«…Νομίζω ότι όλες οι πλούσιες χώρες πρέπει να μετακινηθούν στο 100% συνθετικό βόειο κρέας. Μπορείτε να συνηθίσετε στη διαφορά γεύσης και θα έχει ακόμη καλύτερη γεύση με την πάροδο του χρόνου»! Τάδε έφη ο Μπιλ Γκέιτς, στο περιοδικό MIT Technology Review, θεωρώντας «καθήκον» την αλλαγή των διατροφικών συνηθειών του δυτικού κόσμου προς την κατεύθυνση της τεχνητής ή συνθετικής διατροφής. Με πρόσχημα την προσπάθεια καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής από το μεθάνιο που παράγουν οι αγελάδες κατά την πέψη του χόρτου, από τα αέρια των θερμοκηπίων, από τα φυτοφάρμακα, από τα κτηνιατρικά σκευάσματα, από τα λιπάσματα κλπ, που παγιδεύουν τη θερμότητα στο περιβάλλον, ο ιδιοκτήτης της Microsoft γίνεται προπομπός των νέων τεχνολογιών, οι οποίες προϋποθέτουν συγκεντροποιήσεις και συγκεντρώσεις όλων των κλάδων που εμπλέκονται σε όλα τα στάδια (παραγωγή, διανομή, κατανάλωση) της αγροτικής παραγωγής και ιδίως της γης.

***

Να σημειώσουμε πως όλοι αυτοί οι τομείς της τροφικής αλυσίδας ελέγχονται απόλυτα από μία χούφτα πλανητικών μεγαθηρίων. Αρκεί να πούμε ότι 30 μονοπώλια ελέγχουν το 33% των επεξεργασμένων τροφίμων (Nestlé, PepsiCo, Coca-Cola, Unilever, Danone, General Mills, Kellogg’s, Mars, Associated British Foods, Mondelez, κ.α.), 5 ελέγχουν το 75% του παγκόσμιου εμπορίου σιτηρών (Continetal Grain, Dreyfous, Garnac, Cargill, Bunge), 6 διευθύνουν το 75% της παγκόσμιας αγοράς φυτοφαρμάκων (Syngenta, Bayer, Dupont, Basf, Montsanto, Dow) 2 ελέγχουν τις μισές πωλήσεις της παγκόσμιας παραγωγής μπανανών (Delmonte, Chiquita) και 3 εμπορεύονται το 85% της παγκόσμιας παραγωγής τσαγιού (Lipton, Twining tea, Honest tea), ενώ η νεοσύστατη εταιρεία Monsanto-Bayer από μόνη της ελέγχει το 91% της παγκόσμιας αγοράς μεταλλαγμένων σπόρων. Γενικά, η «απελευθέρωση» των αγορών οδήγησε σε μια τεράστια συγκέντρωση όπου οι τιμές παραγωγού βασικών προϊόντων που εμπορεύονται οι πολυεθνικές έχουν μειωθεί πάνω από 50% τα τελευταία 20 χρόνια, ενώ παράλληλα οι τιμές στον καταναλωτή αυξάνουν. Παρά το γεγονός ότι παράγονται τρεις φορές περισσότερα τρόφιμα από τις παγκόσμιες ανάγκες, η πείνα στον Κόσμο εξακολουθεί να αυξάνεται εν μέσω αφθονίας! Στις ίδιες τις ΗΠΑ, η παραγωγή κατά 40% περισσοτέρων τροφίμων απ’ όσα χρειάζεται ο πληθυσμός δεν εμποδίζει 26 εκατ. Αμερικανούς (στοιχεία 2016) να επιβιώνουν μόνο από τα υποτυπώδη δημόσια συσσίτια και τα φιλανθρωπικά βοηθήματα. Ο αριθμός αυτός ενδέχεται να έχει αυξηθεί κατά πολύ λόγω της πανδημίας του κορονοϊού.

Είναι γεγονός το ότι η παγκόσμια ζήτηση των πλούσιων χωρών εκτόξευσε στα ύψη τη ζήτηση στα τρόφιμα, ενώ παράλληλα ο τζίρος των διατροφικών μονοπωλίων διπλασιάστηκε. Σ’ αυτό συνέβαλαν καθοριστικά η ενσωμάτωση της τεχνολογικής προόδου στην παραγωγή (ψηφιοποίηση, αυτοματοποίηση, ρομποτική, «Γεωργία ακριβείας», «πράσινη» Γεωργία, βιοτεχνολογία, γενετική μηχανική κ.ά.), η κλιματική αλλαγή αλλά και η ανάγκη εξασφάλισης ενός επιπέδου αυτάρκειας σε τρόφιμα, η σημασία της οποίας διαφάνηκε ιδιαίτερα στις συνθήκες της τρέχουσας πανδημίας.

