Συνέντευξη με τον Στέλιο Κούλογλου

Ο Τζόζεφ Ροτμπλάτ ήταν ο μόνος πυρηνικός επιστήμονας που αποχώρησε το 1944 από το κέντρο κατασκευής της πρώτης ατομικής βόμβας στο Λος Άλαμος των ΗΠΑ («Σχέδιο Μανχάταν»). Συνειδητοποιώντας τον επερχόμενο κίνδυνο αφιέρωσε τη ζωή του στον αγώνα κατά των πυρηνικών εξοπλισμών. Συνεργάστηκε με τον Μπέρτραντ Ράσελ για την υπογραφή και προβολή του «Μανιφέστου Αϊνστάιν – Ράσελ» το 1955 και το 1957 πρωτοστάτησε στην ίδρυση του κινήματος «Pugwash», που συσπείρωσε επιστήμονες από όλο τον κόσμο στον αγώνα κατά των πυρηνικών όπλων.

Λίγο πριν φύγει από τη ζωή το 2005 ο βραβευμένος με Νόμπελ Ειρήνης επιστήμονας και ακτιβιστής είχε προλάβει να υπογράψει κοινή έκκληση με τους δημάρχους της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι για έναν κόσμο ελεύθερο από τα πυρηνικά όπλα. Με αφορμή τα 79 χρόνια που συμπληρώθηκαν από την ρίψη της ατομικής βόμβας στο Ναγκασάκι, ακολουθεί μια συνέντευξη που ο Τζόζεφ Ροτμπλάτ είχε παραχωρήσει στον Στέλιο Κούλογλου.

Στέλιος Κούλογλου: Είχατε καταλάβει την ισχύ της ατομικής ενέργειας πριν από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο…

Τζόζεφ Ροτμπλάτ: Ακριβώς. Από το 1939. Κατάγομαι από την Πολωνία και δούλευα στη Βαρσοβία. Διάβασα σε μια αγγλική εφημερίδα για την διάσπαση του ουρανίου. Εκείνη την εποχή πειραματιζόμουν με τη διασπορά νετρονίων με ουράνιο. Σκέφτηκα ότι κατά τη διαδικασία της διάσπασης, δηλαδή όταν τα άτομα ουρανίου διασπώνται από νετρόνια, βγαίνουν κι άλλα νετρόνια. Το εργαστήριο ήταν έτοιμο και δεν άργησα να κάνω το πείραμα και να ανακαλύψω ότι σε κάθε διάσπαση διαφεύγουν περισσότερα νετρόνια. Ήταν μια σημαντική παρατήρηση. Πρώτη φορά θα εκμεταλλευόμασταν την ενέργεια των ατόμων. Η ενέργεια μιας τέτοιας διαδικασίας είναι μικρή. Αλλά με πολλές διασπάσεις έχεις μεγάλη ενέργεια. Αν αρχίσει μια αλυσιδωτή αντίδραση με κάθε νετρόνιο να απελευθερώνει λίγη ενέργεια σε πολύ σύντομο διάστημα τότε λαμβάνεις τεράστια ενέργεια. Με το πείραμα άνοιξε ο δρόμος για την απελευθέρωση της ατομικής ενέργειας, που τώρα εφαρμόζεται στους πυρηνικούς αντιδραστήρες για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος.

Ταυτόχρονα σκέφτηκα ότι αν αυτή η διαδικασία γινόταν σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα δηλαδή διαρκούσε λιγότερα από 1 χιλιοστό του δευτερολέπτου, θα προκαλούσε μια μεγάλη έκρηξη, με άλλα λόγια την ατομική βόμβα. Δεν ήμουν ο μόνος που το κατάλαβα. Υπήρχαν και πολλοί άλλοι. Εγώ, όμως ήμουν ο μόνος που αποφάσισε ότι δεν ήθελα να το κάνω. Είμαι επιστήμονας, με ενδιαφέρει μόνο η έρευνα προς όφελος της ανθρωπότητας και όχι για το κακό της. Ήταν αποκρουστική η ιδέα να φτιάξω την ατομική βόμβα. Αποφάσισα λοιπόν, να το ξεχάσω. Ήταν εύκολο τότε, διότι έφυγα από την Πολωνία για να κάνω έρευνες στο Παρίσι και στο Λίβερπουλ.

