«Από τη μία μεριά, οι γιγάντιες διαστάσεις του χρηματιστικού κεφαλαίου, που είναι συγκεντρωμένο σε λίγα χέρια και δημιουργεί ένα ασυνήθιστα πλατιά απλωμένο και πυκνό δίκτυο σχέσεων και δεσμών, που υποτάσσει στην εξουσία του τη μάζα όχι μονάχα των μεσαίων και των μικρών, αλλά και των πάρα πολύ μικρών καπιταλιστών και νοικοκυρέων, και, από την άλλη, η οξυμένη πάλη με τις άλλες εθνικοκρατικές ομάδες των χρηματιστών για το μοίρασμα του κόσμου και για την κυριαρχία πάνω στις άλλες χώρες –όλ’ αυτά προκαλούν το γενικό πέρασμα όλων των εύπορων τάξεων με το μέρος του ιμπεριαλισμού. Ο «γενικός» ενθουσιασμός για τις προοπτικές του ιμπεριαλισμού, η λυσσασμένη υπεράσπιση του ιμπεριαλισμού και ο εξωραϊσμός του με κάθε τρόπο- αυτά είναι τα σημεία των καιρών. Η ιμπεριαλιστική ιδεολογία διεισδύει και στην εργατική τάξη. Δεν την χωρίζουν σινικά τείχη από τις άλλες τάξεις…» (Β.Ι.ΛΕΝΙΝ «Ο Ιμπεριαλισμός»).

***

Είναι ασύλληπτη σε μέγεθος η επίθεση που εξαπέλυσε ο ιμπεριαλισμός παντού στον κόσμο, μετά την κατάρρευση του σάπιου ρεβιζιονιστικού καθεστώτος και στη συνέχεια, της καπιταλιστικής παλινόρθωσης στην πρώην ΕΣΣΔ, στις υπόλοιπες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και τελικά στην Κίνα.

Με αιχμή το χρηματιστικό κεφάλαιο, κάτω από το λάβαρο της ψευδεπίγραφης «παγκοσμιοποίησης» -της μορφής της πολιτικής που αποτέλεσε το βασικό ιδεολόγημα της ιμπεριαλιστικής προπαγάνδας- δημιούργησε ένα πυκνό πλέγμα αντιδραστικών πολιτικών που επιβλήθηκαν με πολέμους σε παγκόσμιο επίπεδο, όπως λχ οι βομβαρδισμοί της ΟΔ Γιουγκοσλαβίας, της Συρίας, της Λιβύης, η εισβολή στο Αφγανιστάν και Ιράκ, οι απειλές προς τη Β. Κορέα, το Ιράν κλπ, η εντεταλμένη νομισματοπιστωτική πολιτική, η κατατρομοκράτηση των λαών της Αφρικής, της Ν.Α. Ασίας, της Λατινικής Αμερικής, η επιβαλλόμενη διεθνής δημοσιονομική πολιτική, οι όροι εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης, η συμφωνία της GATT, η κατανομή του παγκόσμιου μεταναστευτικού ρεύματος, οι νέοι όροι μοιράσματος των παγκόσμιων αγορών στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ), κλπ, κλπ.

Για τον κόσμο της εργασίας, ολόκληρη αυτή η περίοδος συνοδεύτηκε από μία σειρά αντιλαϊκών πολιτικών σε παγκόσμιο επίπεδο, όπως λχ οι όροι μοιράσματος των παγκόσμιων αγορών (είτε στα τραπέζια των διαπραγματεύσεων, είτε στους επιθετικούς πολέμους), η νομισματοπιστωτική πολιτική, η επιβαλλόμενη διεθνής δημοσιονομική πολιτική, οι όροι εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης, η κατανομή του παγκόσμιου μεταναστευτικού ρεύματος κλπ, κλπ.

