Μετά από τρεις ημέρες καταμέτρησης των ψήφων, ο Pedro Castillo εμφανίζεται ως ο νικητής της δεύτερης ψηφοφορίας την Κυριακή 6 Ιουνίου στο Περού. 4 μέρες μετά εξακολουθεί να μην υπάρχει επίσημος νικητής, αν και ο δάσκαλος υπερισχύει με το 50,20% των ψήφων έναντι της δεξιάς άγρια νεοφιλελεύθερης Fujimori με 49,8% που ανέτρεψε τα προγνωστικά στις προεδρικές εκλογές του 2021.

Ο 51χρονος συνδικαλιστής και δάσκαλος Χοσέ Πέδρο Καστίγιο Τερόνες, του κόμματος “Ελεύθερο Περού” (Peru Libre), προηγήθηκε στην προεδρική κούρσα της πρώτης Κυριακής συγκεντρώνοντας το 19% των ψήφων. Έκανε την έκπληξη αφήνοντας πίσω τόσο τη ακροδεξιά Κέικο Φουτζιμόρι (13%), κόρη του φυλακισμένου σήμερα πρώην προέδρου Αλμπέρτο Φουτζιμόρι, όσο και τον οικονομολόγο Χερνάντο δε Σότο (11,64%). To «Ελεύθερο Περού» Κόμμα της ριζοσπαστικής σοσιαλδημοκρατίας πατώντας στην ακραία φτώχεια των ιθαγενών των πόλεων και περισσότερο της υπαίθρου και θέλοντας να συμπλεύσει με τα μηνύματα των καιρών στη Λατινική Αμερική μοίρασε απλόχερα ελπίδες. Ας κρατήσουμε μικρό καλάθι.

Ο Πέδρο Καστίγιο προέρχεται από την επαρχία Τσότα, τμήμα της Καχαμάρκα, μία από τις φτωχότερες περιοχές του Περού μολονότι διαθέτει μεγάλα ορυχεία χρυσού. “O λαός είναι σοφός. Ο λαός αισθάνεται ταυτισμένος με ένα άτομο που γεννιέται από τον ίδιο τον λαό” δήλωσε λίγο μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων ευχαριστώντας τους αγρότες και τους δασκάλους των, ξεχασμένων από το κράτος, περουβιανών επαρχιών που τον στήριξαν.

Ο Καστίγιο σπούδασε δάσκαλος στο Ανώτερο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Οκτάβιο Μάτα Κοντρέρας. Το 1995 ξεκίνησε να εργάζεται ως δάσκαλος δημοτικού σχολείου στη γενέτειρα του την Πούνια. Επιπλέον κατέχει και μεταπτυχιακό στην Εκπαιδευτική Ψυχολογία από το Πανεπιστήμιο Σέσαρ Βαγιέχο. Ο Καστίγιο ήταν μέλος της Επιτροπής της Καχαμάρκα του πολιτικού κόμματος “Peru Posible” (2002) και ξεκίνησε την καριέρα του ως πολιτικός το 2005, αφού προηγουμένως είχε προσπαθήσει ανεπιτυχώς να διεκδικήσει την περιφέρεια της Άνγκουα στην Καχαμάρκα. Το 2017 αποχώρησε από το “Peru Posible”

Ο Πέδρο Καστίγιο, πρωτοστάτησε μέσω του συνδικάτου των εκπαιδευτικών στην πολύμηνη απεργία που συγκλόνισε το Περού το 2017. Βασικό αίτημα μισθολογικές αυξήσεις -ενάντια στο νομοσχέδιο της τότε υπουργού Παιδείας Μαριλού Μαρτενς που καταβαράθρωνε τους μισθούς τους- την ενίσχυση των δημόσιων δαπανών για την παιδεία και την απόσυρση αυτού του νομοσχεδίου “Σταδιοδρομία του δημόσιου εκπαιδευτικού λειτουργού”.