Σ.Κ: Όταν ξεκίνησε ο Πόλεμος αλλάξατε γνώμη;

Τζ.Ροτ: Όταν ξεκίνησε ο Πόλεμος άλλαξα γνώμη, επειδή από το καλοκαίρι του ’39 που έγινε η ανακάλυψη έως τον Πόλεμο που άρχισε τον Σεπτέμβριο, διάβασα άρθρα σε γερμανικές εφημερίδες για την εφαρμογή της διάσπασης για στρατιωτικούς σκοπούς. Προβληματίστηκα πολύ. Εγώ έχω ηθικούς φραγμούς να μην χρησιμοποιώ για καταστροφικούς λόγους την επιστήμη, ενώ άλλοι επιστήμονες ίσως να μην έχουν. Επειδή η ανακάλυψη έγινε στη Γερμανία σκεφτόμουν τότε τους Γερμανούς επιστήμονες. Ήταν σαφές ότι θα έφταναν στο ίδιο συμπέρασμα που έφτασα κι εγώ. Ο πόλεμος και η εισβολή στην Πολωνία πλησίαζαν. Σκέφτηκα ότι αν μπορεί να φτιαχτεί η βόμβα και την αποκτήσει ο Χίτλερ θα κερδίσει τον Πόλεμο. Είχα το δίλημμα και το απώθησα, όμως τα πολιτικά γεγονότα το επανέφεραν.

Άλλωστε ζω σε κόσμο πολιτικό, είμαι πολιτικό ον και δεν μπορώ να αποστασιοποιούμαι.. Αποκαλύφθηκε η στρατιωτική ισχύς της Γερμανίας. Αν ο Χίτλερ έφτιαχνε τη βόμβα, τότε, η δημοκρατία ήταν καταδικασμένη. Έτσι καταπάτησα την αρχή μου.. Ο μόνος τρόπος να εμποδίσω τον Χίτλερ να χρησιμοποιήσει τη βόμβα και να κερδίσει, ήταν να τη φτιάξουμε και να τον απειλήσουμε με αντίποινα. Την ιδέα της πυρηνικής αποτροπής, την ανέπτυξα εγώ ως ορθολογιστής. Έπρεπε να φτιάξουμε τη βόμβα το συντομότερο, σε περίπτωση, που ο Χίτλερ μας απειλούσε με αυτή. Γι’ αυτόν τον λόγο δούλευα για τη βόμβα. Όχι για να χρησιμοποιηθεί, το τονίζω αυτό! Ποτέ δεν ήταν πρόθεση μου να χρησιμοποιηθεί ούτε κατά της Γερμανίας. Πρόθεση μου ήταν να αποτρέψω τη χρήση της από άλλους.

Σ.Κ: Γι’ αυτό εγκαταλείψατε το σχέδιο Μανχάταν;

Τζ.Ροτ: Ναι, μερικά χρόνια μετά. Στα τέλη του 1944. Είχα ενταχθεί στο σχέδιο Μανχάταν στο Λος Άλαμος. Δεν ξέραμε αν έφτιαχναν τη βόμβα ή όχι. Στην ουσία είχαν ξεκινήσει παράλληλα με εμάς, αλλά, συμπέραναν λάθος ότι δεν θα λειτουργούσε. Είχαν σταματήσει το 1942 και δεν το ξέραμε. Στα τέλη του 1944 έμαθα ότι είχαν σταματήσει και είπα ότι δεν χρειάζεται πια να τη φτιάξω από φόβο μην την φτιάξουν οι Γερμανοί. Γι’ αυτό παραιτήθηκα και επέστρεψα στην Αγγλία.