Η γεωπολιτική ηγεμονία του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού, όταν αναδείχθηκε μοναδική υπερδύναμη στη δεκαετία του ’90, στόχευε στην κατάληψη της Ευρασίας, θεωρώντας την σαν καθοριστικό παράγοντα για την παγκόσμια κυριαρχία του. Έχοντας στα βόρεια τις ανεξάντλητες ενεργειακές πηγές της Υπερκαυκασίας και μία Ρωσία να παραπαίει οικονομικά κάτω από την επιρροή των ολιγαρχών, στα νότια, τα πετρέλαια του Περσικού κόλπου και τον έλεγχο του Ιράν, στα ανατολικά μία Κίνα που τότε προσπαθούσε να βρει τον καπιταλιστικό πολιτικοκοινωνικό βηματισμό της και στα δυτικά μία ΕΕ που αντιμετώπιζε το πρόβλημα της ΟΝΕ και της «ομοσπονδιοποίησης», οι ΗΠΑ θεωρούσαν το «τέλος της ιστορίας» δική τους υπόθεση. Ήδη, το 1991 ο Τζ. Μπους πατέρας ανακοίνωνε περιχαρής πως «…αρχίζει να διαφαίνεται μια νέα παγκόσμια τάξη στην οποία οι αρχές της δικαιοσύνης και του fair play θα προστατεύουν τους αδύναμους από τους ισχυρούς και η ελευθερία και η ανθρωπιά θα εδραιωθούν μεταξύ των λαών…»!

Το μόρφωμα της «παγκοσμιοποίησης», παρουσιάσθηκε μπροστά στα μάτια της ανθρωπότητας με το περιτύλιγμα μιας πολλά υποσχόμενης «παγκόσμιας ευημερίας» και «προάσπισης της παγκόσμιας ειρήνης». Οι αστικές τάξεις και τα μονοπώλια χειροκροτούσαν.

Εκτός από την ενιαιοποίηση της παγκόσμιας καθολικής καπιταλιστικής αγοράς, κάτω από την κυριαρχία των ΗΠΑ, ας θυμηθούμε τις θετικές συγκυρίες για το παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό στρατόπεδο, που ακολούθησαν την κατάρρευση της πρώην ΕΣΣΔ. Και πρώτ’ απ’ όλα οι εντυπωσιακοί ρυθμοί ανάπτυξης των «ασιατικών τίγρεων», οι «αναδυόμενες αγορές» της Λατινικής Αμερικής, της Ασίας, της Ανατ. Ευρώπης, οι πολλά υποσχόμενες «πρωτοβουλίες» για επίλυση του Παλαιστινιακού, του Ιρλανδικού και του Κυπριακού, οι προσπάθειες των χωρών της Ανατ. Ευρώπης να ενταχθούν στο ΝΑΤΟϊκό στρατόπεδο, η περικύκλωση της Ρωσίας, ο έλεγχος της ΕΕ μέσω της «αντιπυραυλικής ασπίδας», ο πόλεμος του Κόλπου, ο διαμελισμός της Γιουγκοσλαβίας, το «μοίρασμα» των πετρελαίων της Κασπίας, οι κυβερνήσεις ανδρεικέλων στις αποσχισθείσες χώρες της πρώην ΕΣΣΔ, η ενσωμάτωση της Κίνας στην παγκόσμια καπιταλιστική αγορά, η πλεονασματική οικονομία της Ιαπωνίας, η συνεχής άνοδος των χρηματιστηριακών δεικτών, όλ’ αυτά έδιναν στις αρχές της δεκαετίας του ’90 στον καπιταλιστικό κόσμο την εικόνα μιας πολύ αισιόδοξης προοπτικής.

Οι οικονομολόγοι, οι αναλυτές, οι δημοσιογράφοι, τα ινστιτούτα και τα ιδρύματα προεξοφλούσαν την αυταπόδεικτη αμερικάνικη ηγεμονία μέσα σε μία διαρκή ειρήνη.

Οι φιλόσοφοι σκάρωναν θεωρίες…

***

Η προβοκατόρικη «τρομοκρατική» επίθεση στους Δίδυμους Πύργους σήμανε τη χρεοκοπία των υπεραισιόδοξων think tanks και την ανάδειξη του νέου εχθρού της ανθρωπότητας, της «τρομοκρατίας», από τους ίδιους τους παγκόσμιους τρομοκράτες! Ο Τζ. Μπους υιός έβαλε απότομα τέλος στις αυταπάτες για «ειρήνη» μέσα στο καθεστώς κυριαρχίας του ιμπεριαλισμού, με τη δήλωση ότι: «…Νέες θανάσιμες απειλές έχουν ξεπηδήσει από τα κράτη-ταραξίες και τους τρομοκράτες. Δεν θα διστάσουμε να δράσουμε μόνοι μας, αν αυτό είναι απαραίτητο, και να ασκήσουμε το δικαίωμά μας στην αυτοάμυνα ενεργώντας προληπτικά». Ο πανεπιστημιακός Τ. Κραουθάμερ, καθόρισε το πολιτικό περίγραμμα: «Οι ΗΠΑ είναι η πιο ισχυρή δύναμη από οποιαδήποτε άλλη έχει υπάρξει από την εποχή της Ρώμης. Κατά συνέπεια, είναι σε θέση να αποφεύγουν τους κανόνες, να αλλάζουν τις προσδοκώμενες συμπεριφορές και να δημιουργούν νέες πραγματικότητες με αδιάλλακτες επιδείξεις βούλησης. Πρέπει χωρίς ντροπή, απολογίες, συμβιβασμούς, να είμαστε η Αμερική του συνταγματικού ηγεμονισμού».

