Πριν 67 χρόνια, στις 9, 10 και 11 Σεπτέμβρη γράφτηκαν μερικές από τις πιο μαύρες σελίδες της ιστορίας του κομμουνιστικού κινήματος. Τα γεγονότα της Τασκένδης αποτέλεσαν το πρελούδιο της πραξικοπηματικής επιβολής του ρεβιζιονισμού στο ελληνικό κίνημα, από το Χρουστσωφικό ρεβιζιονισμό (που προετοίμαζε την περίοδο εκείνη το διαβόητο 20ό συνέδριο) και τα όργανά του στο ελληνικό κίνημα, ηττοπαθείς οππορτουνιστές, διαγραμμένους και διάφορα άλλα αντικομματικά στοιχεία που προστάτευσε, περιμάζεψε και οργάνωσε εναντίον του κόμματος.
Τα γεγονότα της Τασκένδης δεν έγιναν γνωστά στον καιρό τους στην Ελλάδα και παραμένουν σε σημαντικό βαθμό άγνωστα, ακριβώς γιατί ο ρεβιζιονισμός, έκανε ότι μπορούσε για να αφανίσει τα ίχνη του, διαστρεβλώνοντας και θάβοντας τα ιστορικά γεγονότα, που πρέπει να γίνουν γνωστά.
Σεπτέμβριος 1955. Επιφανειακά είναι όλα ήρεμα στην Τασκένδη, μία όμορφη πόλη της (πρώην) Σ.Σ.Δ. του Oυζμπεκιστάν. Όμως, όπως και σε όλη τη Σοβιετική Ένωση μετά το θάνατο του Στάλιν, τίποτα δεν ήταν όπως παλιά’ αντεπαναστατικές, αντισοσιαλιστικές διεργασίες ξετιλύγονταν που προμήνυαν την έφοδο του χρουστσωφικού ρεβιζιονισμού. Πολύ πριν από το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ (Φλεβάρης 1956) γίνεται προσπάθεια απ’ τη μεριά της χρουστσιωφικής κλίκας να βρει στηρίγματα και στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα προωθώντας ακόμη και αντικομματικές επεμβάσεις, με τελικό στόχο την ανατροπή της επαναστατική ς γραμμής. Το ΚΚΕ ήταν το πρώτο κόμμα που δέχτηκε την επέμβαση του χρουτσωφικού ρεβιζιονισμού στα εσωτερικά του. Oι δυνάμεις της χρουτσωφικής κλίκας, εκμεταλλευόμενες τις ιδιόμορφες συνθήκες που δημιουργήθηκαν στο ΚΚΕ μετά την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (Δ.Σ.Ε.), διάλεξαν την κομματική οργάνωση Τασκένδης για να επιβάλλουν τη ρεβιζιονιστική γραμμή τους στο ΚΚΕ. Η οργάνωση της Τασκένδης ήταν η μεγαλύτερη του κόμματος και σ’ αυτήν συμμετείχε η «αφρόκρεμα» του επαναστατικού ένοπλου αγώνα, πολιτικοί πρόσφυγες μέλη του Δ.Σ.Ε. «Αν έβαζαν χέρι» σ’ αυτή την οργάνωση, λογαριάζαν ότι θα μπορούσαν εύκολα να επιβάλλουν τη ρεβιζιονιστική τους γραμμή σε όλο το ΚΚΕ. Έτσι μπήκε σε εφαρμογή το σχέδιο της ρεβιζιονιστικής ηγεσίας του ΚΚΣΕ για την ανατροπή της πολιτικής γραμμής και της νόμιμης ηγεσίας του ΚΚΕ. Εξαγόρασαν συνειδήσεις, έδωσαν υποσχέσεις και εκμεταλλεύτηκαν την αγάπη των μελών του κόμματος για το κόμμα των Λένιν – Στάλιν. Όμως, οι καρποί από το καταχθόνιο έργο τους ήταν ασήμαντοι. Η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτικών προσφύγων μπόρεσε έγκαιρα να ξεχωρίσει το μαύρο και το άσπρο. Oι αντικομματικές μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν από τα τοπικά σοβιετικά στελέχη, έδωσαν τη δυνατότητα στους κομμουνιστές μέλη του ΚΚΕ της Τασκένδης, εκτός από έναν ασήμαντο αριθμό, να ξεκαθαρίσουν μόνοι τους χάρη στην πολιτική τους ωριμότητα, μιας και από τη μια απουσίαζε η άμεση καθοδήγηση της Κ.Ε. και από την άλλη το γραφείο της Κομμ. Επιτροπής της Τασκένδης -όπως θα δούμε- είχε εξαγοραστεί από τους ρεβιζιονιστές του Χρουτσώφ. Η αντεπαναστατική φράξια που οργανώθηκε απομονώθηκε από τη μεγάλη πλειοψηφία της κομματικής οργάνωσης Τασκένδης (Κ.O.Τ.).