Ο Καστίγιο βρίσκεται στην ηγεσία τoυ μεγαλύτερου εκπαιδευτικού περουβιανού συνδικάτου, που αποτελείται από περίπου μισό εκατομμύριο μέλη. Τον Οκτώβριο του 2020 ανακοίνωσε ότι θα βάλει υποψηφιότητα για την προεδρία με το κόμμα της ριζοσπαστικής αριστεράς, Peru Libre (Eλεύθερο Περού).

Ο ίδιος έχει στοχοποιηθεί από τους αντιπάλους του ειδικότερα σε μια δύσκολη προεκλογική περίοδο για τις επαφές που είχε με την οργάνωση MOVADEF (της αποδίδεται σήμερα ότι είναι η νόμιμη έκφραση της ανταρτικής οργάνωσης “Φωτεινό Μονοπάτι”) αν και στο παρελθόν, όπως ο ίδιος έχει δηλώσει, είχε υπηρετήσει σε «κρατική» αγροτική πολιτοφυλακή (ροντέρος) ενάντια στους αντάρτες. «Είμαι τσακρέρο (εργάτης γης), είμαι ροντέρο, είμαι ο Χοσέ Πέδρο Καστίγιο». «Δεν μ’ ενδιαφέρουν οι απόψεις των ανθρώπων που δεν γνωρίζουν την πραγματικότητα της χώρας, των ανθρώπων που παίρνουν ένα μελανοδοχείο και μία πένα και από ένα γραφείο πιστεύουν ότι το Περού σχεδιάζεται έτσι, δεν χρειάζεται να μεταμφιέζομαι σε ‘φιλαράκο’ για να  παρουσιάσω μια πρόταση στα αδέλφια μου, είμαι τσακρέρο (εργάτης γης), είμαι ροντέρο (πολιτοφύλακας), είμαι αγρότης και είμαι δάσκαλος και είναι τιμή μου», εξηγεί ο ίδιος, σε όλους όσοι έμειναν έκπληκτοι με τα αποτελέσματα καθώς αμφισβητούσαν εξ αρχής τις περγαμηνές, τις ικανότητες και τις προθέσεις του. 

Έχει επίσης χαρακτηριστεί “Έβο Μοράλες του Περού” γιατί έχει εκφράσει πολλές φορές τη στήριξή του στη Βολιβία και τη Βενεζουέλα ενάντια στις επεμβάσεις των ΗΠΑ. Από την άλλη, έχει εκφράσει αμφιλεγόμενες ως ακραία συντηρητικές θέσεις σε κοινωνικά ζητήματα, τασσόμενος κατά προγράμματος ισότητας των φύλων στην εκπαίδευση, ενάντια στον ομόφυλο γάμο, την ευθανασία και την άμβλωση. Το «Κομμουνιστικό» Κόμμα Περού – Κόκκινη Πατρίδα, μαζί με άλλους πολιτικούς σχηματισμούς που στήριξαν την υποψηφιότητα της Βερόνικα Μεντόσα (δίνουν ιδιαίτερη έμφαση σε θέματα περιβάλλοντος, γυναικείας ισότητας και ισοτιμίας των ΛΟΑΤΚΙ κλπ) τον κατηγόρησαν γι’ αυτές τις απόψεις παρότι δηλώνει αριστερός.

Στις προεκλογικές δημοσκοπήσεις, το όνομά του δεν συμπεριλαμβανόταν στη λίστα των έξι πρώτων υποψηφίων για την προεδρία. Η υποστήριξη του Καστίγιο, όπως άλλωστε δηλώνει και ο ίδιος, φαίνεται να έχει προέλθει εξ αρχής από τις απομακρυσμένες, φτωχές, αγροτικές περιοχές της χώρας των Άνδεων, στις οποίες σπάνια φτάνουν οι δημοσκόποι. Ο Καστίγιο ευχαρίστησε αυτούς τους πολίτες σε μια σύντομη ομιλία του την Κυριακή των εκλογών, λέγοντας ότι ήθελε να χαιρετήσει και να ευχαριστήσει εκείνους τους Περουβιανούς που είναι ξεχασμένοι από το κράτος.