Σ.Κ: Είχατε την πληροφορία από έναν στρατιωτικό ότι θα χρησιμοποιηθεί η βόμβα εναντίον της ΕΣΣΔ;

Τζ.Ροτ: Ακριβώς. Το 1944. Ο πόλεμος μαινόταν ακόμα στο ρωσικό μέτωπο, κυρίως στο Στάλινγκραντ, όπου οι Ρώσοι καθυστερούσαν τους Γερμανούς και οι σύμμαχοι είχαν χρόνο να ετοιμαστούν για την απόβαση στη Νορμανδία. Τότε, έτυχε να ζω στο σπίτι του επικεφαλής της Αγγλικής ομάδας, τον Σερ Τζέιμς Τσέντβικ. Ο στρατηγός Λέσλι Γκρόουβς ήταν διευθυντής του σχέδιου Μανχάταν. Ήταν φίλος του Τσέντβικ και ερχόταν στο Λος Άλαμος. Στις 4 Μαρτίου 1944, δεν θα το ξεχάσω ποτέ, ήρθε να δειπνήσουμε στο σπίτι των Τσέντβικ. Μετά το δείπνο, σε συζήτηση που είχαμε μας είπε με μεγάλη ευκολία: «Συνειδητοποιείτε ασφαλώς ότι ο μόνος σκοπός είναι να νικήσουμε τους Ρώσους». Οι Ρώσοι ήταν σύμμαχοι κι ο Χίτλερ ο εχθρός. Σοκαρίστηκα. Τι κάναμε; Τόση δουλειά για να επιτεθούμε στους Ρώσους; Διαφωνούσα με το καθεστώς τους, αλλά ήταν συμπολεμιστές, σκοτώθηκαν σε έναν κοινό σκοπό κι εγώ έφτιαχνα μια ατομική βόμβα για να χρησιμοποιηθεί εναντίον τους;

Σ.Κ: Γι’ αυτό διάβασα ότι σοκαριστήκατε μόλις μάθατε για τη Χιροσίμα;

Τζ.Ροτ: Παραιτήθηκα από το σχέδιο και ήταν δύσκολο να με αποδεσμεύσουν. Μου έθεσαν όρους επιστρέφοντας στην Αγγλία, να μη μιλήσω σε συναδέλφους για το σχέδιο. Έως τον Αύγουστο του 1945 δεν ήξερα τι συνέβαινε στο Λος Άλαμος. Το έμαθα στις 16 Αυγούστου, ακούγοντας στο BBC για την καταστροφή της Χιροσίμα. Σοκαρίστηκα, πρώτον διότι είχα μια αμυδρή ελπίδα ότι η βόμβα δεν θα λειτουργούσε καθώς βασιζόταν μόνο σε υπολογισμούς. Δεν ήξερα ότι είχε γίνει δοκιμή λίγες εβδομάδες πριν την Χιροσίμα. Επίσης ήλπιζα να μην χρησιμοποιηθεί κατά αμάχων. Να έκαναν επίδειξη ισχύος στους Ιάπωνες, χωρίς να σκοτώσουν ανθρώπους. Όταν έμαθα ότι υπήρχαν τόσες απώλειες σοκαρίστηκα.

Σ.Κ: Λέτε ότι ήταν επίδειξη ισχύος;

Τζ.Ροτ: Ναι, διότι δεν μπορώ να μην θυμάμαι αυτό που είχε πει ο Στρατηγός Γκρόουβς πριν από μήνες. Ήταν σαφές και αργότερα επιβεβαιώθηκε από τα γεγονότα και από απόρρητα έγγραφα που δημοσιοποιήθηκαν, ότι ο Τρούμαν αποφάσισε να ρίξει τη βόμβα ενώ οι Ιάπωνες είχαν ηττηθεί και ήθελαν συνθηκολόγηση. Αυτό έγινε για να δείξει στους Ρώσους ότι ήταν οι ΗΠΑ οι κυρίαρχοι του κόσμου, ότι είχαν το τέλειο όπλο. Επιβεβαιώθηκαν όσα είπε ο Γκρόουβς.

Σ.Κ: Τι ατμόσφαιρα επικρατούσε στο Λος Άλαμος;

Τζ.Ροτ: Εγώ θα περιέγραφα την ατμόσφαιρα στο Λος Άλαμος σαν τον παράδεισο και την κόλαση μαζί. Παράδεισος ήταν για έναν επιστήμονα. Πέρα από την ομορφιά του τοπίου. Ήμουν πολύ νέος τότε και συνάντησα τόσους σημαντικούς επιστήμονες που δεν είχα γνωρίσει έως τότε προσωπικώς. Γευματίζαμε και μιλούσαμε με μελλοντικούς νικητές των Νόμπελ. Τα εργαστήρια ήταν όλα δικά μας. Επομένως ήταν ο παράδεισος του επιστήμονα. Ήταν και κόλαση επειδή ήξερα ότι μελετούσαν την καταστροφή. Ήξερα ότι δουλεύαμε για κάτι που ίσως μας κατέστρεφε. Ήταν δύσκολο να έχεις αυτά τα ανάμικτα συναισθήματα.

