“Φάκελος: Τουρισμός”

ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ…

Είναι χρόνια τώρα, δεκαετίες για την ακρίβεια που το αφήγημα του «Τουρισμού, της βαριάς μας βιομηχανίας» ακούγεται πιεστικά, επαναλαμβανόμενα και σχεδόν αυτιστικά, προσπαθώντας να μας πείσει να αφήσουμε άλλες δραστηριότητες όπως βιομηχανία, γεωργία, αλιεία, κλωστοϋφαντουργία κλπ, και να στραφούμε στο ”rooms to let“… Από παιδί άκουγα τους μεγαλύτερους να λένε στις κουβέντες τους ότι μας προορίζουν για τα «γκαρσόνια της Ευρώπης», αλλά δεν καταλάβαινα τι εννοούσαν. Και το ξανάκουγα όποτε θάβαμε τα πορτοκάλια και τα ροδάκινα, όποτε ξεριζώναμε ελιές, όποτε σπάγαμε καΐκια και ξεπατώναμε αμπέλια και όλα αυτά με την επιδότηση(!) των Ευρωπαίων «φίλων και εταίρων» μας..

…ΤΟ ΖΑΧΑΡΟΣΠΙΤΟ…

Και ερχόμαστε στο σήμερα… Κάθε χρονιά που περνάει την τελευταία δεκαετία τα νούμερα στον τουριστικό μας τομέα δείχνουν όλο και καλύτερα! Οι αφίξεις επισκεπτών αυξάνονται, η τουριστική περίοδος αργά αλλά σταθερά μεγαλώνει, και η πληρότητα στα τουριστικά καταλύματα σε περιόδους αιχμής αγγίζει τα όρια της. Παράλληλα η αυξημένη ζήτηση για καταλύματα οδήγησε στην καρποφορία ενός νέου φρούτου, του AirBNB. Αν και η ιδέα να νοικιάσει κανείς το σπίτι του ή έστω ένα δωμάτιο του δεν είναι και τόσο φρέσκια, γίνεται αιώνες τώρα, και αν και σε άλλες χώρες που αυτό γίνεται συστηματικά (βλπ χώρες της Λατινικής Αμερικής, της Ασίας κλπ) αποτελούσε μέχρι πρότινος δείγμα φτώχειας και ανέχειας, για κάποιο λόγο στις δυτικές μας κοινωνίες φάνηκε πολύ καλή ιδέα, παράθυρο προς την ευημερία και ένδειξη ανάπτυξης που προήρθε από τον Τουρισμό. Τι συμβαίνει στην πραγματικότητα;

…Η ΚΑΚΙΑ ΜΑΓΙΣΣΑ…

Ο Τουρισμός, όπως κάθε άλλη προσοδοφόρα δραστηριότητα, έχει φύγει από την κρατική διαχείριση (βλπ Ε.Ο.Τ., πρόγραμμα ΞΕΝΙΑ κλπ) και έχει ταυτιστεί με την ιδιωτική πρωτοβουλία. Και βέβαια, αν και υπάρχουν οφέλη για όσους νοικιάζουν το σπίτι τους ή το εξοχικό τους σε AIRBNB, με βραχυχρόνια μίσθωση δηλαδή, τα τεράστια κέρδη τα αποκομίζουν μεγάλοι επενδυτικοί όμιλοι που αγοράζουν μαζικά τα υποβαθμισμένα ακίνητα σε περιοχές φιλέτα-οι οποίες, ω του θαύματος, αναβαθμίζονται μετά την αγορά- και τα νοικιάζουν στη συνέχεια σε όσους μπορούν να τα πληρώσουν. Έτσι περιοχές όπως το Κουκάκι, τα Εξάρχεια, το Γκάζι, του Ψυρρή, η περιοχή πέριξ της πλατείας Βικτωρίας κ.α., αλλάξανε χέρια και αυτή τη στιγμή ανήκουν σε μεγάλους Ευρωπαϊκούς, Ρώσικους αλλά και Κινέζικους ομίλους που δραστηριοποιούνται στον τομέα του τουρισμού.

…ΚΙ Ο ΔΡΑΚΟΣ!