“Αγαπητοί Περουβιανοί, αγαπητοί συμπατριώτες, αγαπητοί δάσκαλοι του Περού, καταρχάς θα ήθελα να χαιρετήσω τους πιο ξεχασμένους πολίτες της χώρας μου, να χαιρετήσω τους άντρες και τις γυναίκες που βρίσκονται στην τελευταία γωνιά της χώρας, να χαιρετήσω εκείνους που βρίσκονται σ’ εκείνες τις γωνίες της πατρίδας όπου δεν υπάρχει καμία κρατική παρουσία” είπε.

Υποσχέθηκε επίσης σ’ αυτόν τον λαό από την σάρκα του οποίου αναδύθηκε, ότι δεν πρόκειται να πλουτίσει, τονίζοντας ότι εάν εκλεγεί, θα αντλήσει από τον προεδρικό μισθό του μόνο το ποσό που ισοδυναμεί με το μηνιάτικο ενός δασκάλου. “Αυτό μου αρκεί για να ζω” είπε.

Ο Καστίγιο κατόρθωσε να προσελκύσει πολλούς Περουβιανούς που έχουν βαρεθεί τα σκάνδαλα διαφθοράς που σκιάζουν το πολιτικό σκηνικό της χώρας εδώ και χρόνια. Τόνισε εξαρχής ότι το κράτος του Περού δεν στηρίζει το συμφέρον της συντριπτικής πλειοψηφίας του λαού και γι’ αυτό τον λόγο υποσχέθηκε ότι θα κάνει “δραστικές αλλαγές”.

Τα αποτελέσματα της πρώτης ψηφοφορίας, όπως και της δεύτερης, επιβεβαίωσαν το μεγάλο χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στη Λίμα και στις υπόλοιπες επαρχίες. Ο Καστίγιο στις ορεινές περιοχές έφτασε το 45% στο Αγιακούτσο και στο 50,6% στην Ουανκαβελίκα, δύο από τις φτωχότερες περιοχές της χώρας. Αντίστοιχα άγγιξε το 30,5% στο Σούσκο, το 37,5% στην Καχαμάρκα και το 30% στο Ουάνουκο. Στην πρωτεύουσα, αντίθετα δεν συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πέντε πρώτους υποψηφίους. Την δεύτερη Κυριακή στην περιοχή των Άνδεων του Κούσκο, την αρχαία πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας των Ίνκας, ο Καστίγιο κέρδισε το 83% των ψήφων και στο Πούνο, στις όχθες της λίμνης Τιτικάκα, 89%. Οι πληθυσμοί Quechua και Aymara κυριαρχούν σε αυτές τις περιοχές, αντίστοιχα. 

Η Φουτζίμορι μίλησε για εκλογικά μαγειρέματα τη Δευτέρα. Το ONPE (ΕΘΝΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΚΛΟΓΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ) αρνείται την πιθανότητα απάτης, όπως και η αποστολή εκλογικών παρατηρητών του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών (OAS), η οποία περιέγραψε τη διαδικασία ως φυσιολογική και διαφανή.

Εξ άλλου η Keiko Fujimori δεν αποδέχτηκε και τα αποτέλεσμα του 2016, όταν έχασε από τον Pedro Pablo Kuczynski με στενό περιθώριο (50,12% έναντι 49,88%). Και η ONPE μετά από ενστάσεις χρειάστηκε επτά ημέρες για να ανακοινώσει τον αντίπαλό της για Πρόεδρο του Περού. Ο Καστίγιο επίσης, υποστήριξε τα συνθήματα των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων της προηγούμενης περιόδου για ένα νέο σύνταγμα και δεσμεύτηκε ότι υπό την ηγεσία του θα δημιουργηθεί μια συντακτική συνέλευση για τη θέσπιση ενός συντάγματος που θα “έχει το χρώμα, τη μυρωδιά και τη γεύση του λαού”. “Λέγεται ότι μόνο οι πολιτικοί επιστήμονες ή εκείνοι που έχουν βαριές περγαμηνές μπορούν να οδηγήσουν μία χώρα, και έχουν περάσει δεκαετίες και κοιτάξτε πως έχουν καταντήσει αυτή την χώρα”,  είπε την Κυριακή, μετά τις εκλογές.