Ο παγκόσμιος ανταγωνισμός μεταξύ των μονοπωλίων οξύνθηκε, καθώς ο κλάδος των τροφίμων απέκτησε ιδιαίτερο εξαιρετικά κερδοφόρο ενδιαφέρον.

***

Η ραγδαία είσοδος των πλανητικών μεγαθηρίων στον τομέα της Γεωργίας-Κτηνοτροφίας-Αλιείας παραμέρισε βίαια το μεγαλύτερο μέρος των αγροτών, κτηνοτρόφων, ψαράδων, δίνοντας παράλληλα το προβάδισμα της χρηματοδότησης στην Έρευνα και την τεχνολογία των ισχυρών δυτικών κρατών. Οι ΗΠΑ τροποποίησαν ήδη όλο το νομικό πλαίσιο προστασίας της αγροτικής παραγωγής, εισάγοντας νέους νόμους που δίνουν σαφή υπεροχή στα μονοπώλιά τους. Από την πλευρά της η ΕΕ, προστατεύοντας δήθεν τα συμφέροντα των ευρωπαίων αγροτών, εισάγει την «πράσινη- κυκλική» οικονομία και την «ευφυή Γεωργία ακριβείας» μέσα από την «Πράσινη Συμφωνία», την Αναθεώρηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής και τη στρατηγική «από το αγρόκτημα στο πιάτο», που αποτελούν ουσιαστική ενίσχυση του ευρωπαϊκού μονοπωλιακού κεφαλαίου στον ανταγωνισμό τους με τα αμερικάνικα, κινέζικα και ρωσικά. Με λίγα λόγια την εμπλοκή τους μέσα στην ίδια την αγροτική παραγωγή προκειμένου να εξασφαλίσουν χωρίς τους «ενδιάμεσους κρίκους» (δηλ. αγρότες, εμπόρους, διακινητές, μεταποιητές, μεταφορείς, λιανοπωλητές κλπ), την αμεσότητα εφοδιασμού των αγροτικών προϊόντων. Αυτό σημαίνει επίσης και τον εκτοπισμό της μέχρι σήμερα ισχύουσας «συμβολαιακής Γεωργίας». Το επιχείρημα των μονοπωλίων για την ανάμιξή τους («καθετοποίηση») στην αγροτική αλυσίδα (παραγωγή-μεταποίηση-μεταφορά-εμπορία), δεν είναι άλλο -μέσω της Γεωργίας «ελεγχόμενου περιβάλλοντος και του ελέγχου της βιοτεχνολογίας»- από τη δήθεν «μείωση του κόστους παραγωγής προς το συμφέρον των καταναλωτών», με ορίζοντα το 2040. Μέχρι τότε, η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση της γης, της μεταποίησης, της εμπορίας, της διακίνησης, αλλά και της προώθησης, θα περάσει αποκλειστικά και μόνο στα χέρια των μονοπωλίων τροφίμων, εμπορίου και εφοδιαστικών αλυσίδων. Η φτωχομεσαία κτηνοτροφία θα δεχθεί πρώτη τις επιπτώσεις των νέων «καινοτόμων» εφαρμογών. Άλλωστε η ΕΕ στην Έκθεσή της για τον «Αγρότη του μέλλοντος» (δηλ. τα μονοπώλια), είναι αποκαλυπτική για τις προθέσεις της: «Η χρήση κυτταροκαλλιεργειών (ζωικής προέλευσης ή μικροοργανισμών), που αναπτύσσονται σε βιοαντιδραστήρες, επιτρέπει τη μεγάλης κλίμακας παραγωγή τροφίμων και συστατικών τροφίμων ζωικής προέλευσης, π.χ. κρέατος, πρωτεϊνών γάλακτος, πρωτεϊνών αυγών, λίπους κλπ, χωρίς την εκτροφή ζώων. Η σχετικά εύκολη πρόσβαση σε βιοαντιδραστήρες μεσαίας κλίμακας σημαίνει ότι οι μεταποιητικές επιχειρήσεις τροφίμων μπορούν εύκολα να προσθέσουν προϊόντα με βάση τα κύτταρα στις διαδικασίες παραγωγής και στα χαρτοφυλάκιά τους, τερματίζοντας την εξάρτησή τους από τους κτηνοτρόφους προμηθευτές. Αντίστοιχα προβλέπεται η ανάπτυξη των εναλλακτικών του κρέατος πηγών πρωτεϊνών, όπως φυτικής προέλευσης ή από τη χρήση εντόμων». Οι μικρομεσαίες κτηνοτροφικές επιχειρήσεις εξοβελίζονται, οι νεώτεροι ιδιοκτήτες τους μετατρέπονται -στην καλύτερη περίπτωση- σε ειδικευμένους εργάτες, υπάλληλους των μονοπωλίων.

