Ρούλα Μουτσέλου

Μπορεί η Αφρική να απελευθερωθεί; Νέα νομοθεσία για τις εξορύξεις περιορίζει το ποσοστό ιδιοκτησίας των ξένων εταιρειών. Θα της βγει;

*photo: Το Μαλί είναι ένας από τους κορυφαίους παραγωγούς χρυσού στην Αφρική και στον κόσμο

«Η Γαλλία διαθέτει το τέταρτο υψηλότερο απόθεμα χρυσού στον κόσμο, 2.436 μετρικούς τόνους, χωρίς να έχει ούτε ένα ορυχείο χρυσού στο έδαφός της. Το Μαλί, πρώην αποικία της Γαλλίας, δεν έχει απόθεμα χρυσού στις τράπεζές του, παρότι έχει 860 ορυχεία χρυσού και παράγει 50 τουλάχιστον τόνους κάθε χρόνο».

Η παραπάνω ανάρτηση που συχνά πυκνά αναπαράγεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τα τελευταία δύο χρόνια, είναι χαρακτηριστική της καταλήστευσης του χρυσού και συνολικότερα του ορυκτού πλούτου, όχι μόνο του Μαλί, αλλά συνολικότερα της Αφρικής, που παρότι είναι μία από τις πλουσιότερες περιοχές του κόσμου από άποψη φυσικών πόρων, όπως το πετρέλαιο, ο χρυσός και το ουράνιο, είναι ταυτόχρονα η φτωχότερη ήπειρος του πλανήτη.

Και η δράση, η ληστρική δράση, φέρνει αντίδραση. Η αρχή έγινε με το πραξικόπημα στο Μαλί, μετά ήρθε η Μπουρκίνα Φάσο, ακολούθησε στα τέλη του περασμένου μήνα ο Νίγηρας και πριν λίγες ημέρες αρκετά νοτιότερα η Γκαμπόν, όλες πρώην γαλλικές αποικίες, ενώ πραξικοπήματα σημειώθηκαν τα τελευταία χρόνια και στη Γουινέα και το Σουδάν, με τμήματα του στρατού να ανατρέπουν ντόπιες διεφθαρμένες ελίτ και οικογένειες που κυβερνούσαν για δεκαετίες καταληστεύοντας τον φυσικό πλούτο και δίνοντας γη και ύδωρ στους Γάλλους κυρίως, αλλά και Καναδούς, Βρετανούς και άλλους Δυτικούς πάτρωνές τους.

Δεν είναι έτσι τυχαίο που σε όλες τις περιπτώσεις μετά την εκδήλωση των πραξικοπημάτων, ο λαός σε όλες τις χώρες βγήκε στους δρόμους πανηγυρίζοντας και καίγοντας γαλλικές σημαίες, ενώ τα πρώτα μέτρα που πάρθηκαν από τις νέες στρατιωτικές αρχές αφορούσαν το Παρίσι.

Στο Μαλί, ο μεταβατικός στρατιωτικός ηγέτης Ασίμι Γκόιτα έδιωξε τον γαλλικό στρατό, διέκοψε τους διπλωματικούς δεσμούς με το Παρίσι και κατάργησε τα γαλλικά ως επίσημη γλώσσα, ακολουθώντας το λαϊκό αίσθημα. Στη Μπουρκίνα Φάσο, ο Ιμπραήμ Τραορέ επίσης έδιωξε τα γαλλικά στρατεύματα και απαγόρευσε αρκετές εξαγωγές. Στον Νίγηρα, από τις πρώτες ημέρες μετά το πραξικόπημα, ανακλήθηκαν οι συμφωνίες στρατιωτικής συνεργασίας που είχε συνάψει η προηγούμενη κυβέρνηση με τη Γαλλία, ενώ τις τελευταίες ώρες εξέδωσαν και εντολή απέλασης του Γάλλου πρέσβη.

Όλα τα μέτωπα είναι ανοιχτά. Με κύριο το ερώτημα; Θα καταφέρουν αυτές οι χώρες να επιβιώσουν έξω από το δυτικό μαντρί; Ή αλλιώς, θα καταφέρουν να επιβιώσουν, χωρίς να ακουμπήσουν τις τύχες τους πάνω σε νέους «προστάτες»; Το στοίχημα της επανάκτησης των πλουτοπαραγωγικών πηγών, είναι ένα από αυτά που πρέπει να κερδίσουν σε μια μεγάλη και κοπιαστική προσπάθεια να ανατάξουν τις τοπικές οικονομίες και να ανακουφίσουν τον πολύπαθο πληθυσμό. Θα ακολουθήσει η «δύσκολη άσκηση» της νομισματικής ανεξαρτησίας και της απόσχισης από τη «Ζώνη του φράγκου»; Ο δρόμος θα είναι μακρύς…

Νέος κώδικας για τις εξορύξεις χρυσού στο Μαλί

Ένα πρώτο βήμα, σ’ αυτή την προσπάθεια, έκανε στις αρχές της εβδομάδας, ο μεταβατικός πρόεδρος του Μαλί, Ασίμι Γκόιτα, υπογράφοντας έναν νέο κώδικα για τη διαδικασία εξόρυξης χρυσού, με στόχο τη διεύρυνση της κυριαρχίας της χώρας έναντι των ξένων εταιρειών που λυμαίνονται τον υπόγειο πλούτο της.

Ο νέος κώδικας προβλέπει ότι το κράτος θα κατέχει, από τούδε και στο εξής, μερίδιο έως και 30% σε νέα έργα εξορύξεων και θα εισπράττει έτσι περισσότερα έσοδα από τη ζωτική για τη χώρα βιομηχανία του χρυσού.

Το Μαλί είναι ένας από τους κορυφαίους παραγωγούς χρυσού στον κόσμο, κατέχοντας σύμφωνα με την GlobalData την δέκατη πέμπτη θέση για το 2022, αλλά το πλούσιο υπέδαφός του διαθέτει επίσης κοιτάσματα μαγγανίου και λιθίου – δύο ορυκτά βασικά για την παγκόσμια ενεργειακή μετάβαση – αν και αυτά δεν έχουν διερευνηθεί εκτενώς.

Ο χρυσός αντιπροσωπεύει το 25% του εθνικού προϋπολογισμού της χώρας, το 75% των εσόδων από τις εξαγωγές και το 10% του ΑΕΠ, δήλωνε πριν έναν χρόνο ο τότε υπουργός ορυχείων, Λαμίν Σεϊντού Τραορέ, όταν ανακοίνωσε πως το 2022 το Μαλί παρήγαγε συνολικά 72,2 τόνους χρυσού.

Παρότι θα μπορούσε να αποτελεί πηγή ανακούφισης της φτώχειας που μαστίζει τη χώρα, ο τομέας των εξορύξεων στο Μαλί κυριαρχείται από ξένες εταιρείες, όπως οι καναδικές Barrick Gold και B2Gold, η αυστραλιανή Resolute Mining και η βρετανική British Hummingbird Resources.

Η στρατιωτική διακυβέρνηση του Μαλί, η οποία κατέλαβε πραξικοπηματικά την εξουσία το 2020, έχει καταστήσει την κυριαρχία στο υπέδαφος τη χώρας βασική προτεραιότητα και προετοίμαζε εδώ και μήνες τον νέο κώδικα για τις εξορύξεις προαναγγέλλοντας ότι «ο χρυσός θα λάμψει για τον λαό του Μαλί».

Η μεταρρύθμιση του κώδικα εξόρυξης θα μπορούσε να ενισχύσει τον εθνικό προϋπολογισμό κατά 820 εκατομμύρια δολάρια, δήλωσε ο υπουργός Οικονομίας Αλουσένι Σάνου πριν λίγες ημέρες, ενώ ο νέος υπουργός Ορυχείων, Αμαντού Κέιτα, δήλωσε αισιόδοξος ότι η βιομηχανία εξόρυξης θα συνεισφέρει τελικά στο 15 με 20% του ΑΕΠ.

Η μεταρρύθμιση επιτρέπει στην κυβέρνηση να διατηρεί έως και 10% μετοχικό κεφάλαιο σε νέα έργα με δυνατότητα αγοράς επιπλέον 20% κατά τα δύο πρώτα χρόνια της εμπορικής παραγωγής, ενώ προβλέπει ένα ποσοστό της τάξης του 5% για ιδιωτικές εγχώριες πρωτοβουλίες και την κατάργηση των φοροαπαλλαγών για τις ξένες μεταλλευτικές εταιρείες.

Νίγηρας: Είναι πολύ το ουράνιο

Ο Νίγηρας, όπου επίσης σημειώθηκε πραξικόπημα πριν έναν μήνα, συνιστά ακόμα ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα καταλήστευσης του ορυκτού πλούτου.

Η περίκλειστη χώρα στην ζώνη του Σαχέλ, με εγκατεστημένες σημαντικές γαλλικές αλλά και αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις, είναι ο έβδομος μεγαλύτερος παραγωγός ουρανίου στον κόσμο, με εκτιμώμενα αποθέματα 311.110 τόνων και βασική πηγή ουρανίου για τη Γαλλία, απαραίτητη για την τροφοδοσία των πυρηνικών της αντιδραστήρων που παράγουν το 70% της ηλεκτρικής ενέργειας, όσο κι αν το Παρίσι διαμηνύει σε όλους τους τόνους πως έχει επαρκή αποθέματα.

Την ίδια ώρα ο Νίγηρας, που αυτές τις ημέρες ζει υπό την απειλεί ξένης εισβολής, κατατάσσεται ανάμεσα στις φτωχότερες ενεργειακά χώρες, με μόλις 4% του πληθυσμού που ζει πέρα από την πρωτεύουσα Νιαμέι και τις λίγες μεγάλες πόλεις να έχει πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια και το 40% του συνολικού πληθυσμού ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας.

Παρότι η γαλλική αποικιοκρατία επισήμως έληξε στον Νίγηρα το 1960, η ανάσα του Παρισιού δεν έφυγε ποτέ από τον σβέρκο του. Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε πως το 85% της Somaïr, της εταιρείας που διαχειρίζεται τη βιομηχανία ουρανίου της χώρας ανήκει στη δημόσια γαλλική επιχείρηση CEA και σε δύο ιδιωτικές γαλλικές εταιρείες. Γι’ αυτό και αποτελεί σημαντικό βήμα, πως μία από τις πρώτες αποφάσεις που έλαβαν οι νέες στρατιωτικές αρχές του Νίγηρα ήταν η αναστολή των εξαγωγών ουρανίου στη Γαλλία

Μακρύς ο δρόμος…

Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, στον έναν ή στον άλλο βαθμό οι συγκεκριμένες αφρικανικές χώρες, υπό τις νέες στρατιωτικές κυβερνήσεις, φαίνεται να αναζητούν δρόμους εμβάθυνσης της ανεξαρτησίας τους και οικονομικής και κοινωνικής ανάταξης.

Κάποια πρώτα βήματα γίνονται. Θα ακολουθήσει η «δύσκολη άσκηση» της νομισματικής ανεξαρτησίας και της απόσχισης από τη «Ζώνη του φράγκου»;

Γιατί, ας μην ξεχνάμε ότι το Μαλί, ο Νίγηρας, η Μπουρκίνα Φάσο και 11 ακόμα αφρικανικές χώρες, κυρίως πρώην γαλλικές αποικίες στην Δυτική και Κεντρική Αφρική, παραμένουν ακόμα στο σύστημα  της Communauté Financiére Africaine που σημαίνει ότι χρησιμοποιούν ένα κοινό νόμιμα, το franc CFA (φράγκο της CFA) που διαδέχτηκε το παλιό φράγκο των αφρικανικών αποικιακών και συνεπάγεται μια ιδιότυπη μόνιμη εξάρτηση από τη Γαλλία.

Η απόφαση δεν είναι καθόλου απλή, ούτε θα ληφθεί – εάν ληφθεί, χωρίς οικονομικούς, αλλά και γεωπολιτικούς, τριγμούς και απειλές…

πηγή: kosmodromio.gr