Σ.Κ: Ποια ήταν η πρώτη αντίδραση όταν παραιτηθήκατε;

Τζ.Ροτ: Δεν αντέδρασαν. Εγώ είχα μάθει ότι οι Γερμανοί είχαν πάψει να φτιάχνουν τη βόμβα. Ο φίλος μου ο Τσέντβικ είχε πληροφορίες και μου το είχε πει. Ζήτησα να αποδεσμευτώ. Μου είπαν να μην πω τον λόγο της παραίτησης. Οι άλλοι το έμαθαν αργότερα. Αν το ήξεραν από νωρίς δεν ξέρω τι θα συνέβαινε. Κάποιοι επιστήμονες είχαν άλλους λόγους να χρησιμοποιηθεί η βόμβα στην Ιαπωνία. Είχαν μάθει ότι οι Ιάπωνες φέρονταν σκληρά στους αιχμαλώτους πολέμου. Υπήρχε αντι-ιαπωνικό κλίμα. Αργότερα, έμαθα ότι οι περισσότεροι επιστήμονες διαφωνούσαν. Υπογράφτηκαν διαμαρτυρίες από διάφορα τμήματα του σχεδίου.

Σ.Κ: Μετά τον πόλεμο αρχίσατε να προειδοποιείτε για τον κίνδυνο των πυρηνικών όπλων;

Τζ.Ροτ: Η πρώτη προειδοποίηση ήταν μετά τη δοκιμή Μπράβο. Αυτό ήταν το 1954. Θα ξεκινήσω από πιο παλιά. Η Χιροσίμα είχε μεγάλο αντίκτυπο πάνω μου. Άλλαξε τη ζωή μου. Επηρέασε πρώτα την έρευνά μου. Χαράμισα τη φήμη μου ως πυρηνικός επιστήμων. Η δουλειά μου ήταν η πυρηνική φυσική, όμως, δεν μου άρεσε αυτή η εφαρμογή της πυρηνικής φυσικής. Σκέφτηκα ότι εγώ θα ήθελα να αποφασίσω πως θα εφαρμοστεί η δουλειά μου και δεν ήθελα να εφαρμοστεί σε καταστροφικούς σκοπούς. Η πυρηνική φυσική βάδισε όλο περισσότερο στην κατασκευή ολέθριων όπλων. Αποφάσισα να αλλάξω γραμμή στην έρευνα μου λοιπόν και έβλεπα ότι οι εφαρμογές για ειρηνικούς σκοπούς ήταν στην ιατρική. Η πυρηνική φυσική μπορεί να εφαρμοστεί στην ιατρική. Αποφάσισα λοιπόν να αλλάξω πορεία. Ξεκίνησα πειράματα εφαρμογής στην ιατρική. Ήρθα στο Λονδίνο και πήρα έδρα σε νοσοκομείο. Η υπόλοιπη ακαδημαϊκή μου καριέρα χαραμίστηκε.