Ούτε λίγο – ούτε πολύ μέσα σε μία εικοσαετία, υπολογίζεται ότι ένα ποσοστό πάνω από το 60% των αγροτών (γεωργών, κτηνοτρόφων, ψαράδων) θα αποσυρθεί λόγω ηλικίας (πάνω από 55 χρονών), ενώ το υπόλοιπο υποχρεώνεται εκ των πραγμάτων να εγκαταλείψει τη γη του. Τέλος ένα μικρό ποσοστό μεγαλοαγροτών θα ενσωματωθεί με τη νέα κατάσταση, προσφέροντας τα προϊόντα του στην τοπική αλλά και στη διεθνή αγορά, μέσω συνεταιρισμών, μεταποιητικών και εμπορικών επιχειρήσεων. Πρόκειται για την αποδοχή της «Πράσινης Συμφωνίας» δηλ. βιολογικής Γεωργίας και Κτηνοτροφίας, στη βάση μίας «κυκλικής οικονομίας» (οργανοχουμικά λιπάσματα, βιοδιυλιστήρια βιομάζας κ.ά.), ή άλλων «καινοτόμων» πρακτικών.

Τέλος, σημειώνουμε πως στα «προγράμματα νέων αγροτών» περιλαμβάνονται και οι δεσμεύσεις τους προς τις μονοπωλιακές επιχειρήσεις, καθώς η ΕΕ είναι αρνητική για τους παραδοσιακούς αγρότες που «…δύσκολα προσαρμόζονται σε νέα πρότυπα και κανόνες που τους επιβάλλονται και οργανώνονται με τους υπόλοιπους αγρότες που βρίσκονται στην ίδια κατάσταση, ώστε να ασκήσουν πίεση προς τις κυβερνήσεις για πολιτικές υποστήριξης της επιβίωσής τους». Με δύο λόγια οι αγροτικοί διεκδικητικοί αγώνες μπαίνουν στο περιθώριο!

***

Γνωρίζοντας τις σεισμικές αντιδράσεις που θα προκαλέσει στη χώρα μας με τα πάνω από 750.000 φτωχομεσαία αγροτικά νοικοκυριά και αντιμετωπίζοντας τους αγρότες σαν «αναγκαίο κακό», η Έκθεση της ΕΕ για τη νέα αγροτική «μεταρρύθμιση» δίνει μέσω του προγράμματος «Leader» τη λύση της πολυαπασχόλησης: Λίγα δωμάτια για νοίκιασμα, 10-15 κότες για τα αυγά, 3-4 γιδοπρόβατα για το γάλα-τυρί, ένας λαχανόκηπος, 5-10 οπωροφόρα, λύνουν το πρόβλημα του αγροτουρισμού και μάλιστα δίνεται λύση στο πρόβλημα της ανεργίας των χιλιάδων ξεριζωμένων αγροτών! Αυτή είναι η μοίρα της αγροτιάς που σκιαγραφείται μέσα από τις σελίδες της Έκθεσης.

Στο μεταξύ, στα 40 χρόνια της ένταξης της χώρας στις ΕΟΚ-ΕΕ, η κατάσταση του λεγόμενου πρωτογενούς τομέα της παραγωγής εμφάνισε σημαντική επιδείνωση με αποτέλεσμα:

