη. Στα κελιά του κάτεργου του νησιού, όπου πέντε χρόνια νωρίτερα είχε φυλακιστεί και ο Άρης Βελουχιώτης, ήδη τον Δεκέμβρη του 1944 είχαν φυλακίσει «προσωρινά» κάποιους Κερκυραίους κομμουνιστές και άλλους αγωνιστές του ΕΑΜ, κατηγορώντας τους ότι μια προκήρυξή τους για την εφαρμογή προηγούμενων συμφωνιών ήταν «δυναμένη να εξεγείρει εις εμφύλιον πόλεμον τον λαό»!

Καθ’ όλη εκείνη την περίοδο είχαν χρησιμοποιηθεί τα πιο απίθανα επιχειρήματα. Έτσι, είχε γίνει έρευνα στο σπίτι του Βασίλη Άνθη με το πρόσχημα πως υπήρχαν καταγγελίες ότι… έκρυβε Γερμανούς!

Σώζονται στο Αρχείο του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας έγγραφα κεντρικών επιτελείων του ΕΛΑΣ με αναφορές στα γεγονότα του Δεκέμβρη του 1944 στην Κέρκυρα, σε συνέχεια διαμαρτυριών και καταγγελιών που ο ΕΛΑΣ είχε υποβάλει στις αθηναϊκές Αρχές για τα γεγονότα στην Κέρκυρα τον Οκτώβρη και τον Νοέμβρη του 1944, ορισμένες φορές και με τις υπογραφές των στρατηγών του Άρη Βελουχιώτη και Στέφανου Σαράφη.

Συντάχθηκαν τον Γενάρη και τον Φλεβάρη του 1945 και αναφέρονται στον κερκυραϊκό Δεκέμβρη του 1944, αλλά και σε όσα γεγονότα συνεχίζονταν. Είναι αναφορές και τηλεγραφήματα, μεταξύ επιτελικών μονάδων και του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ. Φεύγοντας για την Κέρκυρα από την Πρέβεζα, όπου είχαν φονεύσει μεταξύ άλλων και τον Κερκυραίο δικαστικό υπάλληλο Σπύρο Μεγαλογένη από το χωριό Μπενίτσες, μονάδες του ΕΔΕΣ είχαν πάρει μαζί τους κάποιους ΕΑΜίτες ως ομήρους, ενώ είχαν παρακινήσει άλλους πολίτες να τους ακολουθήσουν, με σκοπό να τους θέσουν στην υπηρεσία τους.

Έγγραφο – εικονίζεται πιο πάνω – του 2ου Επιτελικού Γραφείου του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ με ημερομηνία 18 Γενάρη 1945, με το οποίο κοινοποιείται στην Κεντρική Επιτροπή του ΕΛΑ αναφορά της 8ης Μεραρχίας του για το τρομοκρατικό όργιο του ΕΔΕΣ στην Κέρκυρα, αναφέρει:

«Εις Κέρκυραν συνεχίζονται συλλήψεις, τρομοκρατία, δαρμοί κρατουμένων. Αντάρτες ΕΔΕΣ προβαίνουν λεηλασίας και ληστείας. Εκβιάζουν νεάνιδας. Συλλαμβανόμενοι υφίστανται μαρτύρια. Συλλήψεις ΕΑΜιτών γενικαί. Κυκλοφορία επιτρέπεται μόνον μέχρι 18.30 ώρας. Πολλοί συλληφθέντες απέθανον. Χωροφυλακή και Αστυνομία εν δράσει. Κατάστασις ομήρων φρικτή. Επίσης και κατάστασις παρασυρθέντων προσφύγων, οποίων ΕΔΕΣ δεν επιτρέπει παλινόστησιν». Υπογράφεται από τον Ηρακλή Αυγερόπουλο.

Ανάλογο – εικονιζόμενο πιο πάνω – έγγραφο, με ημερομηνία 19 Γενάρη 1945, αποτελεί προοίμιο παρόμοιου εγγράφου και αφορά, όπως αναγράφεται σε αυτό, «τα έκτροπα και την τρομοκρατία που ξαπολύθηκε στην Κέρκυρα από μέρους των υπολειμμάτων του ΕΔΕΣ», εννοώντας, προφανώς, τη δύναμη που είχε απομείνει στον ΕΔΕΣ όταν έφυγε από την Πρέβεζα για την Κέρκυρα.