Ο Πέδρο Καστίγιο πήγε στον δεύτερο γύρο των εκλογών αντιμετωπίζοντας το δεξιό κόμμα “Λαϊκή Δύναμη” (Fuerza Popular), της Κέικο Φουτζιμόρι. Σε αντίθεση με τα ψηφοδέλτια του 2016 (όπου τελικά συμμετείχαν δύο δεξιοί υποψήφιοι), στην παρούσα εκλογή, φαίνεται να τέθηκε προεκλογικά και το οικονομικό μοντέλο οικοδόμησης της χώρας.  Είναι προφανές ότι η ακραία φτώχεια, οι μεγάλες ταξικές αντιθέσεις και αποκλεισμοί άφησαν μεγάλα περιθώρια πολιτικών εκλογικών ελιγμών στα οικονομικά ζητήματα. Έτσι βασικό σημείο του προεκλογικού προγράμματός του είναι η αναδιανομή του πλούτου, η εθνικοποίηση του φυσικού αερίου και η επαναδιαπραγμάτευση συμβάσεων και συνθηκών, καθώς και η υποχρέωση των πολυεθνικών να επενδύουν μέρος από τα κέρδη τους στη χώρα. Όλα τα παραπάνω θα ξεκινήσουν, όπως διαμήνυσε, από την ψήφιση του νέου Συντάγματος, μέσω της συγκρότησης μίας Συντακτικής Συνέλευσης. Το κυβερνητικό πρόγραμμα του “Ελεύθερου Περού” ξεκαθαρίζει στις πρώτες του σελίδες την ανάγκη για τη θέσπιση ενός νέου Συντάγματος  που θα αντικαταστήσει αυτό που δημιουργήθηκε το 1993, κατά τη διάρκεια της πρώτης κυβέρνησης του Αλμπέρτο Φουτζιμόρι. Μέσω αυτού του νέου Συντάγματος, ο Καστίγιο θέλει να προχωρήσει μία οικονομική μεταρρύθμιση στην οποία το κράτος θα αναλάβει έναν πιο ηγετικό ρόλο για να ανταγωνιστεί τον ιδιωτικό τομέα. Στο πρόγραμμα αναλύονται κι άλλες βασικές πτυχές αναφορικά με το ρόλο του κράτους και την σχέση του με τους ιδιώτες.  “Το Περουβιανό κράτος πρέπει να προχωρήσει στην εθνικοποίηση των τομέων εξόρυξης, φυσικού αερίου, πετρελαίου, υδροηλεκτρικής ενέργειας, επικοινωνιών, μεταξύ άλλων”, αναφέρεται στο πρόγραμμα.

Με βάσει αυτά τα δεδομένα είναι δυσδιάκριτα τα όρια της σύγκρουσης με το ξένο και ντόπιο οικονομικό κατεστημένο σε μια βαθιά πολιτικά οικονομικά και στρατιωτικά εξαρτημένη χώρα. Μπορεί να προκύψει μια τέτοια κατεύθυνση χωρίς πραγματικές επαναστατικές ρήξεις; “Θα είμαστε μια κυβέρνηση που σέβεται τη δημοκρατία, το ισχύον Σύνταγμα και θα δημιουργήσουμε μια κυβέρνηση με χρηματοπιστωτική και οικονομική σταθερότητα”, δήλωσε ο Καστίγιο την Τρίτη το βράδυ μετά τις εκλογές μπροστά σε εκατοντάδες οπαδούς. Αυτή η «χρηματοπιστωτική και οικονομική σταθερότητα» είναι που …… Το γράψαμε και πριν, ας κρατήσουμε λοιπόν μικρό καλάθι.