• Να καταστραφούν πάνω από 250.000 αγροτικά νοικοκυριά της χώρας μας και να υποχρεωθούν να εγκαταλείψουν την αγροτική δραστηριότητα πάνω από 200.000 αγροτικές οικογένειες.
• Το αγροτικό εισόδημα να μειωθεί πάνω από 20% από το 2000 έως το 2008 (πριν την κρίση). Σήμερα και μετά τη συνεχιζόμενη κρίση το αγροτικό εισόδημα εκτιμάται ότι έχει μειωθεί πάνω από 35%.
• Μετά την είσοδο της Ελλάδας στην ΕΟΚ, το 1981, το εμπορικό ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων (εξαγωγές μείον εισαγωγές σε τρέχουσες τιμές μετατρεπόμενες σε Ευρώ) από πλεονασματικό (περ. 82 εκατ. €) μετατράπηκε σε έντονα ελλειμματικό (ήδη από το 1982) με συνεχή φθίνουσα πορεία: το 1991: -311 εκατ. €, το 2001: -1,01 δισ. €, το 2011: -1,957 δισ. €, κ.ο.κ. 2019: -719 εκατ. με αποκορύφωμα το έτος 2008 όποτε το έλλειμμα του ισοζυγίου έφθασε τα 3,04 δισ. €.
• Με τα πλαφόν και τα πρόστιμα συνυπευθυνότητας που επέβαλλε η ΕΕ, λόγω υπερβάσεων του καθορισμένου ορίου παραγωγής περιορίστηκαν και μειώθηκαν οι παραγωγικές δυνατότητες της χώρας.
• Έχει νομιμοποιηθεί η νοθεία στο λάδι με τον κανονισμό της ΕΕ που συνυπόγραψε και η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ το 1998 με σύμφωνη γνώμη της ΓΕΣΑΣΕ-ΠΑΣΕΓΕΣ και τοπικοί ΟΑΣ. Το λάδι, εκτός από τη νοθεία, έχει τιμή παραγωγού κ.μ.ο. γύρω στο 2,50-2,90 €/κιλό που δεν καλύπτει το κόστος παραγωγής του.
• Το ποσοστό συμβολής του πρωτογενούς τομέα στο ΑΕΠ από 37% το 1981, καταβαραθρώθηκε στο 2,8% το 2011, ενώ το 2020 ήταν στο 2,9%.
• Πάνω από 3,5 εκ. στρέμματα μη αρδευόμενης γεωργικής γης εγκαταλείφθηκαν λόγω της ασύμφορης εκμετάλλευσής τους.
• Εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα αμπελιών και εσπεριδοειδών ξεριζώθηκαν, ενώ η παραγωγή κρασιού, σουλτανίνας και εξαγωγές πορτοκαλιών μειώθηκε κατακόρυφα. Το μόνο που απέμεινε είναι γύρω στις 200-250 προσωπικές επιχειρήσεις που παράγουν appellation κρασί. Η παλιά «βαρελίσια» ρετσίνα ή το κοκκινέλι, που κάλυπτε τις καθημερινές λαϊκές ανάγκες, ανήκει στο παρελθόν.
• Εκατοντάδες χιλιάδες τόνοι εσπεριδοειδών σαπίζουν στα δέντρα, καθώς οι ασύμφορες τιμές (π.χ. 2-4 λεπτά/κιλό το χυμοποιήσιμο πορτοκάλι στη Λακωνία), δεν καλύπτουν ούτε το κόστος συλλογής τους. Οι δήθεν σωτήριες λύσεις των Ομάδων Παραγωγών που διατυμπάνιζε το ΥΑΑ&Τ βούλιαξαν κι αυτές μέσα στις αντιαγροτικές πολιτικές.
• Η κτηνοτροφία οδηγείται στην καταστροφή λόγω υψηλού κόστους παραγωγής και χαμηλών τιμών στον παραγωγό. Από την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ η αυτάρκειά της μειώθηκε δραστικά σε όλα τα ζωοκομικά προϊόντα, λόγω του οξύτατου ευρωπαϊκού ανταγωνισμού. Συγκεκριμένα στα πουλερικά από 100,4% σε 75%, στο χοιρινό κρέας από 94% σε μόλις 28%, στο βοδινό κρέας από 66% στο 15%, στο αιγοπρόβειο από 92% στο 70%.
• Παρατηρείται μία σοβαρή μείωση στα πρώιμα κηπευτικά γύρω στο 40% των καλλιεργούμενων εκτάσεων. Η εισαγόμενη τεχνολογία των θερμοκηπιακών εγκαταστάσεων αποδείχθηκε εξαιρετικά πετρελαιοβόρα, με αποτέλεσμα την εκτόξευση του κόστους παραγωγής ή και μείωσή της, με τον μεν αγρότη να πουλά κάτω του κόστους για να αντιμετωπίσει τον εισαγόμενο ανταγωνισμό, τον δε καταναλωτή να αγοράζει πανάκριβα τα λαχανικά. Θυμίζουμε πως ένα ματσάκι μαϊντανός στοίχιζε 0,50 λεπτά της δραχμής (πριν την έλευση του ευρώ), ενώ τώρα στοιχίζει 0,50 σέντ του ευρώ, δηλ. 340,75 φορές επάνω!
• Οι συνεταιριστικές οργανώσεις, ουσιαστικά διαλύθηκαν, ενώ με το νέο Ν/σ του ΥΑΑ&Τ δημιουργούνται «νέες», με όρους και προϋποθέσεις που ευνοούν τη μεγάλη αγροτιά και τις γεωργικές επιχειρήσεις. Χάθηκαν ήδη πάνω από 1.000 θέσεις εργασίας, ενώ με τη νέα συρρίκνωση θα χαθούν άλλες περίπου 2.000 θέσεις εργασίας.
• Ο ΕΛΓΑ έχει πάψει προ πολλού να λειτουργεί σαν μηχανισμός γεωργικών ασφαλίσεων υπέρ των πληττόμενων από θεομηνίες αγροτών, έστω και με καλύψεις που μόλις άγγιζαν το 75% της ζημιάς. Σήμερα, αφού απαξιώθηκε στα μάτια των παραγωγών -κατά το γνωστό κόλπο- οδεύει για ιδιωτικοποίηση.