Οι στρατιωτικές δαπάνες εκτινάχθηκαν αμέσως στα 451 δισ. δολάρια, δηλ. περισσότερο από το σύνολο των στρατιωτικών δαπανών των μεγάλων ιμπεριαλιστικών χωρών της ΕΕ, της Ρωσίας και της Κίνας μαζί. Ο πόλεμος στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, ο βομβαρδισμός και στη συνέχεια ο διαμελισμός της ΟΔ Γιουγκοσλαβίας επισφράγισαν την αμερικάνικη ηγεμονία, με τις άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις να αναλαμβάνουν υποστηρικτικούς ρόλους. Η καταπάτηση κάθε κανόνα -έστω και συστημικού- Δικαίου, η απαξίωση των αποφάσεων του ΟΗΕ, η εμφανής περιφρόνηση της παγκόσμιας κοινής γνώμης, οδήγησαν αναπόφευκτα σε ένα έντονο αντιαμερικανισμό. Ο δρόμος για τον απόλυτο έλεγχο του Πλανήτη, ήταν ανοιχτός…

***

Ωστόσο, σοβαρά γεγονότα ανέτρεψαν τις αμερικανικές φιλοδοξίες. Στη θέση μιας εσωτερικά σαπισμένης, ιδεολογικά χρεοκοπημένης, οικονομικά κατεστραμμένης και ετοιμόρροπης Σοβιετικής Ένωσης της περιόδου Γκορμπατσόφ – Γιέλτσιν, πέρασε σταδιακά η Ρωσία του Πούτιν σε φάση εσωτερικής καπιταλιστικής ισχυροποίησης, που επανακάμπτει και επανέρχεται με νέους όρους και δυνατότητες στο τραπέζι των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Αμέσως δημιουργήθηκαν ερείσματα, τα οποία η κυβέρνηση Πούτιν δεν άφησε ανεκμετάλλευτα.

Στη θέση μιας Κίνας με μικρή διεθνή πολιτική επιρροή και οικονομική δύναμη τη δεκαετία του ’90, βρίσκεται σήμερα μία ανερχόμενη παγκόσμια καπιταλιστική δύναμη σε καλπασμό, με ένα αντιδραστικό καθεστώς ελέγχου από το αστικοποιημένο ΚΚΚ που η ιμπεριαλιστική του πολιτική αφήνει ισχυρό αποτύπωμα στις διεθνείς υποθέσεις.

Τρίτο, από την πλευρά της η ΕΕ, έβαλε πλώρη για τη λεγόμενη «ομοσπονδιοποίηση», κάτω από τον έλεγχο της ανερχόμενης οικονομικά Γερμανίας, ανεβάζοντας τους ρυθμούς ανάπτυξης.

Τέταρτο, η καταστροφική εμφάνιση της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης του 2008 (κατάρρευση της Lehman Brothers τον Σεπτέμβριο του 2008) που ήταν η σοβαρότερη οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση μετά την παγκόσμια οικονομική ύφεση του 1929 και θεωρείται ως η δεύτερη χειρότερη ύφεση όλων των εποχών. Η μεγάλη ύφεση προήλθε από την κατάρρευση της αγοράς ακινήτων και την κρίση των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ το 2007. Η μεγάλη ύφεση είχε ως αποτέλεσμα την αποσταθεροποίηση του χρηματοπιστωτικού παγκοσμίου οικονομικού συστήματος.

Πέμπτο, οι ενδοαστικές διαμάχες (ουσιαστικά διαμάχες των μονοπωλιακών συμφερόντων) που ήδη αποκαλύφθηκαν από την εκλογή Ομπάμα και εντάθηκαν με την εκλογή Τραμπ. Η ακραία εθνικιστική πολιτική του τελευταίου, με το «πρώτα η Αμερική», ο εκφασισμός, ο ρατσισμός, η ξενοφοβία, το χτύπημα των λαϊκών νοικοκυριών στην κοινωνική Ασφάλιση, η «Νέα Στρατηγική Εθνικής Ασφαλείας» που αναγορεύει την Κίνα και τη Ρωσία σε βασικούς εχθρούς των ΗΠΑ, η απροκάλυπτη καταστολή (ιδίως κατά των αφροαμερικανών και μεταναστών), η παραβίαση και κατάργηση διεθνών Συνθηκών και Συμφωνιών (του ελεύθερου εμπορίου μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ -ΤΤΙΡ-, του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν -JCPOA μεταξύ ΕΕ, Κίνας, Ρωσίας και ΗΠΑ με Ιράν-, της βορειοατλαντικής εμπορικής -NAFTA-, των πυρηνικών μέσου βεληνεκούς -INF-, του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή), οι επιθέσεις στη Γερμανία και η πρόσκληση για διάλυση της ΕΕ, ο οικονομικός πόλεμος με την επιβολή δισεκατομμυρίων δασμών σε εισαγόμενα από την Κίνα προϊόντα, οι κυρώσεις στην Κίνα για προϊόντα υψηλής τεχνολογίας (5G Huawei), οι αδιέξοδοι χειρισμοί της πανδημίας -με τον καταλογισμό στην Κίνα από τον Τραμπ μιας «παγκόσμιας μαζικής δολοφονίας» με την εμφάνιση του νέου κορονοϊού στο έδαφός της- κ.ά.π., αντανακλούν όχι μόνο στην κορυφή αλλά και στη βάση της κοινωνίας γεγονότα που οδήγησαν τελικά στην εκλογή Μπάιντεν.

Τέλος, η εμφάνιση της πανδημίας από τον ιό COV-SARS-2, σάρωσε τις ΗΠΑ με 19.000.000 κρούσματα, 333.000 νεκρούς και 39 εκατ. άνεργους, σωριάζοντας σε ερείπια ένα μεγάλο μέρος της οικονομίας της και εκτινάσσοντας το κρατικό χρέος στα ύψη (26,5 τρισ. δολάρια). Οι απολύτως αλλοπρόσαλλοι χειρισμοί Τραμπ και το νεοφιλελεύθερο σύστημα πανάκριβης Υγείας, επιδείνωσαν τους όρους πρόληψης και θεραπείας από τον COVID-19.

Αυτά τα στοιχεία, μέσα στη διάρκεια μιας δεκαετίας, τα μεγάλα κενά του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού, οδήγησαν σε επιτάχυνση των ανακατατάξεων και την όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων σε ό,τι αφορά στην αναδιανομή των παγκόσμιων αγορών και σφαιρών επιρροής.

***

Σήμερα η αμερικανική κυριαρχία χαρακτηρίζεται από ένα εκτεταμένο χάος. Με τους 330 εκατομμύρια κατοίκους (τα 95 εκατ. είναι αφροαμερικάνοι), τα 270 εκατομμύρια ατομικό οπλισμό, τα 37 εκατομμύρια των undergrounds, τα 39 εκατ. άνεργους, τους 80 εκατομμύρια ωρομίσθιους χωρίς επίδομα ασθενείας και τους 28 εκατομμύρια ανασφάλιστους, αντιμετωπίζουν εσωτερικές προκλήσεις διαφορετικές από εκείνες άλλων χωρών. Η αστυνομική καταστολή οργιάζει, οι ταξικές αντιθέσεις οξύνονται, ο εκφασισμός της κοινωνίας παίρνει επικίνδυνες διαστάσεις, ενώ η οικονομία της χρειάζεται συνεχή κρατική στήριξη, λόγω της παρατεταμένης κρίσης που ενισχύεται από την πανδημία.

Είναι γεγονός ότι η αμερικάνικη υπερδύναμη δυσκολεύεται πλέον να επιβάλει τη θέλησή της στον πλανήτη. Οι Κίνα – Ρωσία αμφισβητούν πλέον έμπρακτα την αμερικανική πρωτοκαθεδρία, το ίδιο σε ένα δεύτερο επίπεδο και οι Γερμανία – Γαλλία. Εξάλλου, σε Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, η Γερμανία της Μέρκελ δήλωσε ξεκάθαρα «την απόφασή της Ευρώπης να διαπραγματεύεται μόνη τα συμφέροντά της». Από κοντά και o Μακρόν που δηλώνει πως «το ΝΑΤΟ είναι εγκεφαλικά νεκρό». Τέλος, η επεκτατική πολιτική της Τουρκίας προς τη Β. Συρία, το Ιράκ, τη Λιβύη, τη Βαλκανική και το Ναγκόρνο Καραμπάχ αδιαφορεί για τις αμερικανικές απειλές στην προμήθεια των ρωσικών S-400 και τις επιβαλλόμενες κυρώσεις. Στο Αφγανιστάν, το Πακιστάν, την Υεμένη, τη Συρία και τη Λιβύη οι φιλοαμερικανικές δυνάμεις βρίσκονται σε κατάσταση αναμονής, ενώ οι ρώσικες, κινέζικες και ευρωπαϊκές εμπλοκές δημιουργούν έντονη ανασφάλεια και αταξία παντού. Σύμφωνα με πρόσφατη Έκθεση (Δεκ. 2020) της βρετανικής «δεξαμενής σκέψης» Centre for Economics and Business Research, η Κίνα θα είναι ως το 2028 η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, ξεπερνώντας τις ΗΠΑ πέντε χρόνια νωρίτερα απ’ ό,τι προβλεπόταν.

Παρά την ακραία εθνικιστική ρητορική της, η προεδρία Τραμπ απέφυγε να προχωρήσει σε κάποια πολεμική ενέργεια, αρκούμενη σε επιθετικές προτροπές, απειλητικές κορώνες, αλλά και δολοφονίες ιρανών αξιωματούχων, μέσω του Ισραήλ. Το Φλεβάρη του 2020 υπογράφτηκε με τους Αφγανούς Ταλιμπάν συμφωνία, η οποία ανοίγει τον δρόμο για την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων, έπειτα από δύο δεκαετίες πολέμου. Εξίσου σημαντικές ήταν και οι εξελίξεις στη Συρία, μετά την ξαφνική απόφαση του Τραμπ να αποσύρει ένα μέρος αμερικανικών στρατευμάτων, προκαλώντας όχι μόνο την παραίτηση του υπουργού Άμυνας, Τζ. Μάτις, και τις έντονες αντιδράσεις του Ισραήλ, αλλά και ισχυρών στελεχών των Ρεπουμπλικάνων που επέμεναν ότι πρέπει να παραμείνουν στην ανατολική Συρία για να αποτρέπουν τις απειλές, τόσο του ISIS, όσο και την επιρροή του Ιράν στο Ιράκ και τη Συρία.

Αντιλαμβάνεται κανείς το ότι η χώρα του «αμερικάνικου ονείρου», η ηγεμονική υπερδύναμη, η μεγαλύτερη πολεμική μηχανή του κόσμου, αυτή που αιματοκύλισε εκατομμύρια λαού, που ευθύνεται για τους δεκάδες πολέμους και εισβολές, για τα Γκουαντάναμο, Αμπού Γκράμπ και μυριάδες άλλες φυλακές ανά τον κόσμο, για την αστυνομοκρατία και χαφιεδοκρατία, για τη παγκόσμια φτώχεια, για τις εκατοντάδες δολοφονίες πολιτικών αντιπάλων, για το ρατσισμό, για τους αποκλεισμούς, για τον ξεριζωμό εκατομμυρίων ανθρώπων από τα σπίτια τους, για την τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή του Πλανήτη, παραπατάει. Καμία «αλλαγή» που υπόσχεται ο Μπάιντεν, καμία αναδιανομή που τάζει η Κάμαλα Χάρις δεν αναιρούν την πεμπτουσία της αμερικάνικης εξωτερικής πολιτικής. Γιατί αυτή η πολιτική απορρέει από τις επιταγές του μονοπωλιακού κεφαλαίου στην προσπάθεια διατήρησης της παγκόσμιας ηγεμονίας του, διείσδυσης σε νέες αγορές και παρεμπόδισης των ανταγωνιστών από την πάγια προσπάθεια τους για αναδιανομή των σφαιρών επιρροής και των πηγών πρώτων υλών.

Όμως, χωρίς αμφιβολία, η ηγεμονία του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού έχει φθαρεί, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν θα επιχειρήσει να ανακτήσει την ιμπεριαλιστική του ισχύ με επικίνδυνους, τυχοδιωκτικούς χειρισμούς, επιθέσεις ή ακόμα και πολέμους.

30-12-2020

Ιωσήφ Σταυρίδης, μέλος της ΚΕ του Μ-Λ ΚΚΕ