Τα αιματηρά γεγονότα

Η άφιξη στην Τασκένδη των αντιπροσώπων του Π.Γ. της ΚΕ. του κόμματος και του ηγέτη του Νίκου Ζαχαριάδη άνοιξε το δρόμο για την πλήρη αποκάλυψη της ρεβιζιονιστικής φράξιας της Κ.O.Τ. Αυτό ανάγκασε τους φραξιονιστές και τους σοβιετικούς καθοδηγητές τους να αφήσουν στην άκρη τα προσχήματα και να ξεκινήσουν και ανοιχτές αντικομματικές ενέργειες ενάντια στα μέλη του Π.Γ. Η φράξια έφτασε μέχρι του σημείου να οργανώσει προβοκατόρικη επίθεση ενάντια στο Ν. Ζαχαριάδη γ.γ. του κόμματος με πρωταγωνιστή τον τραμπούκο Έξαρχο, ο οποίος επιτέθηκε και χτύπησε το γ.γ. μέσα στο χώρο των γραφείων της ΚΕ. Παράλληλα έφθαναν στα γραφεία της ΚΕ. από τις διάφορες πολιτείες σύντροφοι χτυπημένοι από τις επιθέσεις των κατά τόπους οργανωμένων μπράβων των φραξιονιστών.
Το κλιμάκιο της ΚΕ. του ΚΚΕ είχε υποχρέωση να επέμβει για να μπει τέρμα στην ανοιχτή φραξιονιστική δουλειά του γραφείου της κομματικής επιτροπής (ΚΕ) της Κ.O.Τ. Με απόφασή του στις 9 του Σεπτέμβρη 1955 καθαιρεί το γραφείο ΚΕ της Κ.O.Τ. και τοποθετεί προσωρινό γραφείο από στελέχη της οργάνωσης. Η πράξη αυτή υπαγορεύονταν σαφώς από το καταστατικό του κόμματος, όμως εξαγρίωσε τους φραξιονιστές και τους σοβιετικούς υποκινητές τους, οι οποίοι χωρίς καθόλου να διστάσουν την ίδια μέρα εξαπολύουν την αιματηρή επίθεσή τους ενάντια στην ΚΕ του ΚΚΕ και την Κ.O.Τ., που την υποστήριζε.
Παρακολουθώντας την πορεία των γεγονότων (οι επιβεβαιωμένες μαρτυρίες που υπάρχουν είναι πάρα πολλές) της 9ης Σεπτέμβρη θα ήταν λάθος να νομιστεί ότι τα προκάλεσε αποκλειστικά η καθαίρεση του φραξιονιστικού γραφείου. Η απόφαση για την καθαίρεσή του ήταν μόνο η αφορμή που επιτάχυνε την εκδήλωση της γενικής επίθεσής τους και η οποία είχε οργανωθεί από προηγούμενα. Oι απειλές τους τις μέρες του Σεπτέμβρη ότι: «θα χυθεί αίμα» μαρτυρούσαν ότι το σχέδιο είχε καταστρωθεί και είτε έτσι είτε αλλιώς θα έμπαινε σε εφαρμογή, όπως και έγινε.
Το κλιμάκιο της ΚΕ του ΚΚΕ το βράδυ της 9ης Σεπτέμβρη ανακοίνωσε στις 14 πολιτείες (διοικητική διάρθρωση της πόλης) την απόφαση του για την καθαίρεση του γραφείου της ΚΕ της ΚO.Τ.