***

Αυτές είναι οι προοπτικές για την παγκόσμια Γεωργία για το δυτικό κόσμο, (μιας και ο «τρίτος» κόσμος, της Αφρικής, της Ν.Α. Ασίας, της Λατινικής Αμερικής, έχει εγκαταλειφθεί στην τύχη του) και αυτή είναι η εικόνα της ελληνικής Γεωργίας.

Γι’ άλλη μια φορά, κυβέρνηση και αντιπολίτευση συναγωνίζονται στη σπέκουλα και την ίντριγκα, τις υποσχέσεις και τις «δεσμεύσεις», προσπαθώντας ο καθένας για λογαριασμό του ν’ αρπάξει το μεγαλύτερο κομμάτι της αγροτιάς, προκειμένου να προωθήσει από τη θέση του το πολιτικοοικονομικό σκηνικό που ήδη έχει στηθεί. Κάτω από τις γνωστές απατηλές μεθοδεύσεις της δήθεν «προστασίας του περιβάλλοντος», τις «καινοτόμες λύσεις», της «εκμετάλλευσης των νέων τεχνολογιών», της «πράσινης ανάπτυξης», της «αειφόρου Γεωργίας», της «κυκλικής οικονομίας» κ.α.τ., η φτωχομεσαία αγροτιά οδηγείται στον αφανισμό.

Το Μ-Λ ΚΚΕ είναι σταθερά στο πλευρό της αγωνιζόμενης φτωχομεσαίας αγροτιάς, έχει αναλύσει με την αρθρογραφία του «Λαϊκού Δρόμου» και έχει συζητήσει εδώ και χρόνια, για όλα τα αιτήματά της, την προοπτική του αγώνα, την αντιαγροτική στάση των αστικών κομμάτων, τους απαράδεκτους οπορτουνιστικούς χειρισμούς του ΚΚΕ, την κυβερνητική αδιαλλαξία, τα στημένα αγροτοδικεία, τη θέση των αγροτοπατέρων, το τεράστιο παλιρροϊκό κύμα της νέας «ενδιάμεσης αναθεώρησης της ΚΑΠ» και των διεθνών συμφωνιών στο πλαίσιο του Π.Ο.Ε., της ΤΡΡ, αλλά και των «νέων προοπτικών» που έρχονται να σαρώσουν τα φτωχομεσαία αγροτικά νοικοκυριά τα αμέσως επόμενα χρόνια.

Η θέση του Μ-Λ ΚΚΕ είναι ξεκάθαρα προσανατολισμένη στην κατεύθυνση του ταξικού αγώνα στο πλευρό της φτωχομεσαίας αγροτιάς, των αγροτικών συλλόγων και των αγροτικών επιτροπών, για την επίλυση μιας σειράς άμεσων αιτημάτων που θα ανακουφίσουν τη μικρομεσαία αγροτιά και παράλληλα θα της δώσουν κουράγιο να συνεχίσει τους αγώνες της. Παράλληλα, θα πρέπει να συνδεθούν τα δικά της αιτήματα με τα γενικότερα αιτήματα του εργατολαϊκού κινήματος ενάντια στις καταστροφικές συνέπειες των παγκόσμιων ιμπεριαλιστικών συμφωνιών, στην εξοντωτική αντιαγροτική πολιτική της ΕΕ, στην ένταξη της χώρας μας στην ιμπεριαλιστική ΕΕ, ενάντια στην εξάρτηση και την υποτέλεια.

21-2-2021

Ιωσήφ Σταυρίδης, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