Η δεύτερη απόφαση ήταν να ειδοποιήσω τον κόσμο για τον κίνδυνο των πυρηνικών όπλων. Και πρώτα τους επιστήμονες ως συνάδελφός τους. Μετά θα μιλούσα στο κοινό. Ξεκίνησα αμέσως μια εκστρατεία για να κινητοποιηθεί η επιστημονική κοινότητα. Στήσαμε οργανώσεις στη Βρετανία. Συνεργάστηκα και με φίλους στις ΗΠΑ μετά τον Πόλεμο, για να στήσουμε οργανώσεις για να αποφευχθεί, η χρήση των πυρηνικών όπλων. Το έργο μας γινόταν όλο και πιο σοβαρό και ανακατεύτηκαν όλο και περισσότεροι επιστήμονες. Πάω τώρα στη δοκιμή Μπράβο. Η κυβέρνηση έλεγε ότι γίνονταν δοκιμές ψηλά στην ατμόσφαιρα χωρίς βλαβερές συνέπειες. Προσπαθούσε να πείσει ότι δεν υπήρχαν λόγοι ανησυχίας. Τότε, απαιτείτο εξειδικευμένη γνώση για τις βιολογικές επιπτώσεις της ραδιενέργειας για να γίνει σαφές ότι είναι πιο επικίνδυνη απ’ ότι έλεγε η κυβέρνηση. Αυτά τα αποκαλύψαμε μέσω του Τύπου. Η δοκιμή Μπράβο ήταν η πρώτη δοκιμή βόμβας υδρογόνου που ήταν 1000 φορές πιο ισχυρή από τη βόμβα της Χιροσίμα. Οι επιπτώσεις στην υγεία από τις δοκιμές είναι σοβαρές και πρέπει να απαγορευτούν. Έτσι ξεκίνησε η κινητοποίηση κατά των δοκιμών πυρηνικών όπλων.

Σ.Κ: Έκαναν δοκιμές και στη δεκαετία του ’50 παρά τις προειδοποιήσεις;

Τζ.Ροτ: Χρειάστηκε χρόνος για να σχηματιστεί εικόνα στην κοινή γνώμη. Για παράδειγμα, στην Αγγλία αν και αποκαλύφθηκε η ιστορία μετά τη δοκιμή του Μπράβο το ’54, χρειάστηκαν δυο χρόνια για να αρχίσει η εκστρατεία για τον πυρηνικό αφοπλισμό. Συμμετείχα ενεργά στην ίδρυσή της. Αυτά έγιναν το ’58. Συμμετείχα επίσης ενεργά στην αποκάλυψη μυστικών. Το ’58 οι κυβερνήσεις άρχισαν να το παρατηρούν. Προσπαθούσαμε για ένα μορατόριουμ δοκιμών. Λόγω της πολιτικής κατάστασης σταμάτησαν, αλλά επανήλθαν το ’63 πριν υπογραφούν οι Συνθήκες απαγόρευσης των δοκιμών στην ατμόσφαιρα που βλάπτουν σοβαρά την υγεία.

Σ.Κ: Στο τέλος του ’40 και του ’50 έκαναν δοκιμές κοντά σε κατοικημένες περιοχές;

Τζ.Ροτ: Στη Νεβάδα  τους ανακοίνωσαν πως αν θέλουν να δουν τη δοκιμή θα πρέπει να ανέβουν στο βουνό. Ήταν τακτική των ΗΠΑ και της Αγγλίας για να μειώσουν την ανησυχία του κοινού. Να τους κάνουν να νομίζουν ότι είναι σαν ακτινογραφία. Τότε, ξέραμε ότι μια ακτινογραφία ήταν βλαβερή ιδίως κατά την κύηση. Προσπαθούσαν να πείσουν ότι ως ένα σημείο η ραδιενέργεια ήταν αβλαβής. Από ένα σημείο και μετά φαινόταν ότι ήταν βλαβερή. Εγώ ήμουν ένας από αυτούς, του οποίου το έργο έδειξε ότι κι η παραμικρή έκθεση σε ραδιενέργεια είναι βλαβερή. Πήρε χρόνο στην επιστημονική κοινότητα να το δεχτεί και ακόμη περισσότερο χρόνο πήρε στην κυβέρνηση. Υπήρχε η  απόπειρα να μειώσουν τον αντίκτυπο αλλά υπήρχε και άγνοια για το ποιος είναι ο αντίκτυπος. Αργότερα μειώθηκε το επιτρεπτό επίπεδο ραδιενέργειας. Η επιστήμη είναι συνήθως ευεργετική αλλά ενίοτε είναι και επιζήμια λόγω ελλιπούς γνώσης.

Σ.Κ: Το ’55 ξεκινήσατε με τον Μπένετ Ράσελ την εκστρατεία πυρηνικού αφοπλισμού…

Τζ.Ροτ: Ήταν σπουδαίος άνθρωπος. Η συνεργασία μου μαζί του ήταν άμεσο αποτέλεσμα της παρέμβασής μου για τη δοκιμή Μπράβο το 1954. Μου ζήτησε το BBC να μιλήσω στην πρώτη εκπομπή που έγινε για τη βόμβα υδρογόνου. Εκεί μίλησε και ο Ράσελ για τις επιδράσεις στην κοινωνία. Εκεί συναντηθήκαμε και συνεργαστήκαμε για να εμποδίσουμε την κατασκευή της βόμβας υδρογόνου. Από τότε είχαμε κοινό στόχο. Το αποκορύφωμα ήταν όταν έγραψαν με τον Αϊνστάιν το μανιφέστο, το γνωστό μανιφέστο Ράσελ – Αϊνστάιν που απευθυνόταν στο κοινό, σε κυβερνήσεις και επιστήμονες για τις επιδράσεις των πυρηνικών όπλων και τους καλούσε όλους να λάβουν μέτρα για τον κίνδυνο. Το έχουν υπογράψει έντεκα άνθρωποι κυρίως Νομπελίστες. Ήμουν ο νεότερος.

Σ.Κ: Είχατε πει ότι όταν ο Ράσελ έμαθε ότι ο Αϊνστάιν πέθανε απογοητεύτηκε…

Τζ.Ροτ: Ο Ράσελ είχε στείλει ο ίδιος το μανιφέστο να το υπογράψει ο Αϊνστάιν. Πήγαινε αεροπορικώς από Ρώμη στο Παρίσι στις 18 Απριλίου 1955 όταν ο πιλότος ανακοίνωσε το θάνατο του Αϊνστάιν. Ο Ράσελ σοκαρίστηκε διότι πίστευε πως χωρίς τη στήριξη του μεγάλου επιστήμονα Αϊνστάιν το σχέδιο του θα κατέρρεε. Όταν έφτασε στο ξενοδοχείο στο Παρίσι βρήκε ένα γράμμα που του είχαν στείλει από το Λονδίνο. Περιείχε την υπογραφή του Αϊνστάιν για το μανιφέστο. Ήταν από τις τελευταίες ενέργειες του Αϊνστάιν.

Σ.Κ: Είχατε μιλήσει προσωπικώς με τον Αϊνστάιν;

Τζ.Ροτ: Δεν μου επιτρεπόταν. Ήμουν ανεπιθύμητο πρόσωπο στις ΗΠΑ. Δεν μπορέσαμε να μιλήσουμε, αλλά αλληλογραφούσαμε. Μου λείπει.

Σ.Κ: Σας ικανοποιούν τα αποτελέσματα του μακροχρόνιου αγώνα σας;

Τζ.Ροτ: Αν εστιάσω στον σκοπό μου, τον πυρηνικό αφοπλισμό δεν είμαι ικανοποιημένος. Πυρηνικά όπλα υπάρχουν ακόμα. Αν εστιάσω στην αποφυγή ενός πυρηνικού πολέμου, τότε, είμαι ικανοποιημένος. Καταφέραμε να τον αποφύγουμε. Δεν διεκδικώ τη δόξα. Αναμίχθηκαν πολλοί παράγοντες. Συνεισφέραμε όμως πολύ στην αποφυγή του πυρηνικού πολέμου. Έχω ανάμικτα αισθήματα. Σκοπός ήταν να μην ξεφύγει ο έλεγχος με τα πυρηνικά. Ο κίνδυνος των πυρηνικών όπλων είναι πιο αυξημένος από ότι ήταν πριν 18 χρόνια.

Σ.Κ: Είναι καθήκον των επιστημόνων να αποκαλύπτουν;

Τζ.Ροτ: Είναι καθήκον όχι μόνο του επιστήμονα, αλλά και του κάθε πολίτη. Η τεχνολογία έχει ωφέλιμες και βλαβερές συνέπειες. Ίσως γίνει κατάχρηση. Ίσως εφαρμοστεί κάτι βλαβερό για το κέρδος. Αν εργάζεσαι σε ένα εργοστάσιο και ο ιδιοκτήτης πουλάει ένα βλαβερό προϊόν είναι καθήκον σου, πρέπει ως πολίτης να το αποκαλύψεις. Να ενημερώσεις τον κόσμο και να το εμποδίσεις. Αναφέρθηκα ιδιαιτέρως στους επιστήμονες λόγω του σπουδαίου κοινωνικού ρόλου της επιστήμης σήμερα. Η επιστήμη και η τεχνολογία έχουν όλο και σημαντικότερο ρόλο. Το έργο του επιστήμονα μπορεί να έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο σε όλους μαζί παρά στον καθένα ξεχωριστά. Άρα είναι υποχρέωση του να θυμάται τις ευθύνες του. Γιατί το έργο του μπορεί να προκαλέσει κακό.

Διαβάζουμε καθημερινώς στις εφημερίδες, όχι μόνο για όπλα, αλλά για άλλους τομείς όπως για τη βιολογία και για τις εφαρμογές στην κλωνοποίηση, στη μεταλλαγμένη τροφή. Η γενετική μηχανική θέτει σοβαρά ηθικά ζητήματα που επηρεάζουν γενιές, οικογένειες, λαούς. Οι επιστήμονες φέρουν την ευθύνη των πράξεων τους. Ξέρουμε ότι τα ευεργετικά αποτελέσματα των επιστημονικών ερευνών μπορούν να έχουν βλαβερές εφαρμογές. Ανέφερα τη βιολογία. Μπορούμε να φτιάξουμε πολεμικά όπλα κατασκευάζοντας μικρόβια με μετάλλαξη γονιδίων. Κάνοντας μια έρευνα δεν ξέρουμε το αποτέλεσμα. Το αποτέλεσμα μας είναι άγνωστο και απρόβλεπτο. Αφού το αποτέλεσμα μπορεί να έχει βλαβερή εφαρμογή είναι ευθύνη του επιστήμονα να προβλέψει το αποτέλεσμα. Αν δεν το βρει να συμβουλευτεί συνάδερφους του. Γι’ αυτό μιλάω για τις ευθύνες των επιστημόνων.

Σ.Κ: Στην κρίση του πυραύλων με την Κούβα είχατε ανησυχήσει;

Τζ.Ροτ: Ήξερα περισσότερο τους κινδύνους. Προσπάθησα να φέρω σε επαφή γρήγορα επιστήμονες από τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ. Οργάνωσα συνάντηση και φρόντισα να μην τους εμποδίσει κανείς να έρθουν.  Ο πολιτισμός μας κινδύνευε να αφανιστεί. Όλα όσα έχουμε μάθει από τότε δείχνουν ότι πράγματι, κινδυνεύαμε πάρα πολύ. Στην κρίση της Κούβας ο κόσμος γνώριζε τον κίνδυνο. Εξ αιτίας και της δράσης μας, η κοινή γνώμη συνειδητοποίησε τον κίνδυνο. Όταν όμως έληξε ο Ψυχρός Πόλεμος και κατέρρευσε η ΕΣΣΔ οι άνθρωποι πίστεψαν ότι τα προβλήματα έληξαν, ότι ο πυρηνικός κίνδυνος πέρασε και έχασαν το ενδιαφέρον τους. Γι’ αυτό κάποιες κυβερνήσεις νομίζουν ότι μπορούν να κάνουν ο,τι θέλουν, διότι κανείς δεν νοιάζεται. Αυτό είναι πολύ επικίνδυνο.

Σ.Κ: Ο κόσμος δεν το συνειδητοποιούσε τότε. Ούτε τώρα. Ότι μπορεί να σήμαινε το τέλος του πολιτισμού…

Τζ.Ροτ: Ναι θα μπορούσε. Είχαμε αρκετά όπλα για να συμβεί αυτό.

Σ.Κ: Και τώρα;

Τζ.Ροτ: Από τότε, τα πυρηνικά όπλα εξελίχθηκαν με αποκορύφωμα το 1996. Υπήρχαν 78.888 πυρηνικές κεφαλές και επιπλέον αποθέματα. Μετά αρχίσαν να μειώνονται, φτάσαμε στις μισές αλλά είναι ακόμα αρκετές. Αν χρησιμοποιηθούν το αποτέλεσμα θα είναι ολέθριο.

πηγή: tvxs.gr