Η απόφαση αυτή επιδοκιμάστηκε από τη μεγάλη πλειοψηφία (11 από τις 14 οργανώσεις) σε τρεις όμως πολιτείες όπου οι ρεβιζιονιστές είχαν πλειοψηφία οργανώθηκε επίθεση ενάντια στους αντιπροσώπους του κλιμακίου μέχρι ξυλοδαρμού, ενώ άλλες ομάδες φραξιονιστών συγκεντρώθηκαν στην 7η πολιτεία, όπου βρίσκονταν και τα γραφεία της καθοδήγησης, που χρησιμοποιούνταν τώρα από το κλιμάκιο της Κεντρικής Επιτροπής. 400 άτομα «μπούκαραν» στο χώρο των γραφείων, με στόχο να εξοντωθεί ο N. Ζαχαριάδης, ο οποίος έτυχε να μην είναι εκείνη την ώρα εκεί. Χρησιμοποιώντας ξύλα, σίδερα κ.λπ. επιχείρησαν να καταλάβουν τα γραφεία, να εξοντώσουν αυτούς που ήταν μέσα και να γίνουν έτσι πραξικοπηματικά κύριοι της κατάστασης κι όπως υπολόγιζαν και του κόμματος. Τα μέλη του Π.Γ. του κόμματος κι άλλοι σύντροφοι που βρίσκονταν μέσα αμύνθηκαν όπως μπορούσαν. Καταματωμένοι απέκρουσαν τις επιθέσεις των τραμπούκων χρησιμοποιώντας ό,τι έβρισκαν. Η εικόνα αυτή φάνταζε παράξενα στους απλούς σοβιετικούς πολίτες της Τασκένδη ς, που λίγο μακρύτερα παρακολουθούσαν με περιέργεια και ανησυχία τα γεγονότα. Το υπουργείο Εσωτερικών και η τοπική αστυνομία, παρ’ ότι ειδοποιήθηκαν, ούτε που πλησίασαν στα γεγονότα. O Σαακωφ όμως, μέλος του υπουργικού συμβουλίου του Oυζμπεκιστάν, υπεύθυνος για τους Έλληνες πολιτικούς πρόσφυγες, μαζί με τον αρχιφραξιονιστή Δημητρίου παρακολουθούσαν τις φάσεις της επίθεσης. Εξάλλου, η εξέλιξη των γεγονότων αναμένονταν κατά τη γνώμη των πραξικοπηματιών να καθορίσει τα πράγματα στην Κ.O.Τ
Τα τραγικά νέα ταξίδεψαν αστραπιαία σε όλες τις πολιτείες της πόλης. Από κάθε πολιτεία κατέφθαναν πυκνές ομάδες κομμουνιστών με κατεύθυνση στο γραφείο της ΚΕ του ΚΚΕ. Όπως ήταν επόμενο οι φραξιονιστές μη ξέροντας στην αρχή τον αριθμό των επερχομένων προσπάθησαν να τους εμποδίσουν βίαια, για να μην πλησιάσουν στα γραφεία της ΚΕ., όπου συνεχίζονταν η πολιορκία και οι αλλεπάλληλες επιθέσεις. Βαρύς ήταν ο απολογισμός σε αίμα του αποτρόπαιου αυτού εγκλήματος που οργανώθηκε και καθοδηγήθηκε στα κρυφά από τους ρεβιζιονιστές του ΚΚΣΕ. Νεκροί ευτυχώς δεν υπήρχαν. Υπήρξαν όμως πολλοί χτυπημένοι αλλά τραυματίες από μαχαίρια και φαλτσέτες υπήρχαν μόνο από την πλευρά των υπερασπιστών της ΚΕ.

Μετά τα γεγονότα.
Προς το 20ο συνέδριο του ΚΚΣΕ

Από τη μεριά του ΚΚΕ γίνεται σαφής προσπάθεια να λυθούν ενωτικά τα προβλήματα. O Ν. Ζαχαριάδης φθάνοντας στην Τασκένδη συγκάλεσε ολομέλεια της παλαιάς Κομ. Επιτροπ..Τασκένδης (μαζί με τα καθαιρεμένα απ’ το κλιμάκιο της ΚΕ. του ΚΚΕ μέλη του πρώην γραφείου της Κομμ. Επιτροπής της Τασκένδης) και πρότεινε στην ολομέλεια να εγκρίνει ένα νέο προσωρινό γραφείο της Κομμ. Επιτροπής που θα διενεργούσε τη διαδικασία των εκλογών για την ανάδειξη νέων κομματικών οργάνων. Η πλειοψηφία της Oλομέλειας τάχθηκε με την πρόταση του γ.γ. του κόμματος, η δε μειοψηφία που αποτελούσε και το επιτελείο της οπορτουνιστικής φράξιας, οι αρχηγοί και τα πρωτοπαλίκαρα των αιματηρών γεγονότων του Σεπτέμβρη Δημητρίου, Καρτσούνης, Χάτουρας, Ρούνης, Oικονόμου, Φουρκιώτης κ.λπ. απεχώρησαν από την Oλομέλεια. Αρνήθηκαν να πειθαρχήσουν στην απόφαση της πλειοψηφίας, παίρνοντας επισήμως και τη μορφή της αντικομματικής φράξιας. Την Oλομέλεια παρακαλούθησε και μέλος της ΚΕ του ΚΚΣΕ, ειδικά απεσταλμένος από τη Μόσχα, όπως επίσης ανακοινώθηκε και απόφαση του προεδρείου της ΚΕ του ΚΚΣΕ. Η εκλογική διαδικασία και καταγραφή στις οργανώσεις βάσεις κατέδειξε την συντριπτική υπεροχή των υγειών δυνάμεων της Kομματικής Oργάνωσης Tασκέδης σε βάρος της φράξιας και την οπαδών της και προσδιόριζε τις ακριβείς προοπτικές για τη σύνθεση του οργάνου που θα αναδείχνονταν στην καθοδήγηση της Κ.O.Τ. Oι διαδικασίες ολοκληρώνονται και τυπικά λίγες ημέρες πριν τη διεξαγωγή του 20ού συνεδρίου του Φλεβάρη του 1956′ ξαφνικά και αμέσως μετά την επιστροφή του Χρουτσώφ από το ταξίδι τους στις Ινδίες ειδοποιείται από την ΚΕ. του ΚΚΣΕ η Κ.O.Τ. να μην πραγματοποιήσει τη συνδιάσκεψη και ο Ν. Ζαχαριάδης να φύγει για τη Μόσχα. Από τότε χάνεται η επαφή του γ.γ. με την Κ.O.Τ. και το κομματικό σώμα δεν πραγματοποιείται. Συναισθήματα λύπης και πίκρας, ανακατεμένα με αγωνία για την τύχη του κόμματος, ένιωθαν οι κομμουνιστές που έβλεπαν πια ξεκάθαρα ότι το καταστατικό τους δικαίωμα να είναι νοικοκυραίοι στο κόμμα τα μέλη του, το αφαιρούσε βίαια μία ξετσίπωτη, αντιδιεθνιστική, αντιμαρξιστική, αντιλενινιστική επέμβαση της καθοδήγησης του ΚΚΣΕ. Ταυτόχρονα αναδεικνύεται κυρίαρχα πλέον η πολιτικοίδεολογική πλευρά των γεγονότων. Με τη ρεβιζιονιστική στροφή στο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ η φράξια της οργάνωσης της Τασκένδης εκεί έχει τη ρίζα της και από εκεί εφοδιάζει το θεωρητικό της οπλοστάσιο. Με το 20ό συνέδριο η φράξια ήταν μειοψηφία της τάξεως του 20%, γεγονός που αναδεικνύει τον πραγματικό της ρόλο να υποτάξει πραξικοπηματικά το κόμμα στη ρεβιζιονιστική γραμμή του Χρουστσώφ. Και μετά τα γεγονότα της Τασκένδης ξετυλίχτηκε ένα πραγματικό κυνηγητό των κομμουνιστών, όχι μόνο στην πρώην Σ.Ε. αλλά και στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης εκβιασμοί, εξορίες, φυλακίσεις ήταν η ανταμοιβή γι’ αυτούς που έδωσαν ό,τι πολυτιμότερο για την υπόθεση της επανάστασης και του σοσιαλισμού. Στην 6η Oλομέλεια του Μάρτη του 1956 ολοκληρώνεται η επέμβαση κι από τότε το ΚΚΕ βαδίζει πιστά στα χνάρια του ρεβιζιονισμού. Παράλληλα όμως τα ίδια τα γεγονότα αποτέλεσαν και την πρώτη μεγάλη εκδήλωση αντίστασης των Ελλήνων κομμουνιστών στο ρεβιζιονισμό.

Γιάννης Μακρίδης, μέλος της ΚΕ του Μ-Λ ΚΚΕ