Και ποιες είναι οι επιπτώσεις αυτής της κατάστασης σε εμάς τους υπόλοιπους που αντί να νοικιάζουμε το σπίτι μας, νοικιάζουμε σπίτι; Η αγορά ακινήτων έχει πάρει τα πάνω της! Οι τιμές των ακινήτων για πώληση αλλά και ενοικίαση αυξάνονται μέρα με τη μέρα. Επειδή όμως δεν αυξάνεται με κάποιον τρόπο το εισόδημα μας (καταβαραθρώθηκε με αποτέλεσμα πολλοί να μην μπορούν να πληρώσουν τη δόση του στεγαστικού τους δανείου και να χάσουν το σπίτι τους), πολλοί είναι αυτοί που δυσκολεύονται να βρούν κατοικία. Φοιτητές και δημόσιοι υπάλληλοι που εργάζονται μακριά από την εστία τους (πχ εκπαιδευτικοί, γιατροί, κα) αναγκάζονται να πληρώνουν υπέρογκα ποσά και δυσανάλογα μεγάλα με το εισόδημα τους για να βάλουν ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι τους. Αλλά και οι εργαζόμενοι που δεν έχουν ιδιοκτησία, ενώ δεν αυξήθηκαν οι αποδοχές τους καλούνται να πληρώσουν αυξημένες τιμές ενοικίων μιας και τα διαθέσιμα σπίτια, λόγω της αυξημένης εποχικής ζήτησης και του airbnb, είναι μειωμένα. Τραγική περίπτωση αποτελούν οι εργαζόμενοι στους τουριστικούς προορισμούς υψηλής ζήτησης (Μύκονος, Σαντορίνη, Κέρκυρα, Ρόδος, Κρήτη κ.α.) όπου δεν «περισσεύουν» δωμάτια γι’ αυτούς και αναγκάζονται να συνωστίζονται σε κοντέινερ ή δωμάτια-τρώγλες κάτω από σκάλες ή μεταποιημένες δεξαμενές! (ναι έχω δει και τέτοιο!). 

Όμως και οι επαγγελματίες του τουρισμού δεν αποκομίζουν τα αναμενόμενα… Στους προορισμούς με μεγάλη τουριστική κίνηση οι διακοπές ακολουθούν το πρότυπο «all inclusive», δηλαδή μέσα σε ένα οργανωμένο πακέτο για τον περιορισμό του κόστους, οι διακοπές πλέον συμπεριλαμβάνουν τα πάντα μέσα σε ένα κλειστό ξενοδοχειακό χώρο, από διαμονή και σίτιση μέχρι οργανωμένες επισκέψεις και νυχτερινή διασκέδαση. Τα μεγάλα τουριστικά γραφεία,  tour operators  λέγονται, πιέζουν παντός είδους συνεργάτες, από ξενοδόχους μέχρι κέντρα διασκέδασης για ακόμη χαμηλότερες προσφορές με δόλωμα το μεγάλο όγκο επισκεπτών. Ακόμα και η συμμετοχή των τοπικών παραγωγών σε όσα καταναλώνονται είναι μηδαμινή μιας και οι τουρίστες πλέον δεν επισκέπτονται τις τοπικές αγορές παρά μόνο για αγορά ενθυμίων (σχεδόν πάντα made in China…)

Όμως, λέει η άλλη άποψη, δεν είναι έτσι για όλους! Η τουριστική κίνηση σε έναν τόπο φέρνει πλούτο και ευημερία. Φέρνει θέσεις εργασίας, άρα και εισοδήματα στους εργαζόμενους σε αυτές, φέρνει κατανάλωση, άρα εισόδημα στους παραγωγούς τοπικών προϊόντων, φέρνει αυξημένα έσοδα σε Δήμους και κοινότητες από τα Δημοτικά τέλη, και τέλος φέρνει βελτίωση των υποδομών για την αντιμετώπιση των αυξημένων αναγκών, κάτι που βελτιώνει και την ποιότητα ζωής των μόνιμων κατοίκων ενός τουριστικού προορισμού. Δυστυχώς όμως …η πραγματικότητα δε συμφωνεί! Αν ήταν έτσι, προορισμοί όπως οι ασιατικές χώρες, η Αφρική, τα εξωτικά νησιά της Καραϊβικής, η Λατινική Αμερική κ.α. που είναι στην κορυφή της παγκόσμιας κατάταξης και έχουν υποστεί τεράστια τουριστική εκμετάλλευση εδώ και δεκαετίες, θα είχαν κατοίκους με υψηλό βιοτικό επίπεδο, στιβαρή πρωτογενή παραγωγή, γεμάτα δημόσια ταμεία και σίγουρα υποδομές (δρόμους, νοσοκομεία, υποδομές ύδρευσης, αποχέτευσης, διαχείρισης απορριμμάτων) που να μπορούν να ανταπεξέλθουν σε μεγάλο όγκο χρηστών…  