Η ξαφνική άνοδος του συνδικαλιστή ηγέτη συγκρίνεται με εκείνη που είχε επιτευχθεί από τον τότε άγνωστο Αλμπέρτο Φουτζιμόρι (1990), όταν νίκησε στον δεύτερο γύρο τον φιλελεύθερο συγγραφέα Μάριο Βάργας Λιόσα, υποσχόμενος αριστερές πολιτικές (τις οποίες όμως δεν εφάρμοσε ποτέ). Μπορεί το πολιτικοσυνδικαλιστικό υπόβαθρο του Καστίγιο να μην έχει καμία σχέση με τον Φουτζιμόρι, ωστόσο «ο δρόμος για την κόλαση είναι στρωμένος με αγνές προθέσεις».

Την τελευταία εβδομάδα, ο Καστίγιο έθεσε σαν κεντρικό ζήτημα ότι “Πρόκειται να απενεργοποιήσουμε το Συνταγματικό Δικαστήριο επί τόπου” και μίλησε για “Πολιτικό θάνατο για όλους τους διεφθαρμένους και να επιστρέψουν όλα όσα έχουν κλαπεί”.

Ο Καστίγιο δεσμεύτηκε προεκλογικά ότι θα κυβερνά με τον μισθό του δασκάλου και ότι θα μειώσει τις απολαβές των 130 μελών του κογκρέσου.

Το Περού έχει περάσει από μια σειρά πολιτικών κρίσεων και ταξικών συγκρούσεων τα τελευταία χρόνια, οι οποίες προκάλεσαν μεγάλη αστάθεια στο πολιτικό σύστημα. Με την εκλογή νέου προέδρου, που θα διαδεχθεί τον υπηρεσιακό πρόεδρο Φρανσίσκο Σαγάστι, στο Περού είναι δύσκολο να γεφυρωθούν οι βαθιές ταξικές αντιθέσεις και πολιτικές αντιπαραθέσεις που σκιάζουν τη χώρα. Ο Σαγάστι ανέλαβε τα καθήκοντά του στα μέσα Νοεμβρίου 2020 μετά την καθαίρεση του Μαρτίν Βισκάρα που κατηγορείται για δωροδοκία μεταξύ 2011 και 2014, όταν ήταν ακόμη κυβερνήτης της Μοκέγκα.

Το Περού έχει επίσης πληγεί σοβαρά από την πανδημία Covid-19. Είναι η χώρα στη Νότια Αμερική με τους περισσότερους θανάτους από την πανδημία σύμφωνα με στοιχεία του Πανεπιστημίου Johns Hopkins.   Η εμπιστοσύνη στους πολιτικούς διαβρώθηκε περαιτέρω από το “vaccinegate”, την αποκάλυψη του Φεβρουαρίου ότι πρώην και νυν κυβερνητικοί αξιωματούχοι εμβολιάστηκαν κρυφά, νωρίς κατά του Covid-19.

Η χώρα βρίσκεται επίσης σε ύφεση από το δεύτερο τρίμηνο του περασμένου έτους μετά από το σκληρό λοκντάουν που έκλεισε τις επιχειρήσεις και παρέλυσε τον τουριστικό τομέα αυξάνοντας την ακραία φτώχεια. Από τις αρχές της πανδημίας, περισσότεροι από 54.600 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από την COVID-19, ενώ 2.2 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη δουλειά τους και άλλα πέντε εκατομμύρια οδηγήθηκαν στη φτώχεια.

Το Περού βρίσκεται στην ταραγμένη από πολιτικές οικονομικές επεμβάσεις Λατινική Αμερική όπου η ελπίδα των λαϊκών κινημάτων αντίστασης στην εσωτερική αντίδραση και στον ιμπεριαλισμό συμπλέει με τις ρεφορμιστικές αυταπάτες. Αυτή η περίοδος ριζοσπαστικοποίησης θα δημιουργεί ελπιδοφόρες εξελίξεις όσο ο λαός βρίσκεται στο προσκήνιο με κινηματικές διαδικασίες με μαζικά ταξικά, πολιτικά και οργανωτικά χαρακτηριστικά.

Γ.Μ.