Επίσης, σε πιο πάνω εικονιζόμενο έγγραφο – ραδιοτηλεγραφικό Δελτίο Πληροφοριών του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ με ημερομηνία 7 Φλεβάρη 1945 και υπογραφή του Ηρακλή Αυγερόπουλου, σχετικά με την κατάσταση στην Κέρκυρα και τις νεότερες πληροφορίες από το νησί, σημειώνονται:

«ΕΔΕΣίτες απέλυσαν 16 ομήρους αφιχθέντας εις Ιωάννινα. Αρχικώς όμηροι εκακοποιήθησαν σκληρώς. Ουδείς απεβίωσεν. Κρατούνται εις εγκληματικάς φυλακάς. Ήδη κατάστασίς των καλή. Τροφοδοτούνται από Ερυθρόν Σταυρόν δια κανονικής μερίδος και μισής οκάς άρτου καθ’ ημέραν. Απαγορεύουν πάσαν μετ’ αυτών επικοινωνίαν. Δεν εχορήγησαν κλινοσκεπάσματα. Άπαντες πρόσφυγες επιθυμούν επιστρέψουν, αλλά εμποδίζονται από ΕΔΕΣ. Λαός Κερκύρας καταπιέζεται αφαντάστως. Κέρκυραν οι κρατούμενοι τετρακόσιοι (400). Οι Άγγλοι καθοδηγούν βιαίας ενεργείας αντιδραστικών. ΕΔΕΣ και εφημερίδες Κερκύρας πλήρεις συκοφαντιών περί απαγχονισμού 25 ΕΔΕΣιτών εις Ιωάννινα και απαγωγής πέντε χιλιάδων ομήρων εις Θεσσαλίαν και χιλιάδων συλληφθέντων. Όμηροι Σούλης και Ευθυμιάδης έλαβον εντολήν εκατέρωθεν απόλυσιν ομήρων. ΕΔΕΣίτες εκράτησαν ως εγγύησιν αδελφούς και υιόν Σούλη. Έφερον και υπ’ αριθμ. 763 έγγραφον ΕΔΕΣ προς Πανηπειρωτικήν ΕΑΜ ισχυριζόμενοι ότι απαχθέντες εξ Ηπείρου δεν είναι όμηροι, αλλά συνελήφθησαν ως ενεχόμενοι εις ανταρσίαν κατά νομίμου Κυβερνήσεως. Απειλεί με αντίποινα. Καθιστά υπευθύνους ΕΑΜ δια μεταχείρισιν των συλληφθέντων ΕΔΕΣιτών και δικών εκ τούτων ως δοσιλόγων, διότι πρέπει δικασθούν βάσει κειμένων νόμων, επιλέγει. Αναμένομεν εξουσιοδοτημένην αντιπροσωπείαν αυτόθι Αρχών ίνα δυνηθώμεν και εξεύρομεν λύσεις τινάς περί τούτων ζητημάτων».

Αριστερός σοσιαλιστής, όχι κομμουνιστής αλλά συνεργαζόμενος με το ΚΚΕ στον αγώνα του λαού για να αντισταθεί στον ξένο κατακτητή και να προκόψει, ήταν ο Γραμματέας της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ Κέρκυρας Ερωτόκριτος Μωραΐτης. Υπεράσπισε μέχρι τέλους, με αξιοθαύμαστη γενναιότητα, τον ηρωικό λαϊκό και ταξικό βέβαια «Δεκέμβρη» της Αθήνας. Έμεινε στο πλευρό των διωκόμενων και καταδιωκόμενων της Κέρκυρας.

Σώζεται, στο 65ο φύλλο της «Φωνής του Λαού» με ημερομηνία 30 Σεπτεμβρίου 1945, όταν εν μέσω των συνεχιζόμενων διωγμών το τοπικό ΕΑΜ με μεγάλη εκδήλωση γιόρταζε τα τετράχρονά του και θύμιζε τον ιδρυτικό μεταξύ των άλλων στόχο του για την εξασφάλιση της ελεύθερης βούλησης του λαού, επώνυμο άρθρο του, με το οποίο υπερασπιζόταν τον αγώνα του αθηναϊκού λαού τον Δεκέμβρη του 1944.

«Βασιλική δικτατορία και καμουφλαρισμένος φασισμός ή αγώνας μέχρι θανάτου», σημείωνε σε ένα σημείο του άρθρου του, «ήταν το τραγικό του Δεκέμβρη δίλημμα. Και ο αγώνας άρχισε με τη δολοφονία του Λαού στην Πλατεία του Συντάγματος κι’ ο αγώνας συνεχίζεται άγριος, σκληρός, αμείλικτος και θα συνεχισθεί ως την ώρα που θα ξεριζωθεί και το τελευταίο του φασισμού στη χώρα μας υπόλειμμα, ως την ώρα που θ’ αποκτήσει ο λαός την αληθινή του λευτεριά και θα επιβάλλει τα απαράγραπτα πάνω στην ζωή δικαιώματά του (…) Ντόπια και ξένη αντίδραση με συνεπίκουρο το δοσιλογισμό και του φασισμού τα υπολείμματα μ’ επικεφαλής τον επίορκο Γλύξμπουργκ Γεώργιο απειλούν τη με τόσους αγώνες και θυσίες αποχτηθείσα λευτεριά».

Το «ξεσκλάβωμα» από τα κάθε λογής «πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά δεσμά» ζητούσε η προκήρυξη του ΕΑΜ Κέρκυρας για τον γιορτασμό της τέταρτης επετείου ίδρυσης του ΕΑΜ, καταγγέλλοντας τη σύμπραξη «δημοκρατικών» δυνάμεων με τις πιο αντιδραστικές, εναντίον του λαού. «Ζήτω ο κερκυραϊκός λαός», κατέληγε.

πηγή: drepani.gr