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ …ΨΥΧΡΑΙΜΑ ΚΑΙ ΑΒΙΑΣΤΑ

Ο Τουρισμός είναι μια δραστηριότητα που εκτός από κοινωνικό έχει βέβαια και οικονομικό χαρακτήρα. Ως τέτοια δε θα μπορούσε παρά να υπακούει στους κανόνες της υποδομής, δηλαδή του σύνολου των υλικών  κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών, να γίνεται δηλαδή με αυτό που έχουμε συνηθίσει να λέμε «όρους αγοράς». Ως τέτοια δραστηριότητα μαζική και παγκοσμιοποιημένη, θα ωφελεί κατά κύριο λόγο μεγάλα οργανωμένα συμφέροντα και θα δίνει σε εμάς τους υπόλοιπους ψίχουλα από το μεγάλο καρβέλι των κερδών για να συμμετέχουμε αδιαμαρτύρητα στη διαδικασία του.. φουρνίσματος. Θα εκμεταλλεύεται φυσικούς πόρους και εργατική δύναμη με τρόπο ισοπεδωτικό χωρίς να νοιάζεται για τις επιπτώσεις του στις τοπικές κοινωνίες . Και βέβαια κάθε τόσο θα επιβαρύνει με τα αδιέξοδα που προκαλεί η αλόγιστη κούρσα μεταξύ των τουριστικών κολοσσών για φθηνότερες δήθεν παροχές, σε καταρρεύσεις και πτωχεύσεις που τις πληρώνουμε τελικά εμείς οι ίδιοι! Με δυο λόγια: Νοικιασμένοι εργαζόμενοι με 3€ την ώρα, μεγαθήρια που καταστρέφουν το φυσικό περιβάλλον και ρυπαίνουν αλόγιστα στο όνομα του μαζικού τουρισμού, διακοπές all inclusive με  τουρίστες μαντρωμένους σε μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες και κολοσσιαίες ζημιές που πληρώνουν οι φορολογούμενοι από κολοσσούς του κλάδου όπως η  Thomas Cook…

Κλείνοντας, ο τουρισμός θα πρέπει να είναι μια δραστηριότητα στο πλαίσιο και όχι στο κέντρο της οικονομικής ζωής μιας κοινωνίας. Να γίνεται με όρους ανθρώπινους, σεβόμενος τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες του τόπου που, υποτίθεται, επισκέπτεται και να αναπτύσσεται όσο αντέχει ο τόπος να τον αναπτύξει. Οι  ήπιες μορφές του καθώς και η προσαρμογή του στα τοπικά κάθε φορά χαρακτηριστικά, μπορούν να εξασφαλίσουν βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των τοπικών κοινωνιών μαζί με την ικανοποίηση των επισκεπτών. Αλλά δυστυχώς αν κρατήσουμε ως δεδομένο τον κόσμο και τις συνθήκες που ζούμε και δεν προσπαθήσουμε να τα αλλάξουμε προς το πραγματικό όφελος μας, αυτό θα είναι ένα παραμύθι με νεράιδες που δε θα χαρούμε ποτέ…

———————————————————————————————————————-

Χρεοκοπία Thomas Cook… ή αλλιώς όταν ξεκίνησε να βρέχει έκπληκτους που έπεφταν από τα σύννεφα…

Η ιστορία…

Συγκλόνισε την παγκόσμια οικονομία μια εξέλιξη που έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία (!) στον κόσμο του τουρισμού στα μέσα του Σεπτέμβρη: Η Thomas Cook, ο υπ’ αριθμόν δύο τουριστικός πράκτορας παγκοσμίως και ο παλαιότερος όλων με ιστορία 178 ετών.. χρεοκόπησε αιφνιδίως(;) Ο CΕO  (διευθύνων σύμβουλος ) του τουριστικού πράκτορα-μεγαθήριου με μια δήλωση που διήρκεσε λίγα μόλις δευτερόλεπτα ούτε καν τα μισά από τα χρόνια ζωής της εταιρίας, κι αφού ζήτησε συγνώμη από τους  22.000  συναδέλφους του (τι sic! Εννοούσε τους υπάλληλους που άφησε άνεργους παγκοσμίως), τους πελάτες και τους συνεργάτες του ομίλου, δήλωσε τιμή του που βρέθηκε στο τιμόνι αυτού του κολοσσού.. μας ενημέρωσε πως το έριξε στα βράχια και …εξαφανίστηκε!

Η εταιρία…

Με μια γρήγορη αναζήτηση στο διαδίκτυο μαθαίνουμε πως ο ιδρυτής της εταιρίας ήταν ένας μαραγκός που συνέλαβε και ανέπτυξε την ιδέα του μαζικού τουρισμού και πιο συγκεκριμένα του τουρισμού με συγκεκριμένα πακέτα παροχών. Έτσι καταγράφηκε στην ιστορία ως « ο πατέρας του μαζικού τουρισμού» και βέβαια ως ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας. Σχεδόν δυο αιώνες μετά, η εταιρία έχει γίνει πολυεθνική, με ιδιόκτητο στόλο αεροπλάνων, ξενοδοχεία, δίκτυο πρακτόρων παγκοσμίως, 22.000 εργαζόμενους και τζίρο σχεδόν 10 δις δολάρια ετησίως! Επίσης με πλήθος βραβείων για τις υπηρεσίες της: Ενδεικτικά από το 2005 μέχρι σήμερα έχει σαρώσει τα βραβεία  World’s  Leading  Tour  Operator  Travel  Site,  World’s  Leading  Travel Company, World’s Leading Cruise Travel Agent κ.α., αποσπώντας συνολικά πάνω από 25 διακρίσεις παγκοσμίως!

Η απορία…

Το πρώτο ερώτημα που περνά από το μυαλό του καθενός είναι « πώς γίνεται ένας τέτοιος γίγαντας να χρεοκοπήσει;» και μάλιστα αιφνίδια; Πώς γίνεται «οι αγορές», «οι υπεύθυνοι», οι «άνθρωποι της αγοράς» να μην καταλάβαιναν τι ερχόταν όταν το 2018 βράβευαν την εταιρία ως κορυφαίο τουριστικό πράκτορα (World’s Leading Cruise Travel Agent 2018)και κορυφαίο ολοκληρωμένο όμιλο τουρισμού (World’s  Leading  Integrated  Tourism Group 2018); Πώς γίνεται να μην καταλάβαινε το Ελληνικό Υπουργείο Τουρισμού με ποιον είχε να κάνει όταν υποδεχόταν την Thomas Cook ως κορυφαίο tour operator ένα μήνα πριν τη χρεοκοπία της;

Το επόμενο λογικό ερώτημα είναι « ποιος φταίει; ». Διάφορα ακούσαμε γι αυτό το θέμα… από βαθυστόχαστες αναλύσεις σε εβδομαδιαία εκπομπή κεντρικού καναλιού που έχοντας κάνει έρευνα υπέδειξε ως υπαίτιο τον Τοξότη στο Δία και τον Κρόνο(!) κάτι που συνέβαινε σε κάθε μεγάλη αλλαγή της εταιρίας (μη γελάτε, πραγματικά υπήρξε τέτοια εκπομπή), με επικρατέστερη όμως την ανάλυση που εστίαζε στα golden boys και τα υπέρογκα bonus τους… Έτσι μάθαμε πως τα κορυφαία στελέχη την τελευταία πενταετία είχαν καρπωθεί bonus συνολικού ύψους 20 εκατομμυρίων λιρών… Βέβαια αυτό δεν αποτελεί πολύ πειστική εξήγηση για το χρέος που άφησε η εταιρία κλείνοντας, χρέος που ανέρχεται σε πάνω από 2 δις ευρώ, ποσό δηλαδή εκατονταπλάσιο…

Και τέλος θα σκεφτεί κανείς «και τώρα τι;» Πώς θα μεταφερθούν οι 600.000 ταξιδιώτες που έμειναν αμανάτι στα αεροδρόμια ανά τον κόσμο, ποιος θα πληρώσει ξενοδόχους και πράκτορες, ποιος θα αποζημιώσει όσους προπλήρωσαν τουριστικό πακέτο κι απόμειναν με την απόδειξη στο χέρι και βέβαια τι θ’ απογίνουν οι 22.000 εργαζόμενοι που έμειναν στο δρόμο ; Η απάντηση σε αυτό είναι απλή: Θα αναλάβουν οι εθνικές κυβερνήσεις των διαφόρων χωρών να επαναπατρίσουν τους ταξιδιώτες και να αποζημιώσουν μερικώς τους επιχειρηματίες, με χρήματα των φορολογουμένων φυσικά…  Για τους πελάτες και τους εργαζόμενους ισχύει απ ό,τι φαίνεται το «δυστυχώς  επτωχεύσαμεν» σε άπταιστα Αγγλικά… 

Και λίγη θεωρία…

Και δεν είναι μόνο το κόστος του επαναπατρισμού των ταξιδιωτών και οι αποζημιώσεις των συνεργατών του, κατά τα άλλα, κολοσσού… Σκεφτείτε τα διαφυγόντα κέρδη, τους φόρους που χάνει το δημόσιο ταμείο, τη χασούρα των προμηθευτών και μικρο-συνεργατών των κατά τόπους  μεγαλοξενοδόχων, τις επιπτώσεις σε τιμές, πακέτα και προσφορές που θα ακριβύνουν για να μετριαστεί η ζημιά και που θα τα πληρώσουν οι επίδοξοι ντόπιοι τουρίστες, δηλαδή εμείς! Τέλος ας αναλογιστούμε τι έχουμε χάσει σε εργασιακά δικαιώματα, απολαβές, περιβαλλοντικές παρεμβάσεις και ότι μπορεί κανείς να σκεφτεί, προκειμένου να γίνουμε «ελκυστικοί στις επενδύσεις» και να καταδεχτούν τέτοια «κελεπούρια» να έρθουν να επενδύσουν στον τόπο μας.. 

Από τα βασικά που μαθαίνουμε για τον καπιταλισμό είναι πως «ιδιωτικοποιεί το κέρδος και κοινωνικοποιεί το χρέος». Με άλλα λόγια κι έχοντας σαν πρόσφατο παράδειγμα την Thomas Cook, τα κέρδη τα έχει ο «επιχειρηματίας» στην τσέπη του και τις ζημιές θα τις πληρώσουμε εμείς στο πολλαπλάσιο. Γιατί προφανώς για τον καπιταλισμό, καλός επιχειρηματίας δεν είναι αυτός που πληρώνει τα χρέη και τους εργαζόμενους και εργάζεται σκληρά νυχθημερόν χωμένος σε ένα γραφείο αξιοποιώντας το επιχειρηματικό το δαιμόνιο …Αυτά είναι για το Χόλυγουντ…

Μόνο την τελευταία δεκαετία σημειώνουμε: Thomas Cook, Μαρινόπουλος, ανακεφαλαιοποίηση Ελληνικών Τραπεζών, Ηλεκτρονική Αθηνών, Alex Pack, Fokas, X.K. Τεγόπουλος, MEGA chanel, Energa, Ασπίς Πρόνοια,Neoset, Delica, Sprider Stores , καπνοβιομηχανία ΣΕΚΑΠ,  Φίλκεραμ Johnson, Diana, super market Ατλάντικ και ο κατάλογος δεν έχει τέλος…

Όλοι ευυπόληπτοι επιχειρηματίες και διακεκριμένα μέλη της κοινωνίας μας. Όλοι θύματα της κρίσης, άτυχοι αν και τολμηροί επενδυτές, βραβευμένοι ή όχι, δεν έχει σημασία, κανείς τους πάντως παρά τις πτωχεύσεις, τα χρέη και τις αναποδιές δεν έμεινε στην ψάθα και δεν ξέπεσε στην ανεργία, κανείς τους δε λοιδορήθηκε, δε χαρακτηρίστηκε από τους δημοσιολόγους απατεώνας, λαμόγιο, κλέφτης … Όλοι τους ταξιδιώτες στο όμορφο και γεμάτο συγκινήσεις ταξίδι που ο καπιταλισμός ονομάζει «επενδυτική δραστηριότητα»… Και όλοι τους με εισιτήριο business class…

Πηγή: Πυξίδα Αρθρογράφος: Δάμαλος